CHƯƠNG 37 BUÔN PHÂN XÁC CÁ

Ở xã Thiện Trường đã từ lâu có vài nhà chuyên sống bằng nghề buôn phân xác cá và chế "nước mắm lại". Các cơ sở sản xuất nước mắm thường được đặt gần vùng duyên hải để thu nguồn cá trực tiếp từ dân làm biển. Sau khi các cơ sở này đã ép lấy tinh chất của cá để chế biến nước mắm, họ bán phần xác cá đã thải ra cho con buôn. Các con buôn lại đem số xác cá này cung cấp cho nông dân làm phân bón ruộng hay trồng rau cải. Loại phân xác cá này được coi như một loại phân bón thượng hạng nông dân rất ưa chuộng.

Một số con buôn còn tận dụng số xác cá này đem chế "nước mắm lại" trước khi đem bán cho nông dân. Cách chế nước mắm lại này trông cũng khá đơn giản. Người ta thêm gia vị nào cho nước mắm được hấp dẫn tôi không rõ. Tôi chỉ thấy họ chất xác cá vào một cái bể cạn, rưới thêm ít nước muối, dùng một tấm gì đó để đậy, rồi cứ chất đá lên trên càng nặng càng tốt. Thế là nước mắm cứ rò ra ở một lỗ lù dưới đáy bể cạn, được hứng bằng một vật chứa. Thứ nước mắm ấy vẫn còn hương vị mặn mòi hẳn hoi, vẫn được dân quê ưa thích vì khá rẻ. Nghề này ít ai thích làm nhưng lại là một trong những nghề kiếm sống khá vững chắc. Vì thế, qua bao nhiêu biến cố đổi đời những người đã theo nghề này vẫn không bỏ. Họ không cần vốn nhiều, chỉ cần kiên nhẫn, chịu khó là được.

Phân xác cá đem bón cây thuốc lá lại càng tuyệt diệu. Ngoài ra, xác cá còn được dùng để nêm cháo heo ăn. Nhiều con heo ghiền đến nỗi khi nấu cháo quên nêm xác cá là nó lơ ăn. Xác cá đắc dụng đến thế đó. Thế nhưng người đi buôn loại hàng này lại rất ít. Nó hôi hám quá nên không mấy ai chịu nổi! Xác cá thường được đựng bằng những bao cát. Hàng khá nặng nề vì cá được ép quá kỹ. Có khi phải bọc bên ngoài thêm một bao nylon để giới hạn bớt mùi hôi. Khi bưng lên để xuống rất khó nhờ ai giúp đỡ vì chẳng ai muốn rớ tay vào chúng. Nhưng có khuyết thì cũng có ưu: chính đám công an cũng không mấy khi dám mở những bao xác cá ra để kiểm soát. Sau khi đã suy nghĩ kỹ, tôi quyết định chọn buôn loại hàng độc đáo này.

Ngay khi mới bước vào nghề, tôi đã có một kỷ niệm nhớ đời. Số là sau khi bán được chuyến hàng đầu tiên một cách dễ dàng, tôi mừng rỡ lên xe đò trở về nhà. Ngồi trên xe một lát, tôi thấy có nhiều hành khách cứ lấm lét nhìn tôi. Ban đầu tôi cứ ngỡ áo quần tôi mặc có bị dính gì. Kiểm soát lại thấy bộ đồ trên mình vẫn sạch sẽ như thường, thế mà những người mới lên ngồi gần tôi cứ xích lần ra nhường chỗ cho người lên sau là sao? Tới khi thấy nhiều người cứ bưng mũi khịt khịt tôi mới hiểu. Tôi ngượng hết sức, nhưng tôi đâu còn có thể làm gì khác hơn cứ giả bộ không biết!

Về tới nhà, tôi vừa bước chân vào cửa, mấy đứa con tôi đã đồng loạt kêu lên:

- Mẹ hôi cá quá trời!

Tôi nhìn lại áo quần suốt một lượt nữa vẫn chẳng thấy vết dơ. Kiểm tra luôn cả giỏ xách vẫn chẳng thấy dính gì. Thằng Tí cầm cái giỏ xách đưa lên mũi ngửi ngửi rồi kêu:

- Cái giỏ xách cũng hôi rình!

Thằng Sửu lại ngửi thử và cũng nói như vậy.

Bấy giờ tôi đã hiểu ra mùi hôi có khả năng bám cả vào bất cứ vật gì ở gần nơi nó phát xuất. Tôi đã vô tình vì mũi mình gần mùi hôi quá nên nó tiệp đi không còn nhận ra được. Sau khi tắm rửa xong, tôi tìm đến người chủ ép nước mắm lại để hỏi có cách nào để khử bớt mùi cá không. Người chủ cười rũ rượi đáp:

- Tại cô mới đi lần đầu nên không biết chứ ai đi bán thứ phân cá này cũng phải đem theo một bộ áo quần cất kỹ trong bọc nylon. Cứ bán xong phải dùng xà phòng để tắm giặt đã rồi mặc bộ đồ mang theo mà trở về. Muốn bán thứ hàng ác ôn này tại chợ nào, cô nên kiếm cho ra một nhà quen thân ở gần đó mới tiện. Không khó đâu, đầu lạ sau quen, chỉ cần biết giao thiệp một chút là được. Người ta thông cảm mà! Còn hàng thúi thì thúi mà vẫn đem lại lợi ích cho người khác, gia đình mình lại có cơm ăn là đủ rồi! "Thân lươn bao quản lấm đầu" phải không cô giáo?

Hèn gì không mấy ai chịu đi buôn loại hàng này! Kinh nghiệm sự việc đã xảy ra, từ đó tôi hết sức cẩn thận trong công việc, quyết tâm làm ăn lâu dài. Dần dần tôi có được một số khách hàng đáng kể ở một số chợ vùng ngoài.

Mỗi lần mang hàng đến các chợ tôi vẫn thủ phận tìm một xó ít người để ngồi. Gặp khi không có chỗ trống, bất đắc dĩ tôi phải ngồi đại ở một chỗ khiêm tốn nào đó. Thế là một lát sau, một số người bán hàng gần đó lại tự động chuyển dịch đi nơi khác. Trước cảnh tượng như vậy tôi lấy làm áy náy lắm. Cũng may hàng tôi thường không ế nên thời gian tôi ngồi ở chợ không lâu mấy. Khi ngồi tôi thường cố ý quịt mặt xuống để chiếc nón lá đội trên đầu chệch về phía trước che kín mặt mình. Tôi làm thế để tránh gặp những người quen biết cũ. Dĩ nhiên, đối với khách hàng của tôi thì không có gì trở ngại. Vào chợ chưa nhìn qua khách quen đã biết tôi có mặt hay không rồi! Ai mà chẳng đánh hơi được cái mùi hàng đặc biệt ấy?

Buôn thứ hàng này tuy vất vả, tồi tàn nhưng lại yên thân hơn buôn các thứ khác. Mấy anh công an quản lý thị trường rất ít khi quấy rầy tôi. Thỉnh thoảng, khi có mối sẵn, tôi có thể chuyển theo một số hàng loại khác như đậu xanh, đậu phộng... Nhờ cái "mac" mắm thúi, hàng của tôi thường trót lọt dễ dàng. Ngoài ra, tôi còn có thể đưa mối một số "nước mắm lại" đến những khách hàng ưa thích.

Thường thường chủ ép vẫn phải phơi lại xác cá cho khô bớt trước khi giao cho bạn hàng. Có khi chủ ép bận quá hoặc sân phơi không đủ chứa, tôi tình nguyện lấy một lượng xác cá còn ướt về nhà tự phơi lấy. Khi tách cá ra để phơi, tôi hay gặp được những con cá còn nguyên đỏ rói trông rất ngon lành. Tiếc của, tôi lấy những con cá ấy ra để dùng. Thêm nữa, những lúc đi bán gặp được rau cải ngon ở các chợ tôi lại mua về bán ở chợ nhà. Nhờ thế lợi tức mỗi ngày mỗi tăng. Vốn liếng của tôi cứ thế lớn dần.

Một hôm tôi đang ngồi bán hàng tại chợ Phong Lai, bỗng một người đàn bà từ đâu thình lình bước đến giở nón tôi lên rồi kêu:

- Trời ơi, Diệu Ngọc, sao chị lại khổ đến mức này?

Hóa ra đó là chị Khiếu, một người bạn dạy cùng trường với tôi trước kia. Hai đứa gặp nhau bùi ngùi xúc động, không đứa nào cầm được nước mắt. Hỏi han nhau chưa được mấy lời thì tôi có khách. Chị Khiếu ngồi tại chỗ quan sát việc mua bán của tôi. Khách vừa đi khỏi chị Khiếu liền nói ngay:

- Mình đã thấy Diệu Ngọc vài lần mà cứ ngờ ngợ sợ nhìn lầm. Không ngờ Diệu Ngọc lại phải làm tới cái công việc này! Diệu Ngọc có nhớ con Kiều Duyên không? Nó hỏi thăm Diệu Ngọc mấy lần mà mình không biết đâu để cho nó biết. Nó nói có chuyện rất cần gặp Diệu Ngọc đấy!

Tôi hơi hoang mang trong lòng. Kiều Duyên lâu nay không hề liên lạc với tôi nay bỗng nhiên nói cần gặp tôi làm gì nhỉ? Hay thằng Tâm nói gì với Kiều Duyên chăng? Tôi nhớ ngày xưa thằng Tâm vẫn ở gần nhà Kiều Duyên, chẳng lẽ nó đem chuyện nó tiếp tay cho bọn công an hại tôi kể lại với Kiều Duyên? Tôi hỏi lại:

- Kiều Duyên có nói với chị lý do gì không?

- Nó không nói, chỉ nói rất cần gặp Diệu Ngọc thôi. Hay là nó có công ăn việc làm gì muốn giúp Diệu Ngọc chăng?

- Thế giờ muốn gặp Kiều Duyên thì tìm ở đâu?

- Nó vẫn ở phía sau chợ An Tân như cũ. Bây giờ nhà cửa nơi đó tuy khác trước nhưng cứ hỏi thì cũng có người biết họ sẽ chỉ cho.

*

Sau khi chị Khiếu cho biết Kiều Duyên muốn gặp tôi, tôi cứ hồi hộp không yên. Chắc có một nguyên cớ gì quan trọng. Nếu là chuyện tôi bị thất tiết với đám công an chết bằm kia thì có gì đáng nói đâu? Tự nhiên tôi nghĩ có thể Kiều Duyên biết tin tức gì về chồng tôi? Cái thư của chồng tôi do viên trưởng công an xã đưa cho tôi đã chứng tỏ chàng còn sống. Đó là cái thư thả rơi dọc đường đã được một người tốt bụng nào đó gởi về tận địa chỉ của tôi. Hiện nay có thể chàng đang bị giam giữ đâu đó tại huyện Xuyên Mộc. Mới đây lại có người quen cho biết họ thấy vài người tù cụt giò đang ở trại Bầu Lâm chuyên giữ việc đánh dây kè cho trại. Tôi hi vọng chồng tôi ở đó vì trại Bầu Lâm cũng thuộc huyện Xuyên Mộc. Tuy rất thương chồng, rất lo sợ, đau xót cho chồng, nhưng gặp hoàn cảnh khó khăn quá nên tôi chưa đi thăm viếng được.

Gần nửa năm nay, chuyên chú vào việc buôn xác cá, dồn độ đã khấm khá. Tôi dự định vào mùa mưa khi việc buôn xác cá không còn thuận lợi, tôi sẽ sắp xếp để tìm thăm chồng tôi một chuyến. Nay nghe vụ nhắn tìm có vẻ quan trọng của người bạn cũ, tôi càng thêm nóng ruột!

Hôm sau tôi lên chợ An Tân tìm Kiều Duyên thật sớm. May mắn gặp ngày Kiều Duyên ở nhà. Thấy tôi Kiều Duyên mừng lắm, nó nói ngay:

- May quá, muốn tìm bồ lâu nay giờ mới gặp. Hỏi thăm bè bạn cũng nhiều mà chẳng ai rõ bồ ở đâu cả.

Tôi sốt ruột hỏi:

- Có chuyện gì mà quan trọng dữ vậy?

Kiều Duyên không trả lời mà hỏi lại:

- Vậy chớ ông xã của bồ đã về chưa?

Tôi càng sốt ruột thêm:

- Về đâu mà về! Bồ tìm mình có chuyện gì thế?

Kiều Duyên nhìn tôi với vẻ hơi khác lạ:

- Ông xã bồ chưa về thật à?

Tôi nóng nảy phát gắt:

- Đã nói chưa về mà! Ỡm ờ mãi! Có chuyện gì quan trọng không sao bồ không trả lời mình mà cứ hỏi loanh quanh như vậy?

Kiều Duyên dịu giọng:

- Đừng nóng, ngồi xuống đi đã. Mình hỏi như vậy tất phải có duyên cớ chứ. Chuyện này cũng hơi lạ. Mình nghe trước đây anh Thành bị thương phải cưa chân đúng không?

Lòng tôi càng nóng như lửa đốt. Hay chồng tôi gặp chuyện gì nữa? Cái con bạn khốn nạn này cứ nói vòng vo làm tôi càng điên tiết lên. Tôi hằn học:

- Đúng, rồi sao nữa?

- Vậy thì người mình gặp đúng là anh Thành rồi!

Trái tim tôi như muốn vọt ra khỏi lồng ngực, tôi vồ vập hỏi:

- Thế bồ gặp anh Thành ở đâu? Lúc nào? Anh ấy ra sao rồi?

- Tháng trước mình đi Sài Gòn có việc. Khi trở về, qua Nha Trang thì xe đò ngừng lại để khách dùng cơm chiều. Trong lúc mình lại một quầy bán trái cây để mua một ít thì một người cụt cả hai chân lết đến trước mặt mình, đưa cái mũ lên xin tiền. Mình giật nẩy mình khi nhận ra người đó chính là anh Thành. Hình như cùng lúc anh ấy cũng kịp nhận ra mình. Mình đang bàng hoàng thì anh ấy đã lẩn mất. Khi định thần lại, mình đưa mắt tìm quanh nhưng không thấy anh ấy đâu nữa! Từ lúc đó cho đến khi xe báo hiệu sắp chạy mình vẫn cố ý để mắt theo dõi tìm kiếm nhưng anh ấy vẫn bặt tăm.

Tôi bật khóc òa lên:

- Trời ơi, chồng tôi sao đến nông nỗi ấy? Sao không về với vợ con mà lang thang như thế anh ơi là anh ơi!

Kiều Duyên trấn an tôi:

- Mình nghĩ vậy chứ chưa chắc đó là anh Thành đâu...

- Chưa chắc chi nữa mà chưa chắc! Nếu không phải anh Thành sao gặp mày anh ấy lại tránh mặt như thế? Nhưng cũng tại mày cố ý làm ngơ chứ anh ấy cụt cả hai chân làm sao có thể lẩn nhanh đến nỗi mày không thấy kịp?

Kiều Duyên có vẻ bực mình, thanh minh:

- Bồ chưa biết đó chứ những người cụt hai chân ấy thường cóc nhanh như con sóc bồ không chạy theo kịp đâu! Lại nữa, ở đó người đông như kiến, anh ấy lại thấp, lẩn tránh đâu mình làm sao thấy được!

- Thế bây giờ Kiều Duyên nghĩ mình nên làm thế nào?

- Đành chịu tốn kém và mất ít nhiều thời gian đi tìm thôi. Nếu bồ biết được chính xác trước đây anh Thành ở trại tù nào, hãy đến đó để hỏi họ. Nếu anh ấy vẫn còn ở đó thì bồ xin thăm nuôi. Nếu anh ấy đã được thả thật thì bồ cứ đến thành phố Nha Trang để tìm. Mình muốn gặp bồ cũng chỉ có mục đích báo tin để bồ biết mà lo tìm anh ấy kẻo tội thôi. Giờ mình xin phụ một ít tiền để bồ chi dụng. Kết quả thế nào báo cho mình hay với!

Khi tôi đứng dậy định từ giã thì Kiều Duyên vụt kéo tôi ngồi lại:

- À này, bồ còn nhớ con Phương Liên chứ? Hôm qua tình cờ mình gặp nó, nó đang ở tại nhà một người quen của mình gần đây thôi. Muốn lại thăm nó một lát không?

Phương Liên cũng là bạn học ngày xưa, rất thân với tôi. Tôi nói:

- Nếu thuận tiện bồ dẫn mình đến thăm nó một chút luôn!

- Phải đấy, nó cũng đi buôn đường dài, nhà này chỉ là nơi nó nghỉ tạm.

Chúng tôi bèn đến chỗ Phương Liên trú ngụ. Cũng may Phương Liên còn ở đó. Sau khi nghe kể chuyện anh Thành, Phương Liên nói:

- Muốn tìm anh ấy ở Nha Trang thật khó như tìm chim giữa trời, tốn kém chịu sao nổi? Hơn nữa, xưa nay người giống người cũng nhiều, nên đến trại Bầu Lâm hỏi xem trước đã, biết đâu anh ấy vẫn còn ở đấy!

Kiều Duyên tiếp lời:

- Mình cũng nói với Diệu Ngọc như vậy đó.

Phương Liên lại tiếp:

- Nhà mình ở Bà Rịa cũng không xa Bầu Lâm mấy. Để mình cho cái địa chỉ, nếu đi Bầu Lâm thuận tiện Diệu Ngọc cứ ghé mình. Mình sẽ báo cho người nhà biết, nếu mình đi vắng Diệu Ngọc vẫn có thể ở lại đó vài hôm chờ mình không sao hết. Biết đâu mình có thể giúp Diệu Ngọc được việc gì!

Khi tiễn tôi ra về, Phương Liên dặn:

- Khi có gì cần cứ liên lạc với mình ở địa chỉ đó nghe Diệu Ngọc! Bạn bè đừng có ngại chi cả!

*

Sau khi gặp hai người bạn cũ về, tôi hối hả sắp xếp công việc để đi thăm chồng. Tôi chỉ đem con Hoa theo. Thằng Tí và thằng Sửu lúc này đã khá khôn lớn ở lại giữ nhà. Tôi cũng nhờ mấy người hàng xóm trông chừng giúp đỡ chúng. Thủ tục giấy tờ xong là tôi lên đường ngay. Vì nôn nóng biết tin tức của chồng, tôi đã không ngại tốn kém nên đã đến trại Bầu Lâm khá nhanh chóng. Khi tôi xin vào gặp ban giám thị trại để hỏi, họ cho biết anh Thành đã được tha ra khỏi trại năm tháng rồi. Họ trao luôn cho tôi một bản sao xác nhận việc đó. Thế là những điều Kiều Duyên nói không còn gì để nghi ngờ nữa. Tôi không ghé lại Bà Rịa tìm Phương Liên mà lật đật tìm về Nha Trang. Tôi thuê chỗ trọ rồi dò tìm ở các bến xe, nơi những người tàn tật hay ăn xin, hỏi thăm tỉ mỉ nhiều người. Qua ba ngày vẫn không có kết quả. Vừa mệt mỏi, vừa tốn kém quá, mẹ con tôi đành bỏ cuộc.

Khi sắp trở về, tôi sực nhớ tới gia đình cô Hậu đang ở Đà Lạt. Lâu nay tôi rất ít thư từ liên lạc với cô. Cô Hậu không những là cô ruột chồng tôi mà còn là người ơn của mẹ con tôi. Hoàn cảnh ngặt nghèo và công việc bận rộn đã biến tôi thành kẻ vô tình. Đà Lạt với Nha Trang cách bao xa mà tôi lại không nhân tiện về thăm cô Hậu một lần? Biết đâu anh Thành lại chẳng về đó? Thế là mẹ con tôi lại ghé qua Đà Lạt.

Dượng Tánh vẫn ở tù chưa về. Chỉ mới cách vài năm mà cô Hậu trong đã già nua xơ xác hơn trước nhiều. Hai em Lâm và Sơn đều đã đi nghĩa vụ quân sự. Hải và Hiếu vẫn còn đi học. Cô Hậu vẫn buôn bán ở chỗ cũ nhưng cô cho biết lúc này ế ẩm lắm. Khi nghe tôi nói về vụ anh Thành, cô chỉ rưng rưng nước mắt. Tôi chỉ ở lại nhà cô một hôm rồi xin về.

Trở về nhà, tôi thật tình ăn ngủ không yên vì chuyện anh Thành. Tại sao như thế nhỉ? Nếu nói rằng không có tiền về xe thì đi xin năm ba tháng cũng phải có chứ! Chắc chắn là có vấn đề gì rồi. Điều tôi nghi ngờ nhất chính là cái chuyện tôi bị thất tiết với bọn công an. Nhưng chẳng lẽ bọn này lại tiết lộ cái chuyện mà chúng có thể bị buộc tội hủ hóa và lợi dụng quyền hành ức hiếp dân? Muốn nuốt trôi số trầm khá lớn của tôi chúng phải im lặng chứ! Thằng Tâm ư? Lại càng không thể nữa. Nó đã tỏ thái độ hối hận bằng cách bỏ ngang ngành công an để đi bộ đội sang Campuchea, nỡ nào nó lại hại tôi thêm một lần nữa? Ừ, mà không biết nó có đi Campuchea thật không? Trước kia Tâm ở gần nhà Kiều Duyên, có thể Kiều Duyên vẫn biết rõ về nó. Thế là tôi lại tìm đến Kiều Duyên. Sau khi nói chuyện đi tìm anh Thành xong, tôi hỏi:

- À, thằng Tâm trước học với mình bây giờ nó ra sao rồi?

Kiều Duyên thở dài:

- Tội nghiệp nó quá, nó chết tại chiến trường Campuchea rồi! Không hiểu sao đang đi công an ngon lành nó lại bỏ về đi bộ đội? Đi chưa được bao lâu đã chết. Tính khí tuổi trẻ mình không hiểu thế nào được!

Tôi rụng rời cả người. Nước mắt tôi trào ra làm cho Kiều Duyên ngạc nhiên:

- Bồ thương thằng Tâm đến thế à?

Trời ơi, Kiều Duyên đâu có biết thằng Tâm là người duy nhất thấu hiểu nỗi oan khuất tày trời mà tôi đã phải gánh chịu! Thôi, thế là hết! Nỗi oan khuất của tôi sẽ chằng bao giờ được thanh minh nữa. Tôi nói:

- Nó là đứa học trò ngoan ngoãn, giỏi giang, không ngờ lại vắn số như vậy!

Từ giã Kiều Duyên, tôi trở về với bao nỗi đau khổ chồng chất. Tôi đã khóc lên khóc xuống không biết bao nhiêu lần. Khóc cho chồng tôi! Khóc cho chính tôi! Khóc cho người học trò cũ trung hậu mà bạc phước ấy! Để vơi bớt sầu não, tôi chỉ còn biết chúi đầu vào công việc...