Chương 51 CHẲNG PHẢI BẠN ĐANG LÃNG PHÍ CUỘC ĐỜI MÌNH SAO?

A. B. giải thích rằng anh nhận thấy mình cứ đi từ một sự ràng buộc này sang một sự ràng buộc khác. Mỗi lần như vậy, tùy theo đối tượng mà khuôn mẫu ràng buộc ít nhiều thay đổi, song về thực chất thì tương tự nhau – tức là đều rối ren và đau khổ, đều hao tâm, tổn trí như nhau và hoàn toàn phù phiếm. Anh không biết làm sao để thoát khỏi lối mòn ràng buộc vô dụng này.

Chúng tôi đã hỏi A. B. liệu anh có đang lãng phí đời mình không và anh sẵn sàng công nhận điều đó. Vậy tại sao anh lại phiền muộn vì sự phung phí lớn hơn trong mối ràng buộc? Nếu cả cuộc đời anh là một sự lãng phí thì tại sao anh lại bận tâm về việc mình có phí phạm cuộc đời thêm chút nữa với việc ưu tư, bối rối và đau khổ khi gắn bó với người khác? Vậy có phải anh đang phí phạm đời mình? Hay thật ra là mối quan tâm của anh, vốn dĩ ngấm ngầm, âm ỉ, đã không tìm thấy lối thoát giải tỏa xứng đáng?

A. B. nói rằng anh luôn luôn cảm thấy trong mình có mối quan tâm ngấm ngầm mà không hiểu sao chưa bao giờ được đánh thức. Nó đang âm ỉ, nhưng chưa bao giờ bùng thành ngọn lửa. Anh không quan tâm tới chính trị, kinh doanh, gia đình và tôn giáo, bởi vì anh cho rằng chúng chẳng dẫn tới đâu. Anh nói rằng tuy không là người yếm thế, nhưng không hiểu sao thế giới và những diễn biến của nó chưa bao giờ khuấy động được anh hay sự hứng thú đã bị chôn vùi của anh. Tuy nhiên, cảm giác ràng buộc không ngừng, thứ vốn không phải là ngọn lửa của tình yêu này khiến anh thấy phiền và anh muốn vượt qua nó.

Việc tìm ra lý do tại sao mối quan tâm của anh không bị kích thích và tại sao anh cho phép nó vẫn âm ỉ lại chẳng quan trọng hay sao? Có lẽ nếu hiểu được điều đó, anh đã có thể giải quyết vấn đề với sự ràng buộc của mình. Có phải anh đang chờ những hoàn cảnh kích thích mối quan tâm của mình? Có phải anh đang hy vọng rằng với sự giúp đỡ của người khác, anh sẽ chọc thủng màn sương của sự trì trệ? Liệu người khác có thể giúp được không? Bất kể cố tình hay vô ý, có vẻ anh đã từng tìm kiếm một yếu tố ngoại tại để đánh thức mối quan tâm này. Khi thấy cuộc đời mình hoàn toàn vô dụng và bị sốc về chuyện đó thì có lẽ anh đang nhìn sang người khác, sang những hoàn cảnh có thể kéo anh ra khỏi màn sương lười biếng. Làm sao ai nào đó có thể khuấy động sự hứng thú thay cho anh? Hay chính anh phải làm điều đó? Khi thấy rằng cho tới nay, không có ai hay hoàn cảnh nào khuấy động được sự quan tâm thiết yếu của mình, thì chẳng phải chính anh cần dốc lòng cho điều đó sao? Tại sao anh không chuyên tâm cho nó? Có phải anh đang lo sợ không? Lo sợ rằng nếu anh chú tâm vào nó, thì lối sống và cách suy nghĩ hiện tại của anh có thể phải thay đổi?

A. B. trả lời là không, điều đó không làm anh thấy phiền. Ngược lại, anh sẽ rất vui khi có cuộc cách mạng nội tại và một sự thay đổi bên ngoài. Không, anh cảm thấy rằng đó không phải là lý do khiến anh e ngại. Anh thừa nhận rằng mình có lo sợ, nhưng anh không biết mình sợ điều gì. Anh đã nghĩ về nỗi sợ hãi này nhưng không thể truy tìm nguyên nhân của nó.

Nếu anh có thể khuấy động sự quan tâm thiết yếu của mình thì cuộc đời anh sẽ không lãng phí, và sự lãng phí lớn hơn – cảm giác ràng buộc – cũng sẽ không còn. Một vấn đề to lớn và quan trọng hơn – mối quan tâm – sẽ thay thế vấn đề nhỏ hơn – cảm giác ràng buộc. Khi hiểu về sự lãng phí của cuộc đời mình, anh sẽ khám phá ra một vấn đề lớn hơn nhiều và rồi nó sẽ giải quyết vấn đề nhỏ hơn.

Vậy thì tại sao anh lo sợ và lo sợ cái gì? Có phải vấn đề là thiếu sự tự tin hay không?

A. B. nói: “Đúng rồi, chính là như thế. Và tôi đúng là ngu ngốc vì đã không tự nhìn ra được điều đó”.

Nếu bạn biết cách lái xe hơi, thì chẳng có gì phải sợ. Nhưng nếu không quen sang số, đạp thắng… thì bạn sẽ sợ lái xe. Do đó, với việc mà bạn biết thì không có gì phải sợ. Nỗi sợ hãi chỉ bắt đầu hiện hữu khi có sự thiếu hiểu biết. Bởi vì bạn không biết chính mình nên mới thiếu tự tin, nên mới sợ hãi. Với sự tự biết mình, sợ hãi sẽ biến mất. Thiếu tự tin khiến bạn trở nên lệ thuộc, bị ràng buộc, cùng với tất cả những phiền toái của nó. Không thể thoát khỏi nó trừ phi bạn tự biết mình. Càng nhận thức rõ về chính mình, bạn sẽ càng khám phá được những trở ngại vốn dĩ ngăn cản mối quan tâm thiết yếu và gây lãng phí cuộc đời bạn.

A. B. hỏi: “Có phải ý của ông muốn nói rằng khi tự biết mình, mối quan tâm thật sự của tôi sẽ được khám phá và sự tồn tại sẽ có ý nghĩa phải không?”.

Tự biết mình là điều vô cùng khó khăn và nếu bạn dành thời gian và kiên nhẫn để khám phá điều tiềm ẩn, thì sự thật và mối quan tâm tối hậu sẽ xuất hiện. Điều đó vượt qua tất cả những sự hấp dẫn tạm thời. Nhờ nhận thức không ngừng về mỗi suy nghĩ-cảm xúc, trong suy nghĩ kỹ càng, xem xét thấu đáo về nó, ngừng phán xét, từ chối chọn lựa (bởi sự lựa chọn và phán xét ngăn cản sự rộ nở trọn vẹn của suy nghĩ-cảm xúc) sự hiểu biết về nhiều tầng của ý thức sẽ xuất hiện. Nhờ sự nhận thức không chọn lựa này mà ta vượt qua được sự thèm muốn, nguyên nhân của bản ngã, của sự vô minh, phiền não và thời gian. Đây là nhiệm vụ hết sức gian nan. Cuộc sống khi đó sẽ có một ý nghĩa, bởi vì chính trong nó sự sáng tạo sẽ được khám phá.