Chương 23 Sủng ái
Trịnh Sâm được ngự y cứu chữa kịp thời nên cơn đau tim ấy được xoa dịu và sớm lành lại. Sau cơn đau tim ấy, Sâm đã mệt lắm rồi, toàn thân uể oải, chẳng còn muốn mưu tính đến triều chính nữa. Mọi chuyện giao hết cho Hoàng Đình Bảo tùy cơ xử lý. Đặng Thị Huệ tuy không giết được Trịnh Tông nhưng thấy con trai mình lên ngôi thế tử thì hoan hỉ lắm, cũng không còn dị nghị, xét nét nữa. Những lúc như thế này, Trịnh Sâm lại nhớ đến thuở trai trẻ trong vương phủ. Những ngày ấy đắc chí chẳng hề biết nể sợ ai, cũng vô ưu vô tư! Trịnh Sâm cùng đám vương tôn công tử theo Nguyễn Khản múa gươm ngâm thơ biên tái bên hồ Long Trì, thực là hào sảng. Bẵng đi… tất cả đều đã chớm bước vào già, mái tóc lốm đốm hoa râm cả rồi. Bẵng đi… đã chẳng thể ngồi cùng với nhau nghe nổi một chầu hát. Giờ kẻ thì khom lưng nịnh bợ, kẻ thì thao túng triều thần, kẻ thì chống đối, kẻ lại như Nguyễn Gia Thiều lòng dạ khó lường… Trịnh Sâm thở dài: “Nguyễn Khản… suy cho cùng cũng chỉ vì muốn nâng đỡ người đồng hương của hắn là Dương Thị Ngọc Hoan… Một phút sơ sểnh, suy cho cùng cũng vẫn chẳng có ý hãm hại gì ta… Cắt chức hắn rồi, hắn cũng chẳng oán trách gì, vẫn đêm ngày đàn hát ở phủ! Trước giờ ta cứ nghĩ hắn tham quyền, nhưng xem ra trong lòng hắn chẳng có gì ngoài cái thú phong lưu!” Trịnh Sâm lúc này cần ai đó giúp mình qua cơn chán nản, và không ai khác ngoài Nguyễn Khản. Sâm cho người hầu đưa thư cho Nguyễn Khản, sai Nguyễn Khản mở chầu hát linh đình ở phủ, tùy ý điều động đội hát trong cung. Sâm còn yêu cầu Khản mời những vương tôn quý tộc học trong vương phủ ngày ấy đến cùng nhau chè chén một bữa, không bàn chính sự. Phủ của Nguyễn Khản nằm cách vương phủ không xa, ngay gần chùa Tiên Tích. Chùa Tiên Tích vốn là một thắng cảnh vào hàng đệ nhất kinh thành. Cách đây không lâu, chính Nguyễn Gia Thiều đã cho xây dựng cửu tháp liên hoa ở chùa. Đó là một tuyệt phẩm có một không hai, tinh xảo hơn hẳn so với các cửu tháp liên hoa ở chùa khác. Cửu tháp liên hoa chùa Tiên Tích nằm giữa đầm sen bát ngát. Vào mùa hè, hoa sen nở ngào ngạt, cửu tháp liên hoa như một tòa sen in giữa nền trời xanh. Vào mùa thu, sen trong đầm tàn tạ, từ xa nhìn tòa tháp buồn bã giữa tang thương. Khản vốn là tục khách của chùa, cũng thường cúng dường chùa tiền vàng để giúp chùa in kinh sách. Sư trụ trì trong chùa cũng cảm cái ân nghĩa ấy của Khản nên giữ cho chùa thanh tịnh, không để kẻ phàm phu tục tử lai vãng, khuấy động vẻ u tịch quanh phủ của Khản. Khản từ lâu được phong tước Kiến Nhạc hầu, nhưng Khản không cho phép người khác gọi mình là “hầu gia”. Chàng vẫn thích làm một đại học sĩ, một phong lưu đại thần hơn. Kiến Nhạc hầu phủ của chàng, so với vương phủ tuy không bề thế bằng, nhưng vẻ phong nhã chỉ có hơn không có kém. Thi thoảng, khi Tĩnh Đô vương tới chùa Tiên Tích bái Phật, vẫn vào Kiến Nhạc hầu phủ uống rượu thưởng hoa. Bây giờ, Nguyễn Khản bị cắt chức nhưng tước phận vẫn còn, nên hầu phủ vẫn phong lưu lắm. Chuông chùa Tiên Tích vọng chiều đông. Các vương tôn quý tộc trong vương phủ năm đó đều đã có mặt ở Kiến Nhạc hầu phủ, và sao có thể thiếu Nguyễn Gia Thiều. Nguyễn Gia Thiều không quên mang theo cây dao cầm yêu thích, chàng đã nhận lời với Nguyễn Khản sẽ đàn điệu “Chinh phụ ngâm khúc” có một không hai. Lúc này trời giá rét nên không thể bày tiệc rượu giữa thủy đình, Khản cho bày tiệc ở phòng khách rộng thênh thang làm bằng gỗ lim sơn đen, điểm vài sắc đỏ. Ánh đèn ánh nến sáng choang. Chính giữa là sập gụ của Trịnh Sâm, hai bên là các vương tôn quý tộc chia nhau ngồi theo chức phận trong triều. Trịnh Sâm cơ thể mệt mỏi nên sớm ngả lưng trên sập gụ, la đà say sưa, lim dim nghe điệu nhạc. Tiệc tùng huyên náo đến khuya, Khản ra hiệu cho đội nhạc lui ra, rồi chắp tay tâu: - Tiệc đã muộn rồi, những thứ nhạc huyên náo kia nông cạn quá! Thần đã chọn ra hai tài nữ có giọng ca tuyệt đẹp nhất có thể hát được các khúc do Nguyễn Gia Thiều soạn. Thiều sẽ tấu nhạc để đại vương và các vị ở đây thưởng lãm! Trịnh Sâm chợt tỉnh: - Có việc tốt như vậy sao? Chẳng mấy khi được nghe tiếng đàn của đô chỉ huy sứ! Ta càng sủng ái đô chỉ huy sứ thì có vẻ như càng ít được nghe ông đàn đó Thiều! Thiều ôm đàn bước ra, mỉm cười ung dung: - Đại vương càng sủng ái thì thần càng thêm trọng trách, chuyện thơ nhạc cũng có phần chểnh mảng. Trịnh Sâm nhìn thấy Thiều, vẫn không thể quên được nụ cười đắc chí của chàng trong đêm ma quái hôm đó. Sâm chỉ hận bản thân đã không sớm tiêu diệt Thiều, đến bây giờ thì không thể diệt được nữa. Sâm tự nhủ: “Thôi được, bỏ qua bỏ qua, nghe đàn của hắn cũng chẳng mất gì! Từ giờ ta sẽ chỉ để hắn làm vật mua vui cho triều đình! Quân tam phủ còn ở trong kinh thành, để ta xem hắn đắc ý được bao lâu!” Nguyễn Gia Thiều so dây đàn dao, hai thiếu nữ trong đội nữ nhạc cũng bước ra. Một nàng ôm đàn nguyệt, một nàng giữ tay phách. Hai nàng thi lễ, tự xưng là Bằng Cơ và Cầm Nhi. Cầm Nhi ngồi một bên, vị trí thấp hơn so với Thiều. Bằng Cơ ngồi chính giữa, chỉnh đốn y trang, mỉm cười quyến rũ. Bằng Cơ gõ phách vào nhịp, cất giọng ngâm: “Thiên địa phong trần Hồng nhan đa truân Du du bỉ thương hề thùy tạo nhân” Giọng Bằng Cơ cao vút, sắc lạnh khiến đêm đông càng tịch mịch. Nhịp phách của nàng đánh bay hết mọi suy nghĩ bận tâm của Tĩnh Đô vương cũng như các quan ở đó. Tiếng đàn dao trầm mặc, tiếng đàn nguyệt mê hồn, quyện vào nhau đưa đẩy giọng hát của Bằng Cơ u sầu ma mị.
“Gượng vui mong gảy khúc tranh, Nước non sầu nặng e mành dây loan. Nỗi riêng khôn mượn gió truyền, Càng phen cám cảnh càng phen não lòng. Hơi cổ thụ giọt hàn song, Đã dương búa tuyết lại đồng cưa mưa. Mù bay sớm ác về trưa, Dế kêu kẽ vách kềnh đưa nóc nhà.”
Bằng Cơ đang ở độ nhan sắc tuyệt mĩ. Nụ cười nửa miệng quyến rũ lòng người. Đôi mắt nàng không lúng liếng như các nữ nhạc khác mà sâu thẳm, long lanh tựa hồ thu. Đôi mắt dài, nheo nheo gợi tình. Nguyễn Gia Thiều trước đó tuy trước đó chẳng để tâm đến nàng, nhưng khi nàng cất tiếng hát thì trái tim đã động đậy mất rồi. Mỹ nữ Thiều gặp vô số, nhưng khiến chàng để tâm đến vậy chỉ có Bằng Cơ thôi. Cầm Nhi còn nhỏ tuổi, nhan sắc không xuất sắc nhưng dáng vẻ duyên dáng và tay đàn điêu luyện hiếm có. Nàng mặc áo hồng rực rỡ, rất bắt mắt, rất hợp với vẻ tươi tắn đáng yêu của nàng. Tiếng đàn của nàng cũng khiến Thiều ưng ý. Qủa là người do phong lưu đại thần tuyển chọn cũng hơn hẳn đám cung nhân trong vương phủ. Nguyễn Du, em trai nhỏ của Nguyễn Khản ngồi bên cạnh anh nghe tiệc rượu mà ngơ ngẩn. Vẻ nghiêm trang hàng ngày của chàng đã đi đâu mất. Ánh mắt của chàng không rời được đôi bàn tay trắng nõn của Cầm Nhi. Nguyễn Khản nhìn cảnh tượng si mê của Nguyễn Gia Thiều và Nguyễn Du ấy, chỉ tủm tỉm cười. Tất cả các diễn biến chẳng thể qua mắt Trịnh Sâm. Trịnh Sâm đã chẳng còn bị tiếng đàn của Thiều mê hoặc như trước kia nữa, đã chịu khó quan sát Thiều hơn, và Sâm nhận ra rằng cho dù có thâm kín đến đâu thì anh hùng cũng khó qua ải mỹ nhân. Điệu nhạc vừa dứt, Trịnh Sâm đã gật gù đắc ý, vỗ đùi khen hay: - Hay, hay lắm! Nhạc hay, tình hay… Tiếng đàn của đô chỉ huy sứ và giọng hát của Bằng Cơ quả là một cặp trời sinh! Thiều giật mình nhận ra bản thân đã hớ hênh, đưa mắt nhìn Bằng Cơ. Bằng Cơ e lệ cúi đầu, hai tay mân mê phách, mỉm cười thơ ngây. Trịnh Sâm tiếp lời: - Bấy lâu nay ta nghe đô chỉ huy sứ không nạp thiếp, mà bây giờ công việc bận bịu cũng nhiều, đấy, đến thơ nhạc còn chểnh mảng. Ta ban cho đô chỉ huy sứ nàng Bằng Cơ để có thể hầu hạ đô chỉ huy sứ, ngày ngày ca hát để nhắc đô chỉ huy sứ về cái thú phong lưu… Các quan xung quanh đều xì xào chúc tụng. Nguyễn Gia Thiều không vui. Cái sự không vui ấy chỉ có Nguyễn Khản và Nguyễn Du nhìn thấy. Nguyễn Du vẫn không quên được cảnh Thiều ngã gục trong đám tang quận chúa Ngọc Lan, bỗng cảm thấy cảm khái. Du được nghe Nguyễn Khản kể nhiều về Nguyễn Gia Thiều tài hoa xuất chúng ra sao, cũng được nghe đám nho sinh ở kinh thành dèm pha Thiều cảnh vẻ ra sao, còn nghe đám quân lính người bắc ngưỡng mộ Thiều hết mực, nhưng tâm tư nhạy cảm yếu đuối của Thiều thì đây là lần thứ hai Du được chứng kiến. Nguyễn Du không muốn nhìn thấy vẻ mặt căng thẳng của Thiều, bèn đứng ra chắp tay tự giới thiệu: - Tiểu sinh là Tố Như, em trai của Kiến Nhạc hầu, mới từ Nghệ ra, nhờ ơn đại vương mới được dự bữa tiệc thanh nhã dường này. Tiểu sinh bất tài cũng muốn góp vui! Trịnh Sâm ngạc nhiên cười ha hả, lấy làm thích thú: - Tiểu công tử ta có thấy vài lần mà chưa có dịp thưởng tài! Nguyễn Khản cũng đế thêm vào: - Thưa đại vương, Tố Như từ nhỏ đã nổi tiếng khắp vùng Hồng Lĩnh, có thi tài xuất chúng. Xứ thần có hát phường vải, vốn được đám Nho sinh thích thú, Tố Như cũng thường tham gia. Tố Như hát điệu phường vải, ai cũng khen cả! Gia phụ khi sinh thời thích nghe Tố Như hát lắm! Nguyễn Du thấy được anh khen cũng ngượng nghịu. Lúc trước chỉ định lên tiếng ngâm vài bài thơ để phá vỡ không khí khó xử đè nặng lên Nguyễn Gia Thiều thôi, bỗng nhiên Nguyễn Khản lại muốn Nguyễn Du hát phường vải hầu tiệc rượu thế này, vốn chẳng hề có sự chuẩn bị trước. Cầm Nhi tuổi còn nhỏ, không hiểu lễ nghĩa, thấy sắp được nghe điệu hát lạ, reo lên: - A… điệu mới… Điệu phường vải tiểu nữ chưa bao giờ được nghe! Bằng Cơ kéo tay ra hiệu cho Cầm Nhi: - Cầm Nhi, đừng vô lễ… Cầm Nhi xịu mặt nhìn Nguyễn Du với ánh mắt chờ đợi. Nguyễn Du khẽ mỉm cười gật đầu rồi cất tiếng hát:
Tiếc thay duyên Tấn phận Tần, Chưa quen đã lạ chưa gần đã xa. Chưa chi đông đã rạng ra, Đến giờ vẫn giận con gà chết toi. Tím gan cho cái sao Mai, Thảo nào vác búa chém trời cũng nên. Về qua liếc mắt trông miền, Lời oanh giọng ví chưa yên dằm ngồi.(1) Giữa thềm tàn đuốc còn tươi, Bã trầu chưa quét nào người tình chung. (2)
Điệu phường vải mềm mại nhưng không ủy mị, tình tứ mà vẫn hài hước, khiến ai ở đó cũng vui. Vừa hát, Du vừa thỉnh thoảng liếc nhìn Cầm Nhi. Cầm Nhi xem ra cũng hiểu rằng điệu hát ấy là Du hát cho mình nghe, nên hai má ửng hồng. Du vừa ngưng hát, từ Tĩnh Đô vương cho đến các quan đều vỗ tay tán thưởng. Chuông chùa văng vẳng trong đêm. Chè chén đã canh ba rồi. Tĩnh Đô vương và các vương tôn quý tộc đều ra về, kẻ nào cũng say túy lúy. Chỉ có Nguyễn Gia Thiều là vẫn còn tỉnh. Thiều nấn ná ở lại phủ của Khản chẳng muốn rời. Bằng Cơ và Cầm Nhi phải về lại hoàng cung mà chân không nỡ bước, vẫn ngoái nhìn theo Nguyễn Gia Thiều và Nguyễn Du. Tất cả đã đi hết, Thiều thở dài rồi ho một tràng. Bệnh cũ chưa khỏi, nên cứ mỗi khi Thiều lo nghĩ là cơn ho lại trào ra. Du đỡ Thiều ngồi xuống. Khản vỗ vai Thiều an ủi: - Tướng quân đừng lo nghĩ nhiều quá! Chỉ là một người thiếp nhỏ thôi, sao phải bận tâm! Thiều lắc đầu: - Tôi không lo cho bản thân, thương là thương cho nàng Bằng Cơ… Bây giờ sẽ trở thành quân cờ của vương phủ, chẳng thể được an nhàn ca hát nữa. Khản đáp: - Thân phận cung nữ, không thể trở thành quân cờ, thì cũng chết già trong cung cấm. Âu đó cũng là số phận của họ. Nguyễn Du chợt nghĩ về Cầm Nhi, lòng cũng thấy buồn thương. Câu hát bất chợt của chàng thốt nhiên như dự báo trước tương lai của chàng và Cầm Nhi mất rồi: “Chưa quen đã lạ, chưa gần đã xa”…
Chú thích: [1] “Dằm ngồi” tức chỗ ngồi [2] Trích từ bài thơ “Thác lời trai phường vải” của Nguyễn Du