Chương 55 GẮN BÓ VÀ TÁCH BIỆT ĐỀU ĐÁNG HÀI LÒNG

E. F. cho biết bà là một phụ nữ sống trong một đại gia đình và gánh vác nhiều trách nhiệm. Bà thương yêu gia đình mình. Họ lệ thuộc vào bà và bà cũng ít nhiều lệ thuộc vào họ. Đây không phải là một sự lệ thuộc nặng nề, nhưng nó có thể trở thành một kiểu như vậy. Bà muốn biết vấn đề sống tách biệt là thế nào, và vì đang ngày càng có tuổi, có phải bà không nên theo đuổi việc này?

Vì lý do gì mà bà muốn xây dựng cuộc sống tách biệt?

Bà trả lời: “Nói thật lòng, tôi cho rằng ấy là để mình không phải chịu đau khổ”.

Và đó là toàn bộ vấn đề: Để tránh đau khổ, cứ xây dựng cuộc sống tách biệt. Khi được cảnh báo trước rằng sự gắn bó sẽ kéo theo phiền não, chúng ta đều muốn trở nên tách biệt. Cuộc sống gắn bó khiến người ta hài lòng, nhưng khi nhận thức được nỗi khổ trong nó, chúng ta lại muốn được hài lòng theo cách khác – bằng cách sống tách biệt. Việc sống gắn bó và sống tách biệt cũng giống nhau, miễn sao chúng ta thấy hài lòng. Vì vậy, điều chúng ta đang tìm kiếm là sự hài lòng, chúng ta mong muốn được thỏa mãn bằng bất cứ biện pháp nào.

Chúng ta phụ thuộc hoặc gắn bó bởi vì nó cho chúng ta niềm vui, sức mạnh và ý thức về sự hiện hữu, dù trong nó có cả phiền não và sợ hãi. Chúng ta tìm kiếm sự tách biệt cũng vì mong mỏi sự thoải mái – không phải chịu tổn thương, xúc phạm trong cuộc sống. Niềm vui, sự hài lòng mới là điều chúng ta tìm kiếm. Ở đây chúng ta không kết án hay bào chữa, mà đang cố gắng hiểu. Bởi vì không có hiểu biết thì sẽ không có cách nào thoát khỏi sự rối loạn và mâu thuẫn này. Liệu có thể thỏa mãn sự thèm muốn không, hay nó là một cái hố không đáy? Thèm khát cái thấp hèn hay cao quý thì vẫn là thèm khát, là một sự thiêu đốt, và cái có thể bị thiêu đốt thì sẽ sớm ra tro. Và khao khát được hài lòng thì còn mãi, vẫn cứ đốt mãi, thiêu hủy mãi và không có kết thúc nào cho nó. Gắn bó và tách biệt đều là ràng buộc. Ta phải vượt qua cả hai.

Vậy khi đó, câu hỏi của chúng ta là gì? Không phải là làm thế nào để xây dựng cuộc sống tách biệt, mà là làm sao giải thoát tâm thức khỏi sự thèm muốn, khỏi việc tìm kiếm sự hài lòng sâu hơn và rộng hơn, khỏi ý thức về sự hiện hữu hoặc trở thành. Làm sao để vượt qua chủ thể quan sát và đối tượng được quan sát. Phải cực kỳ tích cực mới có thể giải thoát tâm thức và toàn bộ bản thể khỏi sự thèm muốn, khỏi ao ước và mong muốn. Chúng ta là kết quả của sự thèm muốn, nên vượt qua chính mình là cực kỳ khó khăn. Trước hết chúng ta phải hiểu điều này: cần giải thoát suy nghĩ-cảm xúc khỏi sự thèm muốn. Ý hướng là điều quan trọng nhất. Nếu lĩnh hội và thấu hiểu điều này một cách rõ ràng, ta có thể tìm ra và tiêu trừ tận gốc những cách thức tinh vi của bản ngã. Đó là công việc của nhận thức không ngừng. Khi nhận thức sâu hơn và rộng hơn thì sự giải thoát khỏi dục vọng sẽ xuất hiện theo cách mà ta hầu như không thể nhận thấy. Sự giải thoát này không phải là nỗ lực của ý chí mà là của sự hiểu biết.

Sự hiểu biết được sinh ra từ nhận thức và thiền định này có động lực của riêng nó, hoạt động của riêng nó mà nếu được cho phép tuôn chảy – không bị tính tham lam và ký ức cản trở – nó sẽ đi vào niềm an lạc của sự vĩnh cửu. Chỉ khi đó, tất cả xung đột, tất cả vô minh, và tất cả phiền não mới dừng lại.

Có phải tất cả điều này có nghĩa là bà sẽ phải rút lui khỏi thế gian, điều mà bà không thể nào thực hiện được vì còn có những đứa con nhỏ và những trách nhiệm khác?

Khi nhận ra những hàm ý của sự thèm muốn, điều mà trong thâm tâm bà chỉ hiểu được một cách hời hợt về mặt trí tuệ, và nếu nhận thức đó không bị bóp méo, hao mòn, mà được cho phép tuôn chảy vào sự lĩnh hội sâu hơn và rộng hơn, thì chính nhận thức đó sẽ mang lại câu trả lời. Vấn đề không phải là quyết định xem bà nên làm gì, vấn đề là phải nhận thức cao hơn và tự biết mình sâu sắc. Một quyết định, một kết luận mà không có sự tự biết mình sẽ chỉ mang lại thêm xung đột và rối loạn. Còn khi tự biết mình, tư duy đúng sẽ xuất hiện và chỉ nó mới mang lại hành động đích thực của riêng nó.

Lúc này, bà nói: “Tôi tới đây để học cách xây dựng một cuộc sống tách biệt, nhưng giờ tôi đã nhận ra, có một vấn đề trọng đại hơn nhiều đã khởi lên, và có lẽ tôi sẽ tìm được niềm vui trong nó”.