Chương 12 VILLA GIULIA, ROME
TRONG MỘT THÀNH PHỐ nhan nhản bảo tàng và các kỳ quan khảo cổ, Villa Giulia, kho lưu trữ quốc gia của Ý chuyên về cổ vật và tác phẩm mỹ thuật Etruscan, lại tồn tại khá thầm lặng. Ít khách viếng thăm và dễ bị mọi người bỏ qua, nó chiếm hẳn một cung điện nguy nga bên cạnh vườn Borghese, nơi từng là nhà ở nông thôn của Đức Giáo hoàng Julius III. Vào thế kỷ XVI, từ dinh thự có thể nhìn được các bức tường thành Rome và triền dốc thoai thoải tràn ngập ánh nắng của dãy đồi Parioli. Ngày nay trên ngọn đồi thì nhấp nhô các tòa chung cư nối tiếp nhau, còn bên dưới cửa sổ nơi ẩn cư xa xưa của giáo hoàng là một đại lộ ồn ã, rộng thênh thang, cho khách bộ hành tự đánh cược tính mạng mình mà qua lại. Khoảng sân cỏ phía trước đã biến thành bãi đậu xe nhân viên. Các chắn bùn cũ mòn và lớp sơn phai nhạt minh chứng cho mức lương ba cọc ba đồng của đội ngũ công nhân viên đang làm việc vất vả trong các bảo tàng công tại Ý.
Gabriel đến lúc 5:15 chiều và lên thẳng phòng triển lãm tầng hai, nơi trưng bày chiếc bình Euphronios. Chiếc bình, vốn được xem là một trong những tác phẩm nghệ thuật vĩ đại nhất, đang được đặt trong một hộp kính giản đơn. Có một tấm biển nhỏ kể về lịch sử rối ren của chiếc bình - bị đánh cắp từ một ngôi mộ gần Cerveteri vào năm 1971 và được bán cho Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan với mức giá sốc một triệu đô, và rồi, nhờ những nỗ lực bền bỉ của chính phủ Ý, nó cuối cùng đã trở về đúng quê hương của mình. Di sản văn hóa đã được bảo vệ, Gabriel vừa nghĩ vừa nhìn quanh căn phòng vắng bóng người, nhưng với cái giá nào đây? Có gần năm triệu người tham quan Bảo tàng Met mỗi năm, nhưng ở đây, trong những phòng triển lãm vắng vẻ của Villa Giulia, chiếc bình đứng chỏng chơ đơn độc trên kệ với nỗi buồn của một vật trang trí đang tích bụi thời gian. Nếu có một nơi mà chiếc bình thực sự thuộc về, ông thầm nghĩ, thì đó là trong ngôi mộ cổ của một người Etruscan giàu có đã mua nó từ thương nhân Hy Lạp hai nghìn năm trăm năm trước.
Nghe thấy tiếng giày cao gót gõ lộp cộp, Gabriel xoay lại và thoáng trông thấy một phụ nữ thanh lịch, dong dỏng cao đang bước trên lối đi, tiến đến từ phòng trưng bày bên cạnh. Mái tóc đen mềm mại buông nhẹ ngang vai, và đôi mắt nâu to tròn ánh lên nét thông minh sắc sảo. Đường cắt may khéo léo của bộ vest cùng món trang sức lấp lánh trên cổ tay rám nắng khi bà vươn tay về phía Gabriel, cho thấy bà còn nguồn thu nhập khác ngoài bảo tàng. Bà giữ cái ôm lâu hơn bình thường, như thể bà đã mong chờ được gặp ông từ lâu. Bà dường như cũng biết rõ vẻ ngoài của mình gây ấn tượng thế nào.
“Anh đang mong đợi một người khoác áo thí nghiệm trắng à?”
“Tôi chỉ biết một nhà khảo cổ học duy nhất,” Gabriel đáp, “và áo ông ấy thường bê bết bùn.”
Tiến sĩ Veronica Marchese thoáng mỉm cười. Bà ít nhất đã năm mươi, nhưng ngay cả dưới ánh đèn halogen sáng rỡ của bảo tàng, trông bà chỉ như vừa bước qua tuổi ba mươi lăm. Tên bà, ngay khi nghe Tướng Ferrari nói ra, Gabriel lập tức thấy quen thuộc, vì nó đã xuất hiện hàng chục lần trong các tài khoản e-mail của Claudia. Bây giờ ông nhận ra khuôn mặt bà cũng quen thuộc nốt. Ông đã nhìn thấy bà lần đầu tiên bên ngoài Nhà thờ Thánh Anne, khi kết thúc thánh lễ an táng của Claudia Andreatti. Lúc ấy bà đứng hơi tách khỏi đoàn người đưa tang, và đôi mắt bà không hướng về quan tài mà cứ dán chặt vào Luigi Donati. Có gì đó trong ánh nhìn của bà, Gabriel nhớ lại, như một tia trách móc mơ hồ.
Bây giờ bà bước qua Gabriel, nhìn qua tấm kính cường lực của hộp trưng bày và săm soi hình vẽ trên thân chiếc bình. Nó khắc họa thi hài bất động của Sarpedon, con trai thần Zeus, được khiêng đi mai táng bởi hình ảnh nhân cách hóa của thần Ngủ và thần chết. Hình ảnh này rất giống với bố cục của bức Hạ thi thể Chúa.
“Tôi ngắm nhìn nó mãi không chán,” Tiến sĩ Marchese dịu dàng nói. “Nó đẹp gần sánh ngang với bức tranh của Caravaggio mà anh đang phục chế cho Vatican.” Bà liếc nhìn qua vai và hỏi, “Anh đồng ý không, Allon?”
“Thực ra, tôi không đồng ý.”
“Anh không quan tâm đến bình cổ Hy Lạp ư?”
“Ý tôi không phải vậy.”
Đôi mắt bà chậm rãi quét qua người ông, như thể ông là một bức tượng đặt trên bệ. “Bình cổ Hy Lạp là một trong những món đồ tạo tác đặc sắc nhất,” bà nói. “Nếu không có chúng thì sẽ không có Caravaggio. Và thật không may, có một số kẻ trên thế giới sẵn sàng bất chấp tất cả để sở hữu chúng.” Bà dừng lại trầm ngâm. “Nhưng anh không đến đây để tranh luận về giá trị thẩm mỹ của nghệ thuật cổ. Anh ở đây vì Claudia.”
“Tôi cho rằng cô đã xem cuộc họp báo của Tướng Ferrari?”
“Ông ấy dễ dàng thao túng cánh phóng viên, cũng như mọi khi.” Giọng bà chẳng có vẻ gì ấn tượng. “Nhưng rõ ràng ông ấy đã học được cách né tránh của Vatican.”
Đại tướng đã cảnh báo Gabriel về sự hóm hỉnh chua chát của Tiến sĩ Marchese. Tốt nghiệp Đại học La Sapienza của Rome, bà được coi là chuyên gia hàng đầu nước Ý về nền văn minh Etruscan và là cố vấn chuyên môn cho Biệt đội Nghệ thuật trong nhiều vụ án, bao gồm cả vụ điều tra Medici. Sau cuộc tấn công vào kho hàng của Medici tại Geneva, bà đã bỏ ra hàng tuần liền để xem xét các hiện vật thu được, cố gắng xác định nguồn gốc từng món và nếu có thể, tra ra thời điểm nó bị khai quật bởi các tay cướp mộ. Phụ tá cho bà lúc đó là một tài năng trẻ do chính bà đỡ đầu tên Claudia Andreatti.
“Đại tướng nói với tôi rằng cô là người đã giúp Claudia được nhận công việc tại Vatican.”
“Cô ấy là người bạn thân nhất của tôi,” Veronica Marchese trả lời, “nhưng cô ấy không cần sự trợ giúp của tôi. Claudia là một trong những người tài năng nhất từng làm việc cho tôi. Cô ấy kiếm được công việc hoàn toàn dựa vào sức mình.”
“Cô biết rằng cô ấy đã tiến hành thẩm tra bộ sưu tập cổ vật của Vatican. Trong thực tế, cô ấy thường xuyên tham khảo ý kiến của cô mà.”
“Rõ là anh đã đọc e-mail của cô ấy.”
“Và danh sách các cuộc gọi từ di động của cô ấy nữa. Tôi biết cô ấy đã liên hệ với Roberto Falcone trước khi chết. Tôi hy vọng cô có thể cho tôi biết lý do tại sao.”
Veronica Marchese rơi vào im lặng. “Claudia kể cô ấy đã phát hiện ra một vấn đề trong bộ sưu tập,” cuối cùng bà nói. “Cô ấy nghĩ Falcone có thể giúp.”
“Loại vấn đề gì?”
“Rõ ràng là có nhiều hiện vật bị mất tích. Rất nhiều.”
“Từ kho lưu trữ ư?”
“Không chỉ kho lưu trữ. Cả phòng trưng bày nữa.”
Gabriel bước đến cạnh bà và dán mắt vào chiếc bình. “Và khi Vatican thông báo rằng Claudia đã tự sát trong Vương cung thánh đường?”
“Tôi thấy nghi ngờ, đó là nói giảm nói tránh rồi đấy.”
“Nhưng cô vẫn im lặng.”
Đó là một lời nhận xét. Bà đáp lời, không phải với Gabriel mà như đang nói chuyện với thi hài của Sarpedon.
“Chuyện đó thật khó khăn,” bà nói khẽ. “Nhưng, đúng vậy, tôi vẫn im lặng.”
“Tại sao?”
“Bởi vì có người đã yêu cầu tôi làm vậy.”
“Ai?”
“Chính cái người đã yêu cầu anh âm thầm điều tra cái chết của cô ấy.”
“Đức ông Donati ư?”
“Đức ông?” Bà nở một nụ cười u sầu. “Tôi vẫn không quen gọi anh ấy như vậy.”
Quán cà phê của bảo tàng được đặt trong một nhà kính cũ trên khoảng sân chính của dinh thự. Phục vụ quán là một phụ nữ sáu mươi tuổi với cặp tóc ghim đầy trên mái tóc muối tiêu. Bà đang chốt máy tính tiền khi họ bước vào, nhưng Veronica ngọt ngào thuyết phục bà pha giúp hai tách cappuccino cuối cùng. Họ ngồi xuống chiếc bàn sắt nhỏ nhắn phía trong góc, bên cạnh một giàn hoa. Mưa tí tách trên mái nhà bằng kính trong khi nữ tiến sĩ xem xét mảnh gốm vỡ Gabriel lấy được từ nhà của Falcone ở Cerveteri.
“Vợ anh quả nhiên có đôi mắt tinh tường. Người trong hình vẽ này rõ ràng là một tín đồ của thần Rượu Nho Dionysus. Nếu tôi đoán không nhầm thì đây có thể là tác phẩm của Họa sĩ thời Menelaus, có nghĩa là nó nên ở đây, tại Villa Giulia, chứ không phải trên bàn bếp của một tên trộm mộ.” Bà trả lại mảnh gốm cho Gabriel. “Thật đáng tiếc, nó có thể còn nguyên vẹn trước khi rơi vào tay của Falcone và đồng bọn hắn.”
“Tại sao nó lại bị vỡ?”
“Đôi khi đồ gốm bị đâm vỡ bởi thanh spillo mà bọn tombarolo sử dụng để xác định vị trí ngôi mộ. Nhưng thường thì bọn tombarolo và mấy tay môi giới cố ý đập vỡ bình để sau đó, bọn chúng có thể tuồn từng mảnh vỡ ra thị trường hòng tránh sự chú ý ngoài ý muốn. Đến khi tất cả các mảnh vỡ đều nằm trong tay của một lái buôn duy nhất, chúng sẽ vờ vịt như thể chiếc bình đã thất lạc từ lâu nay bất ngờ xuất hiện.” Bà chậm rãi lắc đầu vẻ ghê tởm. “Chúng là lũ cặn bã. Nhưng cực kỳ tinh vi.”
“Và nguy hiểm,” Gabriel nói thêm.
“Có vẻ thế thật.” Bà định châm một điếu thuốc nhưng dừng lại. “Tôi xin lỗi,” bà nói, đẩy trả điếu thuốc vào bao. “Luigi kể với tôi anh rất ghét thuốc lá.”
“Ông ấy còn kể gì với cô nữa?”
“Luigi kể rằng anh là một trong những người xuất sắc nhất mà anh ấy từng gặp. Anh ấy còn bảo anh hẳn đã có thể làm một linh mục tuyệt vời.”
“Tôi chăm sóc những bức tranh chứ không chăn dắt con chiên. Hơn nữa,” ông nói thêm, “tôi là một kẻ tội lỗi không có hy vọng được cứu rỗi.”
“Linh mục cũng phạm tội. Ngay cả những người tốt.”
Bà trút ba gói đường vào tách cà phê của mình và khuấy nhẹ. Lẽ ra Gabriel nên suy ngẫm về vụ án, nhưng ông không thể ngăn mình tự hỏi làm thế nào mà cuộc đời ngài thư ký riêng của Đức Giáo hoàng lại dính dáng đến một người phụ nữ như Veronica Marchese, ông tưởng tượng ra một số kịch bản, nhưng chẳng cái nào trong số đó tốt cả.
“Tôi cứ nghĩ rằng điệp viên phải giỏi che giấu suy nghĩ của mình,” bà nói.
“Tôi chính thức nghỉ hưu rồi.”
“Tốt. Bởi vì rõ ràng anh đang tò mò sao Luigi và tôi biết nhau. Chỉ cần nói rằng chúng tôi là bạn bè thâm giao. Trên thực tế, tôi là người đầu tiên đề nghị thẩm tra lại bộ sưu tập của Giáo hội.”
“Cô lo ngại có hiện vật mang lai lịch không được sạch sao?”
“Hãy cứ nói rằng, trước thực tại chính trị hiện nay, tôi cho rằng sẽ khôn ngoan hơn khi Luigi biết rõ mọi chuyện hơn kẻ thù tiềm ẩn của anh ấy.”
“Cô hẳn đã có thể làm một luật sư giỏi.”
“Tôi là một luật sư,” bà nói, “đồng thời là một nhà khảo cổ.”
“Tại sao cô không tự đứng ra tiến hành cuộc thẩm tra?”
“Đó không phải bộ sưu tập của tôi. Bên cạnh đó, Luigi đã có một ứng cử viên hoàn hảo cho công tác này từ nội bộ nhân sự của bảo tàng.”
“Claudia.”
Veronica Marchese chậm rãi gật đầu. “Cô ấy là một thám tử bẩm sinh. Cô ấy làm việc không chê vào đâu được.”
“Nhưng khi xem xét các ghi chú và hồ sơ nghiên cứu của cô ấy, tôi chẳng thấy nhắc đến vấn đề gì cả. Thực ra, có vẻ như cô ấy đã phát cho bộ sưu tập một giấy chứng nhận sức khỏe an toàn.”
“Đó là bởi vì cô ấy đã được khuyên không nên viết bất kỳ phát hiện gì ra giấy trắng mực đen.”
“Ai đã khuyên như vậy?”
“Tôi.”
“Cô ấy có kể với cô họ mất những gì không?”
“Cô ấy không nêu cụ thể chi tiết, chỉ nói là cô không thể tìm ra vài chục hiện vật. Chẳng có vật nào quá quan trọng,” bà nhanh chóng bổ sung, “nhưng chúng có giá trị lớn, đích thị là những thứ có thể làm nở mày nở mặt một tộc trưởng Ả Rập hay một tay tài phiệt Nga cỡ trung. Cô ấy tập hợp tất cả thành một danh sách và đưa nó cho một người bạn cũ, kẻ có thể chỉ cho cô nơi để tìm chúng.”
“Roberto Falcone?”
“Chính xác.”
“Làm thế nào mà Claudia biết một người như Falcone?”
“Hắn làm việc với cha cô ấy.”
“Ý cô là cha của Claudia làm việc cho Roberto Falcone?”
“Không,” Veronica Marchese đáp, khẽ lắc đầu. “Cha của Claudia sẽ không bao giờ làm việc cho một gã như Roberto Falcone. Falcone làm việc cho ông ấy.”
Người phụ nữ phía sau quầy nhướng mắt ra hiệu bà muốn đóng cửa quán. Gabriel và Veronica Marchese nhanh chóng uống nốt tách cà phê của mình và sau đó bước ra ngoài. Màn đêm đã buông xuống và một luồng gió ẩm ướt đang cuộn xoáy qua hành lang hình vòng cung. Veronica chậm rãi châm một điếu thuốc và bắt đầu kể với Gabriel những điều không được ghi vào hồ sơ cá nhân của Claudia Andreatti tại Vatican. Rằng cô đã lớn lên tại Tarquinia, một thành phố Etruscan cổ kính nằm ở phía bắc Cerveteri. Rằng cha cô, Francesco Andreatti, một người lao động nhà mấy đời làm nông, đã bổ sung cho thu nhập ít ỏi của gia đình bằng một cái xẻng và một cái spillo. Dường như ông sở hữu một khả năng độc đáo, có thể khai quật đủ thứ cổ vật từ dải đồng bằng mấp mô vùng Lazio, một tài năng chỉ được sánh ngang bởi khả năng giữ cho Hiến binh Quốc gia Ý và bọn Mafia không quấy rầy ông. Ông giàu lên nhờ nghề đào bới của mình, mặc dù tất cả mọi người ở Tarquinia đều tin rằng ông là một thợ xây đá bình thường. Cả hai cô con gái sinh đôi của ông cũng tin như thế.
“Khi nào thì họ biết được sự thật về ông?”
“Ông thú nhận tội lỗi của mình khi đang hấp hối vì căn bệnh ung thư. Ông cũng kể với hai con về chiếc thùng thép nơi ông cất giấu các cổ vật khai quật của mình. Claudia và Paola đợi đến sau đám tang mới báo cho Hiến binh Quốc gia Ý. Hai chị em chỉ mới mười sáu tuổi vào thời điểm đó.”
“Paola dường như đã quên tuột toàn bộ chuyện này.”
“Tôi không ngạc nhiên khi cô ấy không kể cho anh biết. Đó không phải là chuyện một cô con gái thích nhớ đến về cha mình. Rủi thay, trong gia phả hầu hết chúng tôi đều có lẫn một tội phạm đâu đó. Tôi e rằng đó là lời nguyền của nước Ý.”
“Hơi mỉa mai nhỉ, cô có thấy vậy không?”
“Rằng con gái của một tay tombarolo lại cống hiến mình cho việc chăm sóc và bảo quản cổ vật ư?”
Gabriel gật đầu.
“Thật ra cũng không phải vô tình đâu. Claudia cảm thấy cực kỳ xấu hổ về cha mình và muốn bù đắp phần nào cho thiệt hại mà ông đã gây ra. Hẳn nhiên, cô ấy che giấu quá khứ của mình một cách cẩn thận. Nếu chuyện cha cô là một tên trộm mộ lỡ mà truyền ra trong cộng đồng giám tuyển bảo tàng, đó hẳn sẽ là bóng mây bất hạnh chụp lên cuộc đời cô ấy.”
“Nhưng cô đã biết.”
“Cô ấy kể với tôi trong quá trình điều tra vụ Medici.
Cô ấy cảm thấy cần phải nói vì lúc đó chúng tôi đang làm việc với Tướng Ferrari.” Veronica Marchese dừng lại, sau đó nói thêm, “Claudia luôn phân biệt rõ ràng giữa đúng và sai. Đó là một trong những điều tôi thích nhất về cô ấy.” “Cô có biết Falcone đã nói gì với cô ấy không?” “Cô ấy không kể tôi nghe. Cô ấy nói cần phải bảo vệ tính liêm khiết trong cuộc điều tra của cô ấy.”
Họ đi ngang qua hiệu sách đóng cửa kín mít của bảo tàng và bước ra khỏi cổng trước. Mưa bắt đầu nặng hạt. Bà rút một chùm chìa khóa trong túi xách ra và bấm chìa điều khiển từ xa, khởi động một chiếc Mercedes SL bóng loáng. Trông chiếc xe có vẻ lạc lõng ở viện bảo tàng. Tiến sĩ Veronica Marchese cũng thế.
“Tôi cũng muốn cho anh quá giang,” bà áy náy nói, “nhưng giờ tôi có một cuộc hẹn khác. Nếu tôi có thể hỗ trợ thêm bất cứ điều gì thì anh cứ gọi cho tôi. Và chuyển lời hỏi thăm của tôi đến Luigi nhé.”
Bà rảo bước về chiếc xe của mình, rồi đột ngột dừng bước và quay lại nhìn ông. “Tôi vừa nhận ra có một điểm thuận lợi cho anh,” bà nói. “Tướng Ferrari vừa mới thu hồi số cổ vật trị giá hàng triệu euro từ những kẻ đã giết Claudia. Điều đó có nghĩa là bọn chúng rất nóng lòng bổ sung lại kho báu vật của chúng. Nếu tôi là anh, tôi sẽ tìm một thứ gì đó không thể cưỡng lại được.”
“Sau đó thì sao?”
“Đập nó ra thành nhiều mảnh,” bà đáp. “Và tuồn từng miếng cho chúng.”
Bà cúi người chui vào xe và lái nó hòa vào dòng giao thông điên cuồng của giờ cao điểm tối ở Rome. Gabriel đứng đó một lúc, thầm thắc mắc tại sao Đức ông Luigi Donati lại quên không đề cập đến việc Cha quen biết với người bạn thân nhất của Claudia Andreatti. Linh mục cũng phạm tội, ông thầm nghĩ. Ngay cả những người tốt.