Chương 50 SỐNG MỘT MÌNH HAY TRONG MỐI QUAN HỆ MẬT THIẾT?

R. L. ngần ngại bày tỏ rằng anh tới đây để thảo luận về một vấn đề rất riêng tư và hy vọng tôi đừng phiền lòng. Do anh cảm thấy khó nói về bản thân và vấn đề của mình, nên chúng tôi nói về những vấn đề chung chung trước và sau một lúc thì rơi vào im lặng. Chẳng mấy chốc, anh bắt đầu một cách từ tốn, kể cho chúng tôi nghe về cuộc đời và những khó khăn của anh. R. L. giải thích rằng trước đó anh đã kết hôn hai lần và cuộc hôn nhân thứ ba hiện giờ đang trên bờ vực tan vỡ nên có thể sẽ có lần ly dị thứ ba. Anh chán nản vô cùng vì cảm thấy đó là lỗi của mình, nhưng anh lại không biết nguyên nhân của những bất hạnh này nằm ở đâu. R. L. nghĩ rằng nếu không tìm ra lý do thì anh sẽ luôn luôn gặp khó khăn trong tất cả các mối quan hệ. Anh không muốn ly dị, nhưng anh không biết tại sao nó lại đang đi theo hướng giống như hai cuộc hôn nhân trước.

Sống một mình đòi hỏi mức độ cao về trí tuệ. Nó đòi hỏi một sự tỉnh thức tinh nhạy, sắc sảo, một sự nhận thức và hiểu biết sâu sắc để tránh sự khắt khe chậm chạp của tâm thức-trái tim, tiến trình tự khép kín của những khuynh hướng đặc thù này vốn gây ra sự nghèo nàn ở nội tâm và phiền não vô ích. Sống một mình rất khó khăn, cần sự linh hoạt và khả năng điều chỉnh nhanh chóng, cũng như trí tuệ của việc tự biết mình. Không có ai đóng vai trò như chiếc gương biểu lộ; trong các bức tường của sự cô lập không có gì phản chiếu, nhưng chúng lại dội lại tiếng nói của bản ngã. Sống một mình sẽ khó khăn hơn, căng thẳng hơn. Trong đời sống một mình có những cạm bẫy lớn hơn so với cuộc sống có những mối quan hệ thân thiết liên tục.

Mối quan hệ ẩn chứa xung đột, đau khổ cùng với những niềm vui, ưu thế và lợi ích thoáng qua. Đây là điều cần được hiểu, không phải cần định hình và định hướng mà chỉ cần được thấu hiểu, không bao hàm mà mở rộng. Sống đồng nghĩa với có quan hệ và sự tồn tại ẩn chứa đau khổ. Chúng ta muốn tránh nỗi đau này bằng bất cứ cách nào, nhưng chúng ta phải hiểu nó thì mới có khả năng vượt qua nó. Chẳng phải mối quan hệ là một tiến trình tự khám phá hay sao? Bạn có thể không thích điều đang được thể hiện ra, nhưng người biết suy nghĩ sẽ cân nhắc nó, không trốn tránh nó, không che đậy nó. Đa phần chúng ta không thích và bực bội khi bi phơi bày bản chất. Và vì bản chất của mối quan hệ là phơi bày nên nó tất yếu gây ra đau đớn và khó chịu. Chúng ta cố tránh tình trạng phơi bày đau đớn này nên khi nó trở nên quá nguy hiểm và đau khổ, chúng ta liền thay đổi mối quan hệ của mình. Chúng ta tìm kiếm nguồn an ủi trong mối quan hệ nào không mang tính phơi bày, chúng ta không muốn khám phá chính mình. Toàn bộ cuộc sống là một sự căng thẳng và chính trong sự căng thẳng mà sự chú ý đích thực xuất hiện. Chúng ta muốn mối quan hệ yên bình để làm mình mê muội, để gây tê chúng ta nhằm đương đầu với những mối bận tâm hằng ngày của mình, mà những thứ đó thì không có tính sáng tạo, chán ngắt và vô dụng. Trong mối quan hệ, chúng ta mong muốn sự an toàn, bảo đảm, trong đó không có hiểu biết, không có yêu thương.

R. L. trả lời rằng anh muốn bình an chứ không phải xung đột, anh đã gặp quá đủ điều đó ở bên ngoài gia đình rồi. Thế giới kinh doanh của anh có tính cạnh tranh – không tiến lên thì bị đào thải – ai cũng cố gắng lừa gạt nhau và đó là một cuộc chiến đấu không ngừng nghỉ để không bị phá sản. Anh muốn sự yên tĩnh và hạnh phúc trong các mối quan hệ mật thiết của mình.

Có lẽ nghề nghiệp không phù hợp đang tạo nên cuộc chiến không cần thiết và nỗi lo lắng mà anh đã cố thoát ra để đi vào một mối quan hệ bình an. Anh không muốn một mối quan hệ có những căng thẳng và va chạm – đòi hỏi phải điều chỉnh và linh hoạt – thay vào đó anh muốn một cuộc sống dễ dàng và ru ngủ ở nhà, cuộc sống mà vợ của anh có thể sẽ phản đối. Nếu cả vợ và chồng đều muốn thoát khỏi thực tại của mối quan hệ, thì có lẽ cuộc sống ở nhà có thể trở nên vui vẻ và thú vị, nhưng điều đó không giải quyết được gì. Hoặc anh phải đổi nghề, mưu sinh bằng nghề nghiệp phù hợp, điều mà anh sẽ tìm thấy nếu anh sẵn lòng gạt qua một bên tính hám lợi và khao khát quyền lực. Hoặc nếu R. L. không có khả năng làm như thế, nghề nghiệp của anh sẽ chiếm hết tất cả năng lượng tư duy của anh, và R. L. sẽ không có thời gian và tư tưởng đâu mà cân nhắc những hàm ý sâu hơn của mối quan hệ.

Toàn bộ cuộc sống là mối quan hệ và mối quan hệ là con đường của sự tự biết mình và sự giải thoát khỏi phiền não. Nếu không muốn hiểu ý nghĩa của mối quan hệ thì anh phải trả giá cho việc đó. Không có cách đào thoát khỏi sự phiền não, nếu R. L. trốn đi, thì nó sẽ lập tức đuổi kịp anh.

Trong mối quan hệ, cách thức của bản ngã được phơi bày, nghiên cứu, thấu hiểu và vượt qua. Nếu không vượt qua được bản ngã thì sẽ luôn có sự vô minh và đau khổ. Để hiểu cần phải kiên nhẫn, không có những kết luận vội vàng mà phải thận trọng ngăn ngừa sự phán xét. Chừng nào anh chưa thấu hiểu trọn vẹn ý nghĩa của mối quan hệ thì việc đơn thuần tạo ra một mối quan hệ mới sẽ chỉ là nối tiếp sự đau khổ dưới những hoàn cảnh khác mà thôi. Điều gì không được thấu hiểu và hoàn thành sẽ lặp đi lặp lại chính nó cho tới khi nó được thấu hiểu và hoàn thành. Không có cách nào thoát khỏi điều này, hãy làm việc cần làm.

Khi ra về, R. L. có vẻ vẫn bối rối và lo lắng, nhưng dù vậy, đã có chút tia sáng le lói của sự hiểu biết. Sau đó, anh trở lại một lần nữa. Anh cho biết rằng mình đang thay đổi sinh kế sau bao khó khăn và rắc rối tại nhà. Bởi vì anh kiếm ít tiền hơn nên chỉ đủ cho các nhu cầu cơ bản của họ. R. L. cũng giải thích rằng anh đang bắt đầu hiểu những gì chúng tôi nói về mối quan hệ và anh hy vọng sẽ rút ra được đôi điều từ đó. R. L. cũng nói thêm rằng anh đang nghĩ suy nghĩ nghiêm túc về cuộc đời mình, và thật đáng ngạc nhiên, dù không nói ra ở lần gặp gỡ trước đây nhưng anh bất ngờ quyết định ngừng uống rượu và trong việc này anh đang thành công.