Chương 57 TIÊU DIỆT HAY KHÔNG TIÊU DIỆT KẺ THÙ

G. H. là một vị giáo sư đại học, ông tới đây cùng với một người bạn. Họ đã nói chuyện về chiến tranh và những lợi ích mang tính cách mạng của nó, cũng như nó đang thay đổi thế giới ra sao, dĩ nhiên là theo chiều hướng tốt hơn. Giọng nói của họ thể hiện một sự hân hoan nào đó đối với thảm họa của thế giới, bởi vì nó hứa hẹn cho họ một thế giới tốt hơn. Họ nói với nhau một cách sôi nổi, kẻ tung người hứng, khuyến khích lẫn nhau. Sau đó, vị giáo sư này quay sang giải thích rằng họ tới đây do sự nài nỉ của một người bạn. Và mặc dù ông ấy là một người theo chủ trương hòa bình trong suốt chiến cuộc vừa rồi, nhưng do cuộc chiến tranh này khác biệt nên đòi hỏi một thái độ và hành động hoàn toàn khác. Lần này, giết kẻ thù là chính đáng, bởi vì chúng cực kỳ độc ác nên nếu chúng không bị triệt hạ thì người ta sẽ sống trong sự man rợ hàng thế kỷ nữa. Lần này châu Âu phải được giải thoát khỏi nỗi khiếp sợ. Và dù đã từng tán thành các biện pháp hòa bình, giờ đây ông lại ủng hộ mạnh mẽ việc tiêu diệt kẻ thù. Có sự cuồng tín trong giọng nói của ông, vẻ tàn bạo trong cử chỉ của ông, và nhiều ngôn từ mang tính học thuật.

Thấy tôi vẫn im lặng, giáo sư G. H. hỏi: “Tiêu diệt kẻ thù là không đúng sao? Ngay cả kinh Bhagavad Gita (Chí Tôn Ca) cũng tán thành điều đó. Chiến cuộc này là chính đáng bởi vì kẻ thù rất xấu xa”.

Tôi hỏi lại: “Tại sao ông tới đây? Do ông có vẻ chắc chắn trong thái độ đối với những kẻ mà ông gọi là kẻ thù, vậy thì, chúng tôi mạn phép hỏi, tại sao ông tới đây?”. Có phải bởi vì ông muốn dành một tiếng đồng hồ để tranh luận, hay vì ông không hoàn toàn chắc chắn về thái độ của mình? Nếu ông chỉ muốn thảo luận, thì chẳng có lợi ích gì, nhưng nếu chúng ta muốn làm rõ thái độ của mình, thì đây lại là vấn đề khác.

Giáo sư G. H. nói rằng ông không tới đây để lãng phí thời gian của tôi vào việc thảo luận vô ích, và có lẽ với việc thảo luận về vấn đề kia, biết đâu sẽ có một số thay đổi trong quan điểm của ông.

Nếu để vượt qua cái xấu xa mà chúng ta chấp nhận những phương pháp xấu xa thì bản thân chúng ta sẽ trở nên tồi tệ, và vì vậy, cái xấu xa tồn tại mãi mãi. Chống lại cái sai bằng những biện pháp sai sẽ làm cho cái sai thêm mạnh mẽ. Do đó, chúng ta phải tìm những biện pháp đúng để vượt qua cái sai, cái xấu. Chỉ phương tiện đúng mới tạo ra mục đích đúng. Không phải sát hại, giết chóc bao giờ cũng sai hay sao? Có phải không giết chóc là giá trị tuyệt đối, không thay đổi, hay nó là một giá trị cần được điều chỉnh, sửa đổi tùy theo sự thay đổi của hoàn cảnh? Có phải nó được xem là một giá trị trực quan, dựa trên sự hài lòng, niềm vui hay nỗi sợ, trong trường hợp đó thì không có giá trị vĩnh cửu, thiết yếu, và vì thế mà tạo ra cái xấu xa và sự rối loạn? Nếu một giá trị không ngừng thay đổi thì nó không còn là một giá trị nữa, mà giá trị trực quan bao giờ cũng thay đổi liên tục. Bất cứ cấu trúc nào được xây dựng trên những giá trị đó sẽ không có tính lâu bền, do đó sẽ nuôi dưỡng nhiều hỗn loạn và sai lầm. Bạn không chấp thuận việc tàn sát ở giai đoạn này nhưng ở thời điểm khác bạn lại cương quyết phải giết chóc. Do đó, hành động không có giá trị của bạn sẽ sản sinh ra sự vô minh và phiền não.

Việc tiêu diệt hay không tiêu diệt kẻ thù có phải do lý trí, các ý thức hệ, các nguyên tắc quyết định hay không? Chẳng phải những giá trị của lý trí chúng ta được hình thành thông qua những cảm xúc đam mê, thông qua các nhu cầu và nỗi sợ hãi trực tiếp, thông qua những điều kiện quy định của chúng ta hay sao? Chẳng phải chính lý trí cũng không đáng tin cậy và đầy mâu thuẫn hay sao, liệu có thể có bất kỳ giá trị lâu bền nào trong những thứ thuộc về tâm thức hay không? Khi tâm thức bị một nguyên tắc định hướng, thì nó trở thành kẻ nô lệ cho sản phẩm mà nó sáng tạo ra, và trong tình trạng nô lệ này sẽ không có bình an, không có sự hiểu biết mang tính sáng tạo và niềm vui.

Lý trí rất tuyệt vời, nhưng nó phải vượt qua chính mình. Nó phải trở nên tĩnh lặng để biết yêu thương, mà tình thương thì không xét giá trị. Khi có tình thương, tất cả bạo lực sẽ dừng lại. Hiện hữu mà không xét giá trị thì đó là vô hạn. Trong sự hiện hữu không xét giá trị ấy, không có kẻ thù, cũng không có bạn bè, nhưng nó mang lại trật tự và sự thông suốt của riêng nó. Đó là sự vĩnh cửu của riêng nó.

Vị giáo sư nói: “Ông đang yêu cầu một điều bất khả”.

Vậy thì bạn sẽ có chiến tranh, xung đột và đau khổ. Nó không bất khả. Bạn vừa làm điều ghê tởm nhất có thể – tức là cuộc thảm sát hàng loạt này. Nếu bạn giao phó toàn bộ sự hiện hữu của mình cho người khác một cách toàn tâm, toàn ý giống như bạn đang làm với chiến tranh – điều mà bạn gọi là bất khả – thì bạn sẽ thấy rằng thông qua thiện chí và tình thương, những vấn đề phức tạp trọng đại có thể được giải quyết.

Giáo sư G. H. hỏi: “Ông có nghĩ rằng mọi người đều có khả năng cần thiết cho sự biến chuyển lớn lao này không?”.

Bạn có ý muốn nói đến ai khi nói mọi người? Bạn và tôi, chắc chắn như vậy rồi. Nếu dành trọn tâm thức và trái tim, bạn nghĩ mình không thể mang lại sự biến chuyển trong bản thân sao? Sự biến chuyển này diễn ra trong chính bạn chắc chắn sẽ tốt hơn là cố gắng mang lại sự thay đổi cơ bản trong người khác, không phải sao? Bạn có thể giữ căn nhà của mình sạch sẽ thay vì bận tâm tới nhà của người khác. Khi biến chuyển chính mình, bạn sẽ tác động tới người khác, bởi vì bạn là người khác. Để đi xa, chúng ta phải bắt đầu thật gần. Và bạn là cái gần nhất.

Chúng tôi ngồi yên trong một lúc mà không nói lời nào.