SỰ CHÌM NỔI CỦA LÝ QUỐC HƯƠNG

MẤY NĂM TRƯỚC, MỘT TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÓ TÊN tuổi ở Bắc Kinh, chuẩn bị thành lập “hệ đấu tranh giai cấp”, coi như một hành động vĩ đại chưa từng có trong việc giáo dục lịch sử cách mạng. Thực ra cái đó là thấy cây chẳng thấy rừng, thầy mo nhỏ không biết thầy mo lớn. Giai cấp đấu tranh sớm đã là một môn học chuyên nghiệp phổ cập mang tính toàn quốc, coi là “chính khóa”, mà hình thức đâu phải chỉ có một cách, và phương pháp học tập cũng thật lắm kiểu, lắm loại, người theo học cũng có già có trẻ. Cứ bình tâm mà xét, trong hàng ngàn hàng vạn cán bộ đã chẳng có khối người, được bồi dưỡng, đào tạo từ những trường học kiểu này ra sao? Hoặc như nói rằng đã rèn luyện khắc khổ nghiêm túc, đã qua những ngày tháng đau khổ phản tỉnh, tự bồi dưỡng từ những trường chuyên nghiệp ấy mà ra đó sao?

Trước đây mấy năm, có một vị nữ thủ trưởng ở Bắc Kinh, chỉ một suýt nữa thôi là lên ngôi hoàng đế, giống như Lã Trĩ, Võ Tắc Thiên, thái hậu Từ Hy. Vị nữ thủ trưởng ấy, trong và cả trước sau khi “phê phán Lâm Bưu, phê phán Khổng Tử” đã dáo dác lên rằng phải bồi dưỡng cho được lớp nữ kế cận, có sừng có mỏ. Bà ta bảo:

- Lũ đàn ông các anh đã có gì là ghê gớm nào? Có hơn chăng là hơn một con tinh trùng!

Thật đúng là duy vật chủ nghĩa đến tận cùng. Cái ân đức của vị nữ thủ trưởng quả thực đã ban ra khắp ba hồ bốn biển, và đã được thể hiện ra trong lớp đàn em trong việc lãnh đạo ba kết hợp rồi. Chính vì đó mà Lý Quốc Hương nguyên là bí thư công xã đã vinh thăng lên làm nữ bí thư huyện ủy. Một nữ bí thư huyện ủy có xá gì? Trên đại địa Trung Quốc rộng chín triệu sáu trăm ngàn ki lô mét vuông, có bao nhiêu ngàn huyện thị, cán bộ các ban các ngành của mỗi cấp khác nhau có hàng trăm chục vạn người. Có rất nhiều quý bà vào cái tuổi của mụ, học lực tương đương với mụ, đều đã làm cán bộ lãnh đạo những ủy ban cách mạng địa phương và của tỉnh, tên tuổi thường được quảng bá trên đài, hình ảnh thường được in trên báo, thậm chí có một vị quan bà được đến bái kiến phó thủ tướng, và đã gây ra một chuyện cười trước mặt các bạn bè y tế Nhật Bản qua câu hỏi: “Đồng chí Lý Thời Trân (1) đã được đưa từ trường cải tạo về chưa?”. Các vị cán bộ đó đều từ trường chuyên nghiệp đó bồi dưỡng đào tạo xuất thân ra cả đấy! Thì chả bồi dưỡng theo “chính khóa” là gì? Do nhu cầu của cách mạng, còn trách cứ được ai? Vì Lý Quốc Hương chưa từng được vào Tử Cấm thành, cho nên ai đã dám chắc rằng người bầy ra cái trò cười trước mặt phó thủ tướng lại chẳng phải là chính mụ ta?

Nói đi cũng cần phải nói lại rằng, những năm gần đây, Lý Quốc Hương cứ như anh lùn leo thang, cũng chẳng phải chuyện dễ dàng gì. Nhiều lần gặp những trận bão chuyển, lốc quặt to lớn mang sắc thái những bước ngoặt của lịch sử, mụ ta đều thích ứng được, chuyển biến thông đồng bén giọt. Mụ ta đã chính thức lấy chồng, chồng là một cán bộ phụ trách cấp tỉnh thuộc tuổi trung niên mà bà vợ đã bị toi mạng trong thời kỳ đầu của cuộc “đại cách mạng văn hóa”. Cưới nhau nhưng họ vẫn tạm thời sống ở hai nơi. Lý Quốc Hương còn muốn tôi luyện ở cơ sở vài năm, để tiến bộ nhanh hơn. Sau khi “bè lũ bốn tên” bị hạ bệ, trong một hội nghị cán bộ mở rộng ba cấp toàn huyện, Lý Quốc Hương đã tố cáo, phê phán những tội ác của đường lối cực tả, cũng như các thế lực bè phái, khiến cho người nghe rơi nước mắt. Ôi một người cán bộ mới hơn ba chục tuổi đầu. Ôi, một nữ bí thư công xã, vậy mà đã bị bắt bố, bị đeo bảng đen, đeo giầy rách rồi bị ném vào chung rọ cùng với các phần tử loại 5, lũ hồn ma bóng quỷ, đem đi diễu hành bêu riếu; rồi bị đưa ra công trường xây dựng cầu bán nguyệt ở thị trấn Phù Dung làm những công việc lao động nhọc nhằn, và chỉ vì muốn xin thêm mấy thìa cơm gạo xay, mà bị bắt buộc phải nhảy múa “điệu múa quỷ đen” dưới áp lực của thắt lưng da bịt đồng, không nhảy múa được đã bị bắt làm chó, bò kiểu chó bò bốn chân... Ai nghe mà chả thấy bầm gan tím ruột? Bọn bè phái táng tận lương tâm, với những móng vuốt đen ngòm đã dày đạp lên người con gái ngoan cường, người cán bộ vững vàng của Đảng... Đương nhiên, cái “phái tả đánh nhầm phái tả” của Lý Quốc Hương - cái phái “tả” mang đầy tính bè phái ấy cần phải để vào trong dấu ngoặc kép và giải thích rằng: Cực tả của phát xít - chứ còn tả của mụ ta là tả của cách mạng chính thống nó hoàn toàn khác nhau về bản chất. Còn nữa, việc Lý Quốc Hương ra lệnh lấy dây thép xuyên buộc hai bầu vú phát triển bình thường của mụ phú nông mới Hồ Ngọc Âm, đấy chỉ là cách trấn áp kẻ thù của giai cấp lúc đó thôi mà, và cũng là xuất phát từ chỗ uất ức cách mạng thôi, không thể nhẹ tay, từ tâm được. Nhân từ với kẻ địch tức là tàn nhẫn với nhân dân mà. Tất nhiên những chuyện đó mụ không tiện tố cáo và vạch tội tại hội nghị các cán bộ mở rộng ba cấp của huyện làm gì, bởi nó không đáng nhắc lại. Nó chẳng có liên quan gì tới cái hệ thống bè phái của “lũ bốn tên” cả. Hơn nữa trong những năm tháng như thế, ai chả có những lời lẽ quá đáng một tý, những hành động nóng nảy một tý? Ngay cả đến bậc thầy của cách mạng cũng chỉ là người, đâu phải là Thánh, huống hồ chị là Lý Quốc Hương. Chị ta cũng là con người trời cho đủ bảy thứ tình cảm và sáu loại dục tình.

Trước và sau hội nghị lần thứ X của đại hội Đảng toàn quốc lần thứ III, thường vụ huyện ủy phân công cho chị ta phụ trách việc giải quyết phục hồi, sửa sai cho những cán bộ bị án oan, án sai, thanh minh phục hồi lại cho các phần tử phái hữu, bỏ mũ và thay đổi thành phần cho địa chủ phú nông trong toàn huyện. Các nữ đồng chí bao giờ cũng là người chu đáo tỷ mỷ, rất thích hợp với công việc này. Vả lại minh oan, sửa lại những vụ án giả, án oan cũng là lẽ đương nhiên. Chị ta không nề hà trong việc minh oan phục hồi danh dự cho những đồng chí chết oan, và thu xếp đời sống cùng công ăn việc làm cho con cái còn sống sót của những người ấy. Đối với việc thanh minh, phục hồi cho những người bị quy oan sang phái hữu hồi năm 1957, cũng chẳng có tội gì gọi là khó khăn cho lắm, bởi vì vốn là cán bộ nhà nước, chỉ nói dăm ba câu phải trái, viết vài ba bài văn nói chuyện đúng sai cũng không phải là giai cấp thù địch gì cả, từ nay về sau rút lấy bài học kinh nghiệm, tăng cường thêm sự cải tạo tư tưởng mà. Chú ý tới sự sắp xếp và tổ chức của Đảng là xong cả thôi! Tiến hành “bốn hiện đại hóa”, đề cao văn hóa khoa học, để sử dụng những tài năng của các phần tử trí thức, có gì mà phải phản đối?

Chỉ riêng cái khoản bỏ mũ và đổi thành phần cho địa chủ phú nông cùng con cái của họ ở nông thôn là Lý Quốc Hương nghĩ mãi vẫn chẳng thông, và không tiếp nhận nổi. Như vậy, từ nay về sau cách mạng còn có đối tượng nào? Lấy ai ra làm bia sống? Làm bài học phản diện? Ly khai cái cương lĩnh giai cấp đấu tranh này, công việc làm ăn ở nông thôn từ nay về sau sẽ tiến hành ra sao? Rồi sẽ phải báo cáo như thế nào trong những đại hội, tiểu hội? Nói những gì đây? Đấu tranh giai cấp là bảo bối có đầy uy lực, nay vứt cái bảo bối đó đi, khác gì người mù lại vứt chiếc gậy trong tay mình đi vậy? Lẽ nào cả một kho kinh nghiệm, biện pháp, với đầy những đáp số đã học tập được, tích lũy được, trong các hội trường lớn của các phong trào vận động chính trị của cả quãng đời hơn bốn chục năm ròng lại lỗi thời rồi sao? Lại hủy bỏ đi sao? Lại giống như một học trò nhỏ, bắt đầu học tập lại từ đầu, lại quay mặt vào tường mà lẩm nhẩm học thuộc lòng, rồi vắt kiệt đầu óc, lao tâm khổ tứ đọc sách học bài, nghiên cứu kỹ thuật nông nghiệp, học tập quản lý kinh tế? Đối với riêng vấn đề này, mỗi khi cố gắng nghĩ tới, chị ta lại thấy chán mớ đời, và có một phản ứng bản năng. Một ý nghĩ đáng sợ, mơ hồ khi ẩn khi hiện, luẩn quẩn trong đầu óc chị ta: Lật đổ rồi, xét lại rồi, ngóc đầu dậy rồi. Ban ngày chị ta im hơi lặng tiếng, dường như không có chuyện đó, nhưng đến tối đi ngủ lại mắc cái bệnh nghiến răng kèn kẹt, kèn kẹt.

Lý Quốc Hương nhìn nhận vấn đề, xem xét vấn đề đều xuất phát từ kinh nghiệm của mình, từ địa vị và từ lợi ích của mình. Phó bí thư vùng, kiêm bí thư huyện Dương Dân Cao là người hiểu đến chân tơ kẽ tóc của vấn đề ấy, và đã kịp thời phát hiện xu hướng không lành mạnh, vô cùng nguy hiểm của đứa cháu gọi mình bằng cậu. Nên trong một đêm khuya, ông đã nói chuyện với cô cháu theo kiểu nước từ trên cao ập xuống:

- Thế nào? Hoài nghi đường lối và chính sách của Đảng hả? Dao động hả? Lần này, không kéo buồm kịp nữa rồi phải không? Không ổn đâu nhá! Căn cứ vào các bài học lịch sử đấu tranh trong các đường lối của Đảng ta, những cán bộ nào mà không chuyển biến kịp, không thích ứng kịp với mỗi chiến lược vĩ đại của Đảng, người đó sẽ bị Đảng và thời đại đào thải ngay lập tức. Những kẻ ấy, những thí dụ ấy, cháu thấy, còn ít sao? Huyện ủy phân công cháu làm những công tác sửa sai, cháu không thể lấy ý định của mình, lấy tình cảm của mình thay thế cho chính sách của Đảng được. Bất cứ lúc nào cũng cần phục tùng nghị quyết của Đảng. Chúng ta là cấp dưới, là tế bào, chứ không phải là tim, là óc. Vạn nhất chẳng may mà sau này là sai là hỏng, đó là sai là hỏng ở tim, ở óc. Mình còn cách tim cách óc khá xa đấy cháu ạ! Vấn đề đối với cậu cháu ta chỉ là chấp hành, trách nhiệm không phải ở mình. Đối với vấn đề thay đổi thành phần cũng như việc bỏ mũ cho địa chủ, phú nông và con cái họ, thì cứ bỏ, cứ thay, có sao đâu cháu. Nếu vạn nhất sau này bảo lại đội lên, ta lại đội lên cũng có sao đâu nào. Ngày xưa bảo bắt, đó là nhu cầu của cách mạng, bây giờ bảo thả, cũng lại là nhu cầu của cách mạng cả mà. Chúng ta, sống là người của Đảng, chết là ma của Đảng mà...

Ông cậu là ông cậu, trình độ là trình độ. Đối với quy luật đấu tranh phải thuộc như cháo ở trong lòng. Chỉ có người học được cách bơi lội trong những ao hồ chính trị, mới có được cái tự do ấy. Nếu không, ông cậu làm sao lại làm nên nổi chức vụ phó bí thư vùng, kiêm bí thư huyện ủy? Lý Quốc Hương còn chưa có được cái trình độ đó, nên chưa gặt hái được loại tự do ấy, vẫn còn là loại cán bộ “ương ương” (nguyên văn: “bảy chín, ba sống”). Vì thế mà chị ta mới chỉ là một phó bí thư huyện ủy. Nhưng rồi chị ta sẽ chín hẳn, sẽ học được cái bản lĩnh tuyệt vời, bơi lội tự do trong ao hồ chính trị.

Bí thư Dương Dân Cao đối với sự không nhạy bén, không kịp thời nắm bắt tình thế, để phục tùng sự chuyển biến đường lối của đồng chí Lý Quốc Hương lần này, khiến ông cảm thấy buồn phiền, lo lắng. Ông có đầu óc khô cứng, không thức thời, kịp vụ, mà cấp tốc đón gió, căng buồm! Làm một cán bộ cấp trên, lại thêm tình cốt nhục, ông nghĩ ngợi được xa, tính toán có phần thấu đáo: Trong cơ quan huyện ủy, gần đây đã bắt đầu có những lời ong tiếng ve, xì xào bàn tán về sự lòng thòng ám muội giữa Vương Thu Xá và cô cháu gái ngoại của ông. Nếu cứ để cái con Lý này với thằng chồng ở tỉnh của nó tiếp tục sống mỗi người một nơi như bây giờ, cũng chẳng phải là kế sách lâu dài. Nên cần phải bàn bạc, cân nhắc lợi hại với “cậu cháu rể ngoại” ở tỉnh, để trên dưới phối hợp hành động, rồi thông qua bộ phận tổ chức nhờ họ điều nó lên tỉnh, kiếm lấy một chỗ chắc ăn, rồi sau đó sẽ lại xuống vùng, xuống huyện chỉ đạo, kiểm tra công tác, như vậy là làm quan ba cấp, sao không vui vẻ mà làm? Bí thư Dương Dân Cao tìm cách vòng vo nói ý kiến đó của mình ra, (vì nó thuộc vào vấn đề nguyên tắc tổ chức) gọi là he hé cho cô cáu gái biết, và cô cháu gái sắc sảo, khôn ngoan đã lĩnh hội được ngay.

Ngay sáng sớm ngày hôm sau, khi đi làm. Lý Quốc Hương đã lôi từ trong tệp báo cáo về những án giả, án oan của công an trình sang, chờ phê duyệt, mấy bản tài liệu. Bản đầu tiên là bản: “Tài liệu sửa sai phục hồi cho phạm nhân Tần Thư Điền hiện đang bị giam giữ, vì bị quy định nhầm là phái hữu năm 1957” và “Bản báo cáo minh oan cho Hồ Ngọc Âm bị quy nhầm là thành phần phú nông mới năm 1964”. Mụ cảm thấy hai tập tài liệu đó nặng trình trịch, giống như hai tấm chì, phải tốn sức lắm mới cầm lên nổi. Mụ cầm lên rồi lại đặt xuống, đặt xuống rồi lại cầm lên, trù trừ, do dự. Mụ vần vò, lật đảo chiếc bút chì trong tay, chiếc bút chì cũng thật nặng nề, giống như một cây gậy bằng kim loại. Đúng là ngọn bút sức nặng ngàn cân, ngọn bút quyết định sự sinh tử của con người. Tại làm sao có lúc sức mạnh dâng trào, chữ nghĩa tuôn ra như rồng, như rắn, có khi lại yếu đuối, cằn cỗi, muôn phần nặng nề, bế tắc.

Loay hoay hàng tiếng đồng hồ, Lý Quốc Hương vẫn không bút phê được một chữ nào. Mụ quyết định, trước hết hãy gọi điện cho Vương Thu Xá chủ nhiệm ủy ban cách mạng thị trấn Phù Dung để xả hơi.

- Cái gì? Phục hồi và minh oan cho chúng?

Không ngờ rằng, cái của quý Vương Thu Xá ấy vừa nghe xong điện thoại, đã hung hăng nói như quát vào trong điện thoại:

- Tôi không thông! Tôi không thông! Các vị trên huyện mà thay đổi như thế, chúng tôi ở đây, sẽ bị làm náo loạn lên ngay lập tức cho mà xem!

Chú thích:

(1) Một danh y cổ Trung Hoa đã chết từ lâu (N.D.).