Chương 2 Thứ Hai mồng 6 tháng Tư năm 1992

Simei mang bộ mặt của kẻ khác. Đôi khi ta gặp kẻ nào đó mang một cái tên mà ta có cảm tưởng hắn phải mang cái tên khác mới đúng, và kết quả là ta không nhớ được hắn tên gì. Với Simei thì ta không thể nhớ mặt hắn, bởi mặt hắn có cái gì đó khiến ta nghĩ đỏ phải là khuôn mặt của kẻ khác mới đúng. Hay ngược lại, đó là bộ mặt của bất kỳ ai.

Tôi hỏi Simei: "Một cuốn sách ư?"

"Một cuốn sách. Hồi ký của một nhà báo. Câu chuyện về một năm làm việc để chuẩn bị cho một tờ nhật báo sẽ không bao giờ được xuất bản. Tên tờ báo là Ngày mai. Nghe có vẻ là khẩu lệnh của các chính khách ngày nay: vấn đề sẽ được đề cập vào ngày mai. Do đó cuốn sách cũng phải có tiêu đề: Ngày mai: hôm qua. Hay đó chứ, phải không?"

"Anh muốn tôi viết nó? Sao anh không tự viết? Anh là một nhà báo đúng không? Anh cũng đang sắp sửa điều hành một tờ báo đó thôi..."

"Điều hành một tờ báo không có nghĩa là biết viết lách. Có phải làm Bộ trưởng Bộ Quốc phòng nghĩa là chắc chắn phải biết kích hoạt bom tay đâu. Đương nhiên là trong năm tới, ta sẽ thảo luận hằng ngày về cuốn sách, anh phải cho nó một văn phong, thêm mắm giặm muối vào, còn những nét chính sẽ do tôi kiểm soát.”

"Nghĩa là cuốn sách sẽ do cả hai ký tên, hay sẽ theo dạng Colonna phỏng vấn Simei?"

"Không, không, Colonna thân mến ơi. Cuốn sách sẽ do tôi ký tên. Anh viết xong thì biến mất luôn. Anh sẽ làm chìm. Mong anh không lấy thế làm phật lòng. Đến Dumas còn có người thế chân, sao tôi lại không thể có kia chứ?"

"Sao anh lại chọn tôi?"

"Anh có năng kiếu viết lách..."

"Cảm ơn anh."

"... nhưng chẳng ai nhận ra nó cả."

"Thật cảm ơn hết sức."

"Xin thứ lỗi chứ từ truớc tới giờ anh chỉ toàn cộng tác với mấy tờ báo địa phương, làm chân cửu vạn cho các nhà xuất bản, viết một cuốn tiểu thuyết cho người khác (đừng hỏi sao tôi lại có cuốn đấy. Tôi đọc rồi, cũng có giọng văn rõ ràng), và ngót nghét hơn năm chục tuổi đầu rồi mà nghe tin có việc làm là anh chạy lại chỗ tôi ngay. Cho nên anh biết viết, biết thế nào là sách, nhưng làm ăn tệ lắm. Đừng lấy thế làm ngại. Ngay chính tôi đây này, nếu tôi sắp sửa điều hành một tờ báo sẽ không bao giờ được xuất bản, thì ấy là bởi tôi chưa bao giờ được ứng cử giải Pulitzer. Tôi mới chỉ điều hành một tờ tuần báo thể thao và một tờ nguyệt san cho độc nam giới, hay cho nam giới độc thân, tùy anh muốn nói thế nào cũng được..."

"Biết đâu đấy, có thể tôi trọng danh dự mà từ chối..." "Anh sẽ chẳng làm thế đâu, bởi trong suốt một năm ròng, tôi sẽ trả anh sáu triệu lia một tháng, đương nhiên đưa phong bì không mất thuế rồi."

"Thế là rất cao cho một tay bút thất bại. Rồi sao nữa?"

"Rồi khi đã hoàn thành xong cuốn sách, trong vòng sáu tháng kể từ khi vụ thử nghiệm chấm dứt, anh sẽ nhận thêm mười triệu tiền mặt nữa. Khoản đó tôi móc từ túi tôi ra đó."

"Rồi sao nữa?"

"Rồi anh muốn làm gì thì làm. Nếu không tiêu xài hết vào đàn bà, ngựa và sâm banh, thì coi như chỉ trong vòng một năm rưỡi, anh kiếm được hơn tám chục triệu lia, không đánh thuế. Thế là tha hồ thảnh thơi ngắm thiên hạ rồi."

"Tôi xin hỏi thẳng nhé. Nếu anh trả tôi sáu triệu thì ai biết được anh còn nhận bao nhiêu, rồi lại còn những người khác trong ban biên tập, còn chi phí sản xuất, in ấn và phân phối nữa chứ. Nghĩa là anh đang nói với tôi rằng ai đó, hẳn là một chủ báo nào đó, sẵn lòng chi trả nhiều như thế cho một năm thử nghiệm, rồi không làm gì với nó sao?"

"Tôi có nói ông ta sẽ không làm gì với nó đâu. Ông ta sẽ thu lợi từ nó chứ. Tôi thì không: nếu tờ báo không được xuất bản thì tôi chẳng hưởng lợi gì từ nó cả. Đương nhiên không thể loại trừ khả năng là cuối cùng chủ báo quyết định xuất bản nó thật, nhưng lúc đó vụ làm ăn sẽ lớn và chẳng biết họ có còn muốn tôi chịu trách nhiệm về nó nữa không. Do đó tôi chuẩn bị cho phương án là vào cuối năm, chủ báo quyết định cuộc thử nghiệm đã đem lại kết quả ông ta muốn và cho đóng cửa tòa soạn.

Nên tôi phòng thân trước: nếu tất cả đổ vỡ thì tôi cho xuất bản sách. Nó sẽ là quả bom bất ngờ và tôi sẽ thu được một khoản nhờ bản quyền tác giả. Hoặc nói chơi là ai đó không muốn cuốn sách được xuất bản thì phải trả tôi một khoản. Đương nhiên miễn thuế rồi."

"Tôi hiểu rồi. Nhưng có lẽ nếu anh muốn tôi hợp tác, anh phải nói cho tôi biết ai trả tiền, tại sao lại có tờ Ngày mai, tại sao có lẽ nó lại thất bại và anh muốn nói gì trong cuốn sách mà nói thẳng ra là tôi sẽ viết."

"Thế này, người trả tiền là người đã được phong tước Hiệp sĩ - ngài Vimercate. Hẳn anh đã nghe nhắc tới ông ta..."

"Tôi biết Vimercate, đôi khi báo chí vẫn nhắc tới: ông ta nắm quyền kiểm soát hàng chục khách sạn bên bờ biển Adriatic, rất nhiều viện dưỡng lão, một loạt các phi vụ buôn bán gây xôn xao dư luận, một vài kênh truyền hình địa phương bắt đầu lên sóng lúc mười một giờ đêm và chỉ chiếu các vụ đấu giá, mua bán qua kênh truyền hình cùng loạt chương trình thiếu vải..."

"Và khoảng hai chục tờ phát hành nữa."

"Nếu tôi không nhầm thì toàn là các tạp chí lá cải, chuyên buôn chuyện phiếm về những người nổi tiếng, như tờ Họ, hay Hé lộ, và mấy tờ nhật báo chuyên về điều tra như Vụ án, Có gì ẩn giấu? Nói chung toàn là rác cả."

"Không phải tất cả, có cả những tờ tạp chí chuyên ngành nữa, về làm vườn, du lịch, xe hơi, thuyền buồm, tờ Bác sĩ tại gia. Nói chung là cả một đế chế. Mà anh thấy văn phòng có đẹp không? Còn có cả cây cảnh nữa chứ, khác gì văn phòng những gã lớn tại trụ sở truyền hình trung ương đâu. Chúng tôi còn tạo ra cả một khoảng không gian rộng không có tường ngăn - open plan như cách nói tại Mỹ - dành cho các biên tập viên. Anh được dành riêng một phòng làm việc, nhỏ thôi nhưng đường hoàng, và một phòng dành cho kho lưu trữ. Tất cả đều miễn phí, tòa nhà chứa toàn bộ các doanh nghiệp thuộc nhà bảo trợ của chúng ta. Phần còn lại như chi phí sản xuất và in ấn tờ báo bản Số Không sẽ sáp nhập với ê kíp của các tờ tạp chí khác, như thế chi phí thử nghiệm sẽ giảm tới mức có thể chấp nhận được. Và chúng ta ở ngay trong trung tâm, chứ không phải như những tờ báo lớn, phải bắt hai chuyến tàu điện ngầm cùng một chuyến xe buýt mới tới được trụ sở." "Nhưng Vimercate trông chờ gì từ thử nghiệm này?" "Ông ta muốn xâm nhập vào thánh địa tài chính, ngân hàng và có lẽ là những tờ báo lớn. Phương tiện chính để tới được đó là lời hứa hẹn sẽ cho ra đời một tờ báo dám nói toàn bộ sự thật. Mười hai Số Không, từ 0/1, 0/2 cho tới 0/12; chỉ in ít bản thôi, để ông chủ đánh giá rồi chuyển cho ai tùy thích. Một khi ông ta đã chứng minh mình có khả năng khiến cho cái được gọi là thánh địa tài chính và chính trị lâm vào thế khó, hẳn họ sẽ cầu khẩn ông ta hãy thôi ngay ý tưởng đó đi. Ông ta ngưng làm tờ Ngày mai, và thế là được phép bước vào thánh địa. Ta nói ví như ông ta được phép mua hai phần trăm cổ phiếu của một tờ báo lớn, một ngân hàng, một kênh truyền hình quan trọng thôi chẳng hạn."

Tôi huýt sáo một tiếng: "Hai phần trăm là rất nhiều! Ông ta có đủ tiền cho việc đó ư?"

"Đừng có giả ngây ngô. Chúng ta đang nói về tài chính, chứ không phải thương mại. Trước tiên ta cứ mua, rồi khắc sẽ có tiền trả."

"Tôi hiểu rồi. Tôi cũng có thể thấy rằng việc thử nghiệm được coi là thành công chỉ khi ông ta giữ im lặng về việc thực ra tờ báo sẽ không được xuất bản sau cuộc thử nghiệm. Tất cả phải nghĩ rằng guồng máy của ông ta đang khỏi động sẵn sàng quay bánh..."

"Đương nhiên. Việc tờ báo sẽ không ra lò ông ta còn không nói ngay cả với chính tôi nữa là. Nhung tôi nghi ngờ thế, phải nói là chắc chắn thế mới đúng. Điều này thì các cộng sự của chúng ta không được biết. Ta sẽ gặp họ ngày mai: những người làm việc cho tờ báo phải nghĩ rằng họ đang xây dựng cho tương lai của chính mình. Chỉ có tôi và anh biết thôi."

"Nhưng anh được lợi gì nếu sau đó viết lại tất cả những gì đã làm trong vòng một năm để có thể tống tiền chủ tòa báo của mình?"

"Đừng có dùng từ Tống tiền'. Chúng ta cho xuất bản những tin mà theo như tờ Thời báo New York nói Tất cả những tin phù hợp để được in ra'..."

"... và có lẽ tin gì đó khác nữa..."

"Có thể thấy ta hiểu nhau rồi đấy. Sau đó nếu chủ tòa soạn dùng những bản Số Không để dọa ai đó, hoặc để phủi tay, thì đó là việc của ông ta, chứ không phải việc của chúng ta. Điểm cốt yếu là cuốn sách của tôi không được dùng để kể lại những gì chúng ta quyết định trong các cuộc họp ban biên tập. Nếu thế tôi cần gì tới anh, chỉ một cái máy ghi âm là đủ. Cuốn sách phải tạo ấn tượng là nó viết về một tờ báo nào khác, thể hiện được làm thế nào mà trong vòng một năm tôi bận rộn thực thi một mô hình báo chí độc lập, không chịu sức ép từ bất cứ áp lực nào, và do đó ám chỉ rằng cuộc phiêu lưu thất bại bởi không ai có thể đưa ra một tiếng nói tự do. Cho nên tôi cần anh chế ra, gây dựng ý tưởng, cho ra đời một bản hùng ca... tôi giải thích rõ chứ?"

"Cuốn sách sẽ nói ngược lại với những gì xảy ra trong thực tế. Tốt lắm. Nhưng anh sẽ bị phản cung."

"Bởi ai? Bởi chủ tòa soạn? Chẳng lẽ ông ta cãi: ồ không, dự án chỉ nhằm tống tiền thôi! Thà để cho mọi người nghĩ ông ta buộc phải từ bỏ bởi phải chịu quá nhiều áp lực, thà giết chết tờ báo còn hơn là trở thành một tiếng nói bị kiểm soát. Hay bởi các biên tập viên của chúng ta? Chẳng lẽ họ sẽ nói chúng ta đã sai khi để cuốn sách miêu tả họ như những nhà báo trung thực, cống hiến nhất? Chẳng ai muốn, hay đủ sức chống lại cuốn bet-zeller lổi tiếng của tôi cả." (Đó là cách ông ta phát âm từ 'nổi tiếng' bestseller giống như rất nhiều người khác).

"Tốt thôi, bởi cả hai ta đều là những kẻ không biết tới đạo lý - xin thứ lỗi tôi nói thẳng - nên tôi xin chấp nhận giao kèo."

"Tôi thích làm việc với những người trung thành và thẳng thắn, có gì nói nấy."