Phần 3

Hôm sau người ta dậy sớm, hy vọng một cái gì và nóng đi hơn hôm trước nữa, nghĩ tới nông nỗi phải ở lại thêm một ngày trong cái quán nhỏ ghê tởm này mà phát sợ.

Nhưng hỡi ơi! Ngựa vẫn ở chuồng, mà tên đánh xe thì mất dạng. Không làm gì, người ta dạo chung quanh cỗ xe. Bữa cơn trưa mới tẻ làm sao! Người ta như có vẻ lạnh lùng với Thùng Nước Lèo . Vì sau một đêm suy nghĩ sự phán đoán của người ta đã hơi thay đổi. Bây giờ đây, người ta gần như oán con điếm đó sao đêm trước không lén lút lại kiếm thằng Phổ đi, như vậy có phải là các bạn đồng hành, khi bừng mắt dậy được ngạc nhiên một cách thú vị không. Giản dị quá đi! Mà ai biết đâu đấy? Ả nhắn với tên Phổ đó là ả thương tình những bạn đồng hành mà nhận lời, thế là vẫn giữ được thể diện cho ả. Đối với ả, quan trọng gì cái thứ đó!

Nhưng không ai dám thú những ý nghĩ đó ra.

Buổi chiều, buồn đến chết đi, ông bá tước đề nghị đi dạo chung quanh. Ai nấy bận áo cho thật ấm rồi cả bọn đi ra trừ Cornudet – lão thích ngồi sưởi hơn – và hai bà Phước vì hai bà suốt ngày không ở nhà thờ thì lại nhà Cha sở.

Mỗi ngày mỗi thêm lạnh, lạnh buốt mũi và tai, chân đau quá, hễ bước một bước thì thấy nhức nhối; khi ra tới cánh đồng, nhìn cảnh mênh mông trắng toát ảm đạm ghê gớm, mọi người vội trở về ngay, tâm hồn cóng lại, lòng thắc lại.

Bốn bà đi trước, ba ông đi sau, cách xa xa một chút.

Loiseau hiểu rõ tình trạng, thình lình hỏi không biết cái “con điếm đó” bắt họ phải ở lại cái xó xỉnh này bao lâu nữa. Ông bá tước luôn luôn nhã nhặn, bảo không thể buộc một người đàn bà hy sinh một cách khổ tâm như vậy được; bà ta muốn hay không là tuỳ ý. Lão Carré-Lamadon nói rằng nếu quân Pháp quay trở lại tấn công theo con đường Dieppe, vì có tin đồn như vậy, thì hai bên chắc sẽ gặp nhau ở Tôtes, không sai được. Ý đó làm cho hai ông kia lo lắng.

Loiseau bảo:

- Hay là đi bộ mà trốn.

Ông bá tước nhún vai:

- Trốn làm sao được? Tuyết như vầy? Lại thêm bận bịu các bà nữa. Vả lại thế nào chúng cũng đuổi theo, chỉ nửa phút là tóm lại được, dẫn về làm tù binh, tụi lính Đức tha hồ mà hành hạ.

Đúng; ai nấy làm thinh.

Các bà nói chuyện về y phục; nhưng có chút gượng gạo, cơ hồ họ không đoàn kết với nhau nữa.

Thình lình ở đầu đường viên sĩ quan Đức xuất hiện. Thân hình cao lớn, thắc eo trong bộ quân phục, nổi bật lên nền tuyết ở chân trời; hắn đi, đầu gối dang ra, đúng cái đặc biệt của bọn quân nhân muốn giữ cho đôi giày đánh bóng khỏi bị dơ.

Khi hắn gần tới các bà, hắn cúi đầu chào, còn bọn đàn ông thì hắn chỉ khinh bỉ ngó, bọn này cũng giữ thể diện, không thèm ngã nón, mặc dầu Loiseau hơi đưa tay lên nón muốn chào.

Thùng Nước Lèo đỏ mặt tía tai, còn ba bà kia, thấy nhục quá: để cho thằng săng đá đó bắt gặp khi đi chung với con điếm mà nó đe đối xử một cách suồng sã tới mức đó!

Rồi người ta bàn tán với nhau về hắn, về dáng điệu, vẻ mặt của hắn. Mụ Carré-Lamadon đã quen nhiều sĩ quan, sành sõi lắm, bảo thằng tướng đó coi cũng được đấy; mụ tiếc rằng hắn là người Đức chứ nếu là người Pháp thì mặc đồ khinh kỵ binh vào, hắn sẽ bảnh trai ra phết và không thiếu gì phụ nữ mê hắn.

Về quán rồi, họ không biết làm gì. Họ sinh ra chua chát với nhau vì những chuyện chẳng nghĩa lý gì cả. Bữa cơm tối lặng lẽ; họ ăn vội rồi về phòng, hy vọng ngủ được để hết thì giờ.

⚝ ✽ ⚝

Sáng hôm sau họ dậy, mặt mũi bơ phờ, lòng bực tức. Các bà gần như không nói năng gì với Thùng Nước Lèo.

Có tiếng chuông nhà thờ làm lễ rữa tội. Ả có một đứa con gởi một gia đình nông dân ở Yvetot nuôi giùm. Mỗi năm chỉ gặp con có một một lần mà cũng chẳng bao giờ nhớ tới nó; nhưng bây giờ nghĩ tới đứa nhỏ sắp được rửa tội kia, thình lình ả thấy yêu mến đứa con của ả quá chừng và nhất định đi dự lễ.

Ả vừa đi ra là mọi người ngó nhau, kéo xích ghế lại nhau, vì người ta cảm thấy rằng thế nào cũng phải quyết định một cái gì. Loiseau nảy ra một ý: đề nghị với sĩ quan Đức giữ một mình Thùng Nước Lèo lại thôi, còn những người khác thì cho đi.

Lại nhờ chủ quán nói giùm, nhưng chủ quán vừa mới lên đã xuống liền. Tên Đức đó hiểu bản tính con người lắm, đuổi lão đi. Hắn định giữ cả bọn lại cho tới khi nào ý muốn của hắn được thoả mãn mới thôi.

Lúc đó, cái bản chất thô lỗ đê tiên của mụ Loiseau mới bộc lộ:

- Chúng ta chịu chết già ở đây à? Cái nghề của nó, của cái con điếm ấy, là làm cái việc đó với bất kì thằng đàn ông nào, thì tôi tưởng nó không có quyền từ chối thằng này mà ưng thằng khác. Tôi hỏi các bà nè, ở Rouen nó gặp thằng nào nó cũng ngủ với thằng đó, cả với những thằng đánh xe. Vâng thưa bà, cả với thằng đánh xe ở quận! Tôi biết rõ vì thằng đó mua rượu ở tiệm tôi mà. Và bây giờ đây, lúc chúng ta gặp bí, nó có thể giúp chúng mình được thì nó lại ỏng ẹo, cái thứ đĩ thập thành ấy!... Tôi thấy ông sĩ quan ấy cư xử đàng hoàng lắm. Có lẽ ông ta phải nhịn từ lâu; bọn ba chúng ta đây, chắc ông ta thèm lắm chứ. Nhưng không, ông ta chỉ đòi cái thứ của trăm thằng kia thôi, còn những đàn bà có chồng thì ông ta biết kính trọng. Thử nghĩ coi, ông ta làm chủ mà. Chỉ cần bảo: “ Tôi muốn ” là ông ta và lính ông ta có thể bắt ép chúng ta cả rồi.

Hai bà kia hơi rùng mình. Cặp mắt của bà Carré-Lamadon sáng lên càng tăng vẻ đẹp của bà, và mặt bà hơi lợt, tưởng chừng như đã bị viên sĩ quan cưỡng ép rồi vậy.

Bọn đàn ông bàn bạc ở xa xa, lúc đó lại gần. Loiseau nổi quạu, muốn cột tay cột chân cái con “khốn nạn” đó mà đem dưng cho kẻ thù. Nhưng ông bá tước tổ tiên ba đời, đã làm sứ thần, mà cử chỉ ngôn ngữ ra con nhà ngoại giao lắm, nghĩ nên khôn khéo thì hơn. Ông bảo: “Phải dụ cô ta mới được”.

Thế là người ta âm mưu với nhau.

Bọn đàn bà ngồi sát lại nhau, người ta nói nho nhỏ, người ta cùng bàn bạc, mỗi người đưa một ý kiến. Đàng hoàng lắm. Nhất là các bà kiếm được những lời thanh nhã, những tiếng tế nhị rất hay để nói về những cái tục tỉu nhất. Họ giữ gìn lời nói nên một người lạ có nghe cũng không hiểu được. Nhưng sự e lệ của hạng người đàn bà sang trọng chỉ là một lớp mỏng phủ bên ngoài thôi, họ hoan hỉ nghe những chuyện dâm ô, thâm tâm thích mê đi, như cá gặp nước vậy, vầy vọc ái tình một cách khoái lạc như một tên đầu bếp tham ăn nấu nướng cho mọi người vậy.

Thế là họ vui vẻ trở lại câu chuyện, vì họ thấy nó ngộ quá đi. Ông bá tước nói đùa vài câu hơi bạo, nhưng ông ta khéo nói thành thử người ta chỉ mỉm cười thôi. Tới phiên Loiseau cũng chêm vài câu tục tĩu hơn, nhưng không ai ngượng cả; và mọi người đều nghĩ về cái ý mà mụ Loiseau đã nói toạt ra: “Đã là cái nghề của nó, của cái con điếm đó, thì tại sao nó lại từ chối thằng này mà ưng thằng khác?” Mụ Carré-Lamadon, con người dễ thương, hình như còn nghĩ rằng ở vào địa vị mụ thì mụ thấy thằng đó còn đáng ưng hơn thằng khác.

Người ta dự bị cẩn thận cuộc phong toả như để bao vây một cái đồn vậy. Mỗi người đồng ý về nhiệm vụ của mình, về những lý lẽ mình sẽ đem ra chống đỡ, những hành động mình phải làm. Người ta định kế hoạch tấn công, định mưu mô, cách đột kích ra sao, để bắt cái thành trì sống đó phải tiếp kẻ thù tại chỗ.

Cornudet đứng ở xa, hoàn toàn không liên quan gì đến vụ đó.

Mọi người chăm chú đến nỗi không nghe thấy tiếng Thùng Nước Lèo trở về.

Ông bá tước “suỵt” nhẹ, họ ngẩng cả lên. Ả đã đứng đó rồi. Thình lình người ta yên lặng, hơi lúng túng, không hỏi gì ả cả. Bà bá tước quen phép xã giao hời hợt bề ngoài lên tiếng:

- Coi lễ rữa tội có vui không?

Ả còn cảm động, kể lại hết, từ nét mặt tới cử chỉ, đến cả cái vẻ của nhà thờ nữa.

- Thỉnh thoảng cầu kinh, thấy nhẹ người lắm.

Nhưng cho tới bữa tối, người ta mới bắt đầu vào đề. Mới đầu là nói chuyện bâng quơ về đức tận tâm vị tha, người ta kể những gương cổ nhân: Judith và Holopherne [15] , rồi chẳng có lý do gì cả, nhảy qua Lucrèce với Sextus [16] , rồi Cléopâtre [17] ăn nằm với tất cả các tướng soái thù địch của nàng, làm cho họ thành nô lệ nàng hết. Rồi họ kể bướng một chuyện do những đầu óc triệu phú ngu dốt của họ tưởng tượng ra, kể rằng đàn bà La Mã lại Capoue quyến rũ Annibal [18] , bọn sĩ quan và những đội dũng binh của ông. Người ta kể tên tất cả những người đàn bà đã ngăn được quân xâm lăng, đem thân mình làm bãi chiến trường, một phương tiện để thống trị, một khí giới và tên những phụ nữ đã dùng những cái vuốt ve anh dũng của mình để thắng những kẻ thù ghê tởm, mà hy sinh trinh tiết của mình cho sự tận tâm, sự trả oán.

Người ta còn nói bóng bảy về một phụ nữ Anh nọ, con nhà rất sang trọng chịu tiêm vào người một thứ bệnh truyền nhiễm ghê gớm để đổ bệnh cho Bonaparte, nhưng Trời xui khiến làm sao, đến giờ hẹn hò nguy hiểm đó, Bonaparte bỗng mệt không tới được nên thoát chết.

Người ta kể tất cả những chuyện đó bằng một giọng nghiêm trang, ôn tồn, thỉnh thoảng mới cố tình tỏ ra hăng hái để kích thích sự ganh đua.

Cứ nghe họ thì người ta có thể tin rằng chức vụ duy nhất của đàn bà ở cõi trần này là luôn luôn hy sinh, phó thác liên tục tấm thân cho cái động cỡn của tụi săng đá.

Hai bà Phước hiền hậu cơ hồ như không nghe gì cả, đăm đăm chiêu chiêu, còn Thùng Nước Lèo thì làm thinh.

Cả buổi chiều hôm đó người ta để cho ả suy nghĩ. Nhưng đáng lẽ gọi ả là “bà” như trước thì người ta chỉ gọi là “cô” thôi, không ai hiểu tại sao; có vẻ như người ta muốn hạ ả xuống một bực trên một cái thang danh dự mà ả đã leo được, để cho ả thấy địa vị xấu hổ của mình.

Lúc dọn món canh, lão Follenvie lại vô, lặp lại câu hôm trước:

- Sĩ quan Đức cho hỏi cô Elisabeth Rousset đã đổi ý kiến chưa?

Ả đáp cụt ngủn:

- Không.

Bữa cơm tối đó, cuộc đồng minh đã suy yếu. Loiseau lỡ lời mất ba câu. Mọi người đấm hông để tìm những thí dụ mới nhưng không ra, thì bà bá tước, có lẽ không suy nghĩ trước, mơ hồ thấy cần phải ca tụng Tôn giáo, bèn hỏi bà Phước lớn tuổi nhất về sự nghiệp các vị Thánh. Nhiều ông Thánh có những hành động mà chúng ta cho là tội lỗi; nhưng Giáo đường dễ dàng xoá cho hết, khi những hành động đó có mục đích làm vẻ vang cho Chúa, hay làm phúc cho người khác. Lý đó mạnh đấy; bà bá tước lợi dụng liền. Rồi, hoặc là do một sự đồng tình ngấm ngầm, một sự chiều lòng che đậy mà những kẻ bận áo tu hành thường tỏ ra rất xuất sắc; hoặc là do đần độn một cách may mắn, ngu xuẩn mà lại giúp được người, bà Phước già ủng hộ được cuộc âm mưu đó rất nhiều. Người ta tưởng bà e lệ, thì bà tỏ bạo dạn, nói nhiều, hăng hái. Bà không luýnh quýnh mà dò dẫm, quỷ biện; thuyết của bà đanh thép; đức tin của bà không do dự; lương tâm của bà không ngần ngại. Bà cho sự hy sinh của Abraham [19] là tự nhiên, vì nếu có lệnh trên ban xuống thì bà sẽ giết cha và mẹ tức thì; và theo ý bà, không có gì mà không đẹp lòng Chúa miễn là ý chí đáng khen. Bà bá tước lợi dụng ngay uy quyền thiêng liêng của kẻ đồng loã bất ngờ đó, hỏi bà câu này có ý như mong bà chú giải định lí luân lí: “Mục đích biện hộ cho phương tiện” mà khuyến thiện người nghe!

- Vậy thưa bà, theo ý Chúa cho rằng con đường nào cũng tốt, và Chúa sẽ tha thứ hành động nếu lý do trong sạch?

- Thưa bà, còn gì nghi ngờ điều đó nữa? Một hành động tự nó xấu xa, thường khi hoá ra đáng khen nếu khi làm, người ta nghĩ đến một mục đích cao cả.

Và họ tiếp tục như vậy, khám phá ra những ý chí của Chúa, đoán trước những quyết định của Người, buộc Người lưu tâm tới những việc mà thực ra chẳng liên can gì tới Người cả.

Tất cả những lời đó đều che đậy, khôn khéo, kín đáo. Nhưng mỗi lời của thánh nữ đội mũ vải kia làm thủng một lỗ lớn trong sự chống cự, sự bất bình của ả giang hồ. Rồi câu chuyện đổi chiều một chút, người đàn bà đeo tràng hạt thòng thòng đó nói về những giáo đường của thánh hội của mình, về nữ viện trưởng của mình, về bản thân mình, về bà bạn dễ thương ngồi gần mình, tức bà Phước thân ái Saint-Nicephore. Người ta mời hai bà lại Havre để săn sóc hàng trăm binh lính bị đậu mùa trong các nhà thương. Bà tả những bệnh nhân thống khổ đó, kể những chi tiết về bệnh của họ. Và trong khi hai bà mắc kẹt ở giữa đường vì tư ý của tên Phổ này thì một số đông người Pháp thiếu sự săn sóc của hai bà mà có thể chết được. Bà chuyên môn săn sóc quân nhân; bà đã qua Crimée, qua Ý, qua Áo; và nghe bà ta tả những trận bà đã dự, người ta bỗng thấy rằng bà là một vị nữ tu hành có chiêng có trống, trời sinh để theo bộ đội, lượm những lính bị thương trong sự hỗn độn của chiến tranh, và còn hơn một chủ soái nữa, bà chỉ nói một tiếng là bọn lính vô kỉ luật vào phép hết, đúng là một bà Phước Thùng thùng thình thình rất tốt, mà mặt rỗ chằng chịt y như một khu đất bị bom đạn tàn phá vậy.

Bà nói xong, không ai nói thêm nữa, kết quả có vẻ tốt quá rồi.

Ăn cơm xong người ta về phòng ngay.

⚝ ✽ ⚝

Sáng hôm sau, đợi trễ trễ một chút người ta mới xuống phòng khách.

Bữa cơm trưa yên lặng. Để cho hạt giống gieo hôm trước có thì giờ đâm mầm rồi ra trái chứ.

Bà bá tước đề nghị buổi chiều đi dạo một lúc; và ông bá tước khoát tay Thùng Nước Lèo , đi chậm lại phía sau, như đã định trước.

Ông nói với ả bằng một giọng thân mật, như cha nói với con, nhưng hơi khinh khỉnh một chút, giọng mà bọn người nghiêm trang thường dùng với hạng gái điếm. Từ địa vị cao trên thang xã hội, từ sự tôn kính không ai chối cãi được, ông ngó xuống, gọi ả là “cháu à”. Ông vô thẳng ngay đề:

- Vậy ra cháu muốn để các bà ở lại đây, chịu chung với cháu tất cả những sự tàn nhẫn nó sẽ xảy ra sau khi quân Phổ thua trận ư? Sao cháu không chịu chiều lòng một chút như cháu vẫn thường làm trong đời cháu đấy?

Ả làm thinh.

Ông ta ngọt ngào, lý luận, đập vào tình cảm. Vẫn giữ được cái thái độ “ông bá tước” mặc dầu là nếu cần, cũng biết tỏ ra nịnh đầm, khéo khen, nhã nhặn; ông tán tụng công ả đối với mọi người, mọi người sẽ mang ơn ả lắm; rồi đột nhiên ông gọi ả bằng em:

- Này em, hắn có thể khoe rằng đã được hưởng một bông hoa đẹp mà ở quê hương hắn không dễ gì tìm ra được.

Ả vẫn làm thinh, tiến lên kịp bọn đi trước. Về tới quán, ả vào phòng riêng liền, không trở ra nữa. Lo lắng cực độ. Không biết ả sẽ làm gì đây? Nếu ả mà vẫn ương ngạnh thì thật là rắc rối!

Tới giờ ăn cơm tối; đợi ả mà ả không ra. Lão Follenvie vô, bảo rằng cô Rousset khó ở và xin đừng đợi cô nữa. Mọi người vểnh tai mà nghe. Ông bá tước lại gần chủ quán:

- Xong rồi chứ?

- Vâng.

Vì lịch sự, ông không nói gì với các bạn đồng hành cả, chỉ gật đầu ra dấu thôi. Tức thì mọi bộ ngực thở phào ra một cách nhẹ nhàng, vẻ hoan hỉ hiện trên các bộ mặt. Loiseau la lớn:

- Trời đất quỷ thần ơi! Nếu quán này có săm banh thì tôi đãi bà con một chầu liền.

Mụ Loiseau lo ngay ngáy khi thấy chủ quán trở vô với chai rượu. Bỗng người ta hoá ra ồn ào, để thổ lộ tâm can; lòng đầy một nỗi vui phóng đãng. Ông bá tước hình như nhận thấy rằng mụ Carré-Lamadon có duyên đáo để, ông chủ hãng dệt khen sắc đẹp của bà bá tước. Câu chuyện ồn ào, vui vẻ; nhiều câu hóm hỉnh lạ.

Thình lình Loiseau nét mặt lo lắng, đưa tay lên, la:

- Im!

Mọi người nín thinh, ngạc nhiên, đã gần đâm hoảng. Rồi hắn ngóng tai, đưa cả hai tay ra, làm dấu “suỵt”, ngước mắt lên trần, lại nghe ngóng, sau cùng giọng tự nhiên, bảo:

- Chư vị cứ yên tâm, mọi sự như ý.

Mới đầu không ai hiểu là nghĩa gì, nhưng rồi mọi người mỉm cười.

Độ mười lăm phút sau, hắn lại làm trò hề đó, như vậy mấy lần trong buổi tối: hắn làm bộ như gọi ai ở tầng trên, dặn dò người đó những câu bóng bảy mà hắn quen dùng trong nghề chào hàng của hắn. Lúc đó hắn làm bộ buồn rầu, thở dài: “Tôi nghiệp cô ả”; hoặc nổi doá lên càu nhàu: “Thằng Phổ mạt kiếp!”. Đôi khi, đúng cái lúc không ai nghĩ tới nữa thì giọng vang lên, hắn la mấy tiếng liền: “Thôi! Thôi!” rồi thêm, như tự nói với mình: “Miễn là mai còn thấy mặt ả: đừng làm chết con người ta, thằng khốn nạn!”.

Những lời pha trò ấy tuy điểu giả, mà chẳng làm ai phật ý cả, người ta còn thấy thú vị nữa, vì sự bất bình cũng tuỳ thuộc hoàn cảnh như mọi cái khác mà cái không khí tạo ra ở chung quanh họ đã đầy những tư tưởng tục tĩu rồi.

Tới lúc ăn tráng miệng, chính các bà cũng có những lời bóng bảy hóm hỉnh, kín đáo. Mắt sáng lên vì người ta uống rượu đã nhiều. Ông bá tước, cả những lúc phóng túng vẫn giữ được vẻ nghiêm trang, kẻ cả, nảy ra một ý hay, so sánh cảnh của họ lúc đó với hồi cuối đông ở bắc cực, và nỗi vui của họ không khác gì nỗi vui của bọn đắm tàu mà thấy được con đường về phương nam.

Loiseau hăng lên, đứng dậy tay cầm ly săm banh:

- Tôi xin cạn ly để mừng sự giải thoát của chúng mình.

Mọi người đều đứng lên; hoan hô hắn. Cả hai bà Phước nữa, nể lời mời mọc của các bà kia, cũng bằng lòng nhúng môi vào ly săm banh mà từ hồi cha sinh mẹ đẻ chưa hề được nếm. Các bà ấy bảo rằng giống nước chanh có bọt, nhưng mà ngon hơn.

Loiseau tóm tắt lại tình hình:

- Không có chiếc pianô ở đây, để mình phổ một khúc chơi nhỉ.

Cornudet không thốt một lời, không có một cử động, có vẻ đăm đăm suy nghĩ những vấn đề rất nghiêm trang, và thỉnh thoảng giận dữ kéo bộ râu dài của hắn như muốn cho nó dài thêm ra. Sau cùng, khoảng nửa đêm, lúc sắp chia tay, Loiseau lảo đảo, thình lình vỗ vào bụng hắn, lúng búng hỏi:

- Tối nay bác không vui à? Không nói gì hết, sao vậy, công dân?

Cornudet ngẩng ngay đầu lên, liếc mọi người một lượt, mắt long lanh, dữ tợn:

- Tôi bảo cho hết thảy mọi người nghe này, các người mới làm một việc ô nhục!

Hắn đứng dậy, ra cửa, lặp lại một lần nữa: “Ô nhục!” rồi biến mất.

Mới đầu họ như bị xối nước lạnh, Loiseau chưng hửng, đứng ngây ra, nhưng rồi hắn định thần lại được, thình lình ôm bụng mà cười, bảo:

- Nho xanh quá, bồ ơi, xanh quá [20] .

Vì không ai hiểu gì cả, hắn mới kể những “bí mật trong hành lang” cho nghe. Thế là cả bọn lại nhao nhao lên dữ dội. Các bà vui hoá điên. Ông bá tước và lão Carré-Lamadon cười đến chảy nước mắt. Làm sao mà tin được?

- Sao! Chắc chắn không? Hắn muốn…

- Tôi đã bảo rằng tôi thấy tận mắt mà.

- Và ả đã từ chối…

- Vì thằng Phổ đó ở phòng bên cạnh.

- Có lẽ nào?

- Tôi thề với ông.

Ông bá tước cười ngất, nhà kĩ nghệ thì hai tay ôm bụng. Loiseau tiếp tục:

- Các ông hiểu chứ, tối nay, hắn oán cô ả lắm, oán lắm.

Rồi cả ba lại cười, cười đến hết hơi, đến mệt đừ.

Tới đó người ta chia tay nhau. Nhưng mụ Loiseau, bẩm tính hay châm chọc, khi lên giường nằm, bảo chồng rằng cái con ranh Carré-Lamadon cay nghiệt đó, cả buổi tối vừa cười và vừa bực tức.

- Mình biết không, bọn đàn bà, khi đã say mê tụi quân nhân thì họ bất chấp, là Pháp hay là Phổ, được tuốt. Có đáng thương tâm không, hỡi Trời!

Và cả đêm đó, trong cái bóng tối của hành lang, có tiếng chạy qua chạy lại, như run rẩy, để ý lắm mới nhận ra được như những hơi thở rất nhẹ, có tiếng chân rón rén, tiếng rắc rắc rất nhỏ. Và khuya lắm người ta mới ngủ, chắc vậy, vì dưới cánh cửa có những tia sáng lọt ra lâu rồi mới tắt. Rượu săm banh báo đời như vậy: người ta bảo nó làm cho khó ngủ.

Hôm sau mặt trời mùa đông sáng sủa, tuyết chiếu rực rỡ. Chiếc xe lần này mới thắng sẵn, đợi trước cửa trong khi một bầy bồ câu trắng, ưỡn cổ trong bộ lông xù, mắt hồng hồng điểm một chấm đen ở giữa, đủng đỉnh len lỏi giữa đám chân sáu con ngựa, kiếm ăn trong những đống phân bốc hơi rải rác trên đất.

Tên đánh xe khoác một chiếc áo da cừu, đương ngồi ở ghế đốt một ống điếu; tất cả các hành khách tươi cười bảo gói mau các thức ăn để dùng khi đi đường.

Chỉ còn đợi Thùng Nước Lèo. Sau cùng ả ló ra.

Ả có vẻ hơi băn khăn, xấu hổ; rụt rè tiến lại phía các bạn đồng hành; bọn này cùng quay mặt đi một lượt như không thấy ả. Ông bá tước nghiêm trang nắm tay bà vợ kéo xa ra, sợ dây cái đồ dơ dáy đó.

Cô ả đứng lại, ngạc nhiên; rồi gom hết cả can đảm lại, ả chào mụ chủ hãng dệt, giọng nho nhỏ, kính cẩn: “Kính chào bà”. Mụ gật nhẹ đáp lại một cách vô lễ, rồi lườm ả, như ả đã xúc phạm đến trinh tiết của mụ. Ai nấy ra vẻ lăng xăng, và người ta đứng xa ả như trong cái củng của ả có nhiễm độc. Rồi người ta ùa lên xe; ả lên sau cùng, lại ngồi vào chỗ cũ của mình.

Người ta làm bộ không thấy ả, không biết ả; mụ Loiseau ngồi ở xa khinh bỉ ngó ả, nói nho nhỏ với chồng:

- Cũng may mà em không phải ngồi gần nó,

Chiếc xe nặng nề chuyển bánh và cuộc hành trình lại tiếp tục.

Mới đầu không ai nói gì cả. Thùng Nước Lèo không dám ngước mắt lên. Ả vừa bực tức với họ, vừa xấu hổ đã nhượng bộ, để cho bọn giả đạo đức xô ả vào cánh tay tên sĩ quan Phổ mà bị nhơ nhuốc vì những cái hôn của hắn.

Nhưng rồi bà bá tước phá tan sự im lặng khó chịu đó đi, quay về phía mụ Carré-Lamadon hỏi:

- Bà quen bà D’Etrelles chứ?

- Vâng, bà ấy là bạn thân của tôi.

- Con người nhã nhặn quá!

- Lịch sự lắm! Đúng là giới thượng lưu, hiểu biết rộng mà nghệ sĩ tới chân răng kẽ tóc; hát rất hay mà vẽ tuyệt khéo.

Lão chủ hãng dệt nói với ông bá tước, và tuy các cửa kính run động rầm rầm, người ta cũng lõm bõm bắt được những tiếng: “Vé – tới hạn – tiền thưởng – trả góp”.

Loiseau đánh bài tay đôi với vợ nhờ đã thó được một cỗ bài cũ của chủ quán, nhầy mỡ vì đã năm năm cọ trên những mặt bàn ăn lau không kĩ.

Các bà Phước hiền hậu cầm chuỗi hạt lòng thòng ở dây lưng lên, cùng làm dấu thánh giá với nhau rồi thình lình môi họ mấp máy, mỗi lúc một mau, thì thầm tụng kinh, thỉnh thoảng lại hôn một chiếc mề đay, làm dấu lại, rồi lại lầm rầm đều đều, liến thoắng.

Cornudet ngồi yên nghĩ ngợi.

Đi được ba giờ đường, Loiseau dẹp cỗ bài lại, bảo:

- Đói rồi.

Mụ vợ với một gói cột dây gai, lấy ra một miếng thịt bò nguội. Mụ cẩn thận cắt thành những lát mỏng mà cứng, rồi hai vợ chồng cùng ăn.

Bà bá tước bảo:

- Chúng mình ăn nhé?

Người ta đồng ý và bà mở những gói thức ăn sắp chung cho hai gia đình. Thức ăn để trong một cái liễn dài, nắp có một con thỏ bằng sứ để tỏ rằng ở trong có món ba-tê thỏ bổ và ngon, có những làn mỡ trắng chảy qua đám thịt thỏ màu nâu, trộn với nhiều thứ thịt khác băm nhỏ. Một khúc Gruyère gói trong một tờ nhật trình mà hai chữ “Tin vặt” như in lên mặt phó mát nhờn nhờn.

Hai bà Phước hiền hậu mở một khoanh xúc xích hăng mùi tỏi; còn Cornudet đút một lần cả hai tay vào túi áo choàng may như cái bao, moi ra một bên bốn cái trứng luộc, một bên một miếng vỏ bánh mì. Hắn lột vỏ trứng liệng xuống lớp rơm ở dưới chân, rồi ngoạm vào trứng, làm rớt những miếng lòng đỏ nhỏ lên bộ râu của hắn, thành thử bộ râu như lốm đốm những ngôi sao.

Thùng Nước Lèo khi thức dậy, vội vàng và hoảng hốt không kịp nghĩ tới gì cả: ả ngó bọn đó thản nhiên ăn mà nổi xung, muốn nghẹt thở. Ả giận sôi lên, nghiến răng lại, rồi mở miệng tính chửi cho họ một tràng, chửi cái thái độ của họ, nhưng ả uất quá, thốt không được.

Chẳng ai ngó tới ả, nghĩ tới ả. Ả thấy bị tụi lương thiện vô lại đó khinh bỉ, họ bắt ả hy sinh rồi gạt bỏ ả ra, như một vật dơ dáy, vô ích vậy. Và ả nghĩ tới rổ lớn thức ăn đầy những món ngon mà họ nghiến ngấu, nghĩ tới hai con gà giò bóng nhẫy những thịt đông, tới những miếng ba-tê, những trái lê và bốn chai rượu vang của ả; rồi nỗi giận của ả thình lình nguôi xuống, như một chiếc dây căng quá mà đứt, ả rưng rưng muốn khóc.

Ả gắng sức ghê gớm, lấy gân rán nuốt lệ như con nít, nhưng lệ cứ trào lên, lóng lánh ở mi mắt rồi hai giọt lớn chảy ra, từ từ lăn trên má. Những giọt sau chảy nhanh hơn, như nước từ trong một phiến đá rỉ ra, rồi rớt đều đều trên bộ ngực căng tròn của ả. Ả ngồi ngay, mắt đăm đăm, mặt nghiêm và lợt lạt, hy vọng người ta không thấy mình khóc.

Nhưng bà bá tước nhìn thấy và ra dấu cho chồng hay. Ông chồng nhún vai như muốn nói: “Biết sao được, đâu phải lỗi của tôi”. Mụ Loiseau mỉm cười đắc thắng và thì thầm: “Nó tủi thân mà khóc”.

Hai bà Phước hiền hậu lấy giấy gói khúc xúc xích còn lại rồi lại tiếp tục tụng kinh.

Cornudet để tiêu hoá mấy quả trứng, duỗi chân cà khêu dưới chiếc ghế dài trước mặt, ngửa lưng, khoanh tay, mỉm cười như mới tìm được một trò khôi hài thú vị, bắt đầu huýt gió điệu La Marseillaise .

Các vẻ mặt sa sầm lại. Chắc chắn là họ không ưa điệu hát bình dân đó. Họ bực mình, quạu quọ, muốn tru lên như chó nghe tiếng phong cầm man rợ vậy. Hắn thấy thế càng huýt già không ngừng miệng. Thỉnh thoảng hắn lại hát nho nhỏ những câu này:

Hỡi Thần ái quốc thiêng liêng,

Hãy dắt và đỡ cánh tay trả thù của chúng tôi.

Hỡi thần Tự do, Thần Tự do yêu mến,

Hãy chiến đấu với những kẻ bênh vực Người!

Xe chạy nhanh hơn, vì tuyết cứng hơn; và cho tới khi đến Dieppe, suốt mấy giờ ngồi xe đằng đẵng buồn tẻ, trong tiếng lộc cộc gập ghềnh, hắn liên tục huýt, cả tới lúc đêm đổ xuống rồi tối mịt, hắn cũng vẫn ngoan cố huýt một cách dữ tợn, huýt hoài điệu đều đều đó để trả thù, buộc bọn người mệt nhọc và bực tức kia phải theo bài hát từ đầu đến cuối, mà nhớ lại những lời hắn nhấn vào mỗi nhịp.

Còn Thùng Nước Lèo thì vẫn khóc; thỉnh thoảng một tiếng nấc, mà ả không nén được, phát ra ở giữa hai đoạn ca, trong đêm tối.