Chuyện về một người La Mã cổ

Năm 128 trước Công nguyên, tôi là một công dân của thành La Mã. Trên sườn núi Plaphium giữa một khu vườn rộng lớn nổi lên toà Vila sang trọng của tôi. Ba đêm trước nhà tôi có khách đến chơi. Đó là Valuxtux, Iuliux Pêruxx, Xompêiux, Xixeron và một số người bạn khác nữa của tôi. Có lẽ bạn không biết họ là ai đâu. Vì thế xin được kể đôi điều về từng người một. Người bạn Valuxtux của tôi là một đấu sĩ nổi tiếng. Cách đây không lâu anh đã so tài trên đấu trường với một đấu sĩ nổi tiếng. Giá như mà anh được xem trận đấu quyết liệt này thì hay biết mấy. Khi hai đấu sĩ bước ra đấu trường, thì sáu mươi nghìn khán giả ngồi chật cứng các khán đài cùng reo hò ầm vang như muốn nổ tung cả đấu trường. Ngày nay, người ta chỉ reo hò như thế trong các cuộc mít tinh của các đảng phái và trong các trận đấu bóng đá.

Anh bạn Valuxtux của tôi hướng người về phía lô của viên quan chấp chính mà cung kính chúc tụng:

- Kính thưa quan chấp chính, niềm tôn kính của mọi thế hệ chúng ta, những đấu sĩ trước khi ngã xuống trong trận đấu xin được chúc mừng ngài!

Những lời nói này được khán giả vỗ tay nồng nhiệt không kém gì khi họ chào đón điệu vũ thoát y trong tửu quán.

Hai đấu sĩ quần nhau dữ dội suốt ba tiếng rưỡi đồng hồ. Cuối cùng, bằng một đòn sấm sét, bạn tôi quật ngã đối thủ xuống đất, nằm ngửa mặt lên trời. Dưới lần áo giáp đồng bắt nắng lấp loá, lộ rõ bộ ngực của người đấu sĩ nhô lên, hạ xuống theo nhịp thở phập phồng. Đấu sĩ chiến thắng hướng bàn tay với hai ngón giơ cao về phía quan chấp chính, ngỏ ý xin tha chết cho đấu sĩ thua trận.

- Hãy giết, hãy giết chê-ê-ết! - Đấu trường vang ầm lên tiếng thét điên cuồng, y hệt như khán giả xem bóng đá ngày nay vẫn la ó:

- Đuổi nó ra! Đuổi nó ra! Đánh bỏ mẹ nó đi!

Viên quan chấp chính đặt bàn tay to như tay hộ pháp vào lớp vải nhung bọc ngoài của ghế lô và bật cười. Sau đó ông ta từ từ cúi đầu. Đó là tín hiệu dành riêng cho Valuxtux, nghĩa là: hãy cho nó về chầu trời! Valuxtux nâng ngọn giáo và đâm một nhát vào tim đấu sĩ bại trận đang nằm trên đất.

Người bạn Valuxtux của tôi là như thế đó!

Luliux Pêrux, một chiến hữu cũ của tôi cũng có mặt trong số khách mời. Ông là một vị tướng nổi tiếng, người chỉ huy đội quân đánh tàn quân xâm lược Hy Lạp.

Còn người bạn Xompêiux, trước kia vốn là một nô lệ. Nhưng về sau vì ông đã trở thành nhà triết học và là một bác sĩ giỏi nên đã được giả phóng thành người tự do. Nhờ có trí tuệ sắc sảo và hiểu biết rộng mà Xompêiux từ kiếp nô lệ trở thành một nhà quý tộc có tài hùng biện nổi tiếng.

Người bạn Xixeron của tôi thời trai trẻ là một kỵ sĩ giỏi nhất của thành La Mã. Giờ đây ông là một nhà thơ và nhà viết kịch.

Bữa tiệc gặp mặt diễn ra thật tuyệt vời. Các nhạc công chơi đàn thụ cầm, đàn thiên cầm và sáo. Đội múa trình diễn những điệu múa đặc sắc. Rượu vang tuôn chảy như suối Valuxtux trở thành nhân vật chính, nổi bật nhất trong cuộc gặp mặt. Suốt ba ngày liền đại tiệc, số rượu vang và thức ăn anh ta dùng phải đủ cho hàng chục bữa tiệc thông thường khác. Anh ta đã bị nôn mửa đến bốn lần, nhưng sau đó lại tiếp tục ăn uống bình thường như không. Có thể các bạn đã thấy những người phàm ăn như thế, trong các bữa tiệc chiêu đãi cánh nhà báo chúng tôi. Ba ngày liền, chúng tôi ăn uống tự do, say sưa bí tỉ không còn biết trời đất là gì nữa. Thường sau những cuộc chè chén lu bù như thế phải mất ba ngày chúng tôi mới tỉnh táo trở lại.

Tắm rửa xong tôi xức ít nước thơm vào người, choàng chiếc áo khoác lên mình và bước ra khỏi nhà. Đi được một đoạn tôi quyết định sang chơi nhà ông láng giềng Plebiux.

- Ngày mai mời ông đi săn với chúng tôi, - Vừa nhìn thấy tôi, ông nói ngay.

- Vâng, xin sẵn sàng, - tôi trả lời. – Thế còn hôm nay chúng ta sẽ làm gì?

Plebiux là người bạn cùng sinh hoạt trong một đảng với tôi. Anh là người có nhiều công lao to lớn đối với đảng.

- Nếu anh muốn thì chúng ta cùng đi đua ngựa. Cuộc đua có nhiều điều thú vị lắm.

- Tôi cảm thấy hơi mệt.

- Thế thì đi nhà hát, vở kịch đang diễn hay lắm.

Chúng tôi đến nhà hát. Ở đó người ta đang diễn một vở hài kịch của Khêxapaniux. Tôi không thích con người đê tiện này. Miệng lưỡi kẻ gian hùng ấy gieo rắc nọc độc trong tất cả các vở kịch. Vở nào cũng động chạm đến hoặc là Viện nguyên lão, hoặc là hội đồng dân biểu. Vở nào cũng đả kích hết quan chấp chính đến quan án. Đã bao nhiêu lần, tôi tự thề với mình chờ cơ hội trong một bữa tiệc nào đó sẽ bỏ ít thuốc độc vào cốc rượu vang cho tên khốn kiếp này toi đời.

Nhưng nhà triết học Xompêiux can ngăn tôi:

- La Mã là một nước theo chính thể cộng hoà. Mà nước cộng hoà nào chả có những kẻ như thế. Mỗi người có quyền viết và nói theo ý mình.

Tên gian hùng Khêxapaniux ngày càng làm tôi căm ghét hơn. Nếu như tôi là quan chấp chính thì tôi đã ra lệnh bắn hắn quẳng vào chuồng thú của rạp chiéu cho hổ, báo, sư tử xé xác từ lâu rồi. Mà có khi thú dữ ăn thịt loại người đó lại còn bị nhiễm độc là đằng khác. Thật là kinh tởm.

Người xem cũng làm tôi bực mình. Mỗi khi nhà hát diễn hài kịch của kẻ gian hùng này, người ta đua nhau đến xem chật cứng, không còn một chỗ trống. Cho dù phần lớn khán giả đều là những người bình thường, thì tầng lớp quý tộc rất hiếm khi có ai đến xem.

Hôm ấy trong một vở kịch của Khêxapaniux, tên đê tiện này lại bóng gió đả kích đảng của chúng tôi. Dường như là chúng tôi lừa gạt cử tri. Đương nhiên hắn không nói thẳng điều đó ra, nhưng người xem ai cũng hiểu rõ điều đó. Khi tấm màn buông xuống, bốn bức tường nhà hát rung lên những tràng vỗ tay như sấm dậy. Tôi thấy bực bội vô cùng, liền khạc nhổ kinh tởm, chửi đổng vài câu rồi ra về. Nhưng khi về gần tới nhà, thì sao lại thế này: Trước nhà tôi rất đông người đang tụ tập. Những người nô lệ của tôi chạy vọt ra phố.

- Có việc gì thế? – Tôi hỏi.

- Thưa ngài, - một người nô lệ trả lời, - quân lính đến bắt cậu nhà Khabakiux.

Dẫn đầu đội quân đến bắt con trai tôi là bạn tô Iuliux Pêrux.

- Này anh Pêrux có việc gì thế? Sao anh đến bắt con trai tôi?

- Nguyên nhân thế nào thì tôi không được rõ, - Pêrux trả lời. – Nhưng nghe thấy nói rằng con anh đã viết bài thơ, trong đó có câu: "Những con đường dẫn đến La Mã đều đã bị bịt kín".

- Thế là thế nào? Hào ngang, hố dọc khắp nơi, chả bịt kín đường thì là gì? Phải chăng nó nói sai sự thật?

- Có thể nó có lỗi trong việc này, cũng có thể không phải, thì tôi không được biết. Vì đôi khi nói ra điều sự thật hiển nhiên cũng là phạm tội. Chắc bạn còn nhớ trường hợp ngài Merđgim bị giết chứ. Mặc dù ai mà chẳng biết La Mã thiết lập chính thể cộng hoà, nhưng ông ta vẫn bị giết bởi đã kêu to: "La Mã là nước cộng hoà!". Thằng con trai anh phạm tội gì tôi không rõ, nhưng tôi cầm trong tay trát bắt giam nó đây.

- Này anh bạn Iuliux Pêrux, ai giao cho anh, trát này? Anh hãy nói nhanh cho tôi biết, tôi sẽ đâm chết nó tại chỗ!

- Tôi sờ tay vào cán dao găm. Perux đưa cho tôi trát bắt giam.

- Kẻ thù của anh ký lệnh bắt giam con anh. Tôi xin thề trước trời đất việc này không phải tự ý tôi. Anh thừa hiểu tôi chỉ thực hiện bổn phận của mình.

- Đúng thế. – tôi nói, - chức trách là chức trách. Nhưng tôi muốn biết ai giao cho anh trát này?

- Trưởng hạt Polakiuxe giao cho tôi.

- Tôi chạy như bay đến gặp trưởng hạt. Trên đường lại gặp anh bạn, nhà triết học Xompêiux của tôi.

- Này anh Bêbêriux, anh chạy đi đâu mà hớt hơ hớt hải như ma đuổi thế?

- Dù tôi có bị ngài Plutôn giết chết đi chăng nữa, thì tôi vẫn quyết cho viên trưởng hạt Polakiux về chầu Diêm Vương. Hắn đã ra lệnh bắt giam con trai tôi!

- Bản thân Polakiux cũng không tự mình ra lệnh đó. Ông ta cũng chấp nhận mệnh lệnh từ đâu đó.

Tôi bèn hỏi anh ta:

- Phải chăng tôi không phải là một công dân chính hiệu, phải chăng tôi không phải là người trong đảng.

- Bạn nói đúng, - anh ấy trả lời tôi, - bạn là người La Mã gốc. Bạn là một công dân chân chính. Song thân bạn cũng là người La Mã gốc.

- Bạn hãy nói tôi nghe, phải chăng tôi không có ruộng đất, không có trang trại, không có nô lệ trong nhà.

- Đúng, bạn có tất cả những thứ đó.

- Phải chăng tôi không có quyền bầu cử, và không có quyền được bầu vào viện nguyên lão.

- Không thể như thế được.

- Nếu thế, bạn hãy nói tôi nghe, sao lại xử sự như vậy với tôi, có phải là bất hợp pháp không?

- Đúng, bất hợp pháp.

- Vậy kẻ gây ra điều bất công đó phải bị trừng trị. Xin thề giữa trời đất tôi sẽ giết nó.

- Không cần phải thề bồi, Bêbêriux ạ. Giả sử nếu bạn tìm ra kẻ có tội thì bạn cũng không thể giết kẻ đó được. Con dao găm của bạn chưa động đến trái tim của kẻ đó, thì đã bị tra vào bao rồi.

- Rồi bạn sẽ thấy mình giữ lời nguyền, - nói rồi tay lăm lăm dao găm, tôi lao đi đến nhà trưởng hạt.

- Ông trưởng hạt Polakiux, ông trả lời tôi đi, có phải ông ra lệnh bắt con trai tôi vì nó dám nói sự thật không?

- Tôi không hề biết chuyện này. Đây là lệnh của tỉnh trưởng.

Tôi chạy luôn đến gặp tỉnh trưởng.

- Tôi chỉ thực hiện theo chỉ lệnh của trên, thế thôi, viên tỉnh trưởng trả lời ráo hoảnh. Tôi có lệnh của quan Toàn quyền La Mã Zibariux.

Tôi tiếp tục chạy đến gặp quan Toàn quyền.

- Có phải theo lệnh của ông mà họ đến bắt con tôi không?

- Không phải, ông Bêbêriux. Chính tôi cũng không đồng tình với việc bắt giữ một thanh niên trai trẻ dám nói sự thật.

- Thế thì lỗi tại ai? Đến đâu ai cũng chỉ cho tôi xem giấy tờ ghi lệnh bắt hẳn hoi, hoá ra các tờ giấy này và các bức tường của các công sở bắt con tôi? Nghĩa là tôi chỉ còn biết xé vụn những tờ giấy này và đập tan những bức tường này đi? Ông hãy trả lời tôi đi, ai là kẻ thù của tôi?

Zibariux cũng đưa cho tôi xem một tờ giấy.

- Đấy ông hãy đọc đi. Đây là quyết định của hội đồng dân biểu có chữ ký của ba vị đại diện hội đồng.

Tôi chạy như bay đến hội đồng dân biểu.

- Các ông có thừa nhận rằng công dân Bêbêriux đã đổ máu vì thành La Mã này không?

- Tôi xin có lời chào mừng gửi tới người công dân dũng cảm của thành La Mã, một đảng viên xuất sắc của đảng ta, - viên quan dân biểu đáp lại.

- Tôi vứt vào sọt rác lời chào mừng và lời ngợi ca dũng cảm của ông, - tôi gầm lên – Có phải theo lệnh ông mà người ta bắt con tôi không?

- Tại sao chúng tôi lại ra cái mệnh lệnh ấy được. Cả ba vị quan dân biểu cùng đồng thanh trả lời tôi thế, - Chỉ thị này là của quan chấp chính.

- Hừm! Thế thì quan chấp chính phải bị trừng phạt vì sự bất công này.

Trong tay vẫn lăm lăm con dao găm tôi xông thẳng đến quan chấp chính Oktamirux.

- Ông hãy nói đi, có phải ông là kẻ thù của tôi? – Tôi thét to vào mặt quan chấp chính.

- Ông Bêbêriux ơi, ông điên rồi, - viên quan trả lời, - tôi không phải là kẻ độc tài. La Mã là một nhà nước cộng hoà. Đây ông xem quyết định bắt con ông.

Tôi lại phải tiếp xúc với giấy tờ. Hoá ra không phải người mà giấy tờ ra lệnh bắt con tôi. Phải có cá nhân cụ thể nào đó đứng ra nhận việc này chứ.

- Ông Bêbêriux ạ, việc này là do Viện nguyên lão trực tiếp ra quyết định.

Tôi lại phóng như bay, quyết tâm tìm ra kẻ thù của mình. Trên đường, bỗng nhiên tôi gặp tay nhà văn độc hại Khêxapaniux, kẻ chuyên viết những vở hài kịch châm biếm viện nguyên lão thành La Mã.

- Này ông Khêxapaniux, thằng con trai tôi bị bắt vì nó nói các con đường đến thành La Mã đều bị bịt kín. Phải chăng nó nói sai sự thật? – Tôi hỏi nhà văn.

- Vâng đây là một điều bất công! - Ông ta trả lời.

- Thế thì tôi lại hỏi ông, vậy ai gây ra sự bất công này, ai là kẻ thù của tôi. Người ta chỉ cho tôi hàng đống giấy tờ chỉ thị, mệnh lệnh... Ông nói đi, tôi phải làm gì bây giờ? Chả lẽ tôi xông vào chiến đấu với đống giấy tờ ấy à? Đâu là kẻ thù thực sự gây ra cảnh bất công này.

- Nếu biết kẻ có tội thì ông sẽ xử sự thế nào với nó?

- Tôi xin thề giữa trời đất, xác của nó sẽ cho quạ rỉa.

Lúc này tay nhà văn nói với tôi y hệt như nhà hiền triết bạn tôi đã nói.

- Chỉ sợ rằng khi nhìn thấy kẻ có tội, ông lại không thể làm gì được nó.

- Tôi không dám làm gì à? Rồi ông sẽ thấy. Tôi nguyện giữ lời thề. Tôi sẽ đến cái sở nào đã soạn ra tờ giấy đầu tiên bắt con tôi.

- Sở ấy chính là Viện nguyên lão.

- Ông nói đúng.

- Ai là thành viên Viện nguyên lão.

- Là những đảng viên của đảng ta.

- Ai bầu ra họ?

- Tôi.

- Bây giờ liệu ông có tiếp tục truy tìm thủ phạm của sự bất công ấy nữa không?

Tôi nâng con dao găm lên và đâm một nhát cực mạnh vào ngực mình. Chiếc áo khoác trắng của tôi ướt đẫm dòng máu đỏ tươi. Tôi đã giết chết kẻ có tội.