Vô cảm

Từ sau Tết, do những diễn biến phức tạp của thị trường đã dẫn tới sự tăng giá của nhiều mặt hàng khiến người tiêu dùng lo ngại... tuy nhiên, việc tăng giá đồng loạt ấy là sự đương nhiên và rất bình thường... Người tiêu dùng có thể sẽ gặp những khó khăn nhất định, nhưng sự tăng trưởng của nền kinh tế nhìn chung vẫn rất khả quan... Cái ông đã tuyên bố như thế trên truyền hình là một nhà quản lý kiêm nhà khoa học (ở ta bây giờ các nhà này nhà nọ hầu hết đều vậy, vừa có chức vừa có bằng, vừa lớn trọng trách vừa to học hàm). Thế nhưng, trong cái nghịch lý tuyệt vời mà quý ông ấy đã tươi cười nêu lên để vỗ về chúng sinh người tiêu dùng, cả tính trách nhiệm lẫn tính khoa học đều nhẹ bẫng và bé tí. Sự thực thì chúng ta cũng đã nghe quen rồi cái lối lý luận bát ngát coi trời bằng vung ấy mỗi khi trong đời sống có nảy sinh những “bất cập” gây “bức xúc” cho công chúng. Giá điện, giá sắt thép, giá vàng, giá tân dược, giá vân vân mọi thứ tăng vòn vọt càng làm cho nền kinh tế và đời sống ổn định hơn. Tỷ lệ thí sinh thi đại học đạt điểm trung bình quá thấp chứng tỏ nền giáo dục nước ta phát triển lành mạnh... Quen rồi, song vẫn không khỏi lấy làm quái lạ. Làm sao mà các quý ông ấy lại có thể cả gan luận bàn thế sự một cách nhạo đời như vậy trước chúng dân công luận ngàn vạn con người? Do quan liêu, do nông cạn, do tính nết ưa ba hoa nhăng cuội? Hay là do quá xá coi thường thiên hạ?

Thói xem thường nhân dân, coi trí tuệ nhân dân bằng nửa con mắt, ngày nay đã trở thành khá là phổ cập. Ngày nay, “dân trí thấp” đã thành lời cửa miệng của không ít vị cán bộ. Hầu như chẳng có cái sự vụ kém hay ho nổi cộm nào của ngày hôm nay mà tình trạng dân trí không được những chức sắc có trách nhiệm trực tiếp ưu tiên đưa ra như là một trong những duyên do hàng đầu để lý giải với cấp trên và với dư luận. Rõ ràng là vì coi dân trí là thấp, là không đạt yêu cầu, là không đáng kể, nên ông cán bộ nọ mới dám lên ti vi dạy khôn người ta rằng đời sống đắt đỏ, hàng hóa đội giá là bình thường, là phải lẽ, là ổn định, là tốt lành. Ông ta tưởng đâu bằng một chút phù phép thô vụng và ngô nghê như thế có thể làm hài lòng lãnh đạo và yên bụng chúng sinh. Nhưng xảo thuật ngôn từ chỉ gây phản ứng ngược lại. Nghe ông ta ứng biến, nhẹ nhất thì người ta cũng thấy bực mình. Cũng bực mình như là khi chẳng hạn nghe giảng rằng khu đô thị Ciputra không làm cho đào Nhật Tân bị hề hấn gì hết, rằng những lình sình trong đấu thầu và quản lý xây dựng không gây tổn hại...

Dân chúng biết hết, không có gì là dân không biết, không thấy, không nghe, không linh cảm được. Sự am tường đó không phải chỉ thể hiện qua các phương tiện thông tin đại chúng, qua sự trò chuyện luận bàn rộng khắp trong nhà ngoài phố, mà còn trong tâm trạng không nói ra lời của từng mỗi con người. Cho nên ngày nay một ai đấy, có chức có tước và có học, đã dám ra mắt trên truyền hình để nói năng với bàn dân thiên hạ thì cần thật tình. Nói phỉnh nói dối trên mặt báo và trên truyền hình chẳng những là vô ích mà còn thể hiện sự thiếu đứng đắn, sự vô trách nhiệm và cả sự vô cảm lạnh lùng đầy bạc bẽo nữa trước hiện tình của đất nước và đời sống của nhân dân.

Văn Nghệ Trẻ, số 13, 2004, ký tên Bảo Ninh