CHƯƠNG 13

CHƯƠNG 13

Nó là một đêm đông người ở rạp hát Wallack.

Vở kịch The Shaughraun[71], với Dion Boucicault trong vai cùng tên, và Harry Montague cùng Ada Dyas là một đôi tình nhân đang yêu. Sự yêu mến đoàn kịch Anh đáng ngưỡng mộ này đang ở trên đỉnh cao, và vở The Shaughraun luôn khiến tòa nhà chật ních người. Trong những cuộc triển lãm ta thấy được những niềm say mê tuyệt đối; còn trong những ghế ngồi trước sân khấu và các lô, mọi người mỉm cười đôi chút trước những tình cảm sáo mòn và những tình huống phô trương, nhưng họ thích vở kịch cũng nhiều như thích những cuộc triển lãm.

Đặc biệt có một hồi mà sự cuốn hút bao trùm cả rạp hát từ sàn lên đến đỉnh vòm của nó. Đó là khi Harry Montague, sau một cảnh chia tay buồn bã và gần như độc thoại với Miss Dyas, đã chào tạm biệt cô, và quay bước. Nữ diễn viên, người đang đứng gần bệ lò sưởi và nhìn vào ngọn lửa, mặc một bộ váy len ca-sơ-mi-a màu xám không có những cái móc hay trang sức hợp thời. Bộ váy ôm khít thân hình cao ráo của cô và rủ những sợi dài quanh chân cô. Cổ cô đeo một dải ruy băng nhung đen mảnh mai, phần đuôi dải ruy băng buông dài xuống lưng.

Khi người tình của cô bước đi, cô chống tay lên mặt lò sưởi và gục mặt vào tay. Đến ngưỡng cửa, anh dừng lại để nhìn cô, rồi anh lén quay lại, nhấc một đầu ruy-băng nhung đen lên hôn nó, và rời phòng mà không để cô nghe thấy bước chân của anh hay làm thay đổi tư thế của cô. Và trong sự chia ly lặng lẽ này, tấm màn buông xuống.

Vì cảnh đặc biệt đó mà Newland Archer luôn đến xem The Shaughraun. Anh nghĩ những lời từ biệt của Montague và Ada Dyas thật tuyệt, như những gì anh thấy Croisette và Bressant diễn ở Paris, hay Madge Robertson và Kendal ở Lon- don. Trong sự kín đáo và nỗi buồn câm lặng, anh thấy nó xúc động hơn là những lời thổ lộ nổi tiếng nhất trong những vở kịch khác.

Vào buổi tối hôm đó, cảnh diễn ngắn ngủi này khiến anh thêm cảm động bởi nó nhắc anh nhớ đến - anh không thể hiểu nổi vì sao - lần anh rời khỏi nhà Madame Olenska sau cuộc tâm sự của họ khoảng một tuần hay mười ngày trước.

Tìm ra sự giống nhau giữa hai tình huống này cũng khó như tìm thấy được sự giống nhau về ngoại hình của các nhân vật có liên quan. Newland Archer không hề mang vẻ đẹp lãng mạn của diễn viên người Anh chút nào, còn Miss Dyas là một phụ nữ tóc đỏ cao lớn với thân hình đẫy đà và khuôn mặt xấu xí nhợt nhạt hoàn toàn không giống vẻ tràn đầy sức sống của Ellen Olenska. Archer và Madame Olenska cũng không phải là đôi tình nhân chia tay trong sự im lặng đầy đau khổ. Họ là thân chủ và luật sư chia tay sau một cuộc nói chuyện mà cảm giác còn lại trong vị luật sư là ấn tượng về một điều tồi tệ nhất có thể xảy đến cho vụ việc của thân chủ. Vậy, sự giống nhau khiến trái tim chàng thanh niên đập một cách đầy kích động khi nhìn lại vào dĩ vãng là điểm nào? Dường như nó chính là cái năng lực bí ẩn của Madame Olenska khi luôn gợi nên những điều bi kịch và xúc động có thể xảy ra bên ngoài dòng chảy cuộc đời. Cô chưa từng nói một điều gì nhằm gây ấn tượng xúc động trong anh, nhưng cảm giác đó chính là một phần trong con người cô, nó cũng là dự đoán về một hoàn cảnh bí ẩn, lạ lùng hay một thứ gì đó gây xúc động, nồng nhiệt khác lạ vốn có sẵn trong bản thân cô. Archer đã luôn nghiêng về ý nghĩ cho rằng cơ hội và hoàn cảnh sống chỉ chiếm một phần nhỏ trong việc hình thành nên số phận của mỗi con người so với khuynh hướng cuộc đời họ vốn đã được sắp đặt sẵn. Khuynh hướng này anh cảm thấy lần đầu ở Madame Olenska. Người phụ nữ trầm lặng, gần như thụ động này khiến anh nghĩ đến mẫu người mà dù họ có cố gắng bao nhiêu để lùi lại và đi con đường riêng hòng tránh xa những điều không may của số phận thì mọi thứ nhất định vẫn sẽ xảy ra. Điều thú vị là cô đã sống trong một hoàn cảnh có quá nhiều kịch tính đến mức khuynh hướng khiêu khích nó của cô rõ ràng đã bị bỏ qua, không nhận thấy. Sự thiếu vắng những biểu hiện của sự ngạc nhiên trong con người cô là một điều lạ lùng, và nó khiến anh cảm thấy như cô đã được kéo ra khỏi một tình trạng tư tưởng rất rối loạn, vì vậy những điều cô cho là dĩ nhiên sẽ xảy ra cũng nhiều như những điều mà cô đã chống đối lại.

Archer đã cáo từ cô với một niềm tin chắc chắn rằng lời buộc tội của Bá tước Olenski là không có căn cứ. Con người bí ẩn được nhắc đến trong quá khứ của vợ ông với cái tên “viên thư ký” có lẽ không phải là không góp phần vào việc bỏ đi của cô. Nhưng những hoàn cảnh mà từ đó cô đã trốn thoát là không thể chịu đựng, không thể đề cập tới và không thể tin nổi: cô còn trẻ, cô đã sợ hãi, cô đã tuyệt vọng, vì thế còn gì tự nhiên hơn việc cô biết ơn con người đã giải cứu cô? Điều đáng tiếc là trong con mắt của luật pháp và thế giới, lòng biết ơn đã đặt cô ngang hàng với người chồng tồi tệ của cô. Archer giúp cô hiểu điều này vì anh đã muốn thế. Anh cũng giúp cô hiểu rằng New York tử tế, tốt bụng, nơi mà cô đã đo được lòng khoan dung lớn lao của họ, rõ ràng là nơi cô không thể mong chờ một sự miễn tội.

Phải nói rõ việc này cho cô và chứng kiến việc cô chấp nhận từ bỏ ý định làm anh cảm thấy rất đau lòng. Anh thấy mình gần gũi với cô hơn bởi những cảm xúc ghen tỵ và thương hại, như thể sự thú nhận lỗi lầm một cách câm lặng của cô đã chạm đến lòng khoan dung của anh, tuy coi thường nhưng anh vẫn yêu mến cô. Anh thấy vui khi cô bộc lộ những bí mật của cô với anh, chứ không phải trước sự xem xét lạnh lùng của ông Letterblair, hay cái nhìn bối rối của gia đình cô. Ngay lập tức anh đã tự mình đến cam đoan với họ rằng cô đã từ bỏ ý định ly hôn, vì cô đã hiểu sự vô ích của việc kiện tụng; và với sự nhẹ nhõm vô cùng, họ đều bỏ qua cho “điều xấu xa” mà cô mắc phải.

“Tôi biết chắc rằng Newland có thể giải quyết được việc này” - bà Welland tự hào nói về con rể tương lai. Cụ bà Mingott đã mời anh đến nói chuyện riêng, khen ngợi sự tháo vát của anh, và vội nói thêm: “Con bé ngốc nghếch! Ta đã tự mình nói với nó rằng đó là chuyện vớ vẩn. Muốn tự coi mình là Ellen Mingott và là một bà cô già, khi nó đã có may mắn trở thành một phụ nữ đã có chồng và là một nữ bá tước!”.

Những sự kiện này đã làm cho ký ức của chàng thanh niên về cuộc nói chuyện cuối cùng với phu nhân Olenska trở nên quá sâu sắc đến nỗi khi tấm màn kéo xuống ở đoạn chia tay giữa hai diễn viên, đôi mắt anh ngập đầy nước mắt, và anh đứng dậy để rời rạp hát.

Để rời rạp, anh rẽ về phía đằng sau, và thấy người phụ nữ mình đang nghĩ tới ngồi cùng lô với nhà Beaufort, Lawrence Lefferts và một hai người đàn ông khác. Anh đã không nói chuyện riêng với cô từ buổi tối hai người ở bên nhau, và đã cố tránh chạm mặt cô tại văn phòng. Nhưng giờ thì đôi mắt họ gặp nhau, cùng lúc đó bà Beaufort nhận ra anh, và chầm chậm làm một cử chỉ nhỏ mời anh, khiến anh không thể không vào.

Beaufort và Lefferts nhường đường cho anh, và sau vài từ với bà Beaufort, người luôn muốn mình trông có vẻ xinh đẹp và không thích nói chuyện, Archer ngồi xuống đằng sau Madame Olenska. Không có ai khác giữ ở trong lô ngoài ông Sillerton Jackson, người đang thì thầm kể cho bà Beaufort về buổi tiếp khách của bà Lemuel Struthers vào Chủ nhật tuần trước (nơi ai đó đã nói rằng có cả khiêu vũ). Nhân lúc bà Beaufort lắng nghe câu chuyện ấy với nụ cười hoàn hảo, và khuôn mặt trông nghiêng của bà ở chính góc phải có thể nhìn thấy được từ các hàng ghế trước sân khấu, Madame Olenska quay lại và nói nhỏ:

- Anh có nghĩ rằng - cô hỏi, nhìn về phía sân khấu - ông ta sẽ gửi cho cô ấy một bó hồng vàng vào tối mai không?

Archer đỏ mặt, và trái tim anh nhảy dựng lên vì ngạc nhiên. Anh đã ghé thăm Madame Olenska hai lần, và mỗi lần anh gửi cho cô một hộp hoa hồng vàng, và mỗi lần đều không kèm theo thiệp. Cô chưa bao giờ ám chỉ gì đến những bông hoa, và anh cho rằng cô không bao giờ nghĩ anh là người gửi chúng. Giờ đây, việc cô bất ngờ thừa nhận về món quà, cùng với việc cô liên tưởng nó với buổi chia tay xúc động trên sân khấu, làm lòng anh tràn đầy cảm giác bối rối, xúc động.

- Tôi cũng đang nghĩ thế… Tôi đang định rời rạp hát để mang hình ảnh ấy theo bên tôi - anh nói.

Anh ngạc nhiên khi thấy cô đỏ mặt, ngượng nghịu. Cô nhìn xuống chiếc ống nhòm xà cừ trong đôi bàn tay đeo găng mượt mà, và nói sau một lúc yên lặng:

- Anh làm gì khi May đi vắng?

- Tôi vùi đầu vào công việc của tôi - anh trả lời, hơi phiền lòng vì câu hỏi đó.

Để vâng theo một thói quen đã có từ lâu, nhà Welland tuần trước đã rời đến St Augustine, nơi mà vì quan tâm đến sự nhạy cảm tưởng tượng của cuống phổi ông Welland, họ luôn trải qua thời gian cuối mùa đông ở đó. Ông Welland là một người đàn ông hòa nhã và ít nói, tuy không có nhiều quan điểm nhưng lại có nhiều thói quen. Với những thói quen này, không gì có thể can thiệp làm thay đổi, một trong số đó là yêu cầu vợ và con gái phải luôn đi cùng ông trong những chuyến đi hàng năm về miền nam. Gìn giữ đời sống gia đình không bị phá vỡ là cần thiết cho sự yên tĩnh trong tâm hồn ông, ông sẽ không biết cái bàn chải tóc ở đâu, hay làm thế nào để kiếm được tem cho những lá thư của mình, nếu bà Welland không ở đó để bảo ông.

Vì tất cả các thành viên trong gia đình đều yêu thương lẫn nhau, và vì ông Welland là trung tâm để họ sùng bái, vợ ông và May chưa bao giờ để ông đi St Augustine một mình. Các con trai ông đều là luật sư nên không thể rời New York trong suốt mùa đông, họ luôn chỉ đến đó để tham gia lễ Tạ ơn và quay trở về cùng ông.

Archer không thể nói gì về việc May cần phải đi theo cha. Danh tiếng của thầy thuốc riêng nhà Mingott phần lớn dựa vào bệnh phổi mà ông Welland chưa bao giờ mắc, do đó việc nhất quyết đi St Augustine là không lay chuyển được. Từ lúc đầu, mọi người đã định rằng việc đính hôn của May sẽ không được công bố cho đến khi cô trở về từ Florida, cho nên việc nó đã được thực hiện sớm hơn là hoàn toàn bất đắc dĩ và có thể làm thay đổi những kế hoạch của ông Welland. Archer muốn tham gia chuyến đi cùng mọi người, muốn có vài tuần nắng ấm và đi bơi thuyền với vị hôn thê, nhưng anh lại bị giới hạn bởi các tập quán và tục lệ. Dù cho những bổn phận nghề nghiệp của anh không có nhiều, nhưng anh có thể bị toàn gia tộc nhà Mingott kết tội là phù phiếm nếu anh đòi có một kỳ nghỉ giữa đông, và anh chấp nhận chuyến đi của May với sự cam chịu mà anh hiểu nó sẽ là một trong những yếu tố chính của cuộc sống hôn nhân.

Anh nhận thấy Madame Olenska đang nhìn mình dưới ánh sáng yếu ớt.

- Tôi đã làm theo những gì anh muốn, những gì anh khuyên - cô bất ngờ nói.

- Ồ, tôi vui lắm - anh quay lại, lúng túng bởi việc cô đề cập chủ đề đó ngay lúc này.

- Tôi hiểu… rằng anh đúng - cô tiếp tục hơi ngập ngừng - nhưng đôi khi cuộc sống thật khó khăn… phức tạp…

- Tôi biết.

- Và tôi muốn nói với anh rằng tôi hiểu rõ là anh đúng, và rằng tôi biết ơn anh - cô chấm dứt câu nói, nâng nhanh ống nhòm lên mắt khi cánh cửa lô mở ra và giọng nói vang dội của Beaufort vang lên giữa họ.

Archer dứng dậy, rời lô và rạp hát.

Chỉ một ngày trước anh đã nhận được thư của May Welland mà trong thư với sự thật thà đặc trưng, cô đã đề nghị anh “đối tốt với Ellen” trong khi họ vắng nhà. “Chị ấy thích anh và ngưỡng mộ anh rất nhiều, và anh biết đấy, dù chị ấy không biểu lộ, nhưng chị ấy vẫn còn cô đơn và không hạnh phúc. Em không nghĩ là bà ngoại hay cậu Lovell Mingott hiểu được chị ấy. Họ thực sự nghĩ chị ấy lệ thuộc và ưa thích đời sống thượng lưu hơn là bản thân chị. Nhưng em có thể lờ mờ hiểu rằng New York có vẻ ảm đạm với chị ấy, dù gia đình không thừa nhận điều đó. Em nghĩ chị ấy đã quen với nhiều thứ mà chúng ta không có như âm nhạc tuyệt vời, những cuộc triển lãm tranh, những nghệ sĩ, tác giả nổi tiếng và tất cả những người thông minh mà anh ngưỡng mộ. Bà ngoại không thể hiểu chị ấy muốn gì ngoài những bữa tối và váy áo, nhưng em có thể thấy anh gần như là người duy nhất ở New York có thể nói chuyện với chị ấy về những thứ chị ấy thực sự quan tâm.”

May khôn ngoan của anh, anh đã yêu cô đến mức nào vì lá thư ấy! Nhưng anh không định làm theo nó, anh quá bận để bắt đầu với vai trò của một người đàn ông đã đính hôn, và anh không thích đóng vai người bênh vực Madame Olenska quá rõ ràng. Anh nghĩ cô biết cách chăm sóc bản thân tốt hơn May tưởng. Cô ta có Beaufort cầu cạnh, ông Van der Luyden bay trên cô như một vị thần bảo vệ, và bất cứ ứng cử viên nào (Lefferts ở trong số đó) cũng đang trong khoảng giữa chờ cơ hội để trở thành người bệnh vực cô. Tuy nhiên anh chưa bao giờ gặp cô, hay trao đổi một lời với cô mà không có cảm giác rằng anh gần như là người duy nhất ở New York này hiểu về những điều cô mong muốn và quan tâm. Xét cho cùng, sự ngây thơ của May gần như đã tiên đoán đúng. Ellen Olenska cô đơn và không hạnh phúc.