Thanh niên xung phong - những hy sinh lớn lao

Lịch sử thế giới đã từng diễn ra không biết bao nhiêu là cuộc chiến tranh quy mô lớn và nhiều cuộc cũng đã kéo dài triền miên năm tháng, nhưng chưa bao giờ, chí ít là trong thế kỷ XX, có một cuộc chiến tranh mà sự đối cực và tương phản lực lượng cùng ý chí giữa đôi bên lại lớn lao, sâu sắc, dữ dội và đáng sợ như là cuộc chiến tranh xâm lược của Mỹ ở Việt Nam. Một bên là siêu cường hàng đầu thế giới với tiềm lực kinh tế khổng lồ và sức mạnh quân sự khủng khiếp chưa từng có trong lịch sử loài người, một bên là nền văn minh lúa nước của một dân tộc nhỏ bé, kinh tế lạc hậu, được vũ trang ở mức tối thiểu không đáng kể so với sức mạnh quân sự của kẻ thù. Một bên là dã tâm xâm lược cực kỳ hung bạo, bằng mọi giá, mọi sức mạnh và thủ đoạn quyết đè bẹp, nghiền nát một đất nước, tiêu diệt và bắt cả một dân tộc phải quỳ gối, một bên là ý chí chiến đấu của toàn thể dân tộc, thà hy sinh tất cả chứ không chịu làm nô lệ. Một bên cậy cả vào tàn sát và hủy diệt, một bên chỉ tựa ở lòng người. Chính bởi sự như vậy nên cuộc kháng chiến chống Mỹ của dân tộc Việt là một cuộc xả thân vì nghĩa lớn sâu sắc và bi tráng nhất trong lịch sử loài người, một cuộc quyết chiến được ghi nhớ mãi mãi nhưng đồng thời cũng lại là không thể tưởng tượng ra nổi đối với người đời sau.

Đã từng dự một vài cuộc dạo chơi về nguồn, đốt lửa trại và vui văn nghệ do giới trẻ tổ chức ở chân Trường Sơn nhằm tái hiện không khí kháng chiến năm xưa nên người viết bài này hiểu rằng, quả thực thời nay người ta không thể hình dung nổi những gì mà các cô gái 559 đã phải trải qua. Chiến tranh chẳng phải trò chơi. Sự hy sinh là đầy đau thương và khốc liệt chứ không chỉ đơn thuần một màu sắc lãng mạn.

Thế nào là chịu đựng một trận mưa bom B52 trực tiếp giáng xuống quả là khó hình dung. Nhưng nếu nhìn trên màn hình ti vi những loạt bom Mỹ giáng xuống vùng Vịnh, vùng Ban-căng, vùng Trung Á, giúp quân Mỹ thắng trận áp đảo và nhanh như thế nào, và lại nhớ rằng bom Mỹ đã trút xuống dọc Trường Sơn dày đặc, dữ dội, dã man gấp bội lần trong suốt liên tục hơn mười năm mà quân Mỹ vẫn phải chịu thất bại ở Việt Nam, thì có thể bạn sẽ hiểu được phần nào cuộc sống chiến đấu đầy hy sinh gian khổ của các chiến sĩ Thanh niên Xung phong. Đặc biệt là các chị em. Có thể nói so với bộ đội thì chị em Thanh niên Xung phong phải chịu nhiều gian lao hơn. Trước tiên vì họ là phụ nữ. Cùng một áp lực của hoàn cảnh khắc nghiệt nhưng người con gái dĩ nhiên là phải chịu đựng lớn hơn nam giới gấp bội lần. Thứ nữa là trong những năm tháng gian lao ấy, so với đời sống vốn đã vô cùng gian lao của bộ đội thì Thanh niên Xung phong còn gian lao và thiếu thốn hơn nhiều. Nếu bạn đã từng là bộ đội đi Bê, đã xuyên đường tuyến hay đường giao liên, đã từng chứng kiến đời sống trong rừng sâu núi cao của các cô gái Thanh niên Xung phong thì bạn không thể không thừa nhận là đời sống của các cô cực khổ, gian lao, thiếu thốn hơn những người lính chúng ta rất nhiều. Cuộc chiến đấu của các cô gái khác với cuộc chiến của bộ binh, nhưng mức độ ác liệt không kém, đòi hỏi lòng can đảm, ý chí quyết thắng và tinh thần xả thân chiến đấu không kém. Bạn hãy nhớ lại Ngã ba Đồng Lộc, Đèo Đá Đẽo, phà Xuân Sơn, phà Long Đại, cảng Đồng Hới, hai bờ sông Son, Cự Nẫm, Phong Nha, Khe Ve, Khe Tang, đường 12, đường 10, đường Quyết Thắng, đèo Phu La Nhích... và xa hơn nữa dọc đường Lào cho tới tận Bù Gia Mập, biết trong trọng điểm kinh hoàng với những hy sinh vô bờ bến, những hy sinh thầm lặng, những hy sinh trời bể của chị em Thanh niên Xung phong. Nhờ những hy sinh ấy mà bộ binh chúng ta đã qua được ngàn dặm Trường Sơn, đã có gạo có đạn, có trọng pháo, có chiến xa để có thể đi tới thắng lợi cuối cùng.

Vậy mà, nhiều chục năm trời sau ngày chiến thắng, chính sách đối với lực lượng Thanh niên Xung phong vẫn còn quá nhiều vấn đề mà chúng ta vẫn thường gọi một cách nhẹ nhàng là “những sự bất cập”. Các cựu chiến binh quân đội không thể chấp nhận được tình trạng là cho đến nay anh chị em Thanh niên Xung phong, những người bạn chiến đấu thân thiết của bộ đội trong kháng chiến chống Mỹ, vẫn phải chịu biết bao thiệt thòi.

Ngoài sự chậm trễ, lề mề, quan liêu, người ta còn nhận thấy những thái độ, những lời nói thể hiện sự thờ ơ và bàng quan rất đáng trách trên mặt báo, trên ti vi của một số người chịu trách nhiệm trực tiếp về vấn đề này. Thường là họ đổ lỗi cho công tác chính sách những năm đầu hòa bình, đổ tại cho giấy tờ thất lạc, đổ cho việc thực hiện chính sách tại các địa phương, đổ tại cho cả chính chị em Thanh niên Xung phong nữa. Chẳng hạn, mới đây, trên ti vi, trả lời câu hỏi của nhà báo Trường Phước về việc vì sao còn nhiều chậm trễ và vướng mắc trong vấn đề chứng nhận thương tích cho anh chị em Thanh niên Xung phong, một ông sếp có trách nhiệm về vấn đề này bảo rằng: Sau chiến tranh không muốn về quê, chỉ muốn chuyển ngành vào cơ quan nhà nước nên những Thanh niên Xung phong bị loại khỏi biên chế! Ông ta lại còn bảo tại các đơn vị Thanh niên Xung phong đã giải tán nên không có đơn vị nào chứng thương cho người bị thương nữa. Và như vậy thì cố nhiên là cả người hy sinh cũng không có ai chứng cho là đã hy sinh để được coi là liệt sĩ. Với cái cách giải thích lấy được như vậy thì chị em Thanh niên Xung phong mà hầu hết là phụ nữ nông thôn, đều đã luống tuổi, tản mát ở làng quê, trong vùng sâu vùng xa, thấp cổ bé miệng còn biết nói gì, làm sao mà cãi lại.

Rõ ràng, việc đơn vị giải tán sau chiến tranh, những lộn xộn về giấy tờ, những thiếu sót về chính sách, những thói tật của tệ quan liêu không phải do các chiến sĩ Thanh niên Xung phong, đáng lý phải thành tâm xin lỗi họ về những tồn tại và yếu kém đó, chứ không thể vin vào đó để tiếp tục hành xử chậm trễ và quan liêu.

Văn Nghệ Trẻ số 30, 2002, ký tên Nhật Giang