MỘT TRIỆU FRĂNG

Đây là một gia đình viên chức khiêm tốn. Người chồng là thư kí trong văn phòng của một bộ, đứng đắn và tỉ mỉ, làm tròn bổn phận của mình. Anh ta là Léopold Bonnin. Là một chàng trai người nhỏ bé, nghĩ đến mọi chuyện mà người ta phải nghĩ. Được giáo dục theo tôn giáo, nhưng anh ít tin tưởng từ ngày nước Cộng hoà tuyên bố tách biệt Nhà thờ và Trường học. Anh nói to trong hành lang cơ quan: “Tôi theo đạo, rất mộ đạo, nhưng đây là đạo của Chúa chứ không phải là đạo của các tăng lữ”.

Anh muốn trở thành người quân tử và đã đấm vào ngực khi tuyên bố như vậy. Thực ra anh đã là người quân tử theo đúng nghĩa của danh từ ấy. Đến cơ quan đúng tờ, ra về đúng giờ và rất sòng phẳng trong chuyện tiền nong. Anh kết hôn với cô gái, con một đồng nghiệp nghèo, - nhưng cô này lại có một người chị là triệu phú, chị ta lại không có con, thật là đáng tiếc, chị phải để lại của cải cho cháu.

Món gia tài ấy là tâm điểm chú ý của cả gia đình. Nó lượn lờ trong nhà, lượn lờ ở cơ quan; mọi người đều biết rõ gia đình nhà Bonnin sẽ có một triệu frăng. Hai vợ chồng nhà này cũng không con, nhưng không mấy chú ý đến chuyện này, họ sống yên ổn trong sự đạm bạc và lòng trung thực. Nhà cửa sạch sẽ, trật tự, thuận tiện cho việc nghỉ nơi vì họ sống rất đơn giản và điều độ; và họ nghĩ rằng có thêm một đứa trẻ sẽ làm cho gia đình trở thành lộn xộn, mọi người không được nghỉ nơi.

Không phải là họ không muốn sinh nở; nhưng trời chưa cho. Càng tốt.

Bà chị triệu phú lấy làm tiếc cho tình trạng muộn màng của em gái và cho cô em những lời khuyên để sớm có con.

Ngày xưa bà đã áp dụng chúng nhưng không kết quả, hàng ngàn phương pháp của bạn bè hoặc của các thày tướng số, từ khi cao tuổi bà còn biết thêm hành ngàn phương pháp khác nữa mà không có điều kiện để rút kinh nghiệm. Bà rất muốn có cháu và lúc nào cũng luôn miệng nhắc: “Thế nào, dì đã thử làm theo cách tôi nói hôm trước chưa?”.

Bà chị qua đời. Trong thâm tâm vợ chồng người em gái có một sự vui mừng bí mật, không để lộ ra ngoài. Ý thức thì che vải đen, nhưng tâm hồn thì hoan hỉ.

Hai vợ chồng được báo tin rằng có một bản chúc thư do ông chưởng khế đang giữ. Vừa lễ Nhà thờ xong thì họ chạy đến nhà ông này ngay.

Bà chị có một chủ đích trong suốt cuộc đời là để lại một triệu frăng cho đứa trẻ mới sinh, còn cha mẹ nó thì được hưởng lợi tức của số tiền đó cho đến cuối đời. Nếu trong ba năm mà họ không sinh con thì số tiền đó được dùng vào việc từ thiện.

Hai vợ chồng rất ngạc nhiên và chán nản. Người chồng ốm liền tám ngày không tới cơ quan. Khi bình phục, anh ta hứa là sẽ nhất quyết trở thành một ông bố.

Trong sáu tháng anh ta chỉ còn là cái bóng của mình.

Anh nhớ lại như phương pháp mà bà chị vợ đã mách bảo và áp dụng chúng một cách cần mẫn, nhưng không kết quả.

Sự thất vọng đã mang lại cho anh một sức mạnh giả tạo và nó đã trở thành định mệnh.  Người anh gây rộc đi; người ta sợ anh đã mắc bệnh lao.

Một thày thuốc tới khám bệnh nói anh phải trở lại cuộc sống yên ổn trước kia và cho anh một chế độ ăn uống để phục hồi sức khoẻ. Những lời bàn tán lan truyền trong cơ quan, người ta ám chỉ nội dung cửa bản chúc thư, người ta nói đến “cú bạc triệu” nổi tiếng. Những người này cho Bonnin lời khuyên bỡn cợt, là phải sửa đổi cái điều thất vọng trong chúc thư. Một viên chức thuộc loại chơi bời có tiếng thấy một triệu đồng là đáng trọng vọng trong văn phòng nói xa xôi, cợt nhả là anh ta có thể làm cho Bonnin hưởng món gia tài ấy trong hai mươi phút đồng hồ.  Nghe thấy vậy, Léopold Bonnin bực mình, đứng phắt lên với chiếc bút bắt mang tai, chửi ngay: “Thưa ông, ông là một thằng bỉ ổi; nếu không tự trọng thì tôi đã nhổ vào mặt ông rồi”.

Những nhân chứng được cử đến và cả cơ quan hốt hoảng trong ba ngày liền. Người ta chỉ gặp nhau ngoài hành lang, trao đổi về đơn kiện và quan điểm của mỗi người về vụ này. Một ban hoà giải gồm bốn người và được hai bên chấp nhận được thành lập. Cuối cùng thì hai người đã bắt tay nhau, nói những lời xin lỗi trước mặt ông trưởng phòng.

Sau đó một tháng hai ngươi chào nhau với vẻ trịnh trong cố ý và sự vồn vã cao thượng như hai kẻ thù đang đứng trước mặt nhau. Rồi một hôm hai người chạm vai nhau khi đi ra ngoài hành lang. Bonnin hỏi anh kia: “Tôi có làm anh đau không?” Anh kia đáp: “Không thưa anh”.

Từ ngày đó, họ nói chuyện khi gặp nhau. Dần dà họ thân thiết với nhau.  Nhưng khi về tới nhà thì Léopold rất khốn khổ. Người vợ có những lời bóng gió dằn vặt anh. Thời gian trôi nhanh, một năm đã qua kể từ ngày người chị qua đời. Món thừa kế hình như đã mất.

Khi Bonnin ngồi vào bàn, chị vợ nói: “Bữa ăn quá ít món; nếu chúng ta giàu có thì ăn uống sẽ khá hơn”.

Khi Bonnin đi làm vào ngày mưa, chị vợ lẩm bẩm: “Nếu có chiếc xe thì người ta không buộc phải lội bùn trong thời tiết như thế này”.

Cuối cùng ở mọi nơi, trong mọi lúc, người vợ đều chê trách chồng một cái gì đó đáng xấu hổ, cho rằng anh là thủ phạm duy nhất, người chịu trách nhiệm duy nhất trong việc để tuột mất một gia tài lớn.

Thất vọng, người chồng đưa vợ tới gặp một thày thuốc có tiếng. Sau một hồi khám rất kĩ, ông tuyên bố chị không mắc bệnh vì, đây là chuyện thường xảy ra...Việc khám bệnh tiêu tốn gần chục frăng.

Một năm nữa lại trôi qua, chiến tranh ác liệt, không nguôi đã nổ ra giữa hai vợ chồng một sự hằn thù ghê sớm.

Và chị Bonnin thường nhắc đi, nhắc lại: mất một triệu bạc vì lấy phải một người đần độn thế có khổ không? “Giả sử tôi lấy được một người khác thì lúc này tôi đã có năm chục ngàn li-vrơ tiền lãi rồi không?” hoặc “Có những người rất khó chịu trong cuộc sống. Họ làm hỏng mọi chuyên!”.

Các bữa ăn trưa, bữa ăn tối thật là một cực hình. Không biết phải làm gì, sợ rằng có chuyện không hay xảy ra trong nhà, một tối Léopold dẫn bạn là Fréderic Morel, người mà có lần anh đã thách đấu, nay trở thành bạn thân, tới chơi. Morel trở thành nhà cố vấn, nghe ý kiến của cả hai bên.

Chỉ còn sáu tháng nữa là đến hạn cuối cùng và số tiền ấy sẽ được mang cho những người nghèo khó. Và dần dần Léopold thay đổi thái độ với người vợ, anh trở nên cáu gắt, nói những lời ám chỉ, nói một cách bí mật mà những người vợ khác biết cách xoay sở trong những hoàn cảnh như thế này.

Thỉnh thoảng anh lại mang chuyện cơ quan ra nói với vợ:

“Năm năm trước đây, ông Ravinot còn ở ngoài biên chế, nay ông ấy đã là phó phòng rồi”. Chị Bonnin nói: “Anh thì không được như vậy rồi”. Ngay lập tức Léopold nhún vai: “Vì ông ta có một người vợ thông minh, đó là tất cả. Như vậy thì ai cũng có thể làm phó phòng được. Bà ta biết cách làm ông chánh văn phòng hài lòng, và bà ta đã có những vì mình muốn. Trong cuộc sống người ta phải biết cách không để lỡ cơ hội”.

Thực ra thì anh muốn vì? Người vợ có hiểu được không? Đã xảy ra chuyện gì? Mỗi người có một cuốn lịch túi khi những ngày họ không ăn nằm với nhau, những ngày trong tuần họ thấy rạo rực trong người, khiến họ có thể đi đến một tội ác.

Và thế là một buổi sáng mắt long lanh, mặt rạng rỡ, chị Bonnin ôm lấy cổ chồng nhìn vào mắt chồng một cái nhìn đắm đuối và vui mừng rồi nói nhỏ: “Em có thai rồi!”. Anh giật mình, một chút nữa thì ngã quị, và bất chợt anh ôm chầm lấy vợ, hôn vợ một cách vồn vã, và quá cảm động anh bật khóc nức nở.

Hai tháng sau đó, không còn nghi nhờ gì nữa. Anh dẫn vợ đến gặp thày thuốc, lấy một lấy chứng nhận để trao cho ông chưởng khế.

Nhà luật học tuyên bố rằng phải đợi cho đến khi đứa trẻ được sinh ra, lúc ấy ông mới có thể làm theo bản chúc thư.

Một bé trai ra đời, họ đặt tên là Dieudonné ( [5] ), cái tên thường có trong các gia đình vua chúa.

Họ trở nên giàu có.

Một buổi tối, Bonnin trở về nhà, vào lúc mời người bạn Fréderic Morel tới dùng bữa thì người vợ nói với vẻ đơn giản:

“Em vừa nói với người bạn Féderic rằng từ nay không được bước vào cái nhà này nữa, anh ta cư xử không được lễ phép với em”. Người chồng nhìn vợ một giây với nụ cười biết ơn, rồi hai người ôm hôn nhau rất lâu, rất lâu như cặp vợ chồng thương yêu nhau, gắn bó với nhau và trung thành với nhau nhất trên đời.

Và cần phải nghe chị Bonnin nói về những phụ nữ đã bị hắt hủi trong tình yêu, và những phụ nữ trong một lúc lầm lỡ đã đi vào con đường tội lỗi.