TRƯỞNG THỊ TRẤN VƯƠNG THU XÁ

MẸ KIẾP! LÀM NHƯ THẾ THÌ CÁI THẰNG họ Vương này người sẽ chẳng ra người, ma sẽ chẳng ra ma mất. Quê hương bản quán ở đây, từ nay về sau còn gì gọi là uy tín với thể diện ở cái thị trấn này nữa chứ?

Vương Thu Xá đã quen được mọi người gọi là “trưởng thị trấn”, nhưng hắn lại không biết rằng đằng sau hắn, mọi người vẫn gọi hắn là “Vương Thu Rắn” (Vương Thu Xà). Miệng quần chúng khó bịt, tai nghe thoảng qua là xong. Mặc dù là Lý Quốc Hương đã gọi điện thoại báo trước cho hắn biết mọi sự vậy mà khi hắn nhận được hai bản tài liệu theo chính sách sửa sai của huyện về Tần Thư Điền và Hồ Ngọc Âm, hắn vẫn nhảy dựng lên quát lác, và lòng dạ cứ cuống cuồng lên như có lửa thiêu đốt. Hắn đóng cửa phòng làm việc lại, một mình đấm thình thình lên bàn làm việc, khiến cho chiếc cốc thủy tinh bật tung, rơi xuống sàn xi măng, vỡ tan tành.

Thực ra, Vương Thu Xá cũng là trách oán nhầm Lý Quốc Hương thôi. Những vụ án oan, án giả tích đọng lại trong các phong trào vận động chính trị đã được trung ương xem xét lại, lật đi lật lại năm lần bảy lượt rồi, nó như những trận sấm động mùa xuân, và như luồng gió mùa xuân tràn ngập nơi nơi, làm sao mà một con người bé nhỏ tý teo Lý Quốc Hương ngăn cản nổi?

Lý Quốc Hương vốn hiểu biết một cách sâu sắc cái tính hay giúp người của Vương Thu Xá. Nay cả hai vẫn còn vương vấn “mối tình xưa”. Những năm gần đây, vốn là Vương Thu Xá có thể tìm kiếm lấy một đám để gọi là yên bề gia thất nhưng duy chỉ vì một tấm tình chung duy nhất, nên quyết một lòng tính chuyện hy sinh. Chỉ riêng một điểm này đã khiến cho Lý Quốc Hương cảm thông sâu sắc và vô cùng cảm động. Vì thế mà cứ cách độ vài ngay, Lý Quốc Hương lại từ huyện gọi một cú điện thoại về cho hắn, tiếng nói nghe rõ ràng mạch lạc. Qua điện thoại nàng nói những gì, thì vì là đường “dây riêng”, nên những nhân viên cắm phích, nối máy ở tổng đài điện thoại, không dám nghe trộm, nên người ngoài lại càng không biết được họ đã nói những gì với nhau. Nhưng chỉ thấy Vương Thu Xá sau khi nghe điện thoại xong, ngồi ngả người trên chiếc ghế bành mây, trán lấm tấm mồ hôi lạnh. Dạo này, Vương Thu Xá không còn đóng cửa phòng làm việc, đấm thình thình lên bàn, làm rơi vỡ cốc thủy tinh nữa, mà là chửi bới ngầm trong dạ:

- Đồ đĩ! Hay đấy! Minh oan, phục hồi rồi bỏ mũ ra cho chúng, nhưng vẫn là đối tượng chuyên chính nội bộ, và trên trán vẫn là đôi câu đối trắng, trên đầu vẫn là cái vòng kim cô đen đen... Ừ thì là nói như vậy đấy, nhưng bọn mày đã đổ toẹt ra một gánh cứt nhão nhoét, bắt bố mày nếm nếm, ngửi ngửi! Mày khá đấy, sắp sửa điều lên làm việc trên tỉnh rồi, quẳng tao ở lại cái thị trấn Phù Dung này, để sửa sai, minh oan, phục hồi cho những cái án giả, án oan... Lý Quốc Hương... mày đúng là một đóa quốc hương, nên lúc nào cũng như hương thơm ngào ngạt! Ba mươi sáu chước, mày bỏ chạy là thượng sách. Mày bỏ chạy, ừ mày bỏ chạy, con ngan đực với con gà mái vàng, con trâu đực với con hổ cái, dù sao cũng chẳng nên duyên chồng vợ lâu dài...

Cứ bình tâm lại mà suy nghĩ, trong bao nhiêu năm nay, sự lăng nhăng, lén lút giữa Vương Thu Xá và Lý Quốc Hương cũng là sự trao đổi những nhu cầu mà người nọ cần ở người kia, cũng có được có mất. Vậy thì còn oán trách nỗi gì? Hơn nữa được nhiều hơn mất kia mà. Mất là những gì? Mất một thân bùn bẩn, được cái chức trưởng thị trấn Phù Dung. Tất cả những cái đó, đều do một tay Lý Quốc Hương nói hay, nói đẹp nói vun vào, với bí thư Dương Dân Cao cho cả đấy chứ. Chứ cứ theo như con mắt của đồng chí Dương Dân Cao trước kia cho rằng, cái loại người như Vương Thu Xá đã như đống cứt trâu nhão nhoét, có đắp cũng không dính nổi lên tường, lại còn là kẻ tiểu nhân hay sấp mặt phản trắc lật lọng, chẳng thể dùng vào việc gì được hết. Lê Mãn Canh là một thí dụ, ấy là chuyện năm 1956, khi dồn xã, bỏ cấp khu, chỉ vì không chịu nghe ông Dương Dân Cao một câu, mà cả đời không tháo nổi đôi giầy cỏ ra khỏi chân, và chiếc áo tơi lá ra khỏi người! Còn Vương Thu Xá thì sao? Nếu cứ đứng về mặt đạo đức, tài cán mà xét, hắn chẳng bằng được cái ngón tay của Lê Mãn Canh. Nhưng có một sự việc xảy ra vào mùa xuân của cái năm “phê phán Lâm Bưu, phê phán Khổng Tử” đã làm thay đổi cách nhìn của ông đối với hắn.

Nguyên chuyện là, cả gia đình bí thư, đặc biệt là bản thân bí thư Dương Dân Cao, mỗi năm cứ hai mùa đông xuân đều rất thích ăn măng sớm, măng đông, những miếng măng thái lát hoặc thái chỉ, nuột nà, giòn sần sật, đem xào với thịt nạc, hầm với những miếng thịt vịt, thịt gà chặt to, hay nấu với nấm hương, mộc nhĩ, đều là những món ăn tuyệt vời không thể thiếu, đưa vào miệng cứ gọi là thun thút, thun thút, ngon không thể nào chịu được. Măng mùa đông vốn là cái thứ mọc dưới đất trong rừng, chứ đâu phải yến sào mộc nhĩ trắng, hay hải sâm, với bàn tay gấu gì đâu, vậy sao mà quý giá? Vả lại một cán bộ đứng đầu một huyện, một mùa đông, một mùa xuân ăn mấy trăm cân măng chẳng qua chỉ là chuyện vặt. Song chẳng may năm đó lại gặp vụ tre khuy, nó đâm hoa, kết quả, tự nhiên đổi cũ thay mới, rừng nọ, núi kia, chết khô hết cả. Măng mùa đông bỗng trở thành vật hiếm cứ như vây cá vậy. Trong một đêm, Lý Quốc Hương với mồm miệng thơm tho ngọt ngào mách nước cho Vương Thu Xá cơ hội tiến thân. Hôm sau, gặp đúng ngày phiên chợ Phù Dung. Vương Thu Xá được nữ chủ nhiệm lặng lẽ bật đèn xanh, liền huy động dân quân, bịt kín tất cả các lối ra vào chợ, tuyên bố giới nghiêm, lấy cớ là lùng bắt bọn đầu cơ buôn lậu, bảo vệ trị an xã hội, ngăn chặn chủ nghĩa tư bản ngóc đầu dậy. Thực ra lúc đó là năm hết tết đến, nhiều xã viên ở trong rừng trong núi, gồng gánh ra chợ bán tý chút lâm sản thổ sản, lấy tiền sắm tết. Nào có ai ngờ rằng chỉ được vào chợ mà không được phép ra khỏi chợ. Hơn nữa những người đã vào chợ đều bị dân quân đeo băng vải vàng trên ống tay áo, nhất loạt khám xét. Tất cả những ai có giấu măng trong gùi trong sọt, đều bị tịch thu hết, còn có những thứ khác đều tha. Tại sao lại chỉ tịch thu có một thứ măng thôi, cái đó thuộc vào sự bí mật của cấp trên, không được thắc mắc, hỏi han. Đầu tiên tất cả những người có mặt trong chợ đều thất sắc nhìn nhau. Nhưng rồi có một luồng tin tức nhỏ bé lọt ra ngoài, lập tức một truyền mười, mười truyền trăm, người nọ ghé tai người kia thì thào, thêm dấm thêm ớt, khiến thần sắc mọi người càng thêm hoảng loạn. Mọi người được biết rằng, mới đây công an có theo dõi và khám phá ra một tổ chức phản động trong rừng, gọi tên là đảng Măng Củ. Bọn phản cách mạng ấy đã đem giấu giếm tất cả thư từ, công văn bí mật vào tận trong ruột những củ măng, để thông tin liên lạc với nhau, chống phá cách mạng, vì thế mà trong phiên chợ này đã giăng một mẻ lưới thiên la địa võng, và bắt được không biết bao nhiêu, những tên trùm sỏ, cầm đầu cùng với lũ chân tay của chúng! Những người bị tịch thu măng, còn ai nghĩ đến sự tổn thất kinh tế tý chút của mình làm gì nữa? Và chỉ mong sao mình tự nhiên mọc ra đôi cánh, để bay vút ra khỏi cái nơi chợ búa náo loạn, dữ dằn này, trở về nhà về cửa của mình. Thật đúng là, ở nhà ngàn ngày yên, ra cửa một bước khó.

“Đảng Măng Củ”, cái tin tuyệt mật của cấp trên ấy, do ai tung ra vậy? Đó là cá biệt một dân quân nào đó, một phần tử không trung thành nào đó, cố ý tung ra để gây khó dễ cho trưởng thị trấn, hay chỉ thuần túy là do một quần chúng đi chợ nào đó bịa đặt ra, rồi loan truyền đi, biến giả thành thật. Làm cho Vương Thu Xá và Lý Quốc Hương chỉ còn biết nhìn nhau ngơ ngác. Sợ rằng sự việc đó bị đồn thổi nống to ra. về sau, trong các đại hội, tiểu hội đã phải ra sức trấn an, bác bỏ tin bịa đặt, và thanh minh rằng, lần giới nghiêm ấy ở thị trấn Phù Dung chỉ thuần túy là đánh phá bọn đầu cơ buôn lậu, mới gọi là yên yên đi được.

Lại nói về ngay cái đêm sau khi tịch thu măng ở chợ thị trấn, Vương Thu Xá đã phải xuất tướng, đem đóng tất cả hơn một trăm cân măng quý hiếm vào trong hai chiếc bao tải, buộc chặt vào một chiếc xe đạp, rồi đạp năm, sáu chục dặm đường lên huyện, đúng là dân không biết, quỷ không hay, Vương Thu Xá đã lặng lẽ đem đặt vào trong bếp nhà bí thư Dương Dân Cao. Hôm ấy Dương Dân Cao lại dậy sớm, nhìn thấy cả, ông đã cau mày phê phán cho Vương Thu Xá một trận nên thân. “Tôn kính lãnh đạo, quý trọng cấp trên, thì không nên làm cái trò này. Đem biếu những thứ nông sản phụ thế này, là tác phong không đứng đắn, là thấp kém đấy. Dù là chống chế độ pháp quyền thì cán bộ phụ trách cũng không nên tạo ra những đặc quyền đặc lợi hiểu không?”. Bí thư Dương Dân Cao còn mang hai túi măng liên hệ đề cao tối sự giác ngộ về đường lối, nâng cao tới sự nhận thức về đề phòng và chống phá bè lũ xét lại, đồng thời lại đích thân xỏ đòn gánh vào hai bao măng nhấc lên cân, để tính trả tiền theo giá cung cấp, có điều là không chịu xì tiền ra trả. Trong lòng Vương Thu Xá bàng hoàng lo sợ mất một lúc lâu, và thầm trách Lý Quốc Hương, đường dây tình báo nội tuyến đã cung cấp những tin tức không xác thực. Hắn ta nghe những lời phê phán của bí thư Dương Dân Cao cho đến lúc thấy ông bảo: “Lần này đã trót, lần sau đừng làm thế nữa. Từ giờ về sau cần chú ý!” hắn mới như cởi được tấm lòng, và thời cơ đã xoay chuyển... Tiếp đó, bí thư Dương Dân Cao thân chinh ngồi tiếp hắn ăn sáng. Đương nhiên, bữa sáng chỉ là những chiếc bánh mì hấp làm bằng bột loại chính hiệu, sữa đậu, trứng muối, đậu phù nhự, với một đĩa nhỏ đường trắng, đơn giản thế thôi. Trong bữa ăn, bí thư Dương Dân Cao còn quan tâm thân thiết hỏi về công tác của Vương Thu Xá, về đời sống cá nhân có gì khó khăn không, vân vân. Đương nhiên rằng, những tin đồn về “đảng Măng Củ”, mà Vương Thu Xá đã bị khốn khổ vì cái sự bậy bạ ấy, thì đồng chí Dương Dân Cao đã bị giấu kín, đến nửa chữ cũng không được biết. Ông chỉ biết rằng, măng mọc trong rừng, và xã viên ở trong đó đã dùng mai thuổng đào bới lấy từng củ một, hơn thế nữa, đào như vậy cũng sẽ có chút ảnh hưởng tới vụ tre xuân năm đó.

Ít lâu sau, Lý Quốc Hương đã được bí thư Dương Dân Cao triệu tập lên huyện, để báo cáo tỷ mỷ về tình hình cơ bản của đội ngũ cán bộ công xã. Đương nhiên rằng, trong đó có tình hình hối cải những sai trái trước đây để thêm phần tiến bộ của bí thư đại đội sản xuất Vương Thu Xá. Điều đó còn có liên quan tới cả việc Vương Thu Xá một lòng một dạ trung thành với cán bộ cấp trên nữa. Còn như bí thư Dương Dân Cao lại căn cứ vào nguyên tắc “không thể coi người sống như người đã chết” và “không thể coi người đã chết như người còn sống”, nên đối với việc Vương Thu Xá hồi đầu “đại cách mạng văn hóa”, giở trò “ba trung thành” theo kiểu “vẹt học tiếng người” thì có thể thông cảm, tha thứ. Cái quan trọng là ở thái độ bây giờ. Ít ngày sau, ở thị trấn Phù Dung bỗng được nghe phong thanh rằng: Để bồi dưỡng và trọng dụng những cán bộ cơ sở có lập trường kiên định, và yêu ghét rõ ràng, huyện ủy sắp sửa đề bạt bí thư đại đội sản xuất Vương Thu Xá lên làm phó chủ nhiệm ủy ban cách mạng công xã. Thế nhưng trên đời này chẳng làm gì có những bức tường không có tai, và những chuyện vui mừng thường gặp trắc trở. Việc Vương Thu Xá tự động tuyên bố giới nghiêm khẩn cấp ở chợ Phù Dung để tịch thu măng củ đã có người tố lên vùng và lên cả tỉnh. Mười dặm đất đai, hẳn có nhân tài, huống hồ thị trấn Phù Dung là nơi tập trung buôn bán của mười tám huyện thuộc ba tỉnh giáp nhau. Nhưng ai là người tố cáo, trong khi hôm đó, những người đi chợ, tôm rồng lẫn lộn, có thiếu thành phần giai cấp cũng như quan hệ xã hội nào? Khó mà đi tra xét từng người một. Căn cứ vào thủ tục làm việc chung của các ủy ban lâm thời đó. Những vụ kiện cáo của nhân dân đưa lên tỉnh, nhất định tỉnh phải chuyển về cho vùng, rồi vùng lại nhất định phê chuyển về cho huyện, huyện lại phê chuyển về cho công xã, cuối cùng, tất cả đều rơi vào một tay Lý Quốc Hương. Tất cả những lời phê chuyển ấy cùng một kiểu giống nhau: “Đề nghị xem xét cụ thể, rồi giải quyết”, “Căn cứ vào chính sách có liên quan của Đảng, xem xét cụ thể rồi giải quyết”, “Giao trách nhiệm cho các bộ môn có liên quan của đảng ủy, giải quyết” “Chuyển công xã địa phương, xem xét”... Tất nhiên rằng, ngày, tháng, năm là phải khác nhau rồi, đó ngày ngày, tháng được điền thêm vào, đúng hôm phê chuyển giấy tờ. Còn như những dấu son, những dấu chức danh quyền lực, tuy đều theo hình tròn tiêu chuẩn nhưng to nhỏ cũng có khác nhau, và màu sắc dấu son cũng có đậm có nhạt.

Những đơn từ kiện cáo cũng có những tác dụng nhất định. Những giấy tờ công văn báo cáo về việc đề bạt và bổ nhiệm đồng chí Vương Thu Xá làm phó chủ nhiệm ủy ban cách mạng công xã của các bộ môn có liên quan của huyện ủy lên các bộ môn có liên quan của vùng, đều bị om lại chưa phê duyệt. Ngay đến bí thư Dương Dân Cao cũng chỉ đành lắc đầu, thở vắn thở dài, vì cái thế lực ngoan cố cổ lỗ, đè nén, dập vùi những lực lượng mới, thật là thâm căn cố đế. Về sau, tùy theo sự phát triển của tình thế, huyện ủy quyết định đặt thêm một cấp mới ở thị trấn, nhỏ hơn công xã một chút, sắp xếp cho Vương Thu Xá vào một cấp bậc cán bộ kiểu mới: Chủ nhiệm ban cách mạng thị trấn, được chấm công điểm, đồng thời được hưởng thêm phụ cấp. Công việc trong phạm vi chức quyền của huyện ủy, nên cũng chẳng cần cấp nào khác phê duyệt nữa. Khi ấy học sinh thích: “công xã... đến rồi đi”, còn loại cán bộ mới lại thích: “lĩnh điểm hơn lĩnh lương”, đó là sự kiện mới nảy sinh và được dựng lên trong cuộc chiến đấu với pháp quyền của bè lũ giai cấp tư sản, vào hậu kỳ của cuộc “đại cách mạng văn hóa”. Như thế là Vương Thu Xá đã thuộc vào loại cán bộ kiểu mới, được tôi luyện, rèn giũa lâu dài ở cơ sở, và tương lai lâu dài về sau thật là to lớn...

- Mẹ kiếp, đấu đi đấu lại ròng rã hai mươi mấy năm trời, hóa ra đấu sai mẹ nó cả! Thằng Tần Rồ không những đi tù oan, mà ngay cả cái mũ phái hữu năm 1957 cũng bị chụp oan bố nó hết! Không những đưa nó ra khỏi tù lại còn phải phục hồi công tác cho nó nữa. Lương bổng cũng chẳng phải thấp đâu, có khi còn cao hơn cái thằng mình đứng đầu thị trấn này nhiều ấy chứ... Hơn nữa, xem ra, tay bí thư Dương Dân Cao cũng còn có điểm xỏ ngọt mình, bao nhiêu năm làm trưởng thị trấn vẫn không thèm chuyển cho mình thành cán bộ nhà nước, vẫn là ăn gạo nhà quê, lĩnh công điểm, mỗi tháng chỉ được lĩnh ba mươi sáu đồng bạc tiền phụ cấp.

Vương Thu Xá ngồi trong phòng làm việc của ủy ban cách mạng thị trấn, đối diện với hai bản tài liệu “minh oan, bỏ mũ” của huyện ủy, làm cũng dở, bỏ không xong. Làm? Hay không làm? Để đấy ngâm cứu, xem thế nào chăng? Nhưng mà trong toàn quốc đang minh oan, sửa sai, báo chí ngày nào cũng đăng, phát thanh ngày nào cũng hét, còn cái thằng Vương Thu Xá “trưởng thị trấn ăn công điểm” chỉ to bằng cái cục dử mắt này, trên cổ mọc được mấy cái đầu?

- Mẹ kiếp! Như thế thì rồi ra, Tần Thư Điền được sửa sai, Hồ Ngọc Âm được thay đổi thành phần, chủ nhiệm hợp tác xã cung tiêu được phục chức, trạm trưởng trạm thuế vụ được minh oan... Lại còn Cốc Yến Sơn “Đại Binh phương Bắc” nữa! Lôi kéo ra cả một xâu dài như thế. Mười năm, hai mươi mấy năm nay, ở cái thị trấn này ai là người chẳng mắc sai lầm? Xem ra, hình như chỉ có Cốc Yến Sơn, “Đại Binh phương Bắc”, là người chẳng có sai lầm gì lớn. Nhưng nếu không có những cuộc đấu đi, tố lại trong mười mấy năm nay, thì bản thân mình liệu có đấu ra nổi cái chức vụ ngày hôm nay không? Hay vẫn chỉ là cái thằng “chủ ngôi nhà sàn” không bằng con chó, con gà? Phải một chia thành hai thôi, một chia thành hai thôi.

Nhưng cái làm cho Vương Thu Xá đau đầu nhất lại không phải là điều đó. Hắn còn một việc khẩn cấp trước mắt có liên quan chặt chẽ với kinh tế: cần phải trả lại ngôi nhà lầu cho Hồ Ngọc Âm người đã bị quy sai thành phú nông mới. Đã từ lâu ủy ban cách mạng thị trấn, đã biến “phòng triển lãm giai cấp đấu tranh” thành nhà khách nho nhỏ. Cái nhà khách nhỏ ấy hàng tháng cũng thu nhập được một hai trăm đồng, lại không phải nộp thuế, mỗi khi có lãnh đạo cấp trên đến thị trấn kiểm tra, chỉ đạo công tác, hoặc bàn bạc công việc hợp tác làm ăn với các đơn vị bạn, thì tiệc lớn, tiệc nhỏ, rượu thuốc trà lá, tất cả mọi thứ chi tiêu đều chỉ trông vào khoản tiền này. “Thôi thì hãy nói với Hồ Ngọc Âm cặn kẽ mọi điều, rồi đề nghị với cô ta hãy chiếu cố đến lợi ích toàn cục, trả lại cho cô ta toàn bộ quyền sở hữu, nhưng hãy tạm thời cứ mượn làm một nhà khách nhỏ, rồi sẽ trả cho cô ta tý tiền thuê nhà khoảng năm đồng tám đồng gì đó, chắc vấn đề này cũng không lớn...”.

Còn một chuyện nữa cũng bức thiết đối với Vương Thu Xá có liên quan tới vấn đề kinh tế, là phải hoàn trả số tiền một ngàn năm trăm đồng của Hồ Ngọc Âm trong phong trào vận động mà ban tuyên giáo xã đã tịch thu. Trong ngót mười năm nay, khoản tiền này không biết nó đã biến đi đâu mất. Những năm trước kia làm gì có phụ cấp chức vụ, những năm về sau này mỗi tháng chỉ có ba mươi sáu đồng bạc, ăn uống, rồi chi tiêu lặt vặt, lại còn các khoản đem đi biếu xén, lễ lạt... đủ làm sao được? Cái thằng Vương Thu Rắn này đến phải mua một cái máy in tiền mất!...

- Mẹ kiếp! Lấy đâu ra cái món tiền này? Đào đâu ra? Cứ chịu cái đã? Đúng, hãy cứ chịu cái đã, dây dưa cái đã rồi tính sau. Mười mấy năm nay làm công tác chính trị... nên mù mờ về kinh tế... Một ngàn năm trăm đồng, đầu tiên là giao vào tay ai? Ai viết giấy biên nhận? Ha ha, một món tiền nợ không đầu, một món nợ mơ hồ... Này Hồ Ngọc Âm, Đảng và nhà nước đã sửa sai cho cô, đã minh oan cho cô, đã lấy lại cho cô thành phần tiểu chủ, đã trả lại quyền sở hữu nhà cửa cho cô, lại cho phép cô chung sống hợp pháp với Tần Thư Điền, cô còn bất mãn cái nỗi gì?

Tuy nói thì nói vậy, nhưng Vương Thu Xá càng ngày càng khó sống. Những ngày gần đây, ở phố Mới, phố Cũ đã có đủ các loại tin tức, dù là tin tức vỉa hè cũng đã vô cùng bất lợi cho hắn rồi. Người ta đồn toáng lên rằng, cấp trên sắp bổ nhiệm Cốc Yến Sơn “Đại Binh phương Bắc” lên làm bí thư thị trấn, kiêm chủ nhiệm ủy ban cách mạng thị trấn. Tuy cấp trên chưa gửi công văn, giấy tờ gì về, vậy mà dân chúng đã thấy nở mày nở mặt. Hắn không phải là ngu si, ngốc nghếch, nên cái cách thức ủng hộ hay phản đối đó của dân chúng hắn đều nhận ra được hết. Thật đúng là cõng chết chóc trên lưng, treo kiếm sắc lên đầu. Đến nay hắn không còn dám tùy tiện mà trấn an, thanh minh và cực lực bác bỏ tin bịa đặt ở các đại hội, tiểu hội nữa. Hắn cũng đã mấy lần gọi điện thoại lên huyện ủy hỏi cho rõ nhẽ, nhưng những người ở văn phòng huyện cũng úp úp mở mở, không có được lời giải đáp cho rõ ràng. Lòng dạ hắn hoang mang, tư tưởng hắn rối loạn, thật đúng là đã đi tới chỗ, ăn không ngon, ngủ không yên rồi. Hắn thường ngồi như ngây như dại với cặp mắt đờ đẫn, thẫn thờ, miệng cứ lẩm bẩm cái gì đó, mà chẳng ai nghe rõ hắn lẩm bẩm cái gì. Tâm thần hắn mê muội, thác loạn... Có một hôm cuối cùng hắn đã hét toáng lên:

- Thằng này không, thằng này không! Thằng này còn ngồi trên ghế ngày nào chúng mày đừng có nghĩ đến minh oan với phục hồi ngày ấy!