Chương VIII

Từ hồi mẹ mất, qua đi được hai cái giỗ rồi, nhưng cái giỗ năm nay mấy anh em thấy có một ý nghĩa quan trọng và thiêng liêng hơn cả; bởi chính họ phải làm giỗ lấy, không như những lần trước nữa, người bác phải lo liệu...Ngồi bàn tính đến hôm giỗ, Mai và Dậu đều có nét mặt trang nghiêm và cảm động.

Khánh ngồi bên, ngoan ngoãn nghe.

- Sẽ mua một con gà, một con vịt; vì chắc hôm ý chú Hàn thế nào cũng lại.

Mai nói xong, Dậu tiếp:

- Ừ, phải mời cả bà cụ Tư, cô Tần nữa…

Mắt Dậu sáng lên, khi cô vui với ý nghĩ mời cả Hoan, nhưng cô không dám nói ra.

Khánh hỏi:

- Thế có mời bác không?

Nghe em hỏi, cả Mai lẫn Dậu cùng lúng túng, không biết trả lời ra sao. Sau nửa năm trời xa cách, bây giờ nói đến người bác, mấy chị em chỉ nghĩ đến công việc vất vả của ông, với cái dáng còm cọm, lúc nào cũng bù đầu lên vì lo lắng. Đôi khi có nhắc lại sự ngược đãi, đánh đập của bác trai, thì họ chỉ nhớ đến bác gái, để rồi đổ tất cả sự oán hận vào bà. Mai nhớ lại năm ngoái, trước ngày giỗ mẹ một hôm, bác trai đưa các cháu về quê để làm lễ giỗ.

Tối đến, mấy chị em nằm ngủ ở gian bên trước bàn thờ bố mẹ, nơi hai bác bày cỗ cúng ở đấy. Còn gian giữa thờ các cụ. Mai nằm đã khuya lắm rồi, vẫn chưa ngủ được. Bỗng ở buồng trong có tiếng to nhỏ của hai bác. Mai lắng tai nghe, bác gái nói nhỏ quá.

Nhưng những tiếng "hừ… hừ" của bác trai lẫn trong giọng nói khe khẽ có vẻ bực dọc, thỉnh thoảng điểm thêm tên của mấy anh em, khiến Mai hồi hộp, nín thở; rồi tiếng bác gái lại nói, vẫn bằng cái giọng to nhỏ. Chợt bác trai đập tay xuống giường và như không nén được tức, ông to giọng, cáu kỉnh:

- Mẹ kiếp! Ông thì chém cả cho mỗi đứa một nhát rồi ông chém ông nốt cho rảnh chuyện.

Bác gái cũng nói to hơn lên, nhưng có lúc lại hạ giọng xuống, rất nhỏ.

Mai chỉ nghe thấy loáng thoáng:

- Thằng còng làm cho thằng ngay ăn… Con mình còn lo chưa xong, lại phải nuôi bốn cái miệng ăn hại.

Nghe đến đây, Mai se sẽ nằm xích lại gần Dậu, lay người chị, nhưng Dậu hất tay em ra, suỵt khẽ một tiếng. Mai biết Dậu cũng như mình, vẫn thức và đã nghe thấy hết. Cô ngước mắt nhìn lên bàn thờ, tấm ảnh mẹ lờ mờ trong ánh sáng của ngọn đèn dầu.

Mai cảm thấy đôi mắt của mẹ nhìn mình một cách xót thương, huyền ảo, khiến cô không nén được sự tủi thân. Mai phải bậm miệng lại, giữ cho khỏi khóc thành tiếng. Chợt một tiếng nấc rất khẽ, Mai nhìn chị dưới ánh trăng ở ngoài hắt vào.

Mai thấy chị nằm quay mặt vào phía bàn thờ, hai đầu gối thu lại. Dậu đang khóc. Miệng Mai cũng mếu đi, xích lại gần chị. Dậu quay lại, hai cái đầu sát vào nhau, thút thít, lúc ấy Khánh ngủ say, bên các chị.

Tiếng Dậu nhắc lại việc hiện tại:

- Có nhẽ phải… đến ba mâm mấy đủ.

Mai ngước nhìn chị:

- Làm gì mà nhiều thế?

- Này nhé, nhà mình đã phải một mâm rồi, đằng chú Hàn thế nào chẳng cho các con đến, lại còn cụ Tư, cô Tần, hôm ấy lại là ngày chủ nhật, chắc thế nào người cháu của cụ ấy cũng đến, chẳng nhẽ mình không mời…

Mai nheo mắt, tỏ vẻ khó chịu:

- Ai? Thằng Hoan ấy à? Sao chị lại nghĩ đến mời nó? Cái thằng như đồ xỏ lá, sao tôi ghét thế?

Khánh tiếp:

- Em cũng ghét.

Dù chỉ những lời nói xấu Hoan, cũng đủ làm cho Dậu thấy bực tức và xấu hổ. Cô trả lời:

- Người ta làm gì mà bảo là "đồ xỏ lá", nếu người ta nghe thấy có phải…

Thấy chị ra vẻ bênh Hoan, Mai chợt nhớ lại tất cả những cử chỉ của ba người, Tần, Hoan và Dậu.

Ngay vừa mới hôm qua, Hoan đến, lúc ấy ở ngoài hàng chỉ có Dậu, Mai và Tần, cùng lời lẽ có vẻ lả lơi của Hoan nói với Dậu, những cái nháy mắt của Tần với Hoan đã làm Mai lộn tiết.

Nhưng Dậu, trái lại, có vẻ sung sướng và không biết đến cử chỉ vô lễ của hai người kia.

Lại một lần, Mai bắt gặp cô Tần và Dậu đang nói chuyện với nhau, cười rúc rích, Mai lại gần, hỏi góp:

- Gì đấy?

Dậu yên không trả lời, còn Tần, nét mặt nghiêm trang, đáp cộc lốc:

- Không!

Cái tiếng "không" ấy có nghĩa không cho Mai dính đến câu chuyện riêng của bọn họ.

Còn Mai, tự thấy "mình" rất có quyền, vì Dậu là chị ruột cô; nhưng chính Dậu lại yên lặng, tỏ ra về hùa với Tần để giấu Mai một việc gì đó.

«Việc gì! Lại thằng Hoan chứ gì?» Mai hậm hực nghĩ thầm như vậy. Cô buồn và tức với chị lắm. Cô cảm thấy chị mình đã bắt đầu nghĩ đến chuyện khác, ngoài chuyện gia đình của bốn anh em. Giờ thấy Dậu nói câu bênh Hoan, Mai liền bảo Dậu:

- Này! Chị đừng có thế, người ta cười mục óc ra đấy! Bảo là đồ xỏ lá thì đã sao, mà phải bênh?

Dậu sẵng tiếng:

- Bênh ai? Bênh ai? Này! Tôi bảo cô đừng có hỗn!

- Chẳng hỗn gì cả. Bênh ai thì chị biết đấy. Còn cái cô Tần nữa, rõ thật mụ "Tú Bà"! Rồi tôi sẽ mách cụ Tư cho mà biết.

Mai nói to, làm Dậu phải ngó ra ngoài xem có ai nghe thấy không. Tự nhiên Mai cũng ngó ra. Khi biết là cụ Tư và Tần vẫn ở nhà ngoài, yên trí họ không nghe thấy gì cả, Mai quay vào nói tiếp:

- Sợ gì ai! Tôi cốt nói cho mà nghe đấy!

Dậu tức em quá, nhưng cô cũng lờ mờ nhận thấy: câu nói của Mai "đồ xỏ lá" và mụ "Tú Bà" chỉ Hoan với Tần hình như đúng. Khi cô yêu Hoan, nghĩ về Hoan, vẫn có một linh tính riêng bảo cho Dậu thấy không đủ tin Hoan; giá Dẫu yêu được Bảng, hẳn không bao giờ cô phải thắc mắc về điều đó.

Mai ngẩng lên, toan nói thêm mấy câu nữa cho hả, nhưng nhìn thấy mắt chị hoe đỏ, cô lại thôi, sự tức giận chợt biến hết. Hễ hai chị em mỗi khi cãi nhau, thế nào Mai cũng nói nhiều lời hơn Dậu, kỳ cho Dậu tức đến phát khóc. Giờ thấy Dậu khóc, Mai hết cả tức với chị; cô tự cảm thấy mình lắm điều, tự nhiên Mai cảm thấy hối hận và thương Dậu, nhưng vẫn buồn buồn vì biết chắc chắn rằng Dậu đã yêu Hoan.

Sáng hôm sau, hai chị em lại hòa thuận với nhau như thường và lại bàn tiếp đến ngày giỗ mẹ. Lần này, cả hai cô cùng có vẻ nhường nhịn nhau và đồng ý với nhau đến hôm đó sẽ thịt một con gà, một con vịt, làm ba mâm cỗ, thế nào cũng phải mời cụ Tư và cô Tần vì hai người ở chung nhà; còn Hoan, không ai nhắc đến nữa.

Một lúc sau, Mai có vẻ ngẫm nghĩ rồi lại nói:

- Hay cứ mời bác, chị ạ!

Dậu ngần ngừ:

- Ừ, cũng được, nhưng chắc gì bác chịu đến.

Khánh hấp tấp:

- Đến chị ạ, thế nào bác cũng đến.

Dậu nhìn Khánh, hỏi:

- Ai bảo em thế?

Khánh buồn rầu, cúi mặt xuống đáp:

- Em chắc thế.

Không hỏi thêm nữa, nhưng Mai và Dậu biết ý nghĩ của Khánh, chính hai cô cũng thương ông bác và đương muốn làm lành với ông.

Hôm nọ, anh Trưởng bạ Phúc kể chuyện anh có gặp bác, trông ông không được khỏe, có vẻ buồn lắm. Ông ngập ngừng hỏi thăm đến anh em Thân:

"Không biết độ này chúng nó có đủ ăn không? Con Khánh có khỏe không Con bé gầy quá, lại hay ốm vặt, chả biết bây giờ ra sao?"

Nghe anh Trưởng bạ Phúc kể lại như vậy, Khánh mếu máo khóc; Mai và Dậu cũng cảm động.

Đương lúc ba chị em nghĩ đến ông bác, thì Thân về đến nhà, anh hỏi:

- Các cô đương làm gì thế?

Mai đáp:

- Chúng em tính có nên mời bác ăn lại giỗ không?

Thân hơi cau mặt, im lặng một phút rồi thở dài:

- Ừ thì mời.

Dậu hỏi:

- Thế ai đi mời bác...?

- Cô đi đi.

- Em chịu thôi. Để anh Thân đi.

Thân bật cười, nhìn Khánh, nói nửa đùa, nửa thật:

- Thôi thế để Khánh đi vậy, Khánh nhé?

Khánh yên lặng không đáp. Thân, Dậu, Mai đều nhìn Khánh, thấy hình như Khánh thở dài nhẹ.

Thân cắn môi rồi bất giác nói vẻ quả quyết:

- Thôi thế anh với Khánh đi vậy.

Giờ đến lượt Mai và Dậu yên lặng. Hai cô cùng cảm thấy ngường ngượng như có lỗi gì.

Chiều hôm ấy, cơm nước xong, Thân và Khánh cùng đi lại nhà bác; vừa đi Thân vừa suy nghĩ, không biết bắt đầu nói như thế nào cho tự nhiên.

Cũng như các em, anh không còn giận bác ruột nữa, càng ngày anh càng nhận thấy tất cả những xích mích ngày trước hoàn toàn là do bác dâu gây ra cả.

Lại còn việc bán ruộng nữa, chú Hàn cứ nhất định bắt Thân phải nói với bác trước cho có đầu có đuôi, rồi mới chịu mua. Tuy ruộng của anh em Thân thật, nhưng bác gái đang cầy cấy; chắc chú Hàn nghĩ hễ có tiền, thiếu gì ruộng, khối người bán, chẳng tội gì phải mua vào chỗ lôi thôi cho mang tiếng.

Bây giờ anh đến mời bác lại ăn giỗ mẹ anh, đó là bổn phận vì lễ giáo, buộc anh phải có. Với lại hôm giỗ thế nào chú Hàn cũng đến, Thân sẽ nhân dịp ấy nói về việc ruộng nương cho dứt khoát.

Thân đoán, mọi việc sẽ ổn thỏa, anh sẽ bán ruộng và có tiền làm vốn buôn bán, nuôi các em. Nghĩ vậy, Thân vui vẻ, mỉm cười một mình.

Còn Khánh, vừa đi vừa hồi hộp cảm động.

Một lát, tới đầu phố nhà bác, Khánh thấy phố xá vẫn y nguyên. Mấy anh em Khánh sống với bác gần hai năm trời ở phố này, nên cảnh vật đối với Khánh hầu như quen thuộc lắm. Này đây, hiệu thịt bò, đôi khi Dậu vẫn sai Khánh đi mua…

Trong hiệu vẫn cái bà đẫy đà, quấn cái khăn lam bạc màu ở trước bụng, đứng cắt thịt; cạnh mấy tảng thịt bò đã làm lông rồi, treo lủng lẳng ở trên giá hàng. Bên cạnh hiệu thịt, một ngôi hàng bán trầu cau, vỏ. Trên mặt chõng hàng, những mớ trầu vàng tươi, bày thứ tự bên mấy buồng cau vỏ xanh và mấy khúc vỏ ăn trầu sắc đỏ xẫm.

Người đàn bà bán hàng trước vẫn ngồi ngay phản hàng, vừa cho đứa con đầu lòng bú, vừa sắp lại tiền, nay vẫn ngồi như thế, vẫn cho con bú nhưng không biết đứa này là đứa thứ nhì hay thứ ba rồi. Ở bên kia đường, cạnh hiệu cháo lòng có hiệu thợ may, với cái biển hàng cũ đã long sơn, treo lệch lạc trên cái tủ hàng nho nhỏ. Lại hiệu thợ cạo ở góc phố kia nữa, cái hiệu có hàng hiên bằng tôn thấp, lụp xụp, và cái ống máng vỡ ở góc tường, mỗi lần trời mưa thì nước lại theo chỗ vỡ ấy bắn tung tóe ra, Khánh thích nhìn lắm. Và đây là nhà ông bác. Trên cánh cửa gỗ sộc sệch vẫn còn những hình vẽ lung tung bằng gạch non, nhiều hôm Khánh từng tẩn mẩn vạch vào đấy.

Giờ trông thấy, tự nhiên Khánh bồi hồi, một mối cảm xúc nhè nhẹ không rõ vui hay buồn. Khánh có cảm tưởng như mình vẫn sống ở đây, và lúc này đương đi chơi đâu về.

Sau mấy tiếng gõ cửa của Thân, Khánh định trí lại; ý nghĩ sắp được gặp bác làm lòng Khánh rộn ràng. Có tiếng bác trai vọng ra:

- Ai đấy?

Thân trả lời ấp úng:

- Ch… áu …

Vẫn tiếng của bác nhưng nhỏ hơn:

- Ai?

- Cháu… Thân ạ!

Ở trong nhà yên ắng, không có tiếng hỏi lại nữa. Khánh đang dòm qua lỗ khóa, thấy bác loay hoay tìm guốc, bị Thân nắm cổ áo lôi lại. Tiếng then cửa lạch xạch, rồi cánh cửa mở ra.

Thấy bác, Thân luống cuống chào:

- Bác ạ!

Khánh đứng nấp sau anh, cũng khẽ chào:

- Lạy bác ạ.

Cái tiếng "bác", Khánh đã gọi và nói đến nhiều lần, nhưng lần này, vừa dứt lời, Khánh thấy là lạ.

Bác nhìn Khánh, hỏi, giọng không được tự nhiên:

- Khánh đấy à?

Thân nói:

- Thưa bác, đến hôm này…

Bác vội vàng chặn lời:

- Vào… vào đây để đóng cửa đã.

Vừa nói, bác vừa lật đật cài cửa rồi quay đi, vào trước, như có ý bảo anh em Thân theo mình. Tới tấm phản, ông leo lên ngồi làm việc trước cái cốt mũ, và hướng về phía Thân, bảo:

- Ngồi đây!

Lại cả tiếng nói của bác nữa, Khánh nghe khác thường. Chỉ có hai tiếng "ngồi đây", nhưng Khánh thấy hình như không phải ông chỉ định nói có thế.

Khánh nhìn bác. Ông cười mủm mỉm một cách ngượng ngập như đang kìm giữ nỗi vui sướng, không muốn lộ ra nét mặt. Lúc ông phết hồ vào miếng vải mũ, Khánh thấy hai tay ông hơi run run.

Thân vẫn ngồi yên, tự dưng anh nhớ lại cảnh lúc bác trai đánh đập các em anh hồi trước, nhưng anh không giận nữa, chỉ thấy buồn. Tuy vậy, giữa anh và bác có một ác cảm ngăn cách làm anh không muốn và không biết mở đầu nói câu gì.

Bác như đoán được ý nghĩ của Thân, ông liếc nhìn Thân rồi lại cúi xuống, lòng hối tiếc vì chuyện cũ, cái vui bất chợt được gặp cháu chợt biến hết. Khánh ngồi nhìn bác rồi nhìn anh, chỉ mong hai người nói chuyện, và sốt ruột vì chưa thấy anh nói đến việc mời bác đi ăn giỗ.

Bác trai chợt hỏi Khánh:

- Khánh độ này làm gì?

- Cháu khâu "rua" ạ.

Bác ngước nhìn Khánh, mặt có nét vui, hỏi láy lại:

- Khâu rua?

- Vâng.

- Mới học thôi đấy chứ?

- Cháu làm được tiền rồi ạ!

- Tốt lắm.

Bác lại hướng về phía Thân, hỏi:

- Còn anh Thân dạo này làm đâu?

- Dạ, ở hiệu Vĩnh-Thịnh ạ.

- Ừ thôi chịu khó…, đâu cũng vậy, mình là người đi làm công, phải chiều chủ.

- Vâng!

Lúc này anh Thường, con thứ ba của bác, mười lăm tuổi, vừa ở trong nhà bước ra. Trông thấy Thân, Thường khẽ gật đầu, mồm nhu nhú nói, song không ai nghe thấy gì cả. Bác quay qua bảo Thường:

- Rót nước ra đây.

Thường yên lặng.

Lát sau, anh bưng lại một cái đĩa, trên có mấy chén nước, đặt trước mặt ông bố và Thân, chẳng nói năng gì. Bác lườm theo Thường rồi quay ra bảo Thân:

- Uống nước đi anh.

Thân sinh ngượng, thấy lần đầu tiên bác mời mình uống nước, vẻ biệt đãi khác hẳn trước kia, ông thường mắng Thân: "Cái thằng gàn".

Thân nhìn bác với ý nghĩ ông không còn coi mình là thằng gàn nữa và lại có ý nể mình, tự nhiên Thân cảm động.

Tiếng bác trai giục:

- Uống nước đi. Nước lá ngạnh ở quê mới đem lên đấy, lát nữa lấy một ít về uống.

Thân vâng, rồi tiếp luôn, giọng lí nhí:

- Thưa bác, đến hai mươi này giỗ mẹ cháu, mời bác lại xơi cơm.

Ông bác cũng đoán biết Thân đến mời ông, ngày hai mươi, là ngày giỗ mẹ Thân, ông có quên đâu.

Ông ngẩng lên, nhìn vào chỗ bâng quơ, miệng vẫn cười tủm tỉm một cách ngượng ngập:

- Hôm nay bao nhiêu rồi nhỉ?

- Dạ, mười tám ạ.

- Mười tám… Hai mươi… Ngày kia rồi à?

- Vâng.

Bác lẩm bẩm:

- Chóng thật.

- Thưa bác vâng.

Dứt lời, Thân chợt nhận ra mình vừa trả lời một cách vô ý thức, anh nhìn bác, nhưng ông không để ý đến, ông nói:

- Thế các anh chị ở đâu?

Miệng bác trông gần như cười hẳn, nhưng ông vẫn giữ và vẫn chỉ mủm mỉm, vì ông đã biết rõ Thân thuê nhà ở Hàng Than, nhưng ông cũng cứ hỏi thêm, và chỉ có ông biết là ông giả vờ nên ông càng buồn cười. Thân đáp:

- Dạ chết chửa! Chúng cháu ở phố Hàng Than, số nhà mười lăm.

- Hàng Than, tiện đấy!

Giờ lại đến lượt bác nhận thấy cái vô nghĩa của câu mình nói và ông cũng không biết tại sao "tiện đấy", tiện cái gì mới được chứ?