Người anh chí tình của các nhà thơ
Tôi được gặp Nhà thơ Trúc Thông lần đầu là vào năm 1986, tôi vừa nhập học khóa 3 Trường viết văn Nguyễn Du. Nhà thơ đến thăm Dương Kiều Minh. Phòng tôi và phòng Minh kề nhau, Minh nói qua vách bảo tôi qua “ngồi”, hôm nay có anh Trúc Thông. Ở trường Nguyễn Du, ngoài những bài giảng nghe trên lớp, bổ ích và thú vị nhất đối với học viên chính là những lần “ngồi” như vậy với các nhà văn nhà thơ mà mình hằng ngưỡng mộ. Chẳng dạy dỗ, chẳng khuyên răn truyền bảo, họ chỉ trò chuyện, bàn luận và cả tranh luận nữa với đám đang võ vẽ viết lách như tôi một cách bạn bè, một cách “bằng vai phải lứa”, không phân biệt tuổi tác, chiếu trên chiếu dưới, có danh vô danh. Nhưng những buổi trà lá chuyện trò anh em kiểu ấy đều đã tác động và có ảnh hưởng lên lối nghĩ cách viết của bọn học viên chúng tôi trong suốt những năm về sau này.
Nhà thơ Trúc Thông năng đến chơi, chỉ đến chơi thôi, chứ tôi nhớ hồi đó anh không lên lớp giảng bài tại Nguyễn Du. Và bao giờ trước nhất cũng là anh đến với Dương Kiều Minh, bấy giờ còn chưa có Củi Lửa, đang là một học viên thầm lặng và nhút nhát hầu như chẳng có chút gì đáng chú ý hết cả của tổ thơ. Rồi thường là chỉ một chốc sau khi anh đến, phòng Minh đã đông chật các thi sĩ của Khóa 3. Chẳng ai buộc ai, mọi người tự động tụ tới với Trúc Thông, và quây quần lại chỉ để bàn về thơ, không chuyện chính trị, thời sự, không chuyện tào lao. Chỉ thơ. Một người đọc bài thơ mình vừa sáng tác để anh Trúc Thông và các bạn cùng nghe. Mọi người sẽ nhận xét, bình luận, đánh giá. Tác giả phải bình tĩnh lắng nghe, suy nghĩ ý kiến của mọi người đi đã, cấm lên tiếng cãi ngay lập tức như thói thường. Cố nhiên tác giả đặc biệt muốn được nghe sự đánh giá của Nhà thơ Trúc Thông, dù rằng những góp ý của anh bao giờ cũng rất nghiêm khắc. Trước đó cũng như về sau này, tôi không từng gặp một cuộc hội thảo nào cả về thơ lẫn về văn xuôi mà nghiệt ngã như những cuộc bình thơ bên phòng Dương Kiều Minh thuở ấy. Nghiệt ngã, vậy mà lạ thay lôi cuốn, hấp dẫn chúng tôi vô cùng. Tại sao?
Trước nhất, do vì, như tôi thấy, nhà thơ Trúc Thông không mắc cái tật “chỉ sính có thơ của mình” mà khá nhiều ông, kể cả là đại thi sĩ cây đa cây đề vướng phải. Những ông này dù là đang bạn hữu đối ẩm hay là đang lên lớp giảng bài cũng chỉ cứ “thơ tôi”, vừa thao thao tràng giang đại hải lại vừa tỷ mẩn chẻ năm chẻ tư mân mê từng chữ từng câu của chính mình. Trúc Thông tuyệt nhiên không thế, dù rằng hiển nhiên, anh là bậc đàn anh, cây đa cây đề làng thơ.
Thứ nữa là đối với các tác giả khác, nhất là tác giả trẻ, lớp đàn em sáng tác sau mình, anh rất đỗi chí tình, thân mến và tôn trọng. Anh không có cái lối tử tế giả bộ, thân ái lấy được mà ngày nay chúng ta thường thấy trong giới văn chương, tâng bốc, vỗ về nhau song chẳng hề quan tâm đến tác phẩm của người mình đang tụng ca, thậm chí không hề đọc. Nhà thơ Trúc Thông tôn trọng bạn thơ, nhưng không chiều lòng, không nhân nhượng bất kỳ ai. Không tàn nhẫn, không độc địa, không những lời lẽ thô lỗ lấn át cậy thế bề trên, Trúc Thông chỉ thẳng thừng và thực bụng. Về bài thơ câu thơ mà tác giả mong anh góp ý anh sẽ nói chính xác rằng mình nghĩ sao quan niệm thế nào, với lời lẽ ý nhị, nhẹ nhàng, dí dỏm và chân thực. Những lời góp ý ấy đồng thời cũng là lời khuyên nhủ và khuyến cáo, có thể nói là cả răn đe nữa, dành cho tác giả, nhưng một cách kín đáo và thâm trầm.
Không phải ai cũng kham nổi những góp ý và khuyên nhủ của nhà thơ Trúc Thông. Tôi nhớ là khối anh học viên thơ đã bật khóc và chạy nhào ra khỏi phòng của Dương Kiều Minh. Và tới cuối Khóa 3 những cuộc bình thơ bên phòng Minh không còn đông như hồi đầu nữa. Tuy nhiên, như tôi thấy thì hầu hết những người còn trụ lại, về sau đều đã trở thành những thi sĩ thực tài. Dĩ nhiên điển hình là Dương Kiều Minh, nhưng không chỉ Minh, còn có Nguyễn Khắc Thạch, Thu Nguyệt, Nguyễn Thái Nguyên, Nguyễn Lương Ngọc, Nguyễn Đình Chiến...
Văn Nghệ Trẻ