Chương 6

Robert đẩy cánh cửa đi vào trong xưởng của ba và đặt con cáo bị hỏng xuống chiếc bàn gia công ở giữa phòng. Các dãy dụng cụ bằng đồng và mặt đồng hồ sáng lóe lên trong ánh đèn dầu, hắt những cái bóng méo mó lên trên các bức tường.

Robert kiểm tra vết thương của con cáo máy. Dưới lớp vải lông phủ phía bên ngoài, chỗ đầu chi trước của con cáo nối với tấm xương dẹt kim loại ở vai, phần đầu tròn và lục lăng của những chiếc bu lông kết nối đều đã hỏng cả, và những gì còn lại của các bộ phận thì lẫn lộn với nhau thành một cục. Cậu đang định bắt tay vào xử lý thì chợt cảm thấy có ai đó trong phòng nên nhìn một lượt khắp xung quanh.

Ba cậu đang đứng ngay lối cửa vào, tay ông khoanh trước ngực, gương mặt ông ánh lên một biểu hiện kỳ quặc. “Chúng ta có gì ở đó vậy, con trai?” Ông Thaddeus hỏi.

“Một con cáo máy ạ.” Robert đứng dịch sang bên để ba cậu có thể nhìn rõ hơn. “Con tìm thấy nó đang ẩn náu chỗ con hẻm. Có mấy người đàn ông săn đuổi nó khắp làng. Con nghĩ họ đã bắn nó.” Cậu ngừng lời ở đây vì không biết phải nói gì khác nữa. Toàn những điều vô nghĩa. Tại sao ai đó lại đi bắn một con thú máy cơ chứ?

“Để xem nào.” Ông Thaddeus bước tới và kiểm tra con thú. Ông đeo cặp kính của mình lên và ngắm nghía kĩ càng những chiếc răng truyền động bị vỡ lộ ra dưới lớp lông bằng vải rách tả tơi. “Ba mới chỉ nhìn thấy những cơ cấu như thế này một lần trước đây.” Ông lẩm bẩm. “Xét đến những chi tiết tinh xảo nhỏ bé này, ta có thể nói rằng người kỹ sư bậc thầy tạo nên con thú này chính là Giáo sư Hartman ở trang viên Brackenbridge.”

“Ý ba là con người bí ẩn ấy?” Robert kinh ngạc hỏi. “Người mà tự xưng danh là Grantham?”

“Chính ông ấy.” Ông Thaddeus nói. “Tên thật của ông ấy là Hartman, nhưng ba là người duy nhất trong làng biết điều này.” Ông nhìn con cáo. “Con nói nó đang đi về hướng nào ấy nhỉ?”

“Hướng đông ạ.” Robert nói.

“Vậy thì chính là nó.” Ông Thaddeus day day hai bên thái dương của mình. “Đây là gì vậy?” Ông nhìn thấy một thứ, là cái túi da nhỏ nằm dưới lớp lông rối mù trên cổ con thú máy.

Thaddeus mở cái túi và lấy ra một phong thư bị xém mặt ngoài bởi đạn bắn. Ở mặt trước, các chữ cái trên phong bì đã bị nhòa đi bởi vết dầu loang xếp thành một từ duy nhất: Lily. “Phải, dĩ nhiên rồi.” Ông nói. “Bức thư này chắc hẳn thuộc về con gái của giáo sư.”

“Ông ấy có con gái ạ?” Robert nói.

Ông Thaddeus gật đầu. “Ba nghĩ cô bé ấy hiện đang đi học. Và dĩ nhiên ba cũng chưa bao giờ gặp cô bé. Khi còn ở đây, ông ấy thường thích cách ly cô bé với mọi người.”

“Tại sao ạ?”

Ông Thaddeus đặt bức thư và chiếc túi nhỏ sang một bên chiếc bàn gia công. “Ồ, ba không biết, bao bọc thái quá, ba đoán thế. Cô bé đã mất mẹ khi còn khá nhỏ, trước khi họ chuyển tới Brackenbridge, và một thời gian dài sau đó, cô bé rất ốm yếu. Có lẽ vì thế mà ông ấy đã tạo ra con thú cưng này cho con gái mình chăng?”

Robert thấy thương cô bé. Cậu biết cảnh lớn lên mà thiếu mẹ là như thế nào. Mặc dù cậu cảm thấy ba Thaddeus muốn nói tới sự ra đi của mẹ Lily chứ không có ý gì khác, như là hoàn cảnh của cậu chẳng hạn. Cậu không thể nhớ ra lần đầu tiên ba quyết định không nhắc về mẹ cậu nữa là từ bao giờ, có lẽ là khi ba từ chối trả lời thẳng thắn những câu hỏi. Dường như mỗi gia đình đều có những bí mật đại loại như vậy, dù là tốt hay xâu.

Cậu lướt nhìn từ con cáo cho tới bức thư của Lily trong tay ba mình. “Ba có nghĩ chúng ta nên mở nó ra không?”

Ông Thaddeus lắc đầu. “Không nên mở thư của người khác, Robert ạ. Nhưng có lẽ chúng ta nên đưa lá thư đến cho cô bé nhỉ?”

“Và chúng ta sẽ giúp con cáo chứ ba?” Robert nói. “Con e rằng nếu chúng ta không giúp, nó sẽ vĩnh viễn không hoạt động được nữa.”

Ông Thaddeus suy nghĩ về điều này. “Con nói rằng có những người đàn ông đang săn đuổi nó? Và chiếc khí cầu của ông John đang mất tích. Nó… bị đâm nát vụn? Ba tự hỏi đây có phải là điều mà chúng ta nên nhúng tay can dự vào không…? Việc này có vẻ nguy hiểm.”

Robert ngồi xuống chiếc ghế đẩu bên cạnh ba. “Nó là đồ cần được sửa chữa, và ba luôn nói rằng “Nếu thứ gì đó cần sửa chữa…”.”

“… thì chúng ta sẽ gắng hết sức mình để sửa nó, bất kể có tốn kém thế nào đi chăng nữa. Con nói phải, tất nhiên là thế.” Ông Thaddeus mỏi mệt nhìn cậu con trai. “Những điều tồi tệ như thế này luôn xảy ra trên đời, phải không con trai? Bạo lực giữa con người và máy móc. Và đôi khi ta cảm thấy dễ dàng hơn nếu bỏ qua hoặc không liên can gì tới chúng. Nhưng ba nghĩ nếu không có những thứ xấu xa ấy thì chúng ta chẳng có lấy một cơ hội nào để làm điều tốt, và làm điều tốt mới là điều quan trọng. Dù đôi khi điều đó có thể khiên ta sợ hãi…” Ông Thaddeus dừng lại và suy tư gõ cái tua vít lên mặt bàn. “Robert ạ, không ai dễ dàng chế ngự được nỗi sợ hãi. Cần một trái tim dũng cảm để chiến thắng những trận đánh lớn.”

Ông nhòm vào con cáo. “Giờ thì, con nghĩ sao, chúng ta có thể sửa nó không? Hay là nó đã chạy đến tiếng tích tắc cuối cùng của đời mình rồi? Cùng xem nào…” Ông mở một ngăn tủ của chiếc bàn gia công và lôi ra một cuộn da, ông trải nó ra, để lộ những dụng cụ được sắp thành hàng gọn ghẽ - các đổ nghề của thợ đồng hồ: hàng dãy tua vít, những chiếc kim và nhíp; mỗi thứ lại được để trong túi da riêng. Từ trong một ngăn tủ khác, ông lấy ra những hũ thủy tinh khác nhau đựng đầy đinh vít và các bánh răng truyền động, ông sắp đặt chúng thành một hàng sau cuộn da đựng dụng cụ. Cuối cùng, ông lấy đôi mắt kính phóng đại của mình từ một cái móc trên tường và đeo vào, nháp nháy đôi mắt xanh to đùng của ông. Dùng một chiếc nhíp, ông banh cái lỗ do đạn bắn trên thân con thú máy ra, tách đám lông vải bết dầu ra để kiểm tra hoạt động bên trong.

Robert nhón chân ngó qua vai của ba, cố chớp được một hình ảnh của vết thương. Phía sau chiếc xương dẹt ở vai, viên đạn đã nghiền nát và làm biến dạng cơ cấu được liên kết chặt chẽ bên trong con thú. Đường đạn xuyên qua làm vỡ vụn các cam và lò xo trước khi cắm sâu vào một đĩa kim loại lõm.

“Đây sẽ là một ca đại tu đây.” Ông Thaddeus nói.

“Nhưng ba có thể sửa được nó đúng không ạ?” Robert hỏi.

Người thợ đồng hồ gật đầu. “Ừ, nhưng sẽ mất thời gian đấy. Và ba cần con trợ giúp. Con hãy đi và lấy tất cả các hũ đựng cam bằng đồng và các nhíp đồng hồ ra đây, nếu vẫn chưa đủ, hãy bê thêm vài cái đồng hồ cổ nữa, chúng ta có thể tận dụng các bộ phận của chúng.”

“Vâng ạ.” Robert bắt đẩu đi thu lượm các chi tiết cần dùng từ khắp nơi trong xưởng, trong khi ấy, ông Thaddeus cầm tua vít lên và tiến hành sửa chữa con cáo máy.

⚝ ✽ ⚝

Họ mất hàng giờ để sữa chữa hư hại do viên đạn gây ra cho phần vai của con thú. Robert phụ giúp ba gõ những bánh răng te tua ra và ghi chép chúng vào trong sổ. Và khi ông Thaddeus yêu cầu thay thế các bộ phận, nếu không tìm được trong đống đồ mà ông đã mang ra, Robert sẽ chạy đi và lấy từ những hũ, hộp thiếc khác nhau trên các giá để đồ trong kho.

Thỉnh thoảng, các bộ phận khó kiếm hơn, và cậu phải lục tìm trong các ngăn tủ. Có lúc, khi hai ba con cần một cái bánh cóc, ông Thaddeus sai cậu đi kiểm tra mặt sau của tất cả đồng hồ trong cửa hàng, và không cho phép cậu quay lại cho tới khi tìm ra được đúng loại. Những lúc khác, Robert ngồi trong phòng để giúp ba.

Cùng nhau làm việc như thế này là một trong những cơ hội hiếm hoi cậu có được để nói chuyện với ba. Robert luôn thích thú làm điều này, mặc dù cậu rất sợ mình làm gì đó lóng ngóng, bởi cậu biết trong những lúc như thế này, cậu có thể hỏi ba những vấn đề khó nhằn.

“Buồn cười quá ba nhỉ.” Cậu trầm ngâm. “Làm sao mà máy móc không thể làm hại con người, trong khi con người lại có thể làm hại máy móc. Sao có thể thế được ạ?”

Ông Thaddeus nhìn cậu, đôi lông mày cau lại và đôi mắt to hấp háy phía sau cặp kính phóng đại khi cân nhắc câu trả lời. “Đó là nguyên tắc đầu tiên đối với máy móc, Robert ạ. Máy móc không thể giết con người hay làm tổn thương nghiêm trọng tới con người.”

“Nhưng làm sao mà máy móc biết được điều ấy?”

“Đó là một phần trong thiết kế được tạo ra trong các van và mạch điện của máy móc.”

“Thế nhưng chúng ta lại có thể kết liễu cuộc đời họ. Khiến họ ngừng tồn tại.” Robert cẩn thận đặt một bộ phận vào trong chân của con cáo. “Vậy thì điều gì sẽ xảy ra cho một người máy không còn hoạt động nữa?”

“Ba đoán là họ sẽ chết.” Ông Thaddeus nói. “Nếu như họ có khả năng này.”

“Hoặc là họ biến mất.” Robert nói. Cậu cầm một bánh răng truyền động đầy dầu trong tay, xoay nó hết lần này tới lần khác. Những chiếc răng sắc lẹm ngoài rìa đâm vào ngón tay cậu. “Nhưng rồi sau đó điều gì sẽ xảy ra với họ? Ba có nghĩ rằng họ sẽ lên thiên đường không? Ba có nghĩ rằng họ cũng có linh hồn không?”

Ông Thaddeus suy nghĩ về điều này khi đặt một lò xo vào xương vai của con cáo. “Ba không biết.” Ông nói. “Theo lẽ thường thì không.” Ông ngừng lại. “Ba chưa từng nói với con điều này trước đây, có lẽ ba nên nhắc đến sóm hơn, nhưng từng có một thời gian, bảy năm về trước, khi Giáo sư Hartman mới chuyển tới vùng này, ba thường tới trang viên Brackenbridge để lên dây đồng hồ cho ông ấy. Khi ông ấy biết rằng ba cũng sửa đồng hồ thì thỉnh thoảng ông ấy có nhờ ba giúp sửa chữa một trong những máy móc của ông. Tuy nhiên ba chưa từng nhìn thấy con thú máy này.”

Robert tròn xoe mắt. Cậu chưa bao giờ biết ba mình trước kia từng thực sự làm việc với máy móc. Nhưng còn điều nữa mà ông vẫn giấu cậu.

“Tất cả máy móc của ông John đều được làm rất tinh xảo.” Ông Thaddeus tiếp tục. “Và khi chúng hoạt động, có điều gì đó ở chúng dường như rất khác biệt, chúng… sống động hơn.”

“Như thế nào cơ ạ?”

“Chúng không giống những mẫu máy móc thông thường. Chúng có những hành vi khác thường, có thể tự suy nghĩ. Nếu như đó không phải là dấu hiệu của sự sống thì ba không biết còn điều gì khả dĩ hơn.”

“Nhưng tại sao không có nhiều máy móc như vậy hả ba?” Robert vừa tiếp tục hỏi, vừa ấn mấy cái răng của bánh răng truyền động vào lòng bàn tay mình.

“Có lẽ ông John tạo ra chúng vì mục đích đặc biệt.” Ông Thaddeus nói. “Dĩ nhiên là những máy móc sản xuất hàng loạt không bao giờ có được tính cách như vậy. Phải thật khéo léo mới có thể làm ra những thứ như thế. Ba nghĩ ông ấy để ba phụ giúp sửa chữa chỉ vì ông ấy cảm thấy có sự đồng điệu về suy nghĩ. Ngoài ra, sự thật là ông ấy không thích gửi máy móc của mình đi sửa chữa, ông ấy nói rằng việc đó sẽ hủy hoại tính cách của chúng.” Ông Thaddeus tạm ngưng việc sửa chiếc chân con cáo và nhồi vào tẩu thuốc của mình ít thuốc lá tươi lấy từ cái túi nhỏ trong túi áo của ông. Sau đó ông châm tẩu và thở ra vài hơi thuốc dài.

“Vậy những máy móc khác của ông ấy thì thế nào ạ?” Robert hỏi. Cậu không thể hình dung nổi cuộc sống đặc biệt như vậy sẽ ra sao: Có rất nhiều người máy phục vụ xung quanh mình, thậm chí có cả một con thú máy cưng như con cáo này nữa.

Ông Thaddeus thổi ra một vòng khói. “Có một người máy ở Brackenbridge là bà Rust, một đầu bếp người máy, bà ấy thường ca hát khi làm việc. Những bài hát do bà ấy tự nghĩ ra. Và ba đoán người ta có khi sẽ nói nếu bà ấy sáng tạo ra những thứ tuyệt diệu thì hẳn là bà ấy có một tâm hồn. Thế mà, khi bà ấy bị hỏng và ông John cùng ba sửa chữa bên trong thân máy, ba không tài nào thấy được nguồn sống ấy đến từ đâu.”

“Vấn đề là…” Robert nói. “Nếu như ba giải phẫu một con người, con cũng chẳng kỳ vọng ba sẽ tìm được bằng chứng về tâm hồn của người đó, hoặc hơn nữa là điều tạo nên sự độc đáo nơi họ.”

Ông Thaddeus nhún vai. “Ba không đủ hiểu biết về những điều này để nói cho con nghe. Nhưng có một điều ba chắc chắn biết, đó là… cảm xúc và trực giác, tình yêu và lòng trắc ẩn, đó là những điều làm nên một tâm hồn, chứ không phải máu và xương hay những bộ phận máy móc.” Ông xoa tóc cậu con trai bằng bàn tay chai sạn của mình. “Tâm hồn là thứ thuộc về trái tim, Robert ạ, và trái tim lại là một ẩn số mà ngay cả những nhà khoa học lỗi lạc nhất cũng không hiểu được.”

Robert gật đầu, nhưng cậu cũng không chắc mình hiểu được điều ấy. Cậu nhìn ông Thaddeus đặt tẩu thuốc sang một bên và quay trở lại với mấy cái tua vít của ông, tháo bỏ mấy cái răng truyền động bên trong con cáo máy. Nó đúng là một thứ thiết bị khác thường. Robert nhớ lại lúc con cáo di chuyển trên phố, cứ như thể nó có tâm hồn của cáo thật vậy. Có lẽ ba cậu nói đúng. Sự thật là giữa con người và máy móc tồn tại ít khác biệt hơn những gì mà bất cứ ai muốn thừa nhận.

Ba giờ sáng. Ông Thaddeus cuối cùng cũng đặt dụng cụ làm việc xuống và thông báo rằng hai ba con đã hoàn thành công việc. Dùng kim và chỉ, ông khâu bộ lông vải bị rời ra của con cáo lại cho tới khi phần máy móc ở chân nó hoàn toàn được che lấp. Robert xếp những chiếc chăn len lên bàn gia công và họ đặt con thú máy nằm nghiêng trên đó.

Sau khi xong xuôi tất cả, ông Thaddeus mới cầm lấy cái chìa độc đáo để lên dây cót treo trên cổ con cáo máy, đút nó vào lỗ khóa và xoay dứt khoát mười lần. Sau đó họ bước lùi lại và chờ đợi xem nó có tỉnh lại không…

Con cáo rùng mình và Robert nín thở chờ đợi. Cậu có thể nghe thấy tiếng lò xo và bánh răng đang khởi động tích tắc bên trong con cáo, nhưng con thú máy không cử động hay mở mắt ra.

“Có lẽ những bộ phận mới cần thời gian để tương thích.” Ông Thaddeus nói.

“Và có lẽ chúng ta sẽ thử lên dây cót lại cho nó vào ngày mai?” Robert nói thêm vào.

Ông Thaddeus đặt tay lên vai cậu. “Sau khi con hoàn tất việc lặt vặt trong nhà nhé. Nó sẽ vẫn ở đây lúc ấy. Nếu nó hoạt động được thì nó sẽ hoạt động, và nếu không hoạt động thì sẽ là không thôi. Đêm nay, chúng ta đã cố hết sức rồi, và đôi khi đó là tất cả những gì mà người ta có thể làm được.”

Hai ba con mang theo đèn và rời khỏi phòng, cả hai đều đã quá mệt đến nỗi họ quên mất bức thư bị bỏ lại dưới đống đồ nghề trên bàn gia công.