Chương 22 ĐỘC TỐ CỦA LÒNG THÙ HẬN
W. hỏi làm cách nào để thoát khỏi sự hận thù. Cô nhận ra rằng nó là độc tố cho cả chính cô và đối tượng bị thù hận. Trước đó, W. đã cố gắng thử những phương pháp khác nhau để tống khứ thứ xấu xa này – như cầu nguyện, tập khả năng quyết đoán, chú tâm tới vấn đề khác, vận động,… Nhưng nó vẫn quay lại, đôi khi còn mạnh mẽ hơn nữa; và có những lúc W. hầu như không nhận thức được nó. Cô lo ngại rằng nó đã ăn sâu vào mình và rất sợ hãi về nó.
Chúng tôi đã trò chuyện với nhau trong một lúc và sớm nhất trí rằng lòng thù hận, ác tâm đang lan tràn trên thế giới, và nó đang được khuyến khích một cách hăng hái thông qua những dạng tuyên truyền khác nhau. Hận thù, ác tâm là điều không thể tránh khỏi trong một môi trường xã hội thường xuyên khuyến khích và ca ngợi sự tham lam, đố kỵ với thành công. Một xã hội đã xem sự thành công, tham vọng cá nhân và sự cạnh tranh như một lý tưởng thì tất sẽ mang lại sự tàn nhẫn, một dạng của lòng thù hận. Một nền văn minh, có những tiến bộ kỹ thuật cao, phải mất đi lòng trắc ẩn, cảm thông, và phải bị mắc kẹt một cách vô vọng trong các giá trị mang tính vật chất, chạm nắm được, vốn tất yếu sẽ dẫn tới thái độ đối kháng, xung đột và chiến tranh. Trong một xã hội mà việc săn bắn và những hình thức man dã khác trở thành trò giải trí, thành thú tiêu khiển, thì việc hướng cái bản năng đó sang giết chóc đồng loại, nhân danh Thượng đế, Tổ quốc, hay ý thức hệ, chỉ cách một bước nữa thôi.
Chúng ta là kết quả của quá khứ, và nếu không hiểu biết về nhiều cách thức mà trong đó thiên hạ dung dưỡng một cách hữu ý hoặc vô ý lòng thù hận, ác tâm, và những dạng thức đối kháng khác, thì việc thuần túy chế ngự chúng không chỉ trở thành một nỗ lực phung phí vô ích, mà còn củng cố thêm kiểu tư duy sai lầm gây ra các thảm họa khác. Dùng tình thương thay thế lòng thù hận không chỉ dẫn tới sự che đậy, thói đạo đức giả, mà còn khuyến khích cho kiểu suy nghĩ-cảm xúc sai lầm. Những thứ này và các phương sách hời hợt bề ngoài khác ngăn cản sự khám phá xác thực về nguyên nhân của xung đột, thù hận, tham lam,… Có thể bạn sẽ thiết lập được một thói quen kỷ luật kháng cự lại lòng hận thù, nhưng rồi chính thói quen đó lại nuôi dưỡng sự thiếu suy nghĩ, vốn sẽ sản sinh ra ác tâm, thù hận,… ở một dạng thức khác, trong những hoàn cảnh khác. Sự kiềm chế, thay thế, hay kỷ luật tự đặt ra đều không triệt tiêu được lòng thù hận. Trên thực tế, hận thù là một hệ quả, một phản ứng, một kết quả, và những nguyên nhân của nó phải được tìm ra.
Trong cuộc tìm kiếm, trong nhận thức, trong việc khám phá các nguyên nhân, tư duy đúng bắt đầu hiện hữu. Chính việc hiểu đúng này sẽ triệt tiêu hoàn toàn nguyên nhân và hệ quả của lòng thù hận. Để tìm ra được, thì cảm xúc-suy nghĩ phải thoát khỏi tất cả thành kiến, bởi vì bất cứ khuynh hướng nào cũng ngăn cản sự khám phá. Vì vậy, ta phải quan sát, nghiên cứu và hiểu được các khuynh hướng, thiên kiến và bản năng. Như thế, người ta bắt đầu nhận thức các ảnh hưởng từ môi trường trong quá khứ và hiện tại, cùng với vai trò chủ động của chính họ trong đó. Điều này không giúp giảm xung đột, mà ngược lại có thể làm tăng thêm xung đột, và chính từ sự gay gắt của xung đột ta sẽ có bước đầu của hiểu biết đúng.
Thù hận, cũng như tất cả vấn đề tâm lý khác, phải được hiểu trong mối quan hệ, bởi vì không có thứ gì hay vấn đề gì hoàn toàn tách biệt cả. Chỉ có hiểu đúng, tư duy đúng mới có thể giải thoát chúng ta khỏi đau khổ.