Chương 20

Trận bom xẩy ra vào giữa trưa. Buổi sáng, trời đã u ám, oi ả, hầm hập hơi nóng của mùa xuân và của cơn giông. Mây thấp và ánh bom nổ phản chiếu vào đó, hình như mặt đất trả lên trời những giòng lửa mà bầu trời đã trút xuống đất.

Buổi nghỉ trưa làm đường phố đầy những người bận rộn. Một viên trưởng khối bắt Gơrebê phải vào hầm trú ẩn ở gần đấy. Gơrebê nghe lời, tưởng đó chỉ là một cuộc báo động thường nhưng khi những tiếng nổ đầu tiên vang lên, anh cố len lỏi qua đám đông để ra cửa hầm. Cửa mở để vài người dân vào. Anh lợi dụng lúc đó để lẻn ra ngoài.

– Vào ngay! viên trưởng khối quát. Không ai được ở ngoài trừ các trưởng khối!

– Tôi là trưởng khối đây!

Anh lao về phía xưởng máy. Anh không biết có tìm được Elidabét không, nhưng vì xưởng máy vẫn là những mục tiêu thông thường của các trận ném bom nên anh muốn tìm cách đưa cô đi chỗ khác.

Anh rẽ ở góc phố. Một căn nhà từ từ bay bổng lên không trung, tan ra từng mảnh, những mảnh đó lại vỡ vụn ra và xoáy tròn rơi xuống nom rất ngoạn mục; tiếng bom nổ liên tục làm người ta tưởng nó lặng lẽ rơi xuống. Gơrebê nằm dài dọc rãnh bên đường, hai tay bịt chặt lấy tai. Tiếng rung chuyển của một quả bom thứ hai như một bàn tay khổng lồ nhấc bổng anh lên và quăng anh ra phía sau độ vài mét. Chung quanh anh đá rơi như mưa. Trong tiếng gầm thép, hình như đã cũng rơi một cách lặng lẽ. Anh loạng choạng đứng dậy, cử động chân tay một cách tuyệt vọng để khỏi cơn choáng váng đã làm cho mọi vật như nhảy nhót quanh anh. Trong nháy mắt, cái phố anh định đi vào chỉ còn là một rừng lửa, không thể nào đi qua được, anh trở lui.

Người ta chạy xô đến anh, mồm la hét, mặt méo sệch, vẻ khủng khiếp lộ trên mặt. Anh không nghe được một tiếng kêu nào. Họ chạy bên anh như những người câm điếc lên cơn điên. Người chạy sau cùng có một chân gỗ nên chạy chậm hơn, người ấy còn ôm trong tay một chiếc đồng hồ treo, hình con chim tu hú ở Rừng Đen[84], đôi quả lắc lòng thòng ở đầu giây, lê dưới đất. Một con chó bécgiê chạy theo sau anh ta, tai nó cụp xuống và đuôi cúp vào giữa hai cẳng sau. Một em bé gái chừng năm tuổi, bế một đứa bé sơ sinh, đứng đợi dưới một cái cổng nhà. Gơrebê dừng lại:

– Vào ngay hầm kia! Anh kêu lên. Bố mẹ em đâu? Đứng đây làm gì?

Em bé gái không buồn ngước mắt lên. Nó sợ hãi nép sát vào tường. Lúc đó, Gơrebê thấy một viên trưởng khối lặng lẽ thét lên điều gì với anh. Gơrebê cũng thét lại, nhưng không ai nghe được gì hết. Viên trưởng khối lại mở miệng, hai tay xua vẫy. Gơrebê gạt đi và chỉ vào hai đứa bé. Hai người như đang đóng kịch câm. Lúc đó, Gơrebê bỗng thấy như mất hết trọng lượng, anh như có thể nhảy những bước khổng lồ ở trong phố. Một lát sau, một bàn tay vô tình, mạnh vô cùng, lại dúi anh xuống đất. Một cái tủ đứng, hai cánh cửa mở toang, nặng nề bay qua đầu anh như một con chim thời tiền sử. Một ngọn núi lửa vỡ bục trước mắt anh, một tia lửa màu vàng ói, sau đổi thành màu trắng, bốc lên che kín cái cổng, hơi nóng làm rát mặt, thấm vào phổi anh. Anh lấy cánh tay che mặt, cố nín thở đến cùng. Lúc anh cảm thấy người anh như bị vỡ tung, anh mới thở ra và ngẩng đầu lên. Một hình ảnh lờ mờ nhảy nhót trước đôi mắt đẫm nước mắt của anh, nó tách làm hai, lại rõ nét và đứng sững, một mảng tường đã đổ xuống dưới chân thang, thân em bé gái nằm sóng sượt, tay dang ngang, chiếc váy kẻ ô bị thốc lên để lộ bắp đùi đang dạng ra, một thanh sắt xuyên suốt thân em. Xa hơn một chút, viên trưởng khối mất đầu, người gẫy nát và như có những khớp xương mới, đang sững ở một tư thế nhào lộn, hai chân quặt lên vai. Đứa bé sơ sinh cũng biến mất, chắc bị hơi bom thổi bay đi. Lúc này luồng hơi đó đang dội lại làm mọi vật chuyển động ngược chiều với lúc trước. Gơrebê nghe có tiếng kêu: “Quân khốn nạn! Quân khốn nạn!” Anh ngước lên trời, nhìn chung quanh và biết là chính mình đã kêu.

Anh lao ra phố và chạy. Anh không biết làm sao đã tới được trước xưởng máy. Nó gần như còn nguyên vẹn chỉ có một hố sâu trống hoác gần dẫy nhà bên phải. Những căn nhà thấp và xám không bị xuy xuyển.

Người gác cổng ngăn anh lại.

– Vợ tôi ở đây, Gơrebê quát to. Cho tôi vào.

– Không được, người gác cổng nói. Hầm gần nhất ở bên kia quảng trường. Cấm người lạ không được vào hầm của xưởng.

– Trời đất ơi! Còn cái gì là không bị cấm đoán ở cái đất chết tiệt này. Nếu anh không để cho tôi vào, tôi…

Người gác cổng đưa tay chỉ vào một chiếc lô cốt thấp lùn ở sát mặt đất bên cổng xưởng.

– Ở trong đó, có một khẩu súng máy và hai người sử dụng nó. Anh muốn gì thì thử làm xem. Gây nội chiến đi, đồ ngốc! Người ta chỉ chờ có anh thôi, biết không?

Gơrebê không cần hắn nói thêm. Khẩu súng trong lô cốt có thể quét cả khu quảng trường.

– Một khẩu súng máy rồi còn gì nữa? Tù hay phụ nữ Đức may áo lính của các anh ở trong ấy thế?

– Anh ngu lắm, không phải chỉ may áo capốt ở trong ấy, người gác cổng nói, vẻ khinh bỉ. Còn hàng trăm tù chính trị làm việc dưới hầm. Bây giờ anh đã hiểu chưa, đồ đần?

– Hiểu. Hầm ở đây có tốt không?

– Tôi cần đếch gì hầm. Tôi vẫn phải ở ngoài, còn vợ con tôi ở trong thành phố.

– Nhưng hầm có chắc không đã?

– Tất nhiên là tốt. Người ta cũng cần bảo vệ người làm chứ. Thôi bây giờ anh biến đi. Không ai được lảng vảng gần xưởng. Anh đến bị người ta tóm mất thôi. Ở đây không ai ưa bọn phá hoại đâu.

Những tiếng nổ to chấm dứt, nhưng súng phòng không vẫn bắn dữ dội. Gơrebê men theo tường xưởng máy để tránh ra xa. Anh tránh cái hầm mà người gác cổng đã nói với anh, anh ngồi xổm trong hố bom còn bốc khói ở dẫy bên phải. Mùi thối sặc sụa trong hố bom làm anh nghẹt thở, anh lại trở ra nằm lên trên chỗ đất mới bị đào xới lên, mắt chăm chú nhìn vào xưởng. Anh nghĩ, chiến tranh ở đây sao có bộ mặt khác vậy. Ngoài mặt trận, mỗi người chỉ lo cho thân mình. Ít người có anh em ruột thịt ở cùng một đại đội. Ở đây người ta cảm thấy bị đe dọa ở bất cứ người thân nào trong gia đình mình. Chiến tranh bị nhân đôi, nhân ba, nhân lên gấp mười lần… Anh nghĩ đến xác em bé gái bị bom hủy hoại, anh nghĩ đến bố mẹ anh, đến Elidabét và anh cảm thấy mối căm hờn làm ruột gan anh thắt lại như bị cào cấu. Đó là một mối cắm hờn không dừng lại ở biên giới nước anh, mối căm hờn không suy xét, không có quan hệ gì với bất cứ yêu sách về công lý hay hòa bình nào…

Trời bắt đầu mưa. Nước mưa rơi thành cụm trắng như bạc trong không khí nặng nề, hôi hám. Lúc rơi xuống đất, chúng tan và in lên hè đường những hình sao đen sẫm. Đó là lúc đợt máy bay ném bom đến thành phố lần thứ hai.

Anh có cảm giác lồng ngực anh bị xé rách. Tiếng bom nổ tan dần trở thành tiếng gào thét ròn tan, rồi dẫy bên trái của xưởng bay lên và nổ vỡ, thành từng mảng đen xì trong một khung cảnh sáng chói đỏ rực. Hình như có một người khổng lồ đang đùa nghịch dưới mặt đất, vừa ném một đồ chơi của hắn lên khỏi hố.

Gơrebê ngây người một lát, nhìn những ngọn lửa trắng và xanh đang quằn quại bốc lên trời. Rồi anh nhảy vọt lên và lại chạy đến cổng xưởng.

– Lại vẫn cậu đấy à! Người gác cổng kêu lên. Cậu còn muốn gì nữa? Không thấy xưởng trúng bom rồi ư?

– Thấy rồi? Khu nào bị trúng? Có phải xưởng sửa chữa không?

– Sửa chữa? Đồ ngốc, nó ở xa hơn nữa cơ!

– Thật chứ? Vợ tôi…

– Trời! Câm mồm đi! Phụ nữ đã vào hầm cả rồi. Đừng nói đến họ nữa. Bây giờ có một số người chết và bị thương phải chuyển đi đây.

– Nếu phụ nữ đã vào hầm trú ẩn cả rồi, sao còn bị thương?

– Đồ ngốc, đó là bọn khác, bọn ở trại tập trung. Bọn ấy không được xuống hầm trú ẩn. Dứt khoát là như vậy. Cậu tưởng chúng có hầm riêng đấy hẳn!

– Không. Đời nào lại thế!

– À! Vậy là cậu cũng bắt đầu hiểu rồi đấy. Nhưng không sao, cậu là lính cũ, lẽ ra cậu phải bình tĩnh hơn chứ. Hình như có vẻ êm rồi. Hôm nay chắc chỉ có vậy thôi.

Gơrebê lắng tai. Không còn tiếng súng phòng không nổ nữa.

– Anh bạn ơi, tôi chỉ xin anh giúp tôi một việc: trong số nữ nhân công may áo capốt lính, có nhiều người bị nạn không? Cho tôi vào hay anh hỏi dùm tôi đi. Anh có vợ chưa?

– Có rồi! Cậu làm như lúc này tôi không lo cho vợ con tôi đến chết đi ấy!

– Thế thì anh vào hỏi giúp tôi đi. Anh giúp tôi, chắc vợ anh không sao đâu.

Người gác cổng lắc đầu cười khẩy.

– Thằng cha này, có thể là cậu điên hay cậu là ông Trời không biết chừng.

Hắn đi vào phòng và một lát sau lại đi ra.

– Tôi đã gọi điện thoại rồi. Xưởng sửa chữa vẫn còn nguyên. Chỉ bọn ở trại tập trung là bị bom thôi. Bây giờ thì chuồn ngay đi! Cậu cưới vợ được bao lâu rồi?

– Năm ngày.

– Thế sao không nói ngay, tôi sẽ hiểu.

Gơrebê bỏ đi và nghĩ, mình muốn có cái gì ràng buộc lấy mình ở đây, không ngờ chính sự ràng buộc đó lại làm mình tổn thương gấp đôi.

Thế là hết. Thành phố nồng nặc mùi cái chết và các đám cháy. Có đến hàng ngàn đám lửa lập lòe trong đó. Có những đám lửa đỏ, có những đám lửa xanh, vàng và trắng, có những đám lửa chỉ là một vệt sáng rung rinh ở sát đống gạch vụn còn bốc khói, có những đám cháy bốc lên trời thành những cột lửa lập lòe, có những ngọn lửa gần như bừng bừng reo vùi trong các khung cửa sổ còn nguyên vẹn, có những ngọn lửa rụt rè dò dẫm tìm nhau từ khung cửa này sang khung cửa khác, nhưng nhiều cửa sổ cũng phun ra những thác lửa đẫm máu và điên cuồng. Lửa bốc lên thành những bức tường, những vòm cửa, những chùm bó. Có những người chết đang bốc cháy, có cả những người bị thương cũng đang bốc cháy. Người ta thấy họ chạy vụt từ trong nhà ra, thét lên và chạy thành vòng tròn rồi gục xuống, quằn quại trong tiếng kêu rên mỗi lúc một khản dần, vừa giật người vừa lên vừa rên và chết, mùi thối của thịt cháy thui khét lẹt.

– Những bó đuốc sống, một người đi gần Gơrebê nói. Không thể làm gì để cứu họ được. Họ bị thiêu sống. Cái chết ghê tởm từ ở bom phun ra đã ngấm vào người họ, đục khoét da, thịt và xương họ.

– Sao không thể dập tắt được lửa ấy?

– Muốn làm được thế, phải có một máy chữa cháy cho từng người mà tôi cũng không hiểu là có dập tắt được không nữa cơ.

– Nếu không thể nào cứu được, thà bắn cho họ một viên đạn vào đầu còn hơn.

– Anh thử làm xem, anh sẽ bị treo cổ ngay về tội giết người. Mà anh thử ngắm bắn vào những người chạy lồng lộn lên như điên đi. Chính vì họ làm thế nên họ càng bị đau và lại biến thành những bó đuốc sống. Tại gió, anh hiểu chưa! Vì họ chạy nên lửa bùng lên!

Gơrebê nhìn người đó. Dưới cái mũ sắt, lỗ mắt y trông như hai cái lỗ đen ngòm và mồm y mất nhiều răng.

– Anh bảo là họ không nên cử động thì hơn à?

– Về lý thuyết thì như vậy. Không cử động, cố lấy chăn hay nệm mà dập tắt lửa. Nhưng làm sao có được những thứ ấy trong tay? Và làm sao nghĩ đến việc ấy được? Làm sao đứng yên khi mình đang bị thiêu được?

– Khó thật… Nhưng anh làm gì ở đây thế? Lính cứu hỏa hay trưởng khối.

– Không phải. Tôi chỉ là người đi nhặt các xác chết và những người bị thương. À! Xe đây rồi! Cũng chẳng sớm sủa gì!

Gơrebê thấy một cái xe do một con ngựa xám kéo, đi tới.

– Đứng lại, Guxtavơ! Người vừa nói với anh kêu to. Không thể đi xa hơn nữa. Để chuyển họ lại đây vậy. Cậu có cáng không?

– Hai cái.

Gơrebê đi theo hai người. Anh trông thấy những người chết ở sau một mảng tường. Anh nghĩ, sao mà giống như ở lò sát sinh vậy. Không, không hẳn như vậy, ở lò sát sinh, súc vật được phanh phui ra có quy củ, được moi lòng ruột, chặt và lấy hết tiết ra cẩn thận. Ở đây, thân người bị nghiền nát, xé rách và cháy thui. Từng mảnh quần áo còn dính vào da thịt, một cánh tay áo len có cổ, một cái váy hoa, một ống quần nỉ, một cái nịt vú khung bằng kim loại còn nén đôi vú đen thui và máu me. Xác trẻ nhỏ bị chết một loạt trong một cái hầm bị sập, được chất thành đống trong góc. Có những bàn tay riêng biệt, những cái chân, những cái đầu bị bẹp nát, tóc bị lột tróc ra, những cẳng chân trật khớp và lẫn lộn vào đó, là một vài đồ lẻ tẻ, một cặp xách, một cái làn trong đó có xác một con mèo co quắp. Xác một đứa bé trai, trắng như da bạch tạng, trên người không mang một thương tích rõ rệt nào, như ở âm phủ lên và đang đợi được truyền hơi để sống. Xa xa, một xác chết đang nằm sóng sượt, lửa vẫn cháy liên tục bên ngoài, trừ chân phải, đỏ loét và phồng mọng lên, không còn biết là đàn ông hay đàn bà vì lửa đã thiêu hủy cả ngực lẫn bộ phận sinh dục. Một chiếc nhẫn vàng óng ánh lên với vẻ kỳ quái, ở một ngón tay co quắp.

– Mắt kìa, có người nói. Mắt cũng cháy được nhỉ!

Xác chết được chất lên xe.

– Linda, Linda ơi! Một người đàn bà theo sau một cái cáng kêu lên. Ôi, Linda!

Mặt trời xuyên qua những đám mây. Đường phố sũng nước bóng loáng. Những cây thông không bị bom đụng tới, rung rinh cành lá đã được trận mưa làm tươi mát lại, trong cơn gió nhẹ.

– Không thể nào tha thứ được! Có người nói sau lưng Gơrebê.

Anh quay lại. Một người đàn bà đội mũ đỏ, vẻ chải chuốt đang cúi xuống xác các trẻ em.

– Ngay trong đời này hay cả kiếp sau, không bao giờ, không bao giờ có thể tha thứ được, bà ta nói.

Một đội tuần tra đi tới.

– Các ông, các bà đi cho, cấm không tụ tập ở đây! Đi đi thôi.

Gơrebê bỏ đi. Anh nghĩ, tại sao lại không thể tha thứ được? Sau cuộc chiến tranh này, sẽ có vô số những điều không thể tha thứ được, mà vẫn cứ phải tha thứ. Chỉ một đời người không đủ để đền tội. Anh đã trông thấy nhiều trẻ thơ bị chết ở khắp nơi, ở Pháp, ở Hà Lan, ở châu Phi, ở Nga, và không riêng gì trẻ thơ Đức đứa nào cũng có một người mẹ để khóc chúng – nếu ít ra người mẹ đó chưa bị bọn SS thủ tiêu mất. Nhưng anh có quyền có những ý nghĩ trong sáng ấy không? Phải chăng mới một giờ trước đây, anh chẳng nhìn lên trời đầy máy bay mà rủa: “Quân khốn nạn! Quân khốn nạn”! đấy ư?

Nhà của Elidabét không bị trực tiếp trúng bom, nhưng một quả bom cháy đã rơi cách đấy một căn và ngọn lửa bị gió tạt.

Viên trưởng khối ngồi trên vỉa hè nhìn.

– Sao không tìm cách dập tắt lửa đi? Gơrebê hỏi.

Hắn đưa tay chỉ mơ hồ về phía thành phố.

– Chẳng ai thử dập tắt lửa cả, anh cũng thấy đấy.

– Không có nước à?

– Có nước, nhưng sức nước yếu quá. Chỉ chảy nhỏ giọt thôi. Mà có lại gần được đâu. Mái nhà bị sập lúc nào không biết.

Hè đường đầy chặt những ghế, va li, những bức họa và những gói đồ. Có cả một con mèo trong một cái lồng chim. Qua cửa sổ tầng thứ nhất, nhiều người mặt nhễ nhại mồ hôi, đứng ném ra đường những bọc đồ không ra hình thù gì.

– Ông có cho là sẽ cháy cả nhà không? Gơrebê hỏi viên trưởng khối.

– Rất có thể, nếu lính cứu hỏa không đến. May mà gió yếu. Chúng tôi đã đóng tất cả các cửa ra vào, cửa sổ, và mở các vòi nước rồi. Bây giờ thì, chẳng làm gì được nữa. Còn xì-gà anh đã hứa với tôi đâu? Bây giờ là lúc nên hút đấy.

– Mai. Gơrebê nói, nhất định là mai có.

Anh đưa mắt nhìn cửa số phòng Elidabét. Gian phòng không bị đe dọa trực tiếp. Còn hai tầng nữa mới tới mái nhà đã bắt đầu bốc khói. Bóng mụ Lidơ đi đi lại lại trước cửa sổ bên. Mụ tíu tít quanh một bọc to màu trắng, chắc là gói chăn nệm. Trong bóng tối mờ mờ của gian phòng nom mụ giống như một con ma mập ú, to bụng.

– Mình cũng phải gói ghém đồ đạc lại, Gơrebê nói, hãy cứ làm thế đã.

Một người đeo một chiếc kính cặp vào mũi xô phải Gơrebê ở cầu thang góc. Y như bị đè bẹp dưới một chiếc va li khổng lồ.

– Xin lỗi, không nhìn thấy anh, y lễ phép nói, rồi đi.

Cửa phòng để mở. Hành lang đầy chặt những gói và bọc. Mụ Lidơ đi vụt qua như gió. Mụ nghiến chặt răng và long lanh nước mắt. Gơrebê vào phòng Elidabét và đóng cửa lại sau anh.

Anh ngồi phịch xuống một chiếc ghế bành ở gần cửa sổ và nhìn chung quanh. Gian phòng yên tĩnh lạ thường. Đầu óc trống rỗng, Gơrebê vơ vẩn một lát. Rồi anh tìm va li. Anh thấy dưới gầm giường có hai chiếc và anh tự hỏi mình sẽ mang gì đây.

Thoạt tiên, anh lấy vài chiếc áo dài mà anh cho là tiện dùng. Sau đó anh mở ngăn tủ, lấy quần lót và bít tất. Anh lấy một tập nhỏ thư để lót giữa những đôi giầy. Lúc đó, anh nghe thấy có tiếng ồn ào và tiếng gọi từ dưới phố vọng lên. Anh ngó nghiêng người ra cửa sổ. Không phải là lính cứu hỏa mà chỉ là một người đàn bà mặc một cái áo choàng bằng lông thú ngồi trên một chiếc ghế bành to, phủ nhung đỏ, đang ôm một cái tráp nhỏ trên đầu gối. Anh nghĩ, chắc là đồ trang sức của bà ta và anh lục các ngăn kéo để tìm đồ trang sức của Elidabét. Anh chỉ thấy một cái vòng tay mỏng bằng vàng và một cái trâm kiểu cổ, có nạm một hạt ngọc màu tím. Sau một lát ngập ngừng, anh quyết đinh đem cả chiếc áo ngoài mà Elidabét đã mặc đến tiệm Giécmania. Đụng vào các đồ dùng của Elidabét, anh cảm thấy hồi hộp một cách vơ vẩn có lẫn đôi chút hổ thẹn như xúc phạm tới một điều bí mật.

Anh để một tấm ảnh Elidabét lên trên đống quần áo ở chiếc vali thứ hai rồi đóng lại. Sau đó, anh lại ra ngồi đợi ở ghế bành. Không khí yên tĩnh lặng lẽ của căn phòng lại bao quanh anh. Lúc đó anh nghĩ, có lẽ nên mang theo cả chăn nệm. Anh cuốn cả chăn nệm và lấy vải trải giường bọc lại như anh đã thấy mụ Lidơ làm. Trong lúc đẩy bọc đồ ra cửa, anh thấy cái sắc nhà binh của anh để quên ở sau giường. Anh nhắc lên, làm cái mũ sắt rơi xuống sàn thành một tiếng độc đùng đục. Anh ngắm nhìn một lúc lâu như nhìn một vật xa lạ không sao hiểu được. Rồi anh lấy chân đá nó vào đống đồ đạc.

Những căn nhà sụp dần trong đống lửa. Lính cứu hỏa vẫn không thấy tới. Có lẽ họ ở chỗ khác cần hơn. Đối với họ, chắc xưởng máy có vẻ quan trọng hơn vài chiếc biệt thự lẻ loi này. Vả lại cả một khu trong thành phố đã là mồi cho lửa.

Người ta đã mang ra khỏi nhà tất cả những gì có thể mang được. Bây giờ họ đang hỏi nhau xem sẽ dùng những đồ đạc này để làm gì. Không có cách nào chuyển đi, không có nơi trú ẩn. Phố đã bị chặn ngang cách những ngôi nhà cháy có vài thước. Từ đó trở ra, hè phố và mặt đường đầy những đồ đạc và gói bọc. Người ta ngồi trên các ghế tựa hay ghế bành quay trông về nhà, và đợi như ở rạp hát. Một gia đình ngồi quay quần quanh một cái bàn làm bếp như chờ bữa ăn. Những người khác chiếm một góc hè và phản đối bất cứ ai đến gần. Viên trưởng khối nằm ngủ trên một chiếc ghế dài thêu. Bức ảnh Hítle to của mụ Lidơ để tựa vào một cái cột. Đứa con gái ngồi trên lòng mụ, còn mụ thì ngồi trên mép đivăng.

Gơrebê đem ở phòng Elidabét ra một chiếc ghế bành thấp và ngồi nghỉ ở đó, xung quanh anh là các đồ đạc anh chạy được ra khỏi nhà. Thoạt tiên anh đến một căn nhà còn nguyên vẹn ở gần đấy định trú nhờ. Anh bấm chuông hai lần mà không thấy ai trả lời, mặc dù có những bộ mặt ló ra cửa sổ. Ở vài nhà khác, người ta trả lời anh ngay rằng nhà đã chật rồi. Sau cùng một người đàn bà kêu lên với anh: “Để rồi anh thấy ở đây tốt, anh ở lại luôn phải không?” Thế là anh thôi không đi nữa. Khi anh trở về với đống đồ đạc, anh thấy mất một bọc các thức ăn còn lại ở nhà Elidabét. Một lát sau anh bất chợt thấy những người trong gia đình ngồi quanh bàn làm bếp, đang lầm lì ăn một thứ gì. Nhưng có thể đó là thức ăn của họ mà họ không muốn chia cho láng giềng.

Chợt anh thấy Elidabét. Cô đã vượt qua dẫy hàng rào và nhìn những ngọn lửa đang bập bùng chiếu rọi vào cô.

– Elidabét, anh đây! anh đứng phắt dậy và kêu.

Cô quay lại nhưng không thấy anh ngay. Bóng cô đen xám, chỉ có mớ tóc để lọt qua ánh lửa đỏ.

– Đây! anh giơ tay và kêu to một lần nữa.

Cô chạy tới anh.

– Lạy Chúa, anh đây rồi!

Họ ôm chặt lấy nhau.

– Không có cách nào đến xưởng tìm em được, anh nói, anh phải ở đây trông đồ đạc của em.

– Em tưởng anh bị gì.

– Tại sao anh lại bị gì được? anh ngạc nhiên hỏi.

Cô nép vào ngực anh, thở một cách khó nhọc.

– Ờ, phải, thật nhỉ! anh nói. Anh không phải là không thể bị thương được! Trong lúc ném bom. Anh chỉ nghỉ đến em.

Cô ngước mắt lên.

– Ở đây làm sao?

– Nhà bị cháy trên mái. Em ngồi đây nghỉ đi.

Cô vẫn chưa hết mệt. Anh thấy trên vỉa hè có một thùng nước và một cái chén để bên. Anh đi tới lấy chén múc nước và đưa cho Elidabét.

– Uống một chút đi, em.

– Này! Nước của chúng tôi đấy! một người đàn bà kêu to.

– Chén của chúng tôi đấy! một đứa bé chừng mười hai tuổi, mặt đầy tàn nhang nói theo.

– Em cứ uống đi, mặc kệ họ, Gơrebê nói với Elidabét. Anh quay lại phía mọi người. – Còn không khí cũng của các người phỏng?

– Trả họ nước và chén, hay úp cả thùng nước vào đầu họ đi, thế là tốt hơn hết, Elidabét nói.

Gơrebê giữ chén nước ở gần môi cô.

– Không, em cứ uống đi. Em chạy phải không?

– Vâng, chạy một mạch không nghỉ.

Gơrebê quay về chỗ thùng nước. Người đàn bà vừa gọi anh là ở trong gia đình ngồi quanh chiếc bàn làm bếp. Anh lại múc một chén nữa, uống một hơi và để chén bên thùng nước. Không ai dám phản đối. Nhưng khi anh vừa đặt chén xuống, thì đứa trẻ xông ra, nhặt chén và đặt lên bàn nhà nó. Viên trưởng khối mở mắt ra và kêu: “Quân khốn nạn!” rồi lại ngủ. Mái căn nhà thứ nhất sụp đổ trong một chùm tia lửa.

– Các đồ đạc anh đem được ở phòng em ra ở đây cả. Quần áo em gần đủ hết; cả tấm hình của ba em. Anh mang ra cả chăn nệm của em. Nếu em muốn, anh vào lấy bàn ghế ra nhé, chưa muộn đâu.

– Anh cứ ở đây. Mặc nó cháy cho xong chuyện.

– Xong chuyện gì?

– Cả cuộc đời này lẫn quá khứ. Những kỷ niệm ấy không giúp gì cho chúng ta. Chúng còn làm bận thêm chúng ta. Bây giờ chúng ta bắt đầu từ số không. Thế là chấm hết.

– Em có thể bán những bàn ghế đi.

– Bán ở đây à? Elidabét chỉ đường phố. Chẳng lẽ lại tổ chức bán đấu giá ở ngay đường phố. Anh trông kìa! So với các nhà còn lại thì thế này là nhiều đồ đạc quá. Mà tình hình này chưa phải là đã hết.

Trời lại mưa. Những giọt mưa ấm và nặng vẽ những hình sao trên mặt đường. Mụ Lidơ mở dù ra. Một người đàn bà chạy được một cái mũ mới có hoa, đội lên đầu cho tiện, bây giờ lại bỏ mũ ra và dấu dưới váy. Viên trưởng khối hắt hơi. Những giọt nước mắt to chẩy dòng dòng trên đôi má quét sơn trong tấm hình Hítle. Gơrebê lấy trong xắc của anh ra chiếc áo capốt và tấm vải bạt. Anh ghép lại thành một chỗ trú cho Elidabét và anh.

– Phải nghĩ đến việc tìm một căn nhà nào cho đêm này mới được, anh nói.

– Mưa có thể dập tắt lửa được đấy. Những người này, không biết họ ngủ đâu?

– Anh cũng không biết được. Cả dẫy phố này hoàn toàn bị bỏ quên.

– Có chăn nệm, với tấm vải bạt và cái áo capốt của anh, thì cứ ngủ ở đây cũng được.

– Em có thể ngủ ở đây được à?

– Mệt thì ngủ ở đâu chẳng được.

– Binđinh có một cái nhà và một gian phòng trống. Nhưng anh chắc em không muốn nhờ vả hắn chút nào, phải không?

Elidabét lắc đầu.

– Thế thì chỉ còn Pônman. Gơrebê nói. Trong hầm mộ của ông ta còn chỗ. Cách đây vài hôm, anh đã hỏi ông ta. Các trạm đón tiếp nếu như còn, cũng chật ních rồi.

– Chúng ta hãy cứ đợi đã. Tầng gác của chúng ta đã cháy đâu.

Mưa rơi lộp bộp lên mái lều tạm bợ của họ. Elidabét không có vẻ đau khổ vì hoàn cảnh này.

– Em muốn uống cái gì quá, cô nói. Nhưng nhất định không uống nước đâu.

– Anh có đủ cả đây. Lúc nẫy anh tìm ra được một chai vốtka ở sau đống sách. Chúng ta đã quên nó.

Gơrebê cởi bọc chăn ra. Anh dấu chai rượu trong một cái chăn lông chim. Vì vậy, chai rượu không bị lấy cắp. Một cái cốc còn úp trên miệng chai.

– Đây, em uống đi. Nhưng đừng để ai trông thấy chúng ta uống, nếu không mụ Lidơ sẽ đi tố cáo chúng ta về tội lăng nhục nỗi đau khổ của quốc gia.

– Muốn cho người ta không chú ý đến mình, tốt nhất là không nên dấu. Em đã có kinh nghiệm rồi. – Cô cầm cốc và uống một ngụm. – Ngon quá, đúng là thứ em đang cần. Gần như uống ở hè tiệm cà phê vậy. Anh có thuốc lá không?

– Anh đã lấy tất cả chỗ thuốc còn lại của chúng ta đây.

– Tốt lắm, thế thì chúng ta không còn phải lo gì nữa rồi.

– Em không muốn anh đi kiếm mấy thứ bàn ghế về ư?

– Bây giờ ngươi ta không để anh lên đâu, vả lại cũng chẳng cần. Không lẽ lại kéo lê những thứ này đến chỗ ngủ tối nay?

– Hay một người ở lại đây coi đồ đạc, còn một người đi tìm chỗ trú.

Elidabét lắc đầu. Cô uống cạn cốc. Đến lượt mái nhà của họ sụp đổ. Tường như rung rinh, rồi đến lượt sàn gác lầu trên bục ra. Một tiếng phẫn nộ bất lực nổ lên theo dọc phố. Những tia lửa phụt từ cửa sổ ra như thác. Lửa đột nhiên bùng lên thiêu gọn những tấm rèm cửa.

– Tầng gác của chúng ta vẫn còn nguyên. Gơrebê nói.

– Không còn được bao lâu nữa đâu, một người đứng sau anh nói.

– Sao lại không?

– Sao anh lại muốn may mắn hơn chúng tôi, anh bạn trẻ? Tôi ở nhà này đã hai mươi ba năm nay. Bây giờ phòng của tôi đang bốc cháy tại sao phòng của anh không cháy nốt?

Gơrebê nhìn người đang nói với anh. Ông ta người mảnh khảnh và hói đầu.

– Tôi vẫn nghĩ rằng đó là việc may rủi hơn là việc đạo đức, anh nói.

– Đó là một vấn đề công lý nhưng anh có biết rõ công lý là gì không đã?

– Tôi không biết rõ lắm, nhưng đó không phải là lỗi của tôi, anh cười khẩy. Nếu ngày nào ông cũng nghĩ như vậy, chắc không có gì làm ông vui vẻ! Ông uống một ly vốtka với tôi không? Như vậy còn tốt hơn là một sự phẫn nộ có đạo đức đấy.

– Cảm ơn, anh cứ giữ lấy thứ rượu mạnh của anh. Anh cần đến nó khi đến lượt tầng gác của anh cháy.

Gơrebê đặt chai xuống.

– Ông có muốn đánh cá với tôi là tầng gác của chúng tôi không cháy không nào?

– Hả?

– Tôi hỏi ông có muốn đánh cá không?

Elidabét phá lên cười. Người đàn ông bé nhỏ, đầu hói nhìn họ, vẻ kinh ngạc.

– Lúc này anh còn đánh cá được à, đồ khốn khổ. Còn cô, cô lại cười ư? Thật các người bệ rạc quá chừng.

– Tại sao lại không cười được nhỉ? Gơrebê hỏi. Còn hơn là khóc, nhất là khi nước mắt cũng vô ích như tiếng cười.

– Các người phải cầu nguyện.

Phần trên mặt tiền đổ nghiêng vào phía trong. Khói bốc mù mịt che kín các cửa sổ phòng Elidabét. Mụ Lidơ giận dữ nức nở dưới chiếc dù. Những người trong gia đình ngôi quanh chiếc bàn làm bếp, pha cà phê trên cây bếp cồn. Người đàn bà ngồi trên chiếc ghế bành to bằng nhung đỏ xếp báo lên thành ghế để che mưa. Một đứa bé gào lên.

– Tổ ấm của chúng ta trong hai tuần qua đang chết dần, Gơrebê nói.

– Thật là công bằng! người đàn ông nói, vẻ khoái trá.

– Nếu ông cá, có phải ông được rồi không.

– Tôi ấy à, tôi không duy vật đâu, anh bạn ạ.

– Thế tại sao ông lại than vãn về nhà của ông?

– Vì đó là chỗ ở của tôi. Anh không hiểu được hả?

– Phải, không hiểu lắm. Đệ tam đế chế đã làm tôi thành một kẻ du mục từ lâu rồi.

– Vậy thì cần phải cảm ơn nó đi, y đưa tay lên miệng và định nhổ. Bây giờ mà có một cốc vốtka, tôi sẽ không từ chối.

– Ông nên chia buồn với nó. Hãy cầu nguyện thì hơn.

Ngọn lửa lóe từ cửa sổ phòng mụ Lidơ ra.

– Bàn giấy đang cháy, Elidabét thì thầm. Bàn giấy của con mật thám với tất cả giấy tờ của nó.

– Anh vẫn mong cho cháy hết đi. Trước khi ra, anh đã đổ cả một chai dầu hỏa vào đấy rồi. Bây giờ thì chúng ta làm gì nào?

– Phải đi tìm một chỗ trú; nếu không tìm ra được nơi nào, chúng ta sẽ ngủ ở ngoài đường.

– Ở đường hay ở một vườn hoa – Gơrebê ngước mắt lên. – Anh đã có tấm bạt che mưa, nhưng cũng chẳng được tốt lắm. Dù sao rồi chúng ta cũng phải tìm ra một chỗ tạm trú. Còn ghế và sách thì làm gì bây giờ?

– Cứ để lại đây. Nếu mai còn, ta sẽ liệu sau.

Gơrebê đeo sắc lên lưng rồi đưa bọc chăn lên vai, Elidabét cầm vali.

– Đưa đây cho anh, anh nói. Anh đã quen lối di chuyển như thế này rồi.

Tầng trên của han căn nhà bên đã đổ sập. Những tia lửa nhỏ bay lên trên không trung. Mụ Lidơ chồm lên gào. Một tàn lửa vừa bắn trúng giữa mặt mụ. Lúc này, lửa bốc cả từ ở cửa sổ phòng Elidabét ra. Trần nhà sụp đổ.

– Chúng ta có thể đi được rồi, Elidabét nói.

Gơrebê nhìn cửa sổ một lần cuối.

– Chúng ta đã sống những giờ phút tươi đẹp ở đó, anh nói.

– Có lẽ những giờ phút tươi đẹp nhất đấy. Đi đi anh.

Mặt Elidabét đỏ hồng vì ánh lửa của đám cháy. Họ đi quanh bàn ghế và các gói đồ. Phần đông các người bị nạn đều có vẻ nhẫn nhục. Có một người như chỉ chạy lấy sách. Người đó chúi đầu vào một cuốn sách, như xa lạ với thế giới bên ngoài. Hai người già cùng khoác chung một cái áo quàng, trông như một con giơi, hai đầu, to và sầu não, đậu trên vỉa hè.

– Lạ lùng thật, Elidabét nói, người ta lìa bỏ những thứ mà mới vài giờ trước đây, người ta tưởng là cần thiết trong cuộc sống, sao mà dễ dàng thế!

Gơrebê quay lại lần cuối cùng. Đứa bé tóc đỏ đã lên ngồi trên chiếc ghế bành nhung của họ.

– Trong khi mụ Lidơ gào lên, anh đã cuỗm một cái cặp đầy giấy tờ của mụ, anh nói. Chúng ta sẽ quẳng nó vào đống lửa sắp tới. Việc ấy có thể sẽ cứu được một người nào đó khỏi bị tố cáo.

Elidabét gật đầu. Cô đi và không quay đầu nhìn trở lại.

Gơrebê gõ cửa rất lâu. Rồi anh đẩy mạn cửa. Không ai mở cả. Anh lại quay về với Elidabét.

– Pônman không có nhà. Hoặc ông không muốn mở cửa cho ai.

– Có lẽ ông không còn ở đây nữa.

– Em bảo ông ấy còn ở đâu được? Không còn chỗ nào cả. Chúng mình tìm ông ta đã ba giờ rồi. Có thể là… Anh quay lại cửa. – Không, sở Ghextapô không qua đây. Nếu không thì đã có hư hại rồi. Đi đâu bây giờ? Em có muốn xuống hầm trú ẩn không?

– Không. Có thể thu dọn lấy một chỗ quanh đây không nhỉ?

Gơrebê đi kiểm soát chung quanh. Đêm đã xuống. Đỉnh những ngôi nhà đổ nổi lởm chởm trên nền trời đỏ rực.

– Ở đây, có một mảnh trần vuông, anh nói. Mặt đất có vẻ khô. Anh có thể lấy vải bạt ngăn làm một tấm vách và lấy áo capốt ngăn phía bên kia.

Anh lấy báng súng chọc thử xem trần có chắc không. Một ít vôi gạch rơi xuống nhưng phần còn lại vẫn vững. Anh cắm xuống đất hai đoạn xà nhỏ mà anh tìm thấy trong đống gạch đổ. Anh mắc tấm vải bạt vào đó.

– Thế là được một phía, anh nói. Áo capốt của anh sẽ khép kín cái lều này lại. Em thấy thế nào?

– Em có thể giúp anh được không?

– Không, em hãy cứ trông đồ đạc.

Anh dọn hết gạch đá ngổn ngang trên mặt đất. Rồi anh mang đồ đạc vào chỗ trú tạm thời này và trải nệm.

– Chúng ta đã có nhà mới rồi, anh kết luận. Đã có lần anh ở tồi hơn thế này cơ. Nhưng, với em thì khác.

– Cũng đã đến lúc em phải quen rồi.

Gơrebê giở cây đèn cồn và một chai cồn thắp ra.

– Người ta ăn cắp bánh mì rồi, nhưng anh cũng còn vài hộp thức ăn trong sắc.

– Nấu nướng ra sao đây? Chúng mình có xoong không?

– Lấy gamen của anh vậy. Nước mưa thì chỗ nào cũng có. Chai vốtka còn đầy đến nửa. Anh sẽ pha một thứ rượu gơrô[85] với nước nóng. Để chống cảm lạnh.

– Em cứ thích uống vốtka như thế này hơn.

Gơrebê thắp cây đèn cồn lên. Ánh lửa xanh nhạt chiếu sáng trong lều. Anh mở một hộp thịt hầm với đậu. Họ ăn thêm miếng dồi của Klốt, người làm chứng đám cưới họ.

– Chúng ta chờ Pônman hay ngủ nào?

– Ngủ đi thôi, em mệt rũ người ra đây.

– Phải mặc cả quần áo mà ngủ. Em có thể ngủ được không?

– Mệt là ngủ được.

Elidabét tháo giầy ra cất ở đầu nệm để khỏi bị mất cắp. Cô cuốn bít tất lại và cho vào túi. Gơrebê đắp chăn cho cô.

– Em thấy thế nào? Anh hỏi.

– Như ở khách sạn.

Anh nằm xuống bên cô.

– Em không thấy buồn vì cái phòng của em à?

– Không, ngay từ những trận ném bom đầu tiên, em đã chờ cảnh này rồi. Thoạt tiên, em cũng hơi buồn. Tất cả thời gian sau là cuộc đời cho không em đấy.

– Tốt lắm. Nhưng người ta có thể mang phần trong sáng ấy vào cuộc đời cũng như vào ý nghĩ của ta không nhỉ?

– Em không biết, cô nép sát vào vai anh và thì thầm. Có lẽ được, nếu ta không còn hy vọng gì nữa.

Cô ngủ thiếp đi. Gơrebê lắng nghe hơi thở dịu dàng và đều đều của cô một lúc lâu. Anh nghĩ nếu ở mặt trận, có nhiều lần anh và các bạn anh đã mơ ước đến những điều tưởng như không sao thực hiện được thì một trong những ước mơ thân yêu nhất là một đêm êm dịu và yên ổn bên người đàn bà mình yêu.

[84] Tên một dãy núi ở phía Đông sông Ranh, có nhiều rừng rậm.

[85] (grog) – một thứ nước uống gồm rượu, chanh và nước nóng pha lẫn với nhau.