Ngài bò đực và ngài Acmét

Ngày xửa ngày xưa ở một quốc gia nọ có một nhà buôn lúa mì, ngô, nổi tiếng giàu có tên là Acmét. Tuy là người rất giàu nhưng ông không ăn tiêu phung phí mà rất tiết kiệm.

Một hôm vợ ông Acmét nói với chồng:

- Đôi giầy của con trai chúng ta mòn vẹt hết rồi, phải mua cho nó đôi mới.

Ông Acmét nổi giận:

- Nó đòi giầy mới à? ngày xưa khi còn bé, hai ba năm mẹ tôi mới mua cho một đôi giầy mà vẫn còn bị ông cụ mắng. Giờ thì tôi phải đi năm mười năm mới hỏng một đôi. Thế mà bà xem, thằng con mình đi đứng kiểu gì mà mới có hai tháng đã đòi mua giầy!

- Việc này không phải tại tôi, - bà vợ đáp. – Tôi có đi đôi giầy ấy đâu!

Nói xong bà gọi thằng con đến và mắng nó:

- Con là đứa con hư hỏng! Thời bố mẹ ngày xưa đi hai năm mới hỏng đôi giầy, ngày nay con cái chả có lương tâm, ý thức gì cả. Con đi thế nào mà hai tháng đã hỏng một đôi giầy!

- Phải chăng con có lỗi à? – Cậu con trai trả lời - Chính bố mẹ cũng biết là trước kia con đi một năm mới hỏng một đôi giầy, sau đó giảm xuóng sáu tháng một đôi... Bây giờ thì chất lượng giầy ngày càng kém đi. Không thể đi được quá hai tháng. Đây là tại nhà buôn không có lương tâm, họ bán hàng đểu.

Hai mẹ con bèn quyết định đến gặp người buôn giầy, mà gia đình họ vẫn thường mua giầy ở cửa hiệu của ông ta.

- Tôi không có lỗi! – Người buôn giầy trả lời.- Không chỉ có nhà bà kêu ca chất lượng giầy kém, không bền. Tất cả ai mua cũng đều phàn nàn. Bà thử nghĩ mà xem, tôi có thích thú gì đâu những đôi giầy kém chất lượng ấy. Nhưng biết làm thế nào được, thời buổi bây giờ là thế: chả người nào có lương tâm cả. Thợ đóng giầy đưa hàng thế nào, tôi bán thế ấy. Bà đến mà hỏi ông thợ đóng giầy.

Tuy nhiên thấy quá nhiều khách hàng đến khiếu nại, chủ cửa hàng sốt ruột, đành phải tự đến gặp người thợ đóng giầy để hỏi.

- Nguyên nhân giầy kém không phải tại tôi, - Ông thợ đóng giầy trả lời chủ cửa hàng. – Vật liệu bây giờ đắt hơn ngày trước, nhưng chất lượng của chúng thì lại kém hơn. Tiền trả phải cao hơn mà hàng thì không ra gì! Ngày trước ta sống có lương tâm hơn, không ai đưa cái loại da và đế kém như bây giờ. Có thế nào làm thế ấy, tôi chẳng có lỗi gì.

Lời phàn nàn của khách hàng làm người thợ đóng giầy áy náy trong lòng. Ông quyết định đến gặp chủ buôn da hỏi tại sao lại bán da xấu, chóng mục đến thế.

- Có trời chứng giám, tôi không có lỗi! – Chủ cửa hàng da thanh minh. – Bạn ơi, thời buổi đã đổi thay rồi. Ngày nay người ta quên hết lương tâm và danh dự. Năm vừa qua tôi thay đổi nơi mua da không thể đếm xuể trên bàn tay, thế mà chả đâu có da tốt, xưởng nào cũng toàn bán loại da mục như nhau.

Câu chuyện trên làm người buôn da đi đến quyết định: phải đến gặp chủ xưởng sản xuất da để cho ra nhẽ.

- Tất cả những điều ông nói là hoàn toàn chính xác... Chủ xưởng trả lời nhà buôn da... Nhưng tôi không có liên quan gì trong việc này. Trước kia người ta bán cho xưởng chúng tôi toàn là những nguyên liệu thô loại tốt, bây giờ con người ta chẳng có lấy chút mảy may lương tâm nào. Giá như có đắt hơn nhưng mà tốt thì không sao.

Ông chủ xưởng cho gọi người lái buôn nguyên liệu thô đến.

- Đúng, đúng! Tôi đồng ý! – Người lái buôn tỏ vẻ đồng tình. – Thời bây giờ da không bền như ngày trước. Nhưng lỗi này không phải do tôi. Chúng tôi thu mua nguyên vật liệu của người chăn nuôi bán gia súc cho các lò mổ. Bạn ơi, ngày xưa không hiểu sao da và lương tâm của con người đều bền chắc hơn!

Nhà buôn đến gặp chủ chăn gia súc đàn. Nghe xong chủ chăn nuôi nói:

- Tôi chả có tội tình gì. Nếu như tôi bán da tôi thì ông mới có quyền mắng tôi là bán hàng xấu. Nhưng tôi không bán da mình mà bán da bò. Tôi không hiểu ông có tin hay không, chứ ngày nay cả gia súc cũng không có chút lương tâm nào. Tôi không có lỗi, ông hãy đến tìm hiểu bọn bò đực xem sao.

Người chủ chăn nuôi gia súc đàn chán ngấy những lời chỉ chích của khách hàng, một hôm túm lấy sừng một con bò đực, trong số những con đem đi lò mổ, nó với nó:

- Này anh bạn, lương tâm của anh ở đâu. Anh làm tôi xấu hổ trước bè bạn đi buôn. Vì anh bạn mà tôi bị người ta buộc tội bán da kém phẩm chất. Trước kia da của anh trai tốt thế kia mà! Tại sao bây giờ da kém thế.

Con bò đực cúi đầu vẻ nhẫn nhục nói:

- Chúng tôi chả có lỗi gì! Lây ngay cái thân tôi đây làm ví dụ. Tôi ra sức cố gắng để sức lực của tôi, thịt của tôi, sừng, xương, móng, phân và da chúng tôi đều mang lại lợi ích cho ông chủ. Nhưng đối với chúng tôi chỉ có mỗi một kết cục duy nhất đó là bị chọc tiết và lột da. Tấm thân ấy mỏng hay dày, tốt hay xấu đâu có phải do tôi muốn hay không muốn mà được. Thời bây giờ khác rồi. Da chúng tôi ngày nay không được bền như da của cha ông chúng tôi ngày xưa. Riêng thân tôi thì làm gì được?... Ông có biết người ta cho tôi ăn lúa đại mạch như thế nào không? Một nửa là cát?... Còn rơm? Rơm mục, mốc meo ai mà nuốt nổi. Ngày trước ai cho ông, cha chúng tôi ăn uống thế đâu. Rơm thế nào da thế ấy!

Nói đến đây anh bò đực thấy nặng trĩu trong lòng. Anh giận dữ be ầm lên trước mặt ông chủ chăn nuôi:

- Tại sao ông không chăm sóc cẩn thận? Rơm ông cho tôi đã ít lại còn bẩn thỉu, mục nát. Ăn thế thì xương tôi làm sao cứng được, da tôi làm sao mà dày được. Da mỏng tanh như thế thì làm sao đóng được giầy tốt. Lỗi là tại ông, sao lại đổ lỗi cho thân bò chúng tôi.

- Sự thật ở phía anh, - ông chủ trả lời anh bò đực. – Nhưng không phải do lỗi của tôi. Anh biết đấy đồng cỏ của tôi không đủ nuôi các anh, vì vậy tôi phải mua rơm đại mạch của ngài Acmét. Thời buổi bây giờ khác rồi ngài bò đực ạ. Người trung thực không còn. Giá cả lúa rơm ngài Acmét nâng cao vô tội vạ, thế mà hàng bán ra thì lại bẩn, mục. Vì thế mà chúng tôi không thể cho các anh ăn nhiều và ăn ngon như trước được nữa.

Tuy vậy lời oán thán của anh bò đực cũng làm cho ông chủ chăn nuôi động lòng, ông tìm ngay đến nhà buôn Acmét để hỏi tại sao ông ta bán thức ăn vừa đắt vừa hỏng như thế.

- Ông đưa ra một chân lý hiển nhiên, - ngài Acmét trả lời, - nhưng tôi thì làm gì được? Tất cả tội lỗi ở chỗ con người ta ngày nay mất hết lương tâm. Anh bạn ơi! Thời gian này đã khác rồi. Trước kia đôi giầy cho con tôi một năm mới hỏng. Còn bây giờ mới đi được hai tháng đã vứt bỏ. Giầy đã không bền, lại còn đắt! Mà nói đúng ra thì tất cả đều thế, cả đồ mặc cả đồ ăn. Để nuôi sống gia đình, tôi buộc phải làm những điều mà nhiều người khác vẫn làm. Nhưng ông hãy tin tôi đi, rằng tôi làm những việc đó không phải do tôi có ý định ác độc nào đó. Vì thế tôi không có lỗi.

Vậy là chiếc đèn cù chạy đúng một vòng! Giờ chạy sang vòng thứ hai. Nhà buôn Acmét nổi giận chạy đến ông thợ đóng giầy, ông thợ đóng giầy tìm đến xưởng thuộc da, chủ xưởng gặp nhà buôn da thô, nhà buôn gặp chủ chăn nuôi, chủ chăn nuôi phỏng vấn anh bò đực, anh bò đực lý sự với ông chủ, ông chủ tìm đến nhà buôn Acmét.

- Chúng ta nói hoàn toàn sự thật. Không ai có lỗi cả. Thời gian đã đổi khác. Con người ta không còn chút nào lương tâm và danh dự.