Chương 7
Biển tên phố treo lơ lửng vào một cột đèn cong queo đứng bên một hố bom. Đi quanh hố, Gơrebê thấy ở dưới đấy, một tấm nệm giường đã rách toang. Cách đó một quãng, một căn nhà có vẻ còn nguyên vẹn nổi lên giữa đống đổ nát. Gơrebê lẩm bẩm, nhà số 18. Phải là nhà số 18. Cầu chúa, sao cho đấy là nhà số 18.
Nhưng bóng tối thật là giả dối. Căn nhà trông xa tưởng nguyên vẹn, chỉ là mặt tiền che khuất một đống gạch đổ. Một cây đàn dương cầm bị mắc kẹt giữa những gióng sắt ở ngang tầng lầu thứ nhất. Nắp đã bật ra và những phím đàn nham nhở trông như hàm răng dữ tợn của một thứ quái vật thời tiền sử. Cửa ngoài mở. Gơrebê bước vào.
– Đứng lại! Có người quát. Anh tìm gì?
Anh không trả lời. Quả thật anh không biết nhà bố mẹ mình có thể còn ở đâu được nữa. Đã bao năm, anh biết rõ từng cửa sổ, từng viên gạch, nhưng trong bóng tối, giữa cảnh hỗn loạn này… Anh còn không biết là mình đứng ở dãy bên nào trong đường phố nữa.
– Này! Tiếng người lại hỏi. Có phải anh muốn cho tường đổ vào đầu phải không?
Nhưng Gơrebê vẫn bước tới. Bây giờ anh đã nhận ra một đoạn cầu thang ở trong nhà. Anh lùi lại để cố nhận số nhà. Một người trưởng khối hiện ra trước anh.
– Anh làm gì ở đây?
– Có phải nhà số 18 ở đây không? Nhà số 18 ở đâu?
– Số 18 à?
Người trưởng khối khẽ hất mũ ra sau:
– Nhà số 18 ở đâu? Có phải anh muốn nói: nhà số 18 trước kia ở đâu phải không?
– Cái gì cơ?
– Anh không thấy à?
– Không phải nhà số 18 ư?
– Anh định nói: có phải nhà số 18 trước kia ở đây không? Trước kia ở đây, trước kia, anh nghe rõ chưa, bởi vì bây giờ chẳng còn gì hết.
Gơrebê túm lấy ve áo người đó. Anh giận dữ nói:
– Tôi không đùa với ông đâu. Nhà số 18 ở đâu?
Viên trưởng khối ngẩng bộ mặt xám xì nhìn anh.
– Buông ngay ra không tôi kêu cảnh sát bây giờ. Anh đến đây làm gì? Người ta đang dọn dẹp khu này. Tôi sẽ cho bắt anh đấy.
– Không bắt người lính ở mặt trận về được
– Gớm nhỉ! Thế anh cho đây không phải là mặt trận à?
Gorebê buông y ra. Anh giải thích.
– Tôi ở nhà số 18, phố Haken. Bố mẹ tôi còn ở đấy.
– Không còn ai ở phố này cả.
– Không còn người nào à?
– Không còn ai hết. Tôi có trách nhiệm nên tôi biết rõ. Trước kia tôi cũng ở đây.
Y cười như điên.
– Trước kia tôi ở đây, trước kia ở đây, anh có biết không, y quát lên. Chúng tôi bị ném bom sáu lần trong vòng nửa tháng. À! Anh là lính ở ngoài mặt trận về hả? Anh và các bạn của anh làm gì ở ngoài mặt trận vậy? Trông các anh béo tốt nhỉ? Chắc ở ngoài đó, các anh không vất vả lắm. Còn vợ tôi, vợ tôi đâu rồi? Vợ tôi ở kia - Y chỉ vào đống gạch vụn. Có ai cất công bới vợ tôi ra không? Chẳng có ai. Chết rồi thì cần quái gì. Những người đi dọn dẹp nói thế đấy. Họ còn bận việc khác. Còn hồ sơ, bàn giấy, nhiều nhân viên cấp cứu quá nên không có thì giờ nghĩ đến vợ tôi - Y ghé khuôn mặt căm hờn của y lại sát mặt Gơrebê - Anh lính ơi! tôi cho anh biết nhé. Không ở trong chăn thì không biết chăn có rận đâu. Mà ở trong chăn rồi thì đã quá muộn. Anh lính đẹp trai ngực đầy huân chương ơi! - y nhổ nước miếng - Nhà số 18 à? Anh đang dẫm chân lên nhà số 18 rồi mà không biết đấy!
Gơrebê quay mặt và bỏ đi. “Mình dẫm chân lên nền nhà rồi mà không biết! Không phải! Mình sắp thức dậy trong hầm cái làng Nga không tên rồi. Mình sắp nghe tiếng Immecman, Muychkê và Daoê chửi lũ rận đây này. Mình đang ở Nga, không phải ở Đức. Nước Đức đã được bảo vệ. Nước Đức còn nguyên vẹn”.
Anh nghe tiếng người gọi nhau và tiếng cuốc bổ vào đá. Một toán người vây quanh một căn nhà còn bốc khói. Một dòng nước nhỏ chảy từ một ống dẫn nước bị tiện đứt. Ánh đèn soi trong nước thành một thứ ánh sáng lờ mờ. Anh chạy đến chỗ một người đang ra lệnh.
– Nhà số 18 ở đây, phải không?
– Trời! Đi đi! Anh làm gì ở đây?
– Tôi đi tìm cha mẹ tôi, trước ở nhà số 18. Bây giờ bố mẹ tôi ở đâu?
– Làm sao tôi biết được. Tôi có là trời đâu.
– Bố mẹ tôi có còn sống không?
– Anh đi hỏi ở chỗ khác. Tôi không biết việc đó. Ở đây người ta đang đào bới.
– Có người bị chôn ở dưới này ư?
– Hẳn là có chứ. Anh tưởng người ta đào chơi đấy hả?
Y quay lại nói với toán người của y.
– Khoan đã! Yên lặng! Vinman, gõ đều đều xem nào.
Toán đến dọn dẹp đi từng người một ra khỏi hố. Họ thuộc đủ các nghề nghiệp và thành phần, tụ họp thành một mớ hỗn độn, nhưng tuy họ mặc áo len dài tay, cổ cao, áo cỡ cứng, quần áo thợ thuyền hay binh phục tạp nham, tất cả đều cùng một vẻ mệt nhoài, cùng bị một lớp đất phủ lên người. Một người trong bọn, tay cầm cái búa, quỳ xuống đống gạch gõ từng tiếng nhỏ và thưa vào một ống gang trồi lên.
– “Im lặng”, người trưởng toán nhắc lại.
Người cầm búa áp tai vào ống nước. Chỉ nghe thấy tiếng thở của mấy người đang làm việc và tiếng vôi vữa rơi lạo xạo. Tiếng còi xe chữa cháy và tiếng chuông xe cấp cứu từ xa vẳng lại. Người cầm búa lại gõ vào ống gang và đứng dậy
– Họ còn trả lời. Họ gõ nhanh hơn. Chắc họ thiếu không khí.
Anh ta lại gõ thêm vài búa nữa để động viên.
– Mau lên, viên trưởng toán nói, làm đi thôi. Bắt đầu phá đống vôi phía bên phải này. Phải kiếm cách kéo cái ống này ra cho không khí lọt vào.
Gorebê vẫn đứng bên y, hỏi:
– Đây là hầm phòng không, phải không?
– Chứ sao. Thế anh cho nó là gì? Nếu họ không ở trong hầm thì họ đã chẳng còn sống được từ khuya rồi.
– Ông cho đây là những người trong nhà này à? Ông trưởng khối nói với tôi rằng không còn ai ở đây từ lâu rồi mà.
– Ông ta bị ngớ ngẩn từ trận bom trước. Chúng tôi chỉ cần biết là có người ở trong đó chờ được cấp cứu. Thế là đủ. Họ ở đây hay ở đâu, không cần lắm.
Gơrebê bỏ sắc ra.
– Tôi còn khỏe, tôi có thể giúp được một tay. Anh nhìn người trưởng toán. Tôi phải vào đấy mới được. Biết đâu bố mẹ tôi chẳng ở trong đó.
– Tốt - Vinman, có thêm người phụ đây. Cố kiếm cho anh ta cái cuốc nhé.
Đôi chân bị nghiền nát hiện ra trước tiên. Nó còn bị kẹt dưới một cột xà. Người đàn ông còn sống và còn tỉnh. Gơrebê cúi nhìn mặt người đó. Anh không biết ông ta. Họ cưa cây xà ra và đưa cáng đến. Người đàn ông không kêu một tiếng nào nhưng đôi mắt y từ từ đảo đi đảo lại.
Họ mở rộng lối vào và thấy hai người chết. Cả hai bị chết bẹp. Mặt họ bị ép phẳng, mũi và cằm biến mất. Răng thụt vào sâu trong lợi như những hạnh nhân trong bánh gatô. Gơrebê đến gần. Anh thấy những mớ tóc đen bết máu. Bố mẹ anh tóc vàng. Người ta kéo xác chết ra giữa phố. Bây giờ những người đó trông như vừa bị xe lăn đường cán mỏng ra.
Ánh sáng nhợt nhạt chiếu trên cảnh vật hỗn độn. Mặt trăng vừa mọc trên bầu trời dịu nhạt.
– Bom ném từ hồi nào vậy? Gơrebê hỏi người vừa đến thay anh.
– Chiều qua.
Gơrebê nhìn hai tay mình. Trong thứ ánh sáng hư hư thực thực này, tay anh trông đen ngòm. Máu đen đang nhỏ giọt. Anh không rõ là máu nạn nhân hay máu của chính mình. Anh đã bới đất bằng tay suốt một tiếng đồng hồ. Những người đến cấp cứu vẫn tiếp tục làm việc. Hơi axit từ các hồ bom bốc lên làm cay mắt mọi người. Họ đưa tay áo lên chùi, nhưng nước mắt vẫn không ngừng chảy.
– Này, anh lính, có người gọi to sau lưng anh.
Anh quay lại - Cái sắc của anh phải không?
Qua cặp mắt đẫm lệ, anh thấy bóng người cử động trước mặt, anh hỏi:
– Đâu?
– Kia kìa. Có đứa lấy đi, đang chạy đấy.
Gơrebê lại cầm cuốc lên.
– Nó lấy cắp của anh đấy. Nhanh lên. Đuổi còn kịp. Để tôi làm thay cho.
Gơrebê quá mệt nên không thể suy nghĩ. Anh làm theo lời người đó như máy và nhào về hướng tay chỉ. Anh chạy trên đường phố và thấy người nào đó đang leo lên đống gạch. Anh nhảy mấy bước là kịp tên ăn cắp. Đó là một ông già. Lão cố giữ của lấy được như trẻ con. Gơrebê dẫm lên quai sắc lòng thòng dưới đất. Lão kêu thét lên rồi buông ra ngay. Miện lão rộng và đen, hai mắt sáng quắc dưới ánh trăng.
Một đội tuần tra đi qua. Đó là hai tên SS.
– Cái gì thế?
– Không có gì cả. Gơrebê đưa sắc lên vai và nói. Lão già nín lặng. Chỉ nghe tiếng lão thở hổn hển.
– Anh làm gì ở đây? Một tên SS hỏi. Giấy tờ của anh đâu? Đó là một tên trung úy tóc hoa râm.
– Tôi giúp người ta dọn dẹp ở đằng kia. Đây là nhà bố mẹ tôi.
– Giấy tờ của anh đâu? Tên SS nhắc lại.
Gơrebê nhìn chăm chăm hai người. Anh không muốn tranh cãi để biết bọn SS có quyền xét giấy quân nhân không. Chúng đi hai người và võ trang đến tận răng. Anh tìm giấy công tác và sổ quân nhân. Một tên SS soi đèn pin để đọc giấy tờ. Tia sáng cây đèn làm những tờ giấy trong tay hắn sáng lên như có lân tinh. Gơrebê thấy các bắp thịt của anh rung lên. Sau rồi ánh đèn cũng vụt tắt và tên SS trả giấy cho anh.
– Anh ở số 18 phố Haken à?
– Phải. Gơrebê tức run lên, anh đáp. Ngay chỗ kia. Người ta đang dọn dẹp ở đấy. Tôi tìm gia đình tôi.
– Ở đâu?
– Chỗ kia. Anh không thấy à?
– Đấy không phải nhà số 18.
– Sao?
– Đấy không phải nhà số 18 mà là nhà số 24. Số 18 là nhà bên cạnh.
Hắn chỉ một ngôi nhà đổ còn tua tủa rầm và xà.
– Anh có chắc không? Gơrebê ngập ngừng nói.
– Chắc chứ. Tất cả các nhà đổ đều giống nhau. Nhưng nhà số 18 ở kia. Tôi biết chắc như vậy.
Gơrebê nhìn căn nhà đổ. Nó không bốc khói nữa.
– Khối nhà này không phải bị bom chiều qua, tên SS nói tiếp. Tôi nhớ hình như nó bị đổ từ tuần trước hay hai ba tuần trước thì phải.
– Các anh có biết… Gơrebê ngừng lại và cố sức nói tiếp. Các anh có biết là những người ở đây còn sống không?
– Cái đó tôi không biết. Thường vẫn có người sống sót. Có lẽ ông bà già anh không ở trong nhà. Phần nhiều người trong khu này ra hầm công cộng cả.
– Có thể hỏi thăm tin tức ở đâu nhỉ? Tôi có thể đến đâu để tìm bố mẹ tôi?
– Đêm nay thì không hỏi ở bất cứ đâu được. Tòa thị chính đã bị phá hủy, tất cả đều lộn tùng phèo lên rồi. Sáng mai anh ra trạm cứu tế mà hỏi. Anh có chuyện gì với lão già này?
– Không có gì. Thế các ông cho là không còn người chết dưới đống gạch này à?
– Dưới đống gạch đổ lúc nào cũng có người chết. Muốn đào hết được, nhân công phải đông gấp mười lần. Bọn khốn nạn ném bom cả thành phố mà không phân biệt gì hết.
Bọn SS quay đi. Gơrebê hỏi thêm:
– Đây có phải là khu cấm không?
– Sao anh lại hỏi vậy?
– Ông trưởng khối bảo với tôi thế.
– Lão trưởng khối điên rồi. Mà cũng chẳng còn trưởng khối nữa. Anh muốn ở đây bao lâu cũng được.Có lẽ đến trung tâm Hồng thập tự anh có thể kiếm được chỗ ngủ đó. Ở gần ga ấy.
Gơrebê tìm lối vào nhà. Gạch đá đã được dọn dẹp một phần nhưng không thấy lối vào. Anh trèo lên một mảng tường. Một cầu thang từ mặt đất đưa lên lầu một. Tay vịn và bậc đi còn nguyên vẹn nhưng thang gác dừng lại ở khoảng không, thật vô lý. Chỉ có những mảng tường đã rạn đứng sững. Qua một lỗ thủng trên mái nhà, hiện ra một khoảng trời đùng đục. Trong một góc có một chiếu ghế bành bằng nhung đặt ngay ngắn với một chủ ý rõ ràng. Bức tường sau nhà đổ nguyên cả khối xuống vườn và khu đổ nát sát bên. Một bóng đen lén lút vụt qua. Gơrebê nghĩ ngay đến lão già lúc nãy, nhưng anh nhận ra đó là một con mèo. Tự nhiên anh nhặt một viên gạch và ném con vật. Ý nghĩ con mèo này ăn thịt người chết ám ảnh anh. Anh ra vườn, đi loạng choạng trên đống gạch đổ. Tên SS nói đúng, đây là nhà anh. Anh vừa nhận ra một giàn hoa, không hiểu sao lại thoát khỏi tai họa một cách lạ lùng. Anh ngồi xuống một chiếc ghế dài nhỏ, trước kia đặt dưới gốc cây ti-ơn, nay đã bị tiện cụt. Anh nhẹ nhàng mơn trớn vỏ cây và cảm thấy mấy viết chữ anh đã khắc vào đó mấy năm trước. Anh đứng dậy. Bây giờ ánh trăng vằng vặc chiếu trên tường sáng chói trên một phong cảnh huyền ảo, một phong cảnh mơ hồ, mộng mị. Gơrebê đã quen các cảnh tàn phá mà anh được chứng kiến đã bốn năm nay. Anh có cảm giác như lần đầu tiên thấy cảnh hoang tàn này.
Hai cái cửa trông ra vườn đã bị khóa cứng lại. Gơrebê gõ vài tiếng vào một ống gang và khao khát lắng nghe. Bỗng một tiếng động nhẹ thoảng qua. Anh nghĩ có lẽ gió. Tiếng động lại nổi lên. Anh chạy ra phía thang gác. Con mèo nhảy vọt lên nấp ở bậc trên cùng. Anh lại chăm chú lắng nghe. Người anh run lên. Và anh bỗng tin chắc rằng bố mẹ anh, bị vùi dưới đống gạch này, còn nằm dưới đó, vẫn sống và đang cào đến xước tay để cố với tới anh.
Anh đẩy vài tảng đá, suy nghĩ một lát rồi chạy tới toán người đang dọn. Anh vấp phải một hòn đá, trượt xuống một vũng nước, xước đầu gối và tay, sau cùng cũng tìm được căn nhà mà lúc ban đêm, anh đã phụ dọn dẹp.
– Lại đây. Đây không phải nhà số 18, đây là nhà số 22. Anh em sang bên kia dọn giúp tôi đi.
– Cái gì vậy? Viên trưởng toán đứng dậy hỏi.
– Nhà số 18 ở đàng kia, bố mẹ tôi đang chôn ở dưới đó, mau lên.
– Đâu?
– Căn nhà lớn kia.
Hắn đưa mắt nhìn căn nhà Gơrebê chỉ.
– Ở đấy à? Việc cũ rồi, hắn nói. Chậm quá, anh lính ơi. Cứ làm tiếp ở đây là hơn.
Gơrebê bỏ xắc trên vai xuống.
– Bố mẹ tôi ở đấy. Tôi có nhiều thứ lắm, đồ ăn, tiền này.
Người kia quay nhìn anh với hai mắt đỏ ngầu vì axit.
– Đấy không phải lý do để bỏ mặc những người đang đợi dưới này?
– Đã đành thế… nhưng…
– Ở đây, họ vẫn còn sống.
– Làm xong, các anh có thể trở lại…
– Xong à? Anh có thấy mọi người đã mệt lả rồi không?
– Tôi đã phụ giúp các anh hàng giờ. Các anh có thể giúp lại tôi.
– À! Viên trưởng toán quát lớn. Anh phải biết điều một chút chứ. Lại đấy mà bới gạch lên chẳng có ý nghĩa gì hết. Anh không hiểu à? Anh có biết dưới đống gạch đó còn xác chết không đã chứ! Không là điều chắc. Nếu có thì mấy ngày nay đã nghe tiếng rồi. Thôi, bây giờ anh hãy để cho chúng tôi yên.
Hắn nhặt cuốc lên, Gơrebê đứng lặng. Anh nhìn lưng những người đang làm việc. Anh thấy những cái cáng. Anh thấy hai người y tá vừa tới. Nước trong ống bị vỡ chảy ngập đầy phố. Đột nhiên anh cảm thấy sức lực trong người anh tan biến. Anh thoáng nghĩ đến việc trở lại giúp toán người đang đào bới. Anh đã kiệt sức. Anh chậm chạp trở về nơi trước đây là nhà số 18.
Anh ngắm nhìn đống gạch hỗn độn đó. Anh nhấc vài tảng đá lên rồi lại bỏ xuống. Việc đó vượt quá sức người. Những đống đất xốp phủ lên khối bê tông, có lẫn những tảng đá lớn và những cây xà nhỏ xoắn vào nhau.
Căn nhà được xây dựng chắc chắn, bây giờ không thể phá đống gạch đổ được. Anh nghĩ, có thể bố mẹ mình đã chạy thoát không chừng. Có lẽ người ta đã đưa bố mẹ mình đi tản cư rồi. Và bây giờ bố mẹ mình đã ở tại một làng về phía Nam hay ở Rôthenbua. Mẹ ơi, sao con mệt thế, con không còn đầu óc, lòng dạ nào nữa.
Anh ngồi xuống, tựa vào thang gác. Anh nghĩ, cái thang của Gia-cốp[28] đây. Thật sự thì đây là cái gì vậy? Có phải đây là một cái thang lên trời không? Có phải các thiên thần đã đi qua những bậc này không? Các thiên thần đâu rồi? Biến thành máy bay rồi sao? Trời là đâu, đất là đâu? Đất ư, ta đã đào bao nhiêu mồ ở dưới đất rồi. Tôi đang làm gì đây? Tại sao không ai muốn giúp tôi thế này? Tôi đã thấy hàng ngàn nhà đổ. Nhưng thật ra tôi chưa thấy gì. Đây là lần đầu tiên tôi được thấy một căn nhà đổ, căn nhà đầu tiên của tôi bị phá hủy, căn nhà đầu tiên của tôi, căn nhà của tôi. Tại sao tôi không bị chôn vùi dưới đống gạch này? Đáng lẽ tôi phải ở dưới đó.
Yên tĩnh đã trở lại. Những chiếc cáng cuối cùng đã được đưa đi. Trăng từ từ lên cao. Ánh trăng hình lưỡi liềm lạnh lùng soi sáng cả thành phố. Bỗng con mèo lại xuất hiện. Nó ngắm nhìn Gơrebê một lát. Nó rón rén lại gần, lặng lẽ lướt đi cho đến khi chạm vào chân anh. Nó cong người, kêu gù gừ vẻ khoái trá. Sau đó, nó leo lên đùi anh và nằm cuộn tròn ở trên đó. Gơrebê đã ngủ rồi.
[28] Theo kinh thánh thì Gia-cốp, một bô lão tộc trưởng người Hêbrơ, vì phải chạy trốn trước cơn thịnh nộ của anh ruột đã tới một nơi hoang vắng rồi ngủ thiếp đi. Trong giấc ngủ, ông ta mê thấy một cái thang chân ở dưới đất, đầu lên tận trời. Các thiên thần lên xuống thang đó và cùng lúc ấy, Chúa báo mộng cho Gia-cốp là con cháu ông sẽ đông đúc như bụi trên trái đất. 14 năm sau, ông trở về đất Thánh ở Palextin và sinh hạ được 12 con, thành lập 12 bộ tộc Ixraen.
Thang Gia-cốp báo hiệu một điều tốt, một giấc mơ đẹp.