Chương 54 HIỂU MỘT VẤN ĐỀ KHÔNG CHỈ Ở MỨC ĐỘ CỦA RIÊNG NÓ

D. E. làm việc cho chính phủ và anh giải thích rằng công việc đó chiếm hầu hết thời gian của anh. Công việc của anh có thời từng rất thú vị, song giờ đây, nó gần như đã trở thành công việc diễn ra một cách máy móc. Anh luôn có rất ít thời gian cho bản thân để theo dõi các sự kiện thế giới hay đọc được nhiều. Anh nói anh đã kết hôn nhiều năm rồi nhưng gần đây anh có một thói quen trong đời sống tình dục. Một chuyên gia tâm thần học đã điều trị cho D. E. một thời gian, song anh vẫn là nô lệ của nó. Anh muốn vượt qua và muốn biết phải làm thế nào để đối phó với nó? Anh cho biết mình thuộc về một nhóm tôn giáo nhưng không thể nói rõ hơn. D. E. kể rằng cuộc sống của anh buồn tẻ, bị trói buộc vào một vòng quay hằng ngày và hoàn toàn chẳng có gì sáng tạo. Anh nói về những phiền não, những vụn vặt trong đời sống công chức của mình, những toan tính và ganh tỵ và sự đấu tranh liên tục để ngoi lên bề mặt. Anh vô tình nhận ra một vài tầng ý thức. Anh cần một chút thúc đẩy và kích thích để có thể nhận thức một cách trực tiếp và có chủ ý.

Thói quen là kết quả của sự thiếu suy nghĩ. Thói quen tốt và thói quen xấu, dù có những mục đích khác nhau, nhưng cả hai đều có tính ràng buộc. Khó khăn không phải ở chỗ làm sao để vượt qua một thói quen, mà là làm thế nào để suy nghĩ cho thấu đáo. Người ta có thể tống khứ một thói quen bằng cách tạo ra một thói quen khác, có lẽ là thói quen tốt hơn, nhưng điều này không giải quyết được vấn đề thói quen, tức là việc thiếu suy nghĩ. Thói quen được phát triển nhanh chóng biết bao khi không có suy nghĩ, không có nhận thức! Hãy thử xem xét việc hút thuốc: Nó bắt đầu trong tình trạng thiếu suy nghĩ, và do sự thèm muốn mà thói quen được thiết lập. Người ta bắt đầu hút thuốc từ khi còn nhỏ, bởi vì chuyện đó có vẻ nam tính hoặc vì những đứa con trai khác đều hút, nó khiến họ phát ốm, nhưng nó là việc hay ho đáng làm. Chẳng bao lâu sau, một thói quen hình thành. Một thói quen tốt cũng giống như một thói quen xấu: Cả hai đều là kết quả của việc thiếu suy nghĩ.

“Nhưng cho dù là kết quả của sự thiếu suy nghĩ thì chẳng lẽ việc tống khứ một thói quen xấu không quan trọng sao?”, anh hỏi.

Chẳng phải việc luôn tỉnh táo, biết suy nghĩ – những thứ sẽ ngăn cản thói quen hình thành – quan trọng hơn chuyện thuần túy quan tâm tới việc tống khứ một thói quen dù dễ chịu hay khó chịu sao? Vì vậy, nếu anh quan tâm tới vấn đề lớn hơn thì khó khăn nhỏ sẽ biến mất. Còn nếu cứ vật lộn với vấn đề nhỏ mà không hiểu biết gì về vấn đề lớn hơn thì anh chỉ đang giữ cho tâm trí ở cùng mức độ với bản thân vấn đề mà thôi. Điều đó không mang lại giải pháp nào cả. Bất cứ vấn đề nào cũng phải được hiểu không chỉ trên bình diện hay mức độ của riêng nó, mà còn phải hiểu ở mức độ trừu tượng cao hơn.

Vậy, anh phải làm gì để trở nên biết suy nghĩ, để có thể hóa giải tính thiếu suy nghĩ và thói quen của mình?

Chẳng phải cuộc sống của anh là thiếu suy nghĩ sao? Chẳng phải môi trường, tôn giáo, hoạt động chính trị, giáo dục, giải trí và những thứ khiến anh xao lãng đã tạo nên tình trạng mà trong đó suy nghĩ-cảm xúc là đầy phiền não sao? Nếu không tuân thủ lề thói, bạn sẽ không thành công, mà tuân thủ là nuôi dưỡng sự vô minh.

Anh tán thành, nhưng nếu trở nên biết suy nghĩ thì anh có thể phải phản kháng và có thể mất việc làm. Lúc đó, anh có thể hành động một cách dứt khoát để chống lại chiến tranh, nhưng anh e sợ, vì vậy, anh phải tuân thủ thôi.

Bạn phải trả giá cho việc bất tuân lề thói, cho việc biết suy nghĩ, chín chắn. Và khi mỗi người bỏ mặc cho người khác trả cái giá đó, thế giới bị đẩy vào tình trạng kinh khủng và hỗn loạn này.

Không phải anh buộc phải giải thoát tư tưởng khỏi môi trường, không đơn thuần chấp nhận và bị ràng buộc vào quyền lực, mà phải nhẹ nhàng cân nhắc các hoàn cảnh xung quanh mình sao? Từ việc cân nhắc đầy bao dung và cảnh giác này, suy nghĩ-cảm xúc mang tính sáng tạo sẽ khởi lên và điều đó sẽ thiêu rụi thói quen của anh.

Nhưng, như anh nói, sợ hãi đã ngăn cản sự quan sát có suy nghĩ.

Sợ hãi nuôi dưỡng sự thiếu suy nghĩ, từ đó các thói quen tốt và xấu xuất hiện. Bằng cách không ngừng nới rộng suy nghĩ-cảm xúc của mình, bằng cách kiên trì cảnh giác và tự nhận thức, các nguyên nhân gây ra thiếu suy nghĩ sẽ được khám phá và tiêu trừ. Khám phá những điều này mới là quan trọng, chứ không phải những kết luận mang tính lý thuyết, trí tuệ, bởi vì những gì được khám phá ra nhờ tự nhận thức, tức là chân lý, sẽ mang tính sáng tạo và giải thoát. Nếu muốn vượt qua thói quen phiền nhiễu của mình, anh không được chỉ suy nghĩ về việc tống khứ nó, kết án hay bào chữa cho nó, mà nhờ hiểu được cái gì nằm sau điều này và những thói quen khác, anh sẽ bắt đầu phá hủy cơ chế sinh ra sự thiếu suy nghĩ. Đây không phải là một nhiệm vụ dễ dàng, bởi vì nó sẽ mang lại nhiều vấn đề xung đột và rối loạn, nhưng khi hiểu và giải quyết được chúng thì sẽ mang lại hạnh phúc và bình an.