- 4 - Khua chiêng trống cùng vào công xã,-Tây Môn Lừa đeo móng thêm oai.

Ngày một tháng mười năm một ngàn chín trăm năm mươi tư, ngày Quốc khánh, cũng là ngày chính thức thành lập hợp tác xã ở Đông Bắc Cao Mật. Đó cũng là ngày Mạc Ngôn ra đời.

Từ sáng sớm, bố Mạc Ngôn đã vội vàng chạy đến nhà Tây Môn, nhìn thấy chủ tôi, không nói nổi lấy một câu, chỉ dùng ống tay áo lau nước mắt. Đang ăn cơm, ông bà chủ của tôi liền buông bát đũa hỏi:

- Chú, có chuyện gì vậy?

Bố Mạc Ngôn lập bập nói:

- Đẻ rồi, một đứa con trai!

- Thím đẻ con trai rồi à? - Nghinh Xuân hỏi.

- Vâng! - Bố Mạc Ngôn nói.

- Thế sao chú lại khóc? - Mặt Xanh hỏi: Chú vui mới phải chứ?

Bố Mạc Ngôn mở to mắt, đáp:

- Ai bảo tôi không vui? Không vui thì việc gì phải khóc?

- Đúng rồi! Vui thì phải khóc, không vui thì khóc vì cái gì? Đem rượu ra đây! Mặt Xanh vừa cười vừa bảo Nghinh Xuân: - Anh em tôi bữa nay sẽ uống cho say!

Bố Mạc Ngôn nói:

- Bữa nay không uống. Tôi chỉ đến báo tin vui, mai mốt hãy uống. Chị Nghinh Xuân, tôi may mắn sinh được con trai đều nhờ vào cái bào thai hươu của chị. Mẹ con trai tôi nói, để sau một tháng, cô ta sẽ ôm con đến tạ ơn chị, còn nói chị phúc phận lớn, chị cố đỡ đầu cho con trai chúng tôi. Chỉ cần chị bằng lòng tôi sẽ quỳ trước mặt chị.

- Vợ chồng nhà chú thật biết ăn nói. Được rồi, tôi bằng lòng, chú đừng quỳ làm gì. Nghinh Xuân cười nhẹ, nói.

Bởi vậy, Mạc Ngôn không chỉ là bạn ông mà còn là em nuôi của ông nữa đấy. Bố Mạc Ngôn vừa rời khỏi nhà thì nhà Tây Môn - nên nói là trụ sở ủy ban thôn- bỗng nhiên rộn rịp hẳn lên. Đầu tiên là Hồng Thái Nhạc và Hoàng Đồng cùng nhau treo trước cổng một câu đối, sau đó là một đội kèn trống kéo đến chờ ở trong vườn. Hình như tôi có quen biết đội kèn trống này. Vừa nhớ đến đây thì chủ nhân của tôi mang cỏ đến làm ký ức của tôi bị gián đoạn. Xuyên qua cánh cổng chuồng khép hờ, tôi vừa nhai cỏ vừa quan sát mọi chuyện đang diễn ra trong vườn. Khoảng giữa buổi sáng thì một thằng bé cầm cờ đỏ chạy đến, mồm hét vang:

- Đến rồi, đến rồi. Thôn trưởng bảo nổi nhạc lên!

Đội kèn trống láo nháo đứng dậy, chiêng trống inh ỏi, chen lẫn là một khúc quân nhạc. Hoàng Đồng, thân hình lệch về một bên, vừa chạy vừa ngoái đầu, mồm la lớn:

- Tránh ra, tránh ra, khu trưởng đến rồi!

Hồng Thái Nhạc đi đầu dẫn lối, khu trưởng Trần cùng với mấy tay cảnh vệ bước vào cổng lớn. Vị khu trưởng này mắt sâu, thân hình còm nhom, mặc một bộ đồ lính cũ trông rất đường bệ. Sau khi khu trưởng xuất hiện, những người nông dân gia nhập hợp tác xã dẫn theo gia súc, mang theo nông cụ lần lượt tiến vào. Vườn nhà tôi người và gia súc chật cứng, trông rất náo nhiệt. Khu trưởng đứng trên một viên đá vuông dưới gốc cây hạnh, thân thiết đưa tay chào mọi người. Đáp lại mỗi lần ông ta đưa tay lên là hàng trăm tiếng reo hò khiến trâu ngựa giật mình kêu la ầm ĩ. Trong cảnh tượng trang nghiêm và hào hùng ấy, khi khu trưởng chưa kịp mở miệng diễn thuyết, Mặt Xanh dắt tôi - con lừa của ông ấy, len lỏi giữa đám người và vật đang huyên náo, đi ra khỏi cổng.

Ra khỏi cổng, Mặt Xanh và tôi đi về phía nam. Lúc ngang qua sân vận động của một ngôi trường nhỏ, tôi nhìn thấy rất nhiều phần tử xấu của làng đang vận chuyển đất đá dưới sự giám sát của những tay dân binh mang súng. Họ đang dùng đất đắp làm cho cái sân khấu, nơi đã từng tổ chức đại hội, từng diễn kịch, cũng đã từng chứng kiến Tây Môn Náo tôi đứng cúi đầu chịu nhục thêm cao, thêm to. Chỉ cần rơi vào ký ức của Tây Môn Náo là tôi có thể nhận biết toàn bộ những người kia. Người đang ôm một tảng đá to, thân thể còm nhom và chân nam đá chân chiêu kia chính là Dư Ngũ Phúc, kẻ đã từng có ba tháng làm trưởng cảnh vệ của chính quyền ngụy. Người đang kéo cái xe có hai sọt đất to kia chính là Trương Đại Tráng, kẻ đã từng đem một khẩu súng đầu hàng quân địch trong cuộc đảo chính Hoàn Hương đoàn. Anh ta đã từng làm công cho tôi năm năm, vợ anh ta là Bạch Tố Tố, cháu của bà Bạch vợ tôi. Trương Đại Tráng lấy Bạch Tố Tố cũng là do bà Bạch sắp đặt. Họ đã từng vu rằng Bạch Tố Tố đã từng bị tôi cưỡng hiếp, sau đó mới đem gả cho Trương Đại Tráng. Lúc đấu tố tôi, họ bảo Tố Tố ra làm chứng. Cô ta kéo áo che mặt, chỉ khóc mà không nói nửa lời. Qua tiếng khóc, chuyện giả thành chân và Tây Môn Náo tôi cũng khóc trên đường xuống âm phủ. Tay thanh niên gầy guộc đang vác cây gỗ tươi là phú nông Ngũ Nguyên, bạn thân của tôi. Anh ta kéo đàn nhị cực hay, lại biết thổi kèn xô-na. Trong những lúc nông nhàn, anh ta cùng ban nhạc đi khắp hang cùng ngõ hẻm, không phải để kiếm tiền mà chỉ tìm vui. Còn người có bộ râu chuột đang cầm cái thuổng san san dậm dậm ở trên đài, trong nhà lúc nào cũng có mười mấy thạch lúa mì nhưng lại bắt vợ con ăn cháo cám là tay nấu rượu nổi tiếng keo kiệt Điền Quý. Ô kìa, người đàn bà đang bê sọt đất, thân hình xiêu vẹo, năm ba bước lại dừng lại để thở kia chính là vợ tôi, bà Bạch. Chủ nhiệm Bảo an thôn Dương Thất tay cầm roi, miệng phì phèo thuốc lá đang đứng chắn trước trước mặt bà Bạch nói một cách cay nghiệt:

- Bà địa chủ Bạch, bà muốn đình công à?

Bà Bạch kinh hoàng đến độ muốn ngã lăn ra, sọt đất nặng nề rơi xuống trúng phải chân, kêu lên đau đớn rồi ôm mặt khóc rưng rức. Dương Thất giơ roi lên quất túi bụi. Vùng khỏi dây thừng trong tay Mặt Xanh, tôi lao về phía hắn. Đồ tạp chủng, đồ trộm gà bắt chó, nát rượu đánh bạc Dương Thất này tôi còn lạ gì, hắn đã từng nướng sạch tài sản do bố để lại, đến nỗi mẹ hắn treo cổ mà chết. Từ đó hắn trở thành bần nông đỏ, thành phần tử cách mạng tiên phong. Tôi muốn dùng đầu húc, dùng chân đá, dùng cái răng lừa của tôi cắn chết cái thằng tạp chủng đang phì phèo thuốc lá, đang cầm roi kia. Tây Môn Náo tao đây sớm muộn sẽ có ngày cắn chết mày. Mặt Xanh chụp lấy dây thừng nhưng không kịp nữa rồi. Một cách bản năng, tôi chổng mông đá thẳng hai chân lên, có cảm giác trúng vào chỗ mềm mềm, chắc là bụng của Dương Thất. Sau khi trở thành lừa, mắt tôi trở nên tinh tường hơn so với thời tôi còn là Tây Môn Náo, cho nên tôi nhìn thấy được cả những gì ở đằng sau mông mình. Tôi nhìn thấy thằng chó Dương Thất ngồi bệt xuống đất, mặt mày vàng khè, tức thở, lâu lắm mới kêu được một tiếng “Mẹ ơi”. Đồ chó! Mẹ mày bị mày treo cổ lên xà nhà rồi, mày còn kêu cái nỗi gì!

Ông chủ tôi vứt cái dây thừng, hoảng hốt đỡ Dương Thất ngồi dậy. Hắn chụp lấy cái roi, vặn lưng vung lên định quất vào đầu tôi. Ông chủ tôi vội vã chộp lấy tay hắn làm cho ngọn roi không thể nào đánh xuống được.

- Đánh lừa phải nể chủ, Dương Thất!

- Mẹ mày, Mặt Xanh! Đồ con nuôi Tây Môn Náo, đồ phản bội giai cấp. Kể gì lừa, tao đánh cho mày một trận.

Dương Thất gầm lên. Ông chủ tôi tóm cứng ngắt lấy eo lưng hắn, dùng lực bóp mạnh làm hắn liên mồm kêu rú lên, cái roi rơi xuống đất. Ông chủ tôi xô hắn một cái ra sau, nói:

- Kể ra vận khí của mày còn tốt đấy, lừa của tao chưa đóng móng sắt.

Ông chủ dắt tôi rời khỏi cổng phía Nam. Mùi cứt chó khô vàng thoang thoảng theo gió hắt vào mũi tôi. Hôm nay là ngày thành lập hợp tác xã, cũng là ngày Tây Môn Lừa tôi trưởng thành. Ông chủ nói với tôi:

- Lừa à, bữa nay tao dắt mày đi đóng móng sắt. Đóng được móng sắt mày như có được đôi giày, đá nhọn không làm đau được chân mày, vật nhọn đâm không thủng được chân mày. Đóng móng xong, mày trở thành con lừa thực thụ, mày phải giúp tao kiếm sống nghe chưa!

Giúp chủ kiếm sống là nhiệm vụ chung của mọi con lừa sao? Tôi ngẩng đầu kêu lên mấy tiếng. Đây là những tiếng kêu trước khi trở thành con lừa thực thụ của tôi. Nó khàn khàn song âm lượng lại rất lớn, làm nét mặt ông chủ tươi tắn hẳn lên.

Ông thợ đóng móng sắt còn có cả một cái lò rèn. Khuôn mặt đen sì, mũi lại đỏ hỏn, lông mày lông mi trụi lủi, tròng mắt đỏ rực, trên trán có mấy đường nhăn sâu hoắm bám đầy tro bụi, toàn thân khô khốc chẳng có lấy một giọt mồ hôi. Hình như sau bao năm đứng cạnh lò lửa, nước trong người ông ta đã cạn kiệt. Đồ đệ ông ta mồ hôi chảy ròng ròng trên mặt, tẩy đi những lớp bụi bám, để lộ làn da trăng trắng. Còn nhỏ mà đã phải vất vả, tôi lo rằng không lâu sau mồ hôi trên người nó cũng không còn. Thằng nhỏ tay trái kéo ống bể, tay phải cầm những thanh sắt trong lò lật qua lật lại. Chẳng bao lâu sau, thanh sắt bị nung đỏ sáng rừng rực trong lò, thầy trò, búa lớn bùm bụp, búa nhỏ chan chát, hoa lửa bay tứ tung, thanh âm chấn động làm Tây Môn Lừa tôi cảm thấy quay cuồng.

Tôi suy nghĩ rất nhiều về thằng bé. Cái hình dung tuấn tú kia đáng ra phải cùng với các diễn viên mặt hoa da phấn bàn chuyện tình yêu mơ mộng trên sân khấu kịch để mọi người cùng thưởng thức, bây giờ lại để nó quai búa như thế, âu đó là sự nhầm lẫn của ông trời chăng? Nét mặt đẹp đẽ như vẽ kia cầm cái búa tạ đưa lên đưa xuống nhẹ nhàng, nếu không có một sức khỏe phi thường thì có thể làm được không?

Dưới những cú đập của hai thầy trò, thanh sắt trở nên mềm nhũn và dần dần biến hình, trở thành một con dao cầu, dụng cụ lao động phổ biến nhất của mỗi một gia đình nông dân.

Thừa lúc thầy trò họ nghỉ tay, ông chủ tôi tiến tới nói:

- Ông Kim, phiền ông đóng móng giúp con lừa tôi với.

Ông thợ sắt rít một hơi thuốc, khói tỏa ra từ mũi, từ tai ông ta. Thằng bé bê ra một cái chậu gốm sứ xù xì, đổ nước vào. Từ thân thể nó, mùi mồ hôi nồng nồng xộc đến mũi tôi. À, thì ra đó là mùi đặc biệt bốc ra từ thân thể của một người yêu lao động, tâm địa thuần khiết ấy mà.

Tôi đứng bên ngoài lò rèn, cạnh con đường rộng rãi chạy đến trung tâm huyện, nghiêng nghiêng đầu và lần đầu tiên nhìn kỹ bốn vó màu trắng của mình. Ký ức của Tây Môn Náo lại lộn xộn hiện về... Nhưng lời nói của lão thợ sắt làm tôi tỉnh lại:

- Thật đáng tiếc lại là một con lừa, nếu là một con ngựa...

- Ngựa cũng chẳng là gì cả! Thằng bé vứt cái bát, làu bàu: Bên nông trường quốc doanh có hai cái máy kéo Đông Phương Hồng, mỗi chiếc một trăm mã lực - tức một trăm sức ngựa. Chỉ cần một cái dây thép quấn ngang cây dương to hai người ôm móc vào nó và rú ga, cây dương to tướng đã đổ gục, trốc cả gốc rễ...

- Mày biết nhiều chuyện quá đấy! Ông thợ mắng thằng bé, quay sang Mặt Xanh nói: Ông Lam, tuy chỉ là con lừa nhưng nó có dáng vẻ thế này, cũng là một con lừa quý. Nếu có ông tướng nào đó đã chán cưỡi ngựa, muốn cưỡi lừa thì ông sẽ có cơ hội đấy!

Đầu tiên thằng bé chỉ cười hi hí, sau đó cười vang lên nhưng đột nhiên lại ngưng bặt như một ánh chớp lúc trời giông. Ông thợ sắt bị tiếng cười quái dị của thằng bé làm cho kinh động, ánh mắt lộ vẻ hoang mang nhìn đăm đắm vào cậu học trò, nhưng hình như chẳng thấy gì. Hồi lâu, ông ta mới nói:

- Kim Biên, còn móng sắt không?

- Còn nhiều, nhưng đều là móng ngựa. Thằng bé trả lời.

- Bỏ vào lò, đốt lên, đánh lại thành móng lừa! Ông thợ sắt bảo.

Khoảng hút tàn điếu thuốc, họ đã biến bộ móng ngựa thành móng lừa. Kim Biên mang một cái ghế vuông đặt sau chân tôi, ông thợ sắt nhấc chân tôi lên, dùng một con dao nhọn cắt sạch móng của bốn chân tôi, xong, ông ta thối lui mấy bước nhìn tôi một cách dò xét, than:

- Quả là một con lừa đẹp, từ trước tới nay tôi chưa thấy con lừa nào đẹp thế này!

- Đẹp tốt cho mấy cũng chẳng bằng chiếc máy gặt đập liên hợp màu đỏ mà nông trường quốc doanh nhập khẩu từ Liên Xô về, trong chớp mắt có thể gặt xong cả chục luống lúa, đầu trước nuốt bông, đầu sau nhả hạt, năm phút một bao! Kim Biên lại làu bàu.

- Kim Biên, xem ra tao không thể giữ mày ở đây được nữa. Nhưng nếu ngày mai mày đi, ngày nay mày phải đóng cho xong móng con lừa này! Ông thợ sắt hét lớn.

Kim Biên dựa vào người tôi, tay trái nắm chặt một chân tôi, tay phải cầm búa, mồm ngậm năm sáu chiếc đinh sắt nhỏ, gắn cái móng sắt vào chân tôi, rồi đóng đinh vào. Chỉ khoảng hơn mươi phút, bốn chân tôi đã được đóng móng sắt. Lão thợ sắt nói với Mặt Xanh:

- Ông Lam, dẫn nó đi vài vòng, xem thử có khập khiễng không?

Ông chủ dắt tôi đi một đoạn trên đường từ hợp tác xã cung tiêu đến lò giết mổ gia súc. Đúng lúc này, tổ giết mổ đang chọc tiết một con lợn đen, lưỡi dao sáng trắng đâm vào, rút ra thành lưỡi dao đỏ lòm, trông rất đáng sợ. Tay đồ tể mặc cái yếm xanh, máu vương vãi phân rõ hai màu xanh đỏ. Từ lò mổ, chúng tôi đi ngang qua trụ sở ủy ban khu, gặp lại khu trưởng Trần và mấy tay cảnh vệ của ông ta, tôi mới hay rằng buổi lễ thành lập hợp tác xã nông nghiệp đã kết thúc. Chiếc xe đạp của khu trưởng bị hỏng, được một tay cảnh vệ vác trên vai. Khu trưởng Trần nhìn tôi đăm đăm. Tôi biết cái vẻ ngoài oai phong của tôi đã hấp dẫn ông ta, tôi biết tôi là con lừa đẹp nhất của loài lừa. Có lẽ Diêm Vương cảm thấy có lỗi với Tây Môn Náo cho nên đã tìm những cái đầu lừa, chân lừa đẹp nhất ghép cho tôi.

- Chà, đúng là một con lừa đẹp, bốn chân đạp tuyết!

Tôi nghe rõ ràng lời khu trưởng đang lẩm bẩm.

- Đem nó vào trại lừa để tạo giống! Tay cảnh vệ vác chiếc xe đạp nói.

- Anh là Mặt Xanh ở thôn Tây Môn phải không? Khu trưởng Trần hỏi ông chủ tôi.

- Vâng ạ! Ông chủ trả lời.

Ông chủ vỗ một cái thật mạnh vào mông tôi như muốn bảo tôi đi nhanh để tránh cái nhìn của khu trưởng Trần. Nhưng ông ta đã đứng chắn ngang trước mặt tôi và ông chủ, đưa tay sờ nắn lưng tôi, tôi lập tức nhảy dựng lên.

- Con lừa này tính khí không tốt. Ông chủ tôi nói.

- Tính khí không tốt thì từ từ mà luyện. Đừng có nóng tính, nóng tính thì mau chết. Khu trưởng nói bằng một giọng rất gia trưởng: Trước khi tham gia cách mạng, tôi đã từng đi buôn lừa, từng thấy không biết cơ man nào là lừa, tính tình của lừa tôi thuộc như lòng bàn tay. Khu trưởng cười ha hả, ông chủ của tôi cũng méo mồm cười theo. Khu trưởng nói tiếp: Mặt Xanh! Việc của anh, tôi đã nghe Hồng Thái Nhạc kể lại. Tôi đã phê bình hắn, nói Mặt Xanh chỉ là một con lừa cố chấp, phải vuốt ve, không được nóng nảy. Nóng nảy chỉ tổ làm cho anh ta thêm cứng đầu, rồi sẽ cắn người thôi. Anh có thể tạm thời chưa vào hợp tác xã, anh cứ thi đua với hợp tác xã. Tôi biết anh được phân tám mẫu đất. Đến mùa thu sang năm, để xem anh và hợp tác xã thu bình quân mỗi mẫu bao nhiêu lương thực. Nếu anh cao hơn thì anh cứ làm cá thể, nếu hợp tác xã cao hơn thì chúng ta thương lượng được không?

- Khu trưởng, đây chính là ông tự nói đấy nhé! Ông chủ tôi nói rất hưng phấn.

- Là chính tôi nói! Đưa tay chỉ bọn cảnh vệ và nhiều người lố nhố xung quanh, ông tiếp: Mọi người có thể làm chứng.

Ông chủ dắt tôi trở lại lò rèn, nói với ông thợ rèn:

- Không hề khập khiễng, bước chân vững vàng, trông có vẻ rất chắc chắn. Không ngờ Tiểu Kim còn nhỏ mà giỏi giang như thế!

Ông thợ sắt cười như mếu, lúc lắc đầu. Hình như ông ta có tâm sự gì nặng nề. Ngay lúc ấy, tôi nhìn thấy Kim Biên từ trong bước ra, khoác một cái túi may bằng da chó, nói với ông thợ sắt:

- Sư phụ, con đi đây!

- Đi đi con, đi theo con đường sáng mà con đã chọn - Ông Kim buồn bã nói.