Chữ ơn nên hiểu thế nào

“Giá như... bố là liệt sĩ, thương binh!”, ấy là nhan đề một bài được đăng trên số đầu tháng Bảy của một tờ báo buổi chiều có lượng phát hành lớn. Tháng Bảy mà, nên người ta mới cho đăng một cái bài như thế và cho chạy một cái tít như vậy.

Tác giả bài báo kể là có một tay học trò xứ Nghệ vì thi hỏng đã trách cứ ông thân sinh rằng sao hồi chiến tranh không chịu thương vong đi cho rồi khiến cậu giờ đây chẳng được hưởng quyền lợi như các bạn bè đồng học có thân nhân là liệt sĩ. Ông nhà báo bày đặt ra cái lời than oán ác khẩu đó là nhằm để cho hấp dẫn và mạnh mẽ hơn nữa sự phê phán của ông đối với chủ trương của tỉnh Nghệ An trong niên khóa 2001-2002 dành thêm nhiều ưu tiên về tuyển sinh Trung học phổ thông cho con em các gia đình thuộc diện chính sách. Ông cho rằng sự ưu đãi ấy là không khuyến học khuyến tài.

Cố nhiên công kích, phê phán và cả dạy đời nữa là quyền báo chí của ông ta, nhưng lấy tử sĩ với thương binh ra mà châm biếm thì thật là vô lối. Giá như bố là liệt sĩ! Viết lách sao mà chua cay và thô bạo làm vậy? Ông nhà báo rào trước rằng “Không dám ganh tị đâu ạ”, thế nhưng với một cái nhan đề bài báo đầy mỉa mai như vậy mà không phải là ganh tị thì là gì đây? Mới chỉ là việc tuyển sinh vào cấp ba mà đã nhảy dựng lên như thế rồi, không biết với những đãi ngộ dành cho gia đình chính sách trong những vấn đề to tát hơn của đời sống thì sự ghen ghét sẽ còn đến độ nào?

Thú thực là không sao hiểu nổi. Ở một đất nước như đất nước này với bao nhiêu là đau thương mất mát suốt mấy chục năm trời chiến tranh vậy mà một chút nâng đỡ về đường học hành cho con em những gia đình chịu nhiều đau thương mất mát nhất lại vẫn có thể bị kèm cựa trên mặt báo thì thật là đáng buồn.

Trước đây, đừng nói viết lên báo, chỉ nghĩ thôi cũng không ai đang tâm, nghĩ bạc như thế. Phải chăng vì cuộc chiến đã lùi xa, lòng người đã vội vã chuyển cả sang “thiên niên kỷ mới”, nên thói đời đen bạc đã có thể công khai tị hiềm cất lời đố kỵ đối với công sức và máu xương của thời quá khứ?

Có phải vì rằng không phải trải qua chiến tranh, không nhớ, không biết, không quan tâm nên không thấm thía, không cảm thông với niềm đau khổ của nhân dân, của đất nước trong những năm tháng gian lao ấy? Hay là vì cho rằng những hoạt động giúp đỡ, tương trợ gia đình thương binh liệt sĩ là sự ban ơn, là sự từ thiện nên chỉ “đền ơn đáp nghĩa” khi chẳng ảnh hưởng gì tới quyền lợi của mình, còn khi có vẻ như là bị đụng chạm chút ít tới lợi lộc riêng thì lập tức giãy nảy, la lối than phiền và nhỏ nhen so đọ?

Thật ra, cũng như trước đây đã sẵn sàng chiến đấu hy sinh vì độc lập dân tộc, không hề tính toán thiệt hơn, ngày nay các chiến sĩ và gia đình của họ cũng sẵn sàng chấp nhận thực trạng đời sống mà mình đang sống, không đòi hỏi gì phải được thiên hạ ưu đãi. Vì vậy tất cả những gì mà đời sống hôm nay có thể làm được cho anh em thương binh và các gia đình liệt sĩ tuyệt đối không được quyền có dáng dấp của sự từ thiện, của sự cứu giúp, hay của sự ban phát lòng tử tế. Tình nghĩa của đời sống hôm nay đối với gia đình thương binh liệt sĩ cũng phải cao đẹp, thiêng liêng và chân thành như là lòng yêu nước, yêu nhân dân, như là đức hy sinh vô bờ vì sự nghiệp chung mà các chiến sĩ đã thể hiện trong kháng chiến.

Văn Nghệ Trẻ, số 28, 2002, ký tên Nhật Giang