8. Tấn công vào nội dung – bất hoạt tâm trí

“Cách tốt nhất để thắng một trận tranh cãi dở là đừng ngắt ngang.”

Khuyết danh

⚝ ✽ ⚝

Có một thế giới rất đặc biệt ngoài kia. Thế giới của những người ưa tranh luận. Tranh luận là một môn thể thao ít được biết đến ở hầu hết mọi nơi, nhưng lại rất phổ biến ở Anh, Mỹ và nhiều quốc gia khác. Tranh luận là một cuộc chiến bằng lời nói. Mục tiêu chính là tấn công các lập luận của đối thủ và loại bỏ chúng. Việc bác bỏ ý kiến của người khác là một điều thú vị, và lý tưởng nhất là đối thủ của bạn sẽ không còn lại gì mấy để nói vào phút cuối.

Trong thời gian tham gia vòng tranh luận toàn cầu, tôi đã đối đầu với những bộ óc thông minh nhất từ Harvard, Yale, Cambridge, Oxford và nhiều trường đại học ưu tú khác trên thế giới. Trong các giải đấu quốc tế đầu tiên của tôi, tôi không là cái định gì với họ. Họ có quá nhiều kỹ thuật phản bác - thứ mà tôi chỉ có thể mơ ước. Phải mất hai hoặc ba năm để tôi tiếp thu chúng và bắt đầu đánh bại các đội từ Harvard và Oxford trong các Giải vô địch châu Âu và thế giới. Điều tôi thiếu ngay từ đầu là khả năng tấn công đối thủ ở cấp độ thông tin. Thế giới chúng ta đang sống dạy chúng ta phải đối xử tốt với nhau. Chỉ một số rất nhỏ người đã từng nghe về nghệ thuật bác bỏ, chứ đừng nói đến việc nghiên cứu nó một cách hệ thống. Và đó là sai lầm. Bởi vì tấn công lập luận của người khác là một chuyện thú vị! Hơn nữa, nó cũng giúp ta có được thứ mình muốn trong đời.

Dưới đây là bảy mẹo hàng đầu để bẻ lại ý kiến của người khác một cách điêu luyện dành cho bạn.

⚝ ✽ ⚝

Mẹo thứ nhất: Mở rộng mục tiêu

Hầu hết mọi người không biết cách lập luận. Nghe có vẻ kiêu ngạo, nhưng đó là sự thật. Hãy định nghĩa “tranh luận” như sau: đưa ra các lý do chi tiết, chính đáng cho các luận điểm của riêng bạn một cách nhất quán, rõ ràng, có liên quan, được cấu trúc theo trình tự logic và chứng minh được luận điểm ấy. Một khi chúng ta – những kẻ thao túng – biết được điều này, ta có thể dễ dàng khai thác những thiếu sót trong lập luận của đối thủ.

Như đã trích dẫn ở đầu chương, bạn không nên ngắt lời ai đó vốn dở tệ trong việc giãi bày ý kiến của bản thân. Nói cách khác: hãy để người kia nói. Bởi vì họ nói càng dài thì phạm vi bạn có thể tấn công càng rộng. Các chính trị gia biết điều này. Họ đưa ra những lời giải thích ngắn gọn nhất có thể cho các quyết định của họ. Bởi vì mọi lời giải thích đều có thể có sai sót. Và ai đó càng giải thích thì càng mắc nhiều sai lầm. Các thẩm phán xét xử làm việc theo cách tương tự, họ thường viết các bản án hình sự không hơn một hoặc hai dòng. Điều này làm giảm khả năng một cơ quan quyền lực cao hơn hủy bỏ phán quyết. Họ biết rằng nếu càng viết nhiều, càng lộ nhiều điểm yếu. Các CEO cũng giải thích lý do của họ ngắn gọn nhất có thể. Họ thông báo một quyết định lớn, nói rằng đó không phải là một quyết định dễ dàng, bày tỏ sự đồng cảm của họ đối với những người bị ảnh hưởng, nhưng không đề cập đến lý do thực sự. Thông cáo báo chí sẽ chỉ chứa những nội dung đã được chắt lọc kỹ lưỡng.

Không làm gián đoạn lập luận của ai đó là để họ có thể mắc nhiều lỗi nhất trong lời giải thích của mình. Và khi họ gặp trở ngại, chúng ta chỉ cần hỏi, “Tại sao bạn lại nghĩ như vậy?”, “Lý do của bạn là gì?” hoặc “Bạn có thể nói chi tiết hơn một chút không?” Bạn đặt càng nhiều câu hỏi về lý do và động cơ của họ càng tốt, cuối cùng bạn sẽ đạt đến cấp độ đủ tư liệu để nhặt ra khiếm khuyết của người khác một cách dễ dàng.

⚝ ✽ ⚝

Mẹo thứ hai: Người rơm

Lập luận người rơm là một kỹ thuật phản bác lén lút, xuất hiện dưới hai hình thức. Mục đích ở đây là tránh đề cập đến lập luận của bên kia mà chỉ vặn vẹo lời nói của họ, hoặc chỉ sử dụng những luận điểm yếu nhất của họ như một “người rơm” mà bạn có thể tha hồ tấn công, tạo ra ấn tượng giả rằng bạn đã phá hủy hoàn toàn thành trì của đối thủ.

Người rơm phiên bản 1: Xuyên tạc hoặc bóp méo lập luận của đối thủ

Thủ thuật này cố tình bỏ qua những gì thực sự đã được nói mà phóng đại và bóp méo lập luận của đối thủ, cho đến khi nó nghe có vẻ vô lý và sai lệch. Sau đó bạn có thể bác bỏ dễ dàng. Tất nhiên, phải đảm bảo rằng bạn không bẻ cong mọi thứ quá đà. Đặc biệt nếu đối thủ không có mặt và bạn chỉ “dẫn lời” họ thì việc này còn dễ hơn nhiều. Ngay cả khi đối thủ của bạn có mặt, bạn vẫn có thể bẻ cong lời nói của họ. Bạn nên cẩn thận bẻ sự lựa chọn từ ngữ chính xác của họ càng cong vẹo càng tốt, trước khi dệt thêm các sắc thái của riêng bạn vào một luận điểm cụ thể. Điều này sẽ giúp chiêu trò của bạn không bị phát hiện.

Người rơm phiên bản 2: Cô lập điểm yếu của đối thủ

Ở đây, bạn không cố gắng bóp méo lời của đối thủ. Thay vào đó, bạn bắt đầu từ những gì họ đã nói. Những mẹo là chỉ ra khía cạnh thiếu bằng chứng nhất trong lập luận của họ, và bác bỏ chỉ riêng điều này. Nói cách khác, bạn hành động như thể những phần vững chắc hơn trong lập luận của họ không hề tồn tại. Chiêu này cũng dễ dàng như mọi chiêu khác thôi, bởi vì mọi người thường đưa ra không chỉ một mà là nhiều lời giải thích cho các lý thuyết yêu dấu của họ.

⚝ ✽ ⚝

Mẹo thứ ba: Hồi quy vô hạn

Hình thức tấn công tiếp theo của chúng ta bắt nguồn từ một vấn đề triết học khiến Aristotle bối rối, và vẫn tiếp tục hành hạ mọi triết gia từ xưa đến nay. Vấn đề với hầu hết các lập luận là họ để ngỏ câu hỏi “Tại sao?”. Những người đam mê tranh luận về vấn đề này là “hồi quy vô hạn”, và những kẻ khoe khoang hơn còn gọi nó là regressus ad infinitum.

Đây là một ví dụ: “Chúng ta nên đề xuất đặt mức trần cho số người tị nạn trong nước, bởi vì chúng ta không thể tiếp nhận tất cả.” – “Tại sao?” – “Bởi vì nguồn lực của chúng ta có hạn và chúng ta cũng cần suy nghĩ cho người dân nước mình.” – “Tại sao?” – “Bởi vì người tị nạn cần được hỗ trợ bởi người đóng thuế, và sẽ không công bằng nếu trao một phần lớn doanh thu thuế cho người tị nạn.” – “Tại sao?” – “Bởi vì ở đất nước này không có gì là miễn phí, và chúng tôi không chịu trách nhiệm cho các cuộc khủng hoảng ở các quốc gia như Syria.” – “Tại sao?” – “Bởi vì các vấn đề của các quốc gia đó là do họ tự tạo ra. Các chế độ độc tài, chủ nghĩa tôn giáo chính thống,... Và chúng tôi không chịu trách nhiệm đạo đức cho những vấn đề đó.” – “Tại sao?” – “Bởi vì trách nhiệm đạo đức giả định rằng, chúng ta phải chịu trách nhiệm ít nhất là một phần cho một tình huống, nếu muốn thực hiện bất kỳ hành động nào theo nghĩa vụ đạo đức.” – “Tại sao?”... Bạn có thể tiếp tục mãi đến lúc mà đối thủ hết vốn liếng để đáp trả, và chúng ta sẽ “thắng.”

Luận đề triết học đằng sau điều này được gọi là “bộ ba bất khả thi Münchhausen” ( Münchhausen trilemma ) [*] . Münchhausen được cho là đã tự lôi mình ra khỏi đầm lầy bằng chính sợi tóc của mình. Lý thuyết nói rằng không có “lời giải thích tối hậu” cho bất cứ điều gì. Bằng cách đặt ra những câu hỏi tiếp nối vô tận, bạn có thể kết thúc trong hồi quy vô hạn (như trên), hoặc bạn kết thúc với một lập luận vòng tròn (trong đó mệnh đề giả định cả bằng chứng). Hoặc bạn chỉ cần làm đối thủ từ bỏ. Cách duy nhất để đưa ra “lời giải thích tối hậu” là coi một khẳng định như một giáo điều không thể nghi ngờ - như trong hình ảnh của Aristotle về “người di chuyển bất động”. “Lời giải thích tối hậu” được tạo ra bởi một đấng tuyệt đối (đối với người theo Cơ đốc giáo, đó là Đức Chúa Trời) đã tạo ra mọi thứ và điều đó là không thể nghi ngờ.

Lưu ý: Hãy thử dội bom đối thủ của bạn với vô số “lý do tại sao”, đến một lúc nào đó họ sẽ phải bỏ cuộc.

⚝ ✽ ⚝

Mẹo thứ tư: Buộc tội vì không liên quan

Trong một cuộc tranh luận, mọi người thường đi chệch khỏi chủ đề đang bàn. Họ đưa ra những luận điểm đúng, nhưng không quan trọng trong bối cảnh đó. Khi điều này xảy ra, chúng ta có thể kết tội họ vì đã đưa ra những thứ không liên quan theo một trong hai cách sau.

Cách 1: Buộc tội chính đáng

Nếu một điều ai đó nói lệch khỏi vấn đề tranh luận, bạn chỉ cần nói với họ rằng “Điều đó không liên quan!”, nhưng bạn cũng phải giải thích lý do tại sao việc mở rộng câu chuyện lại không quan trọng. Để đưa ra lời buộc tội chính đáng về sự không liên quan, chúng ta cần tập trung vào vấn đề đang được thảo luận, biết cách xoay quanh chủ đề, giữ vững lập trường và không bị khiêu khích bởi chiêu trò cá trích đỏ (cố ý đánh lạc hướng) từ phía bên kia.

Cách 2: Buộc tội không chính đáng

Ngay cả khi ai đó nói điều gì đó thực sự có liên quan, chúng ta vẫn có thể hành động như thể nó đã lạc đề. Ưu điểm đầu tiên của việc này là người kia sẽ hoàn toàn bị động. Thứ hai, họ cũng khó giải thích tại sao quan điểm của họ vừa đúng vừa có ý nghĩa. Điều mà nhiều người không biết là một lập luận tốt không chỉ dừng lại ở việc giải thích điều gì đó và minh họa bằng một ví dụ thích hợp. Bạn cũng phải chỉ ra lý do tại sao những gì bạn đang nói lại có liên quan với nhau. Nếu không, người nghe có thể phản đòn một cách dễ dàng rằng “Nghe có vẻ hợp lý đấy, nhưng vậy thì sao?”, 99% mọi người quên khẳng định sự liên quan trong lập luận của họ. Và vì ít người có thể tự vệ ngay tại chỗ nên việc buộc tội vô cớ rất hiệu quả.

⚝ ✽ ⚝

Mẹo thứ năm: Cạm bẫy mâu thuẫn

Về mặt logic, mâu thuẫn là một thảm họa về trí tuệ. Những người mâu thuẫn với chính họ vi phạm các quy tắc logic cơ bản nhất, cho thấy rằng lập trường của họ không được cân nhắc thấu đáo. Nhặt ra mâu thuẫn trong cuộc trò chuyện sẽ mang lại cho bạn nguồn đạn dược hoàn hảo. Nhưng có những cách khác để bạn chiếm thế thượng phong. Bạn cũng có thể tìm kiếm sự mâu thuẫn trong những điều mà đối phương đã nói ở một cuộc tranh cãi khác vài tháng trước. Nếu bạn không có trí nhớ đặc biệt tốt, một chiến lược thay thế là lái cuộc trò chuyện qua nhiều chủ đề nhất có thể. Bởi vì mọi người thường nhất quán trong một chủ đề, nhưng lại không thế với nhiều chủ đề khác nhau.

Đây là một ví dụ thực tế về sự mâu thuẫn rõ ràng lấy từ kinh nghiệm của chính tôi: một trong những người bạn của tôi bị ám ảnh bởi việc ăn uống lành mạnh nhưng vẫn hút thuốc. Một người bạn rất tốt khác của tôi đã từng giảng cho tôi nghe về cách tất cả chúng ta nên quyên góp giúp đỡ những người khó khăn. Anh ấy giải thích cùng khái niệm về lòng vị tha hiệu quả, chúng ta nên suy nghĩ về những thành tựu có thể đạt được nếu chúng ta đóng góp, và quyên góp số tiền lớn nhất có thể để giúp một người đang cần được giúp. Nhưng anh ấy thì đã bao giờ quyên góp tiền chưa? Chưa bao giờ – anh thừa nhận như vậy.

⚝ ✽ ⚝

Mẹo thứ sáu: Ưu tiên cá nhân

Đây là một trường hợp bạn đồng ý với người kia, nhưng chỉ ra rằng có một thứ quan trọng hơn mà họ đã bỏ qua. Và cho họ biết lý do tại sao. Đây là một hình thức tấn công gián tiếp: chúng ta không nói rằng ý kiến của họ là sai, hoặc nó không liên quan.

Sự hèn hạ của thủ thuật này là không ai có thể chứng minh cái nào quan trọng hơn cái nào một cách khách quan. Trong các cuộc trò chuyện chốn công sở giữa những người đồng cấp và cả trong cuộc sống riêng tư của bạn, bạn chỉ cần tuyên bố, “Phóng X quan trọng hơn đối với tôi. Chỉ vậy thôi!” Không ai có thể phản đối điều đó.

⚝ ✽ ⚝

Mẹo thứ bảy: Thủ thuật “Chính xác là vì”

Cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng, đó là thủ thuật “Chính xác là vì”, một hình thức tấn công bất ngờ. Ai đó chỉ trích điều gì đó nhưng chúng ta chứng minh cho họ thấy rằng, những gì họ đang chê thực ra là ủng hộ quan điểm của chính chúng ta.

Dưới đây là một ví dụ: Tưởng tượng rằng Steve đang bán các sản phẩm và dịch vụ đắt tiền. Một khách hàng nói với anh ta, “Nó đắt quá!” Nếu Steve đủ nhanh trí, anh ấy sẽ biến điều này từ tiêu cực thành tích cực. Anh ấy sẽ trả lời: “Sản phẩm của chúng tôi đắt bởi vì chúng là sản phẩm hàng đầu và dịch vụ của chúng tôi không có đối thủ. Chất lượng đi đôi với giá cả mà.”