Kỷ lục của sự trời ơi đất hỡi

Mặc dù đây là cái sự văn hóa của Thành phố mà nói ra cứ thấy chối chối kinh kinh làm sao. Quả thật là chẳng đặng đừng, tuy nhiên không tài nào làm thinh cho nổi. Thà rằng không thấy không nghe, chứ đã thấy đã nghe thì ngay người thập phương, khách vãng lai cũng khó lòng phẩy tay cho qua. Bởi vì “cái sự văn hóa” ấy nó quá chướng. Ai đời nhè ngay trước cổng Văn Miếu - Quốc Tử Giám mà xây nhà vệ sinh công cộng!

Cố nhiên là xưa giờ sự khinh thị đất trời, nhờn mặt đại chúng chẳng phải chuyện gì gớm ghê, song trình độ xúc phạm thiên hạ của cái dự án “đầu ra” ngớ ngẩn này đã vượt sức chịu đựng và sức tưởng tượng của mọi người. Làm sao mà đến nông nỗi ấy cơ chứ? Bản thân cái công trình dị mọ ấy đã khiến người ta kinh sợ rồi, nhưng đáng hãi hơn thế là cái nông nỗi: làm sao, thế nào mà lại có thể nảy ra trong đầu một ý tưởng như vậy? Người nảy ra ý tưởng ấy, cùng những người đã luận bàn, đã hoạch định, đã đề đạt lên cấp trên cái dự án ấy ắt hẳn đều bằng cấp và chức danh không xoàng, vậy mà tại sao? Đối với công chúng bình dân thì cái sự bí ẩn về tri thức đó là rất khó hiểu. Một điều đến trẻ con cũng hiểu mà cỡ quý ông này quý ông nọ lại không hiểu thì quả là quá khó hiểu. Hơn nữa, tình trạng khó hiểu ấy cứ lặp đi lặp lại.

Kế hoạch đập đền Cẩu Nhi xây tiệm ăn, kế hoạch cao lâu hóa Tháp Rùa thôi không bàn bởi đấy là thời ấu trĩ đã lùi xa. Đập rạp chiếu bóng Kim Đồng của trẻ em để làm chợ bia, xây Hàm Cá Mập cũng là sự thể đã quá thời hiệu. Nhưng những ý tưởng vừa nghiêm chỉnh vừa khó tin như thế thì vẫn ngày ngày ra lò và ngày một mới lạ: “bể bơi hóa” nước Hồ Tây, mở toa lét công cộng bên bờ Hồ Gươm, phân tích mã di truyền

Rùa thiêng của hồ, và bây giờ...

Mặc dù cấp Thành phố đã cho ngưng hoặc tạm ngưng hầu hết những dự án “bất cập” kiểu ấy, nhưng dường như cấp Thành phố vẫn không lấy làm lạ, không đặt ra câu hỏi về nguyên nhân nảy sinh ra những dự án khôi hài, ít nhất là khôi hài, như vậy. Nếu không tìm ra nguyên nhân thì những dự án nực cười sẽ cứ ra đời mãi. Những sự vụ quá hiển nhiên, đụng chạm đến cả thành phố thì công luận cùng chính quyền cấp cao còn có cơ may ngăn được, nhưng những vớ vẩn lặt vặt khuất mắt trông coi thì ai biết mà ngăn. Khi biết ra, sự đã rồi, liệu còn gì hình hài văn hóa của thành phố?

Nghĩ ra những dự án ấy có phải là vì sự “Ăn”? Phỏng đoán như thế cũng không phải là không có căn cứ. Lắm dự án đã vớ vẩn lại đòi hỏi kinh phí hàng chục triệu Mỹ kim. Song dù sao cũng không phải ý tưởng tân kỳ nào cũng là vì muốn ăn. Nhiều ý tưởng rõ là muốn đặt sự lợi ích chung lên hàng đầu.

Như là cái dự án “đầu ra” ở Văn Miếu. Nghĩ giúp “sự giải quyết ” cho thiên hạ tất nhiên là tốt, nhưng chọn chỗ mà ngày xưa người người, kể cả vua chúa tới lui phải rời võng xuống ngựa để tỏ sự tôn kính tột bậc để lập dự án thì lại tầm nghĩ quá cạn. Sao lại cạn thế, có phải là vị sự Học có vấn đề không?

Do sự “Ăn” hay do sự “Học” của những người đề xuất ý tưởng, dân tình chẳng thể biết được. Dân tình chỉ thấy lo. Lo cho hồ Gươm, hồ Tây, lo cho cầu Long Biên, lo cho vườn đào Nhật Tân, lo cho tháp nước Hàng Đậu v.v... Lo, và sợ nữa. Sợ cho túi tiền Nhà nước và nhân dân không khéo thành mây khói, trời ơi đất hỡi vì những ý tưởng lợi bất cập hại cứ đua nhau ra đời.

Văn Nghệ Trẻ số' 28, 2003, ký tên Nhật Giang