CHỊ CỬA HÀNG TRƯỞNG

MẶT PHỐ THỊ TRẤN PHÙ DUNG TUY NHỎ, NHƯNG lại có tới ba cửa hàng thương nghiệp quốc doanh: cửa hàng bách hóa, cửa hàng thực phẩm và cửa hàng ăn uống. Ba cửa hàng này được chia ra trấn giữ ở ba nơi: đầu phố, giữa phố và cuối phố Đá Xanh. Chỉ đứng riêng về mặt vị trí địa lý mà nói, nó chiếm được ưu thế tuyệt đối, trong công việc khống chế toàn bộ hoạt động thương nghiệp của thị trấn. Nữ cửa hàng trưởng cửa hàng ăn uống Lý Quốc Hương, mới được phòng thương nghiệp điều về, có một nhạy cảm sắc bén đặc biệt đối với thị trường tự do trong toàn thị trấn. Mỗi ngày phiên chợ, chị ta đặc biệt chú ý tới việc đắt hàng, ế hàng của các quán hàng nho nhỏ bán đủ các loại hàng ăn uống linh tinh trong chợ, xem xét có tất cả bao nhiêu cửa hàng tư doanh tranh chấp, chiếm đoạt mất khách của cửa hàng quốc doanh, đe dọa thị trường thực phẩm quốc doanh. Chị ta giống như kiểu bà vợ một ông trưởng thị trấn thời xưa, ưỡn ẹo bộ ngực chẳng được phổng phao cho lắm, diễu đi diễu lại, xem xem xét xét, cuối cùng đã chọn đúng vào cửa hàng canh bánh tráng của “cô Phù Dung”. Chị ta bất giác lấy làm kinh ngạc nhận ra rằng: khuôn mặt xinh đẹp của cô “Tây Thi canh bánh tráng” chính là tấm biển quảng cáo, thu hút được nhiều khách nhất! Ấy là chưa nói tới chuyện cô ta chiều khách rất chu đáo, với nụ cười lúc nào cũng tươi như hoa. “Những cái thằng đàn ông chó chết! Thằng nào cũng như một con hổ đói, thèm mồi, suốt ngày loanh quanh léo quéo vây tròn lấy cái hàng canh bánh tráng...”. Chị ta mang danh là một cửa hàng trưởng cửa hàng ăn uống quốc doanh, tự nhiên thấy mình mất mặt, mất uy thế, và nhận định rằng: cửa hàng canh bánh tráng của “cô Phù Dung” là mối đe dọa lớn duy nhất trong việc tranh giành cao thấp với mình.

Vào một ngày phiên chợ, chị cửa hàng trưởng và “cô Phù Dung” đã đấu khẩu với nhau một trận. Nguyên do thực ra chẳng là cái gì hết, và nó không hề liên can gì tới chức trách của một người cửa hàng trưởng. Chồng của Hồ Ngọc Âm là Lê Quế Quế vốn làm nghề giết mổ lợn ở thị trấn, phiên chợ hôm ấy có đến hai cỗ lòng lợn, đem thái nhỏ, xào hành mỡ thơm phức, rồi bốc lên trên mỗi bát canh bánh tráng một ít làm “màu”, mà giá tiền vẫn không thay đổi, dẫn tới việc là người ta xếp hàng ngoài cửa quán, nhiều người ăn thấy ngon, ăn liền một lúc hai ba bát. Vô tình đã lôi mất đến già nửa khách của cửa hàng ăn uống quốc doanh nằm đối diện bên kia đường. “Thế là thế nào? Một quán hàng tư nhân lại dám cạnh tranh với cửa hàng quốc doanh sao?”, thế là chị cửa hàng trưởng tức tốc chạy sang cửa hàng canh bánh tráng, trợn mày, trợn mắt, giơ cánh tay có đeo một cái “mắt trâu” (1) ra nói:

- Này chị kia, đưa giấy phép kinh doanh ra đây xem!

Hồ Ngọc Âm chẳng hiểu đầu cua tai nheo ra làm sao, bèn ngừng tay bốc bánh, chan canh, cười cười nói:

- Thưa bà chị cửa hàng trưởng, tôi bán vặt như thế này, phiên chợ nào cũng đều có nộp thuế cho trạm thuế. Từ người lớn đến trẻ con ở thị trấn này đều biết thế mà chị...!

- Giấy phép kinh doanh? Tôi cần kiểm tra giấy phép kinh doanh của chị!

Cánh tay của chị cửa hàng trưởng vẫn vươn ra:

- Nếu như không có giấy phép kinh doanh, tôi sẽ sai nhân viên của cửa hàng đến thu hết hàng của chị về!

Hồ Ngọc Âm vốn mềm mỏng nên vẫn ôn tồn, hơi xuống nước:

- Bà chị cửa hàng trưởng ơi, xin bà chị hiểu cho, rón tay cho em nhờ, em chỉ bán có dăm ba bát canh bánh tráng, mọi người ai cũng biết như thế, chứ nào em có buôn gian bán lận gì đâu!

Điều đó khiến những người khách đang chờ ăn canh bánh tráng thấy phiền lòng, đều đứng cả dậy, nói một câu giữa dạ:

- Cô ta bán quán của cô ta, chị bán cửa hàng của chị, nước giếng không phạm vào nước sông, và cô ấy cũng chẳng dẫm đạp lên mồ mả của nhà nào mà!

- Hôm nay là ngày tốt trời, máng trâu lại có một con ngựa thò cổ vào.

- Thôi chị cửa hàng trưởng hãy về cải tiến cửa hàng của mình đi. Miễn sao cái món mỳ nước không có cứt chuột là được rồi! Ha ha ha!

Cuối cùng, ông cửa hàng trưởng cửa hàng lương thực Cốc Yến Sơn xuất hiện, hòa giải cho cả hai người:

- Thôi thôi, thôi thôi, cùng ở trong một thị trấn với nhau, cúi đầu không thấy, nhưng ngẩng mặt lên là nhìn thấy nhau, có chuyện gì, cứ đến ban quản lý chợ và trạm thuế mà nói chuyện với nhau thì hơn!

Điều đó đã khiến cho Lý Quốc Hương tức đến chết đi được, chỉ muốn chửi một trận thật to cái đồ khấu đuôi của tư bản chủ nghĩa ấy! Thì ra ở cái thị trấn Phù Dung này, miếu nhỏ mà yêu phong lại lớn, hồ nông mà thuồng luồng lại nhiều, che giấu toàn những chuyện xấu, người xấu, cái thằng cha cán bộ từ miền nảo miền nào tới đây ấy mà lại ma cũ bắt nạt ma mới.

Lý Quốc Hương vốn là cán bộ tổ chức của phòng thương nghiệp huyện, và là cháu ngoại của Dương Dân Cao, bí thư phụ trách khối tài mậu huyện ủy. Vốn nổi tiếng là một nữ tướng phê phán tư bản chủ nghĩa trên mặt trận thương nghiệp. Nghe nói ngay từ năm 1958, chị ta đã hiến kế hiến sách cho phòng quản lý hành chính công thương nghiệp phóng một “quả vệ tinh công thương nghiệp”: Đánh và đại càn quét hết sạch những cửa hàng buôn bán nhỏ đến những người buôn thúng bán bưng trong toàn huyện. Thành tích của chị ta đã từng được đăng trên báo của tỉnh, vụt một cái đã là nhân vật đỏ trong huyện, vào Đảng rất nhanh và được đề bạt làm cán bộ. Nhưng mỗi người lại có một cuốn kinh khó đọc. Đầu xuân năm nay, khi sắp sửa được đề bạt lên làm phó phòng thương nghiệp, thì chuyện kín giữa chị ta với một huyện ủy viên vốn có vợ có con đàng hoàng, bị tiết lộ. Vì khi đi nạo thai, chị ta không thể không khai báo lai lịch cái nghiệp chướng súc sinh trong bụng mình. Để nâng đỡ điển hình, nên chuyện kín đó đã được nghiêm cẩn khép kín trong một phạm vi rất nhỏ. Đến ngay cả bà bác sĩ phá thai cho chị ta, cũng đã nhanh chóng được điều tới nơi cách đó hàng nghìn dặm đất, ở hồ Động Đình làm công tác “phòng dịch”, do nhu cầu công tác đòi hỏi. Lý Quốc Hương cũng tạm thời chịu thiệt thòi một chút, nên được điều về làm cửa hàng trưởng cửa hàng ăn uống ở thị trấn Phù Dung. Thật đáng thương thay khi cái cấp cán bộ còm như thế mà cũng không với tới được.

Nữ cửa hàng trưởng năm nay băm hai tuổi, ở tuổi băm hai mà chưa thành lập gia đình, đối với một người đàn bà mà nói, quả là cái tuổi phức tạp, rõ ràng là cao không tới, thấp không thông. Ôi chao, biết oán trách ai bây giờ? Lịch sử tình yêu chính là lịch sử tuổi thanh xuân của chị ta. Năm hai mươi hai tuổi, Lý Quốc Hương tham gia công tác cách mạng, trong chuyện lựa chọn ý trung nhân, thật đúng là đã nếm đủ mọi chua chát đắng cay. Mối tình đầu của chị ta đã trao cho một trung đội trưởng, thiếu úy, trên vai có một hạt “đậu” trong huyện đội, nhưng trong những tháng năm ấy, trong các cô gái “thời mới” lại lưu hành bốn câu vè: “Một hạt “đậu” quá yếu. Hai hạt “đậu” hơi thiếu. Ba hạt “đậu” thì vừa. Bốn hạt “đậu” già nua”. Thế là chị ta cho bay ngay anh chàng “một hạt đậu”. Ít lâu sau, chị ta đã kiếm được một vị có “ba hạt đậu”, già cũng không phải là già, có điều chàng thượng úy, đại đội trưởng ấy, vừa ly hôn với cô vợ nhà quê, và đeo bên mình một thằng con trai nghịch như quỷ, hỗn như gấu, lần đầu gặp mặt, nó không chịu gọi là “cô”, mà lại cứ gọi là “dì ghẻ”! Thật là mả mẹ nó đồ quỷ sứ, thế là cắt đứt, đạp đổ. Tiếp theo là vướng mắc vào vòng tình ái thứ ba, tình yêu sét đánh rất chi là đứng đắn, nhưng tạm thời không nói ở đây. Năm 1956, khi đảng hiệu triệu tiến công vào khoa học, chị ta tìm kiếm ngay một nhà trí thức - ông đeo kính trắng ở phòng thủy lợi huyện. Hai người cũng đã có “trăm ngày tình nghĩa”. Nhưng năm sau, ông đeo kính bị gạt sang phái hữu. “Chết cha”, chị ta giống như một người đi đêm gặp phải rắn hổ mang, vội vàng rụt ngay cái chân vừa thò ra, quay về, may quá! Sau việc ấy, chị thề nguyền rằng, sẽ cô trở thành một cán bộ tổ chức nhân sự, đối tượng phải thuộc cấp ban ngành, dù có phải làm “dì ghẻ” cũng cam. Nguyện vọng ấy của chị ta chỉ thành công được có một nửa. Bởi vì việc hay trên đời ít khi được vẹn toàn. Mười năm thanh xuân tuổi trẻ đã vùn vụt trôi qua mất, về chính trị cũng càng ngày càng gặp số đen, còn về mặt đời sống riêng tư, cái vòng nhân duyên càng cao, càng hẹp, chức vụ địa vị cũng càng ngày càng thấp. Nhiều khi bụng dạ cứ cồn cào lên như bị mèo cào, mèo cấu. Việc đầu tiên trong ngày, mỗi khi trở dậy: soi gương. Đứng bên song, hong mái tóc mây, nhìn vào gương mà lòng dạ tân toan. Đôi mắt to, vốn tách bạch rõ ràng hai màu đen trắng, nay đã trải đầy những tia đỏ ly ty, màu sắc ố vàng, tròng mắt xinh đẹp trước kia nay đã ẩn hiện những quầng đen, và đã bắt đầu lan tỏa những nếp nhăn hình đuôi cá. Khuôn mặt trắng hồng, với đôi núm đồng tiền đầy hấp dẫn, nay sề sệ, khô khốc, ngả vàng... Trời đất ơi, lẽ nào một người con gái lại không được những giọt mưa tình ái tưới tắm thấm nhuần, và tuổi thanh xuân lại ngắn ngủi như vậy? Năm tháng chợt trôi qua là đã tàn tạ, héo hon? Một người xấu đi, lòng dạ cũng thành băng giá. Lâu dần thành nếp, trong lòng chị ta âm ỉ ghen ghét với tất cả những người phụ nữ có chồng.

Lý Quốc Hương cuống quýt trong việc thành lập gia đình để có được người đàn ông theo luật pháp. Nhưng những chuyện kín chị ta làm ở huyện, lại thành chuyện cho mọi người đàm tiếu. Người nào trước khi thành lập gia đình lại chẳng có một vài lời đồn đại hoang đường. Đầu năm nay, sau khi về thị trấn Phù Dung, chị ta đã lưu tâm quan sát những người “đảng viên cộng sản, cán bộ nhà nước”, đó là những tiêu chuẩn tối thiểu. Người “đáng thương” nhất trong số mục tiêu đã lựa chọn, chỉ có “người miền Bắc” Cốc Yến Sơn, chủ nhiệm cửa hàng lương thực. “Người miền Bắc” râu ria tua tủa, áo quần xộc xệch, nhiễm phải cái nết của những người già độc thân là thích rượu. Nhưng cứ như một người có đầy quyền lực ở ngân hàng thị trấn miền núi này tiết lộ thì chủ nhiệm Cốc tích lũy được cả một “bồ sách”. Điều kiện chính trị, kinh tế của Cốc Yến Sơn đều khá, chỉ phải mỗi một tội tuổi tác hơi cao... Ôi chao! Nhưng đã tới nước này, cũng phải lùi một bước, chứ biết làm sao bây giờ? Tục ngữ có câu “chồng già yêu vợ, chồng nhơ nhỡ lắm trò”. Nhưng cũng cần nhắc lại rằng, đã có những lúc Lý Quốc Hương một mình suy ngẫm, cứ nghĩ đến một ngày nào đó, mình phải ôm lấy cái ông thiên lôi đen đúa, râu ria lởm chởm ấy mà ngủ, thì kinh lắm, biết đâu người lại nổi hết da gà lên cho mà xem... Nhưng người con gái như một trái cây đã chín nục không thể sông qua ngày chỉ bằng những ý nghĩ vẩn vơ.

Chị ta bắt dầu tìm cách gần gụi ông chủ nhiệm cửa hàng lương thực, khi thân mật chăm sóc:

- Anh Cốc ơi, để em bảo đầu bếp bên em, nó làm cho anh một mâm rượu nhé!

Có khi cặp mắt lúng liếng đưa tình bảo:

- Anh chủ nhiệm này, bên cửa hàng em, mới về một hòm “Hạnh Hoa Thôn”, em đã dặn đi dặn lại chúng nó dành riêng cho anh hai chai cơ đấy!

- Trời đất ơi, cái cổ áo của anh đen bóng lên như thế kia kìa, sao anh không kiếm một cái cổ giả có phải gọn nhẹ biết bao nhiêu không.

Cứ như thế, như thế. Xưa nay những biểu lộ, những tống tình giữa con trai con gái đã thành niên, kiểu như thế, nó giống như những vật dễ cháy, hễ chạm vào là bùng lửa lên ngay. Nhưng cái nhà ông Cốc Yến Sơn già cốc đế này, lại cứ như thanh củi ướt, không chịu bén lửa, không bốc khói. Ngán ơi là ngán! Lý Quốc Hương phải hy sinh thêm một bước nữa, đành mặt dày mày dạn hành động tích cực hơn.

Có một buổi tối, ngành cung tiêu, tài chính lương thực họp liên tịch toàn thể đảng viên, để nghe truyền đạt chỉ thị của trung ương. Khi ấy trên thị trấn còn chưa có đèn điện, trên hội trường treo một chiếc đèn măng sông, phập phù, khi sáng, khi tối như một người hen. Chị cửa hàng trưởng đứng chờ trong bóng tối như hũ nút nơi chân cầu thang. Khi ông chủ nhiệm cửa hàng lương thực bước vào, chị tự nhiên sấn lại gần:

- Anh Cốc ơi, đi chầm chậm một tẹo nào, chỗ chân cầu thang này tối như cái quan tài, anh làm ơn dắt em lên với!

Ông chủ nhiệm cũng chẳng giữ ý tứ gì, giơ tay ra cho chị cửa hàng trưởng nắm lấy, giống y như kiểu trai gái “tỏ tình” với nhau ở chỗ cửa sông. Không ngờ chị cửa hàng trưởng cửa hàng ăn uống được đằng chân lân đằng đầu, cho rằng sự “tỏ tình” như thế còn chưa đủ, nên đã ập cả người vào ông. Miệng ông chủ nhiệm còn nồng hơi rượu, còn người chị cửa hàng trưởng lại sực mùi nước hoa. Nhưng trên bậc cầu thang tối om om, chẳng người nào nhìn thấy người nào, chị nói:

- Anh ơi, anh lại rượu vào rồi phải không? Hí hí! Sâu rượu!

Chị cửa hàng trưởng cứ như người tình cũ, nửa trách, nửa thương như vậy. Trong khi ấy chủ nhiệm cửa hàng lương thực lại như một cái cây vô tri vô giác:

- Làm sao cô cứ quấn lấy tôi như sợi dây leo vậy? Có ai trên ấy không, giúp chúng tôi một tay với! Cô có buông ngay tôi ra không nào?

Điều ấy khiến chị cửa hàng trưởng giận dữ, véo một cái thật mạnh lên vai ông:

- Cái lão già dở hơi ngốc như gì ấy! Miếng ăn đã gắp mời tận miệng, còn chẳng thèm ăn.

Ông chủ nhiệm cũng choạc lại:

- Này cô cửa hàng trưởng ạ, đừng có nghe lầm, hành động không đúng và đánh giá sai. Tôi biết uống rượu, lại không biết cô thích điều gì hay sao!

Trời đất ơi! Thế là thế nào nhỉ? Rõ chán! Cũng may mà lúc ấy đã tới cửa hội trường, nên hai người im bặt. Thế là, hai người lạnh mày lạnh mặt với nhau và giữ lấy vẻ đường hoàng riêng của mình. Khi vào tới hội trường, mỗi người tìm lấy một chỗ ngồi riêng, cứ như chưa từng xảy ra chuyện gì vậy.

Khi bị vấp vào bức tường của người đàn ông độc thân ngoài bốn chục tuổi, răng của Lý Quốc Hương cứ run lên, đánh vào nhau cầm cập.

Nhân viên cửa hàng ăn uống đương nhiên là không biết chuyện đổ ngã đau khổ ấy của cửa hàng trưởng, chỉ thấy rằng, sáng sớm hôm sau trở dậy đôi mắt chị ta sưng mọng lên như hai trái đào khô ngâm nước, trông ai cũng không vừa mắt, phát khùng lên với cả bánh bao, bánh cuốn, bánh mỳ và cả những bát mỳ sợi nữa. Và rồi tự nhiên, vô cớ phê phán cô nhân viên phục vụ một trận nên thân:

- Ưỡn a ưỡn ẹo suốt, mặc váy ngắn đi làm, để khoe cặp đùi nõn nà của cô chắc? Rõ không biết ngượng, cô định học theo thói của con mẹ bán canh bánh tráng kia, hay muốn làm một nhân viên kinh doanh trong cửa hàng ăn uống quốc doanh? Cô thật không biết xấu hổ là gì, cửa hàng ăn uống quốc doanh của ta còn cần phải chú ý tới mặt ảnh hưởng chính trị nữa chứ! Cô phải viết bản kiểm điểm trước chi đoàn thanh niên, phải đào tận gốc, trốc tận rễ cái căn nguyên tư tưởng ăn chơi đua đòi này!

Chỉ mấy hôm sau, chị cửa hàng trưởng đã tự mình tìm hiểu được nguồn gốc cái lý do mà lão già độc thân Cốc Yến Sơn để mình va đầu vào tường này: Đó chính là con mụ “Tây Thi bán canh bánh tráng”, hoặc như mọi người thường gọi “cô Phù Dung” kia. Số là cái lão già độc thân ấy có ý tằng tịu với Hồ Ngọc Âm, một ả đã có chồng, và lợi dụng chức quyền làm ra vẻ quốc gia gia ân, mỗi phiên chợ cung cấp cho cô ả 60 cân đầu mày tấm gãy. Đầu mày, tấm gãy cái gì? Chẳng qua chỉ là che mắt, bịt tai mọi người mà thôi. Ai biết ma ăn cỗ thế nào, cùng những móc ngoặc bên trong ra sao? Đúng! Ai mà biết được? Hồ Ngọc Âm! Mày là cái thớ gì? Lý Quốc Hương là người như thế nào? Vậy mà ở cái thị trấn Phù Dung nhỏ bé này, việc gì mày cũng có vẻ chiếm hàng đầu!”. Đã nhiều ngày có những lúc chị cửa hàng trưởng phẫn uất đến nghẹt thở, thậm chí đối với việc Hồ Ngọc Âm lấy chồng đã lâu vẫn chưa sinh con đẻ cái gì, đã khiến chị ta lấy đó làm một điều vui thầm trong dạ. Nghĩ tới một người đàn bà “không biết mang thai, không biết chửa đẻ”, chị ta bỗng cảm thấy tự phụ vì chị ta đã có được một kỷ lục: một lần nạo thai ở bệnh viện, một lần làm trụy thai bằng lá lẩu... Cốc Yến Sơn, Hồ Ngọc Âm hãy đợi đấy! Ngày còn sớm, đường còn dài mà! Chỉ cần con Lý Quốc Hương này trụ vững lại đây, bắt rễ được ở đây, ắt phải có một ngày, mối tình lén lút của đôi trai gái này sẽ được chường bày ra trước mắt bàn dân thiên hạ, cho mất mặt.

Chị ta là con người như thế. Trong đời sống cá nhân thường hay bị mắc cạn trong sông, trong ngòi, nhưng gặp phải những trận phong ba dữ dội của chính trị trên biển rộng, sông dài, chị ta lại giương buồm, gióng trống ra khơi.

“Thần tiên xuổng trần, cũng cần hỏi Thổ Công”, chị ta quyết, trong lúc rỗi việc này, trước hết hãy đi hỏi, đi điều tra qua người bí thư chi bộ đại đội sản xuất của thị trấn, để nắm một số tình hình cơ bản rồi sau đó mới tính đến kế sách lâu dài.

Chú thích:

(1) Người miền núi gọi vui chiếc đồng hồ đeo tay (nguyên chú).