Lou

Đương lúc tìm cục tẩy trong một chiếc hộp cũ, mình đã tìm thấy một tấm hình cưới của mình. Khi ấy Văn chưa đầy ba mươi tuổi, mình thì trẻ măng. Mình chỉ mời cha và ba người bạn gái đến lễ cưới. Hugues và Rachid là những khách mời duy nhất của Văn. Chúng mình chỉ có tám người trong căn hộ lớn mà cha mẹ Hugues cho mượn. Lần đầu tiên mình mặc áo dài Việt Nam, do một thợ may ở quận mười ba làm. Mấy nhạc công đã đến biểu diễn đàn tranh. Nửa đêm, chúng mình vẫn còn ở đó để nghe họ chơi, chúng mình không khiêu vũ sau đấy, nhưng ai nấy đều vui, hơi ngà ngà sau khi đã uống vài ly. Rachid đã mang kèn saxophone đến và chơi mấy điệu nhạc jazz. Văn không rời mắt khỏi mình, cha mình, mặt mày hoan hỉ, siết mình trong vòng tay, ba người bạn gái thì không ngừng nhắc đi nhắc lại với mình rằng mình may mắn. Hai má mình nóng bừng, vì rượu sâm banh bốc lên đầu và vì xúc động. Mãi tận rạng sáng hôn lễ mới kết thúc. Văn đã đặt phòng trong một khách sạn nhỏ, chúng mình làm tình ở đó lần đầu tiên và nằm lì giữa đống ga đệm cả ngày, trước khi ra ngoài ăn tối tại một nhà hàng Trung Quốc. Ngày hôm sau, chúng mình đến chỗ mình, một căn buồng nhỏ ở phố Abbesses, và lại làm tình cho tới khi cơn đói bụng buộc chúng mình dậy và đi tìm một quán cà phê vẫn còn mở trong khu phố. Trong vòng một tuần, chúng mình lao vào những trò xác thịt, mình hôn hít, vuốt ve, ôm ấp Văn không biết chán.

Mình so sánh tấm hình cuối và những tấm thám tử của mình chuyển lại: Văn ở cạnh mình và Văn ôm Ulma trong vòng tay. Mình đau đớn đến mức có thể nhảy qua cửa sổ được. Tại sao Văn phải coi thường những hứa hẹn của anh ta với mình chứ? Anh ta chẳng từng khẳng định với mình, sáu tháng trước khi chỉ có Ulma trong đầu, rằng không ai có thể chia lìa được chúng mình đấy sao? Mình mệt rũ vì những đêm trắng đến nỗi những suy nghĩ buồn thảm xâm chiếm mình: mình sẽ bị tống giam, sau mười năm tù mới được thả, trong tù mình sẽ hướng về Chúa hoặc là, ngược lại, mình sẽ khiếu kiện Người vì đã không đến cứu mình.

Mình sẽ nói với Laure rằng bản án tồi tệ nhất đã được tuyên chống lại mình, vì mình quá đau lòng ư? Rằng nếu theo đạo Cơ đốc thì mình sẽ tự hành xác những ngày còn lại của đời mình ư? Rằng nếu theo đạo Phật thì mình tin chắc rằng cái nghiệp đang đè nặng mình ư? Làm thế nào để như thể chẳng có gì bi thảm đã xảy ra, như thể Văn đã chết một cái chết tự nhiên đây?

Lúc nãy Hugues đã gọi mình. Theo anh, mình nên chuyển nhà, lấy một căn hộ xa Belleville, chỉ còn nghĩ tới Laure mà thôi. Con bé sắp mười tám tuổi, nhưng đôi khi nó rất trẻ con, rồi sẽ không biết tự xoay xở nếu vắng mình. Mình phải giúp nó nên người. Nó có chất nghệ sĩ, với một chút bền bỉ, nó sẽ thành công. Nó không đủ khả năng để học cao, nhưng đủ tinh tế để tận dụng tài săn hình của nó. Văn không tiếc lời khen khi con bé cho anh ta xem những khung hình của nó: nó có con mắt tinh tường. Từ mấy tuần nay, nó xếp máy Polaroid và máy phản xạ gương kỹ thuật số của nó vào túi. Nó cũng đang suy sụp, mình không biết làm thế nào để xua tan những hoang mang của nó, mình sợ rằng sau này nó sẽ chối bỏ mình. Hugues cam đoan với mình rằng, cùng với thời gian nó sẽ quên, với điều kiện bản thân mình cũng phải hướng tới tương lai, Laure có những ngày tươi đẹp phía trước, dù Văn mất sớm. Mình không được để bản thân trượt dốc, vì việc học hành của nó sẽ bị ảnh hưởng, nó vốn đã không chăm chỉ thì chớ, nó sẽ chẳng học gì nữa nếu mình không ổn. Chỉ cần mình trấn tĩnh lại thì nó sẽ theo gương mình.

Mình sẽ có năng lượng cần thiết để tiếp tục sống không? Hay là hạ vũ khí? Laure chỉ còn có mình, nhưng mình không tài nào tự nhủ được rằng, vì mọi thứ đều dồn lên vai mình, cái chủ yếu là chăm chút Laure, để nó tiến lên. Phận sự của mình là cho nó một cuộc đời bớt nặng nề. Mình sẽ chỉ lo làm bằng phẳng đường đi của nó, làm sao để nó luôn tiến bộ. Mình sẽ có một tuổi già cô đơn, vì sẽ không bao giờ có người đàn ông nào thay thế được Văn. Laure đã hỏi mình có ngon sức để đi Provence, nơi mà môi trường đỡ u ám hơn căn hộ ở Paris của chúng mình, hay không. Mình sẽ có thể dạo chơi, đánh bóng chuyền với nó và những người khác, vận động thay vì chôn thân mòn mỏi nơi đày, mình cần thay đổi suy nghĩ, da dẻ mình nhọt nhạt, mình ăn như mèo, mình sụt sáu kí, mình sắp lả. Nó van mình đừng lo thắt ruột gan thế nữa và nhìn về tương lai.

Mình đọc lại những điều chép lại mấy ngày qua, trước khi bắt đầu xưng tội:

Hôm kia, gần bến tàu điện ngầm Couronnes, một người Ả Rập và một người Trung Quốc choảng nhau sau khi đã chửi rủa nhau dữ dội. Một kẻ rút con dao từ trong túi ra. Cái màn kịch có thể là chuyện thường ngày trong khu ấy, nhưng lúc đó mình ở trong trạng thái lo lắng đến mức nó khiến mình sợ kinh khủng.

Sự suy sút rình rập mình. Mình xấu đi, tóc hoa râm bẩn bẩn, hai má hốc hác, mắt thâm quầng, run bần bật, mình già đi mười tuổi trong vòng bốn tuần. Nếu không làm gì đó thì mình sẽ sớm mất hết sức sống.

Mình đã tìm lại được ba câu thơ của Alejandra Pizarnik mà Văn đã chép cho vào sinh nhật mình: Hãy đón nhận khuôn mặt này của tôi, câm lặng và xin xỏ. / Hãy đón nhận tình yêu mà tôi xin người. / Hãy đón nhận cái thuộc về người ở trong tôi. Cái ngày xưa ấy, anh ta có thể vì mình mà chịu đọa đày.

Trên một tấm hình ông Grimaldi chụp, Văn nắm tay Ulma. Họ ở trước nhà thờ Sacré-Cceur. Chính ở nơi đó anh ta và mình nằm ườn phơi nắng, khi anh rụt rè tán tỉnh mình.

Trên một tấm hình khác, Ulma và Văn đi từ rạp L’Action Christine ra, nơi chiếu Chàng và nàng, bộ phim mà anh ta đã dẫn mình đi xem hồi đầu, cũng trong phòng chiếu này. Thời ấy, mình chẳng màng đến thói đa cảm của anh ta. Ulma, cô ả hẳn là rung động. Mình sai hết. Ả đúng.

Anh ta đi với ả đến Nhà văn hóa MC93, để ả biết việc dàn cảnh của đạo diễn sân khấu Marthaler. Mình thì, đã lâu rồi, không còn quan tâm đến kịch nữa. Và mình hầu như không nghe Văn khi anh ta tán dương một nghệ sĩ nào đó.

Lại một tấm hình khiến mình còn hơn cả buồn nữa: Ulma và Văn ở Vườn bách thảo, ôm chặt nhau. Trông họ như cặp tình nhân trẻ vô tư lự. Thế giới có đổ sụp thì họ cũng sẽ không nhận thấy.

Trong những thư gửi Ulma, anh ta nói với ả những điều giống như đã nói với mình: chẳng gì chia lìa họ, anh ta sẽ luôn có mặt vì ả, anh ta yêu ả đến điên cuồng, ả chính là cái tốt nhất trong con người anh ta, anh ta sẽ chết nếu không còn ả ở bên, v.v. Nhưng có chút xíu khác nhau - anh ta đặt ở đó niềm tin, trong khi với mình, anh ta nói những lời này gần như một cách máy móc, và chỉ khi say.

Bức thư đầu tiên của Ulma rất cách điệu, mà không kiểu cách. Có vẻ rằng ả đã cân nhắc lâu trước khi đánh liều, rằng ả đã đắn đo từng từ sao cho lọt tai. Mình có lẽ sẽ không có khả năng xoay một bức thư theo cách này, nhất là đó không phải thư vớ vẩn. Thêm một cái nữa Ulma hơn mình.

Văn đã giữ danh thiếp những nhà hàng nơi ả và anh ta ăn tối với nhau. Trong một cuốn sổ tay của anh ta, anh ta ghi lại những bộ phim họ đã xem, như thể phải giữ mọi vết tích những buổi tối của họ vậy.

Cha mình, người không biết hết chuyện, bảo mình rằng Văn là một người chồng vàng. Thế mà nay mình góa bụa, nhưng mình không phải ở tuổi tự chôn vùi trong một sa mạc. Mình sẽ có những cuộc gặp gỡ mới, một khi mân tang. Theo lời ông cụ thì mình chưa hết cơ hội. Chưa hết, mình ấy à? Mình chỉ là đồ khốn khổ.

Mình sẽ phải nói gì để biện hộ cho mình đây? Rằng một con quái vật chiếm ngự mình ư? Rằng mình không còn kiểm soát nổi bản thân nữa ư? Mình có cảm tưởng không phải mình đã lái chiếc Austin, mà là một bản sao mà mình không tác động gì được đến. Mọi chuyện diễn ra trong chớp nhoáng. Mình vừa kịp nhận ra hình dáng của Văn trong bóng tối thì xe mình đã đâm anh ta. Mình có phanh vào giây chót không? Mình có toan chạy trốn như một tài xế ẩu sau khi đâm phải anh ta không? Mình chẳng nhớ gì hết, như thể mình đã ở trong trạng thái bán vô thức, như thể mình chỉ tỉnh ra khi nhìn thấy xác chồng, mình bị sốc đến mức mà, ngay lúc đó, mình không tin nổi rằng chính mình là tác giả của vụ tai nạn.

Mình tránh những gương soi, vì nhìn trong gương mình có cái vẻ của một mụ già nhỏ thó lưng còng, mình đã gầy đi tới độ quần áo của mình quá thùng thình. Trông mình gớm ghiếc. Ai sẽ muốn mình đây? Và những trang mình viết như gà bới này, chỉ còn đáng vứt thùng rác. Tuy nhiên, việc ghi chép lại bấy nhiêu đó làm cho mình thấy dễ chịu vô cùng. Mình thanh lọc mình khi định hình những ám ảnh của bản thân trên giấy.

Laure đã báo với mình rằng nó có một bài nghị luận phải soạn cho tuần sau về chủ đề “sự vắng mặt”. Tất cả đều góp phần gọi nhắc việc Văn qua đời, nếu có lúc bọn mình cố bắt đầu sống thiếu anh ta. Cho tới lúc ấy, cái chết là một sự trừu tượng đối với Laure, và thậm chí với mình. Mình mới chỉ an táng một người bác, người đã để lại cho mình một chút thừa kế, và mình đã tiêu xài vào chuyến đi châu Mỹ La tinh. Ông ấy mất do bị nhồi máu và đã không phải chịu đau đớn gì. Cha mình bắt đầu già, cha có thể sẽ trút hơi thở cuối cùng trong không lâu nữa, nhưng mình không buồn quá đỗi, vì lúc đó cha cũng rất già rồi. về phần mẹ, mình không tiếc nuối bà ta nếu nhỡ may bà ta chết. Mình sẽ là một đứa con gái tồi tệ, sẽ tự nhủ: “Xong!” Mình đã không phải thương xót những người thân qua đời, mình vẫn chưa bao giờ khóc một người thân.

Hôm qua, Rachid tặng mình mấy bông hồng trắng. Mình đã uống với anh một ly ở quán Cannibale, nơi Văn thường lui tới. Hugues và Rachid là những người bạn duy nhất mình thổ lộ tâm tình. Họ không tự xưng là người kiểm duyệt, mình không khiến họ thương hại. Họ lắng nghe mình, mặc dù đôi lúc mình nghẹn ngào bởi tiếng nức nở, đến nỗi những câu nói của mình rời rạc và dở dang.

Theo Rachid, kẻ thù tệ hại nhất của mình chính là bản thân mình. Chừng nào chưa lấy lại sức mạnh tinh thần, mình sẽ còn nhai lại những tội lỗi của mình. Điều đó sẽ chẳng làm Văn trở lại, mà sẽ làm thối nát đời mình. Mình vốn thuộc những người hiếm khi nhìn về phía sau, giờ mình như một chuyên viên lưu trữ đang tập hợp những yếu tố của một hồ sơ với hy vọng nó sẽ gỡ tội cho mình.

Những năm đầu, thay vào lời “Em yêu anh”, mình thích hát cho Văn nghe ca khúc của Ferrat: Tôi sẽ ra sao nếu không có người đã đến với tôi / Tôi sẽ ra sao nếu không có người, chỉ là một trái tim trong rừng ngủ yên / Chỉ là một chiếc đồng hồ chết giờ / Tôi sẽ ra sao nếu không có người, chỉ là lời ấp úng này thôi… / Tôi đã học từ người như người ta uống ở đài phun nước vậy / Như người ta đọc những vì sao xa trên bầu trời… Từ nay mình sẽ hát bài này cho ai đây? Mình sẽ ra sao nếu không có cái người đã là kẻ bội thề kia? Ngày tháng sẽ trôi, và mình vẫn ở trong sự ủ rũ toàn diện, mình không tài nào chịu nổi.

Từ năm ngoái, mình đã không phải một người phụ nữ cứng rắn làm chủ cảm xúc của mình, mà là một người nóng nảy gây gổ không đâu thì đúng hơn. Mình đã đày đọa cuộc đời Văn. Giờ này đấm ngực phỏng ích gì? Mình đã không thấu hiểu anh ta. Phải nói rằng mình đã thiếu khoảng lùi, mình đã càng lúc càng khó tính hơn và mình bực bội vô cùng vì việc anh ta phun những lời dối trá ra với mình. Phải nói rằng mình có một vai xấu, vai một mụ vợ già, trong khi Ulma thổi một làn gió mát. Phải nói rằng mình đã mất tất cả ngay khi ả xen vào đời sống vợ chồng mình.

Mình ghét cay ghét đắng các anh trai mình, ngu hơn bò. Mình không tài nào hình dung được quan hệ hợp nhất giữa anh trai và em gái. Nhờ phép mầu nào mà Văn bước ra từ vai người anh trai để trở thành một chàng Tristan yêu say đắm nàng Yseult?

Những tấm hình của ả và anh ta, mà mình đã trả giá đắt như vàng, mình chỉ còn việc đốt đi, chẳng phải để làm biến đi chứng cớ bất khả chối cãi, mà để mình không bị cuốn về vực thẳm mỗi khi xem chúng.

Mình những muốn đi thăm Sài Gòn và Hà Nội cùng Văn. Anh ta có lẽ sẽ không phải một kẻ tha hương quay về quê để khoe khoang sự thành công của bản thân ở Pháp. Chúng mình sẽ là những du khách kín đáo, chọn những khách sạn mà dân tỉnh lẻ thuê, sẽ có thể đi tìm mộ mẹ anh ta, mình sẽ có thể nghe anh ta nói tiếng Việt, ngay cả anh ta chỉ còn biết có vài từ, chúng mình có thể mua vé đi xem rối nước, anh ta có thể giới thiệu cho mình Văn Miếu hay lăng Bác, khu phố anh ta từng sống với mẹ. Nhưng anh ta đã luôn từ chối đi Việt Nam. Anh ta đã xóa Sài Gòn khỏi bộ nhớ. Và thế rồi Ulma đã khiến cái bị dồn nén ấy quay trở lại. Mình không đủ sức chống lại cô em gái cùng cha khác mẹ ấy, người nắm giữ chìa khóa giải hòa với chính bản thân anh ta, chỉ khả dĩ khi hòa giải được với cái phần thù oán trong anh đối với người cha đã bỏ rơi anh ta.

Khi đến nhà luật sư Dieuleveult, mình đã dừng lại trước quán Hàn Quốc trên phô Ciseaux, nơi Văn và Ulma thường lui tới. Một khách hàng duy nhất đang ăn ở đó, một gã châu Á mặc áo da đen, như Văn. Có phải là hồn ma anh ta? Ruột gan mình thắt lại. Mình vội vàng rời xa, trước khi làm mồi cho những tưởng tượng điên rồ.

Các nữ giáo viên trong trường đều băn khoăn về cách xử sự của mình kể từ lúc Văn yêu đương nơi khác. Mình phát lệnh trái ngược, khi không có vấn đề thì lại bảo có, khi có thì lại không giải quyết, mình triệu tập hội đồng mà không truyền đạt gì cả, chỉ vì nghi ngờ mọi người đều biết chuyện của Văn và Ulma rồi cười nhạo sau lưng mình: mình muốn kiểm tra lại tận mắt rằng chẳng phải vậy, nhưng mình không bớt chắc chắn rằng người ta nói xấu mình và dò xét trên mặt mình những dấu hiệu điên loạn. Nhiều lần, mình cãi nhau với một cô giáo, có vẻ đã nói bóng gió rằng mình không còn ở trong trạng thái có thể điều hành tốt trường học, và mình suýt thì ném một cái chặn giấy vào mặt cô ta.

Sức lực của mình như thể một người đang hồi sức nhưng lại bị một căn bệnh cấp tính làm suy yếu đi. Vậy khi nào thì mới khá hơn? Khi nào mới chấm dứt sự xuống địa ngục này đây?

Mình cũng không thể chạy trốn trong giấc ngủ kia. Tất cả các tối, mình đều kiệt sức, mình nằm nhưng không chợp mắt được. Mình không tin, giống như Laure, rằng ma của Văn đang ở cạnh, nhưng máu mình đóng bàng khi mình chạm vào cái gối anh ta vẫn kê đầu. Màn tai nạn lại hiện ra. Đó là một cơn ác mộng đeo đẳng mình đêm này qua đêm khác. Mình gần như mong bị bắt giam và chịu hình phạt. Liệu mình sẽ đỡ bị cơn ác mộng này đeo đuổi sau năm hay sáu năm tù không?

Trước quan tòa, mình cứ im lặng hoài, như thể quá choáng váng để có thể đo được tính nghiêm trọng của điều mình mắc phải. Mình không ý thức được mình đang ở trong văn phòng của một thẩm phán. Điều người ta nói với mình cứ lạo xạo bên tai, mình không nghe thấy và tự hỏi vì lý do gì người ta giữ mình ở đó.

Mình có phải là một kẻ giết người không? Chẳng phải mình đã chịu thua những xung năng giết người, xuất hiện ngay khi Văn vi phạm lời hứa rằng anh ta không bao giờ bỏ mình đấy sao?

Ai đã báo trước rằng một ngày mình sẽ là người chủ chốt trong vụ thảm kịch vì tình? Thế nhưng, luật sư của mình giả thuyết rằng đó là một vụ tai nạn ngớ ngẩn, chứ không phải một vụ thảm kịch vì tình. Mình phải đi theo hướng của ông ta, không nói gì có thể sẽ là vũ khí kết án mình.

Sức khỏe mình suy sụp vì không ngủ được, hầu như không ăn, và nhất là ủ dột. Mình không thấy lối thoát tốt đẹp nào cho những cái khiến mình hao mòn. Mình bị tóm như một con chuột. Người ta sẽ đưa mình vào xà lim chịu phạt, nơi mình sẽ tha hồ thời gian ôn lại những diễn biến đã dẫn tới thảm họa.

Ngay cả những người hàng xóm, mình ngờ là họ loan truyền những chuyện ngồi lê đôi mách về mình. Mọi người vui mừng về bất hạnh của mình, mình tự nhủ. Mỗi lần gặp bà hàng xóm cùng tầng, mình thấy dường như bà có một nụ cười chế nhạo. Vậy phải chăng việc mình đã không còn là Người Duy Nhất của Văn là điều quá hiển nhiên với tất thảy mọi người?

Từ khi mình cán Văn, mình lờ vờ như một bóng ma. Nếu không nghĩ tới Laure, có lẽ mình hầu như thờ ơ với mọi thứ. Đời mình thế là vứt. Mình bị quật ngã dưới cú đòn của một nỗi đau khiến ta không đứng dậy được.

Giá tâm sự với ai đó, mình đã bớt khủng hoảng hơn. Nhưng mình đã không cởi lòng với Hugues cũng như với Rachid, mình nghiến răng chịu, cũng vì thế mà mình bắt đầu căm hận Văn, anh ta đã xếp mình ở hàng những kẻ làm vì, anh ta không còn là người chồng ấy, đành rằng chẳng hoàn hảo, nhưng có tình yêu đích thực chỉ dành riêng cho mình.

Ulma có bị tàn phá do cái chết của một người anh trai mà ả yêu hơn cả bản thân không? Liệu với ả, mình có phải là một mụ phù thủy chỉ mong điều xấu cho ả và muốn phá hủy hết không? Hay ả ái ngại cho mình như người ta ái ngại cho một kẻ tuyệt vọng? Á có làm chứng buộc tội mình nếu mình ra hầu tòa không? Hay ả nói rằng mình đã điên rồ khi đọc báo cáo của ông Grimaldi? Mình có lẽ bị coi như người bạn đời có tính chiếm hữu, trong khi ả không bao giờ tìm cách trói buộc Văn. Mình sẽ bào chữa cho mình thế nào trước tòa đây? Mình sẽ viện là mình dễ bị tổn thương ư? Đó là cái cớ của những tâm hồn yếu đuối. Mình vẫn còn đủ lòng tự trọng để không dùng tới nó.

Laure nhắc đi nhắc lại với mình rằng nó sẽ đứng về phía mình nếu sự việc chuyển biến theo chiều hướng xấu cho mình. Nó sẽ ủng hộ mình hết sức. Nó sẽ tuyên bô rằng Văn và mình là một cặp hòa hợp, rằng mình không có lý do gì để giết anh ta, rằng nếu nó không còn mình ở bên thì nó sẽ trượt dốc. Nó sẽ cầu xin sự khoan hồng, sẽ không ai dửng dưng trước những giọt nước mắt của nó được.

Đấy là những điều mình đã ghi chép lại trong vài tuần. Liệu Văn có thấy mình quá tự cho mình là nạn nhân không? Mình có nên cho Laure đọc những trang này để nó biết những điều mình đã chịu đựng không? Có cho Hugues và Rachid đọc để họ an ủi giống như bạn bè của Job(31)? Hay mình nên cất chúng vào ngăn kéo? Trái với Văn, mình chẳng có một niềm tin bất khả lay chuyển vào quyền năng của ngôn từ. Nhưng những ngày này, mình đã nhận thấy tác dụng hữu hiệu của việc viết và việc suy ngẫm về mình. Mình trở lại làm chủ được bản thân. Ngày mai sẽ ra sao? Mình sẽ chết gí trong tù ư? Ngay cả nếu được tự do, mình có được thanh thản không? Thời gian liệu có giúp mình ngăn chặn những con sóng u sầu đang tràn ngập lòng mình không? Mình có phải mang gánh nặng tội ác của mình cho tới cuối đời không? Mình liệu sẽ là một phụ nữ bốn mươi lăm tuổi không còn chờ đợi gì ở cuộc đời không? Một bà góa đáng thương phải chịu cảnh cô quạnh như một sự trừng phạt?

Mình sợ cho những tháng tới. Mình không biết ngay điều gì sẽ dành cho mình. Mình sẽ mũ ni che tai, đồng thời không phải không biết rằng mình sẽ chẳng thoát dễ dàng. Bản án sẽ rất nặng. Mình đã đặt mình vào vị trí của người bị kết án. Điều khó nhất, đó là không còn có thể chăm sóc con gái mình. Nó sẽ ra sao nếu mình ở tù? Khó vô cùng để suy nghĩ mà không hốt hoảng. Chỉ với mỗi ý nghĩ là Laure sẽ không còn cả cha lẫn mẹ, mình đã bứt rứt lo lắng và cay đắng tự trách mình đã gây rắc rối để lại những hậu quả lên tuổi trẻ của nó. Làm thế nào để sửa chữa cái bất khả cứu vãn đây? Nếu có thể quay trở lại thôi, về những năm tháng Văn và mình là vợ chồng mới cưới, khi anh ta nói sẽ chết trong vòng tay mình và hỏi rằng liệu mình có theo anh ta sang thế giới bên kia, như phụ nữ đạo Hin đu sẽ chẳng sống tiếp khi chồng mất, hay không? Và giờ đây, mình đã giết anh ta dù không muốn. Khi chết đi anh ta có cầu cho mình phải mãi ăn năn không?

Những câu quăng xuống giấy này đâu phải là văn. Mình đã đặt ở đó tất cả những điều làm mình tan nát, những điều còn lại với mình một khi đã chôn cất Văn. Bóng tối của đêm xòe rộng. Nguệch ngoạc đủ rồi, đến giờ phải đi ngủ thôi, ngay cả khi mình chỉ trằn trọc trên giường. Mình sẽ xem mình rơi vào trạng thái nào vào sáng sớm mai. Nếu nỗi buồn ghê gớm đang bóp nghẹt mình nói lỏng mỏ kẹp của nó một chút, thì mình biết ơn sự phơi bày này. Hugues là người có ý kiến hay. Việc viết tẩy sạch khỏi mình những oán hận. Mình vốn chưa bao giờ tự suy xét nhiều lắm, mình tận dụng bài tập này để làm chuyện đó. Có thê mình đang gậy ông đập lưng ông, có thể không ích gì khi viết ra giấy trắng mực đen một bài biện hộ chẳng khiến ai nhỏ lệ. Nhưng ít ra thì mình cũng đã muốn trung thực. Ít ra mình cũng đã ghi lại điều đã hủy hoại mình, mà không cần chấm bút vào thuốc độc. Những trang viết này đã giúp mình khỏi lún trong khổ đau. Mình còn lâu, rất lâu mới lành bệnh. Cơn đau của mình khôn cùng, nó không ra đi ngay được. Những ngày tới, mình có tiếp tục viết dầy sổ, hay mình cho rằng đã nói hết rồi? Ai biết được?(32) Mình không thuộc những tác giả viết nhật ký mà sự nội quan làm tăng sức mạnh. Khi đào sâu trong thâm tâm, mình không tự giải phóng hoàn toàn khỏi những ám ảnh, nhưng nhận thấy rằng mình bớt căng thẳng. Đó là một lý do tốt để không buông bút. Đúng, ngày mai, mình sẽ lại ngồi vào bàn để viết nữa.