III

Vào một buổi chiều mùa đông, nắng hanh khô, người ta thấy anh Ron quân phục chỉnh tề, đi đi lại lại dọc theo dãy nhà, vẻ mặt đăm chiêu quan trọng. Không phải Ron cố tình làm ra thế, mà có một sự kiện quan trọng đối với Ron, ngoài Ban giám đốc xưởng và anh được biết, còn thì mù tịt! Ron nhìn xuống mũi giày mới được đánh xi bóng lộn, tự thỏa mãn về sự nghiêm trang của mình. Nào, bây giờ thì đố đứa nào còn dám nhìn Ron bằng nửa con mắt khinh khỉnh, coi anh là quân thất nghiệp nữa nhé. Cơ ngơi của Trạm năm xưa, không có Ron có mà bọn quân hồi vô phèng đã phá cho bằng sạch. Cũng những ngày đông nắng hanh thế này, Ron đã từng đứng ra trông coi tài sản từ trong ra ngoài, cho Trạm, cho Nhà nước, Ron biết quá đi chứ. Người ta làm gì cũng đều phải nhìn xem Ron đâu cái đã! Ron về phép hai tuần, tức thì hàng rào tre ngăn cách giữa khu nhà ở của khách với cơ quan Trạm bị rút sạch. Mà họ rút làm gì? Chỉ để đốt lửa sưởi, ngồi túm tụm tán phét với nhau. Lại nữa, những bóng điện bảo vệ, Ron mới xuất kho, cũng trong tuần ấy, được thay một loạt những bóng điện cháy! Gạch ngói vôi vữa, cơ quan người ta đem về, có kế hoạch của người ta, bây giờ cũng lại có kẻ trộm cắp. Ai chứ nhất định Ron, Ron phải tìm cho ra! Đã thế mà người ta lại còn chọc Ron là người dân tộc. Chỉ có người miền núi mới thật thà, chất phác, mới được tin cẩn giao cho những công việc dính dáng đến vật chất! Còn Ron, Đào Chí Ron, xuất thân cố nông, lực lượng cốt cán của cách mạng, chẳng lẽ không tin? Mấy chục năm đi bộ đội, làm công vụ, làm thủ kho, nếu Ron chỉ sơ suất một tí, tư lợi một tí, thì bây giờ Ron này đã chẳng còn được trên tin tưởng, giữ lại, cử anh làm tiếp một nhiệm vụ quan trọng! Nhiều lúc Ron cứ nghĩ vẩn vơ rằng, không hiểu Nhà nước mình tính toán thế nào, lại bỗng dưng triệu tập về đây hàng chục những đại úy với lại thiếu tá, trung tá, chẳng giao công việc gì cụ thể, chỉ để ăn rồi vẽ, rồi viết văn với lại viết báo.

Mới đầu nghe nói đến các nhà văn, nhà báo, nhà họa sĩ, Ron cảm thấy nó quan trọng lắm. Ai dè, chỉ một thời gian tiếp xúc, qua các bữa ăn ở bếp tập thể, Ron toàn nghe thấy những lời chướng tai. ấy vậy mà mỗi cha chiếm một phòng, tiếp khách không có giờ giấc, đi lại vô nguyên tắc, cái gì cũng giễu cợt chê bai, ai cũng dưới tầm mắt của các cha tất! Ron thật sự sửng sốt khi tình cờ có một hôm vào phòng nhà họa sĩ Nam, thấy toàn tranh vẽ con gái cởi truồng, mấy cha nhà văn ngồi ngắm nghía, tán tụng, thật không còn ra thể thống gì cả!...

- Này, anh Ron. Làm gì mà cứ đi đi lại lại có vẻ oai vệ thế?

Ron quay lại, không thèm nói gì.

- Anh khinh tôi đấy à?

Ron lừ mắt nhìn Khoái. Anh buông một câu, với cái vẻ giễu cợt ra mặt.

- Ai dám khinh thủ trưởng.

- Nếu không khinh thì mời anh vào đây kéo thuốc lào.

Ron ngần ngừ, đảo mắt nhìn quanh. Luân và Hà đang đứng trước cửa nhìn ra. Chợt anh rùng mình, nói móc:

- Hôm nay, không có người nhà lên chơi à?

- Lúc nào cũng có, - Khoái nắm tay Ron, thân mật. - Vào đây. Ông sắp làm to mà đã có vẻ quan liêu quá đấy!

Ron buộc phải bước vào phòng Khoái. Quả tình lâu nay, chưa bao giờ Ron nghĩ tốt về Khoái. Ron ác cảm với Khoái, thậm chí không thèm nhìn mặt. Nhưng hôm nay thì Ron vào. Khinh nhau mãi sao được?

- Nghe nói ông mới được lên một hạt, - Khoái rót rượu ra ly, nói. - Xin chúc mừng!

Ron cầm ly rượu, tợp một hớp, rồi nhìn Khoái, giọng tự tin hơn.

- Chả nhẽ để các ông lên hết à?

Khoái nhăn mặt:

- Đến hẹn lại lên. Ông lên, tôi mừng cho ông, sao cứ phải khích bác nhau thế nhỉ?

Ron lấy gói thuốc lào trong túi ra, cầm điếu lên. Chợt bỏ xuống, nói lảng - Điếu của các bố bẩn quá. Chịu.

Khoái bóc bao thuốc lá đầu lọc mời Ron. Ron từ chối. Khoái ép. Ron đành cầm một điếu. Thằng cha này lắm mánh khóe lắm. Chắc lại định chơi mình một vố đấy, Ron nghĩ.

- Nghe nói ông được giữ lại làm Phó phòng hành chính, anh em chúng tôi mừng quá.

Biết ngay mà, Ron nghĩ. Ron cần gì anh ta phải mừng. Đểu với nhau thì có! Ron cười bả lả:

- Các ông có danh có lợi, còn lại cái bã, cũng phải để cho anh em kiếm chút cháo cho cháu, quái gì phải thóc mách.

Khoái cười:

- Lính tráng có suất, nói trước để ông thông cảm. Đừng đụng đến nhau thì mọi việc đâu vào đấy.

- Ô hay, ông định đe nhau đấy à? - Bỗng Ron nổi nóng.

Khoái ấn vai Ron ngồi xuống:

- Bình tĩnh nào. Chúng mình ăn ở với nhau có tới chục năm rồi. Tôi khuyên ông, nên lấy cái tình cái nghĩa mà xử sự. Ông lên chúng tôi mừng, là vì dù sao ông cũng đã hiểu chúng tôi, chúng tôi cũng hiểu ông. ở cái xưởng này, thiếu ông có mà bốc cám! Đừng đùa!

Không ngờ Ron lại dịu, lại ngồi thuỗn mặt ra, nghe Khoái tán dương. Ron cảm thấy rõ ràng bây giờ Ron trở nên quan trọng thật. Ông Thành giám đốc, ông Tạo phó, ông Minh trưởng phòng hành chính, lâu nay cái tay Khoái này có coi là gì đâu? Vậy mà mới nghe Ron được trên giữ lại, bổ nhiệm làm phó phòng hành chính, Khoái ta đã phải mời mọc, nói xa, nói gần. Tử tế với nhau thì còn có nhẽ, có lý, chứ thử hùng hổ với Ron xem nào! Ron này xưa nay chưa làm điều gì sai, liêm khiết có tiếng, đến các thủ trưởng cấp trên còn nể trọng, chứ cái tay Khoái trung tá chuyển ngành này thì đáng gì...

Ron cầm ly rượu, uống cạn.

- Tôi mới nhận quyết định - Ron tâm sự - Đồng thời cũng mới nhận công văn, yêu cầu ông lên cơ quan, còn ông Hà vào trong Thành mà ở.

Khoái ngồi sang ghế đối diện:

- Vậy ông tính thế nào?

- Tính gì? Cấp trên đã quyết, mình phải chấp hành chứ tính gì được nữa?

- Tôi nói là, nếu tôi cũng có công văn của cấp trên cho phép ở lại thì sao?

Ron thở dài:

- Cái ấy cũng còn phải xem xét.

- Vấn đề không phải là công văn, giấy tờ.

- Thế là gì?

- Là tình, là nghĩa ông Ron ạ.

Có tiếng phó giám đốc Tạo gọi, Ron vội đứng lên, thít chặt thêm thắt lưng, rồi chào Khoái. Khoái nắm tay Ron.

Ron cười xì:

- Tôi chả sợ.

Mà quả có thế thật. Từ xưa tới giờ Ron chả có sợ ai. Hồi còn đánh Mỹ, Ron được phân công đi với thủ trưởng H. vào tận miền đông Nam Bộ, sang Lào rồi lại vào B3, Ron còn chả sợ. Đến cả thủ trưởng mà làm sai nguyên tắc, Ron còn dám nhắc nhở, phê bình nữa là. Nghĩ thế nên Ron mỉm cười, thỏa mãn nhìn xuống mũi giày nhọn, lòng khấp khởi. Cuối cùng thì rồi Ron cũng phải được cấp trên để mắt tới, mà cất nhắc, mà phân công phân nhiệm, cho có cái chức danh, cái chỗ đứng đàng hoàng. Phó phòng hành chính, dưới tay Ron là cô Miên chị nuôi, cô Nga kế toán, cô Ngân quân y, cả tay Phê giàu có, lâu nay có tiếng là "ông bầu" làm ăn của Xưởng, lúc nào cũng xe cúp với lại hôn-đa gì gì, dưới quyền chỉ huy của Ron tất! Nghèo mà được như Ron ấy à? Không phải dễ đâu nhá. Lành cho sạch rách cho thơm, Ron này chưa bao giờ chịu sống bê tha. Nước ở trong cái bể công cộng lâu nay đối với Ron là rất chi bẩn thỉu. Ron chỉ dùng để giặt giũ, còn nước ăn, Ron ra tận vòi ngoài phố hứng, xách về, ăn miếng cơm, uống hớp nước sạch vào, bụng nó yên tâm. Chỉ cần cầm cái điếu cày của Ron là thấy Ron ăn ở sạch sẽ thế nào. Đừng có hòng phát hiện ra mùi khai, mùi hôi từ nõ điếu. ấy là mới nói cái điếu dùng để tiếp khách của Ron thôi. Chứ còn cái điếu riêng anh hút, anh để trong tủ. Bình nước pha trà của Ron, cứ gọi là bóng loáng, anh để riêng ra một cái chén, khía một khía trên vành, đánh dấu. Khi có khách, anh rót nước vào chén kia, còn cái có khía là của Ron, Ron tế nhị đặt cái chén ấy trước mặt mình coi như bình thường... Có được tính sạch sẽ, cẩn thận ấy là vì nhiều năm ở với cấp trên, Ron có điều kiện rèn luyện. Thủ trưởng nào cũng thích Ron. Đi chiến trường, lâm vào tình huống nào Ron cũng nghĩ được ra cách giữ cho thủ trưởng ăn uống điều độ, đúng định lượng. Có những lần thủ trưởng H. cứ trố mắt ra khi thấy Ron đặt gô cơm nóng trước mặt! Bây giờ Ron làm phó phòng, trách nhiệm tuy không lớn hơn, nhưng tính chất công việc phức tạp, cái cơ ngơi này không có người lo cho đàng hoàng, ít năm nữa bị các gia đình lấn át, có mà giời gỡ!

Ban giám đốc xưởng đã ngồi sẵn trước bàn chờ Ron. Ron bước vào với vẻ tự tin. Cả ba người cùng tươi cười chìa tay bắt tay Ron thân thiết.

- Mời đồng chí phó phòng mới ngồi, ta bàn chuyện. - Giám đốc Thanh trịnh trọng nói.

Ron ngồi nghiêm trang.

- Chúng ta đã được trên duyệt kinh phí cho xây hai cái nhà kho. - Giám đốc nói - Một cái chứa vật tư, một cái chứa sản phẩm. Chúng tôi xin anh ở lại là để trực tiếp giúp việc cho Ban giám đốc, cụ thể thì anh Minh sẽ bàn với anh sau. Anh thấy thế nào?

Ron bắt gặp ánh mắt lạnh lùng của giám đốc bỗng nháy một cái, đầy ý nghĩa.

- Chúng ta vừa học nghị quyết về cơ chế mới. - Phó giám đốc Tạo tiếp - Biên chế bây giờ là cực khó. Xin được chỉ tiêu để giữ anh lại, không phải chuyện đơn giản. Mong rằng anh hiểu điều đó.

Lần đầu tiên trong đời Ron cảm thấy nhục. Nhục mà không nói được. Anh cầm chén nước lên, nhấp giọng, định nói mà cổ ứ lại. Cái lão Tạo này ăn ở thế nào ai mà chả biết. Lâu nay Ron chả thèm quan tâm, chả thèm để ý, bây giờ được thể lại lên lớp, lên giọng gia ơn, ban phát cho anh! Ron nhớ hồi anh làm thủ kho của Trạm, anh ta mới về, ăn nói cũng nhu mì, nhưng đến khi được chuyển hẳn sang biên chế của khung, thế là lừa miếng đánh bật ông Khôi, để lên Trạm trưởng...

- Thế nào đồng chí Ron - giám đốc Thanh lên tiếng - Nhất trí chứ?

- Tôi thì sao cũng được - Ron nói - Nhưng cơ mà, xin các anh tránh cho những việc giấy má, sổ sách - Ron cười mếu máo - Trình độ tôi thấp...

Trưởng phòng Minh đứng lên:

- Tình hình ở đây còn nhiều phức tạp, tôi sẽ trao đổi với đồng chí sau.

Và coi như thế là xong. Ron tõn tẽn rút lui trong một tâm trạng không được lạc quan như khi cầm tờ quyết định chuyển công tác. Anh bước những bước nặng nề, không dám ngước nhìn lên. Thực ra lúc này mà mấy cha bên khu gia đình trông thấy, thì Ron ớn lắm. ớn nhất là thằng cha Khoái...

Đêm ấy Ron không ngủ được. Anh lẩn thẩn đi ra đi vào. Mưa lất phất bay. Tiết này là sắp lập Xuân rồi, Ron nhớ miền trung du quê Ron, những đêm mưa dầm gió bấc, vợ anh lặn lội ra vào soi chuồng lợn, chuồng gà, cặm cụi kéo cây rào rấp ngõ. Con bé lớn của Ron bây giờ đã lên mười ba, mà vẫn còn mang bệnh. Cứ đi học được vài tháng lại phải nghỉ, lại đi bệnh viện. Năm nay nó ốm quá. Vợ anh phàn nàn vì cái đận gạo thiếu, thức ăn cũng thiếu. Tiền thiếu, thuốc men cho con lại càng thiếu, càng khó khăn. Mà Ron thì cứ đảo về qua rồi lại đi. Cắn răng mà đi. Gục đầu mà đi. Nhìn vợ, nhìn con không bằng người ta, đôi lúc Ron đã phát uất lên, muốn bỏ việc xin về! Nhưng lại cứ thấy tiêng tiếc. Hình như có cái gì đấy đang sắp đến với mình. Tốt đẹp thì không dám, nhưng cũng chả đến nỗi nào. Hơn hai chục năm xa nhà. Hơn chục năm nay lấy vợ, Ron đã xác định rồi: giàu có chả đến lượt mình, nhưng cái vinh dự, tự hào thì phải có. Anh đem bằng khen, giấy khen về nhà, dán kín tường. Nhớ lần đem giấy khen đầu tiên về ấy, vợ Ron trân trọng lắm, chị bảo Ron mua khung kính treo. Ron mua khung kính. Giấy khen, bằng khen của Ron là do cấp tướng ký chứ đâu phải những tá úy loàng xoàng? Nhưng rồi năm nào cũng ít nhất hai cái. Ngần ấy năm dồn lại, không nhiều sao được? Bước vào nhà Ron, bốn mặt tường đỏ chói không phải chỉ có bằng giấy khen, còn cả các loại huân chương huy chương nữa. ở đời, cái gì nhiều quá cũng mất thiêng, mất giá trị đi. Những cái bằng khen, giấy khen ban đầu được lồng trong khung kính phải lột ra, nhường chỗ cho huân huy chương. Vợ Ron có lần đã phàn nàn rằng, giá mỗi cái giấy khen được chuyển thành trăm viên gạch, mỗi cái bằng khen nhân lên gấp đôi, huân huy chương gấp lên ba bốn, thì có khi xây đủ ba gian nhà ngói cho con nó ở. Nghe cái giọng nửa thật nửa bỡn cợt ấy, Ron tái mặt. Loại người cứ ru rú ở xó rừng làm sao mà hiểu được người ta phải còng lưng phấn đấu thế nào. Mà Ron phấn đấu vì ai? Không vì vợ vì con thì vì cái gì? Của cải không có, thì phải có cái lý lịch trong sạch, vàng cũng không đổi được. Lại có lần vợ Ron nhăn nhó bảo Ron xin về. Chị khi cần có anh ở nhà, trông nom vườn tược, con cái, còn chị xin gánh vác mọi bề! Đúng là bụng dạ đàn bà tính quẩn, Ron nghe mà giận run người, anh trừng mắt: "Tôi đi bao nhiêu năm, ở mãi trên cơ quan Trung ương đầu não mà cô lại bảo về, chỉ trông nhà cho cô? Có mà hóa rồ hóa dại à? Cô không nghĩ được rằng, tôi đi chính là vì cô, vì con, chứ tôi có phải là thằng vô trách nhiệm đâu? Nói gì thì cũng phải nghĩ..." Vợ Ron lại nguýt dài, rằng chị đi làm ở nông trường xa, có mỗi cái xe đạp cũng phải bán đi, mua thuốc cho con. Bao giờ thì anh biến cái trách nhiệm của anh ra cái xe đạp được, cho vợ cho con nhờ? Ron sững người. Nhớ cái xe lần trước là kết quả chuyến công tác vào Nam sau giải phóng. Trước khi đi, Ron rút hết số tiền tiết kiệm tích cóp gần chục năm trời, vào trong đó, đổi thành tiền mới, bị bọn buôn tiền lừa mất năm chục, đau điếng người mấy ngày mà phải ngậm tăm, tịnh không cho ai biết! Bây giờ cần xe, thì Ron mua! Ron hứa đại với vợ là sẽ mua ngay. Nhưng khi lên tới cơ quan, tính đi tính lại, bây giờ mà tiết kiệm kiểu mấy năm trước thì khó mà đạt được. Năm năm rồi vẫn tay không! Biết thế hồi ấy Ron cứ bỏ tiền tiết kiệm thì đâu nên chuyện? Đằng này, vì nôn nóng muốn có ngay, lại nghe một thằng cha khách xem tay, bảo Ron thế nào cũng có lúc tự dưng vớ được của. Tự dưng là tự dưng thế nào? ở đời, không có cái quái gì tự dưng mà có cả. "ấy thế mới gọi là số chứ" - Người khách cầm bàn tay Ron rà qua rà lại, nói tỉnh khô: "Có nhiều yếu tố, ví dụ như nhà ông có người đi nước ngoài từ thời nảo thời nào. Bây giờ ăn nên làm ra, chợt nhớ có nhà anh Ron chả hạn, thế là hứng lên một cái, gửi về cho ông một hòm! Ví dụ như tình cờ ông mua một cái vé số...". Ron nằm nhẩm tính, phải mất ít nhất ba bốn năm ki cóp, dè sẻn từng đồng gửi tiết kiệm, may ra mới dựng nổi cái xe đạp xoàng xoàng. Mà vợ anh lại cần có xe ngay. Chính Ron cũng thấy rõ ràng là vợ anh không thể đi làm muộn, nó nhục lắm. ở dưới này Ron đi bộ chả sao. Đi chơi mà đi bộ không ai cho mình là nghèo là hèn cả. Nhưng đi làm mà đi bộ, nay bị nhắc chậm giờ, mai bị kêu chậm giờ, tủi thân tủi phận lắm. Phải lo cho vợ cái xe, không thể chậm trễ. Nhưng quay đi, quay lại, chỉ có đồng lương! Chả lẽ Ron lại "thủ" của kho nhà nước cái đài hay cái quạt, đem bán à? Việc ấy mới chỉ nghĩ tới Ron đã rùng mình. Kiếm củi ba năm thiêu một giờ. Ron ngần này tuổi đầu, ngần này năm trong quân ngũ, ngần này tuổi Đảng, bằng khen, giấy khen, huân huy chương đủ loại... Rồi còn cái lý lịch cho con nữa. Chả đời nào. Ron chứ không phải thứ người ham tiền ham của. Nhưng nói tới cái số thì con người ta có khi có số thật. Chả thế mà hồi còn bé, Ron thấy nhà ông cụ Nhụ bên hàng xóm, ba đời nghèo rớt mùng tơi, bỗng dưng một hôm đi mò ốc, lại vớ được vàng. Thế là thành giàu sú sụ. Lại nữa, nếu không có số thì chính Ron cũng đã chết rồi. Cái hôm dẫn thủ trưởng K từ mặt trận về, hai thầy trò cùng mắc võng trong nhà hầm, thủ trưởng nằm trong, Ron nằm ngoài. Quả bom B57 nổ trên đồi, đá lăn vào, Ron không hề hấn gì còn thủ trưởng thì gãy chân. Không phải số thì là cái gì? Cái số Ron thế nào cũng có lúc tự dưng vớ được của, thằng cha ấy nói thế có đúng không nhỉ? Ron thấy nó còn xem cho bao nhiêu người, ai cũng tấm tắc trầm trồ khen giỏi. Không giỏi mà mới từ đâu đến nhìn tay Ron anh ta đã nói như đinh đóng cột, rằng Ron có đứa con đầu lòng rất khó nuôi. Và nói chung anh rất khó, rất khổ về đường con cái. Nó lại còn nói Ron sinh con một bề, toàn con gái! "Mỗi người được sinh ra trong trời đất - thằng cha ấy nói - thì được trời đất phú cho một cái tài để sống. Người càng nhiều tài thì làm càng to. Nhưng chớ có khinh thằng ăn mày. Nó cũng có cái tài của nó. Trong giới ăn mày, cũng có thằng tài, thằng ngu. Vậy cho nên mới mỗi người một khác, không ai giống ai. Cái số của con người là ở cái khác nhau ấy. Cùng sinh một giờ, một ngày, một năm, một tháng, vậy mà khác nhau, một thằng làm chủ, còn thằng kia làm đầy tớ. Cái khác nhau là ở phúc đức của mỗi thằng. Lại nữa, hình dáng cũng khác nhau... Nghe anh ta nói thì cứ rối tinh lên. Nhưng Ron cũng hiểu đại loại, cái số con người ta là có, còn có như thế nào thì không phải ai cũng đọc được, đoán được. Vì thế người ta mới sinh ra tử vi, tướng số. Ron không phải hạng người duy tâm, bạ cái gì cũng tin. Từ trước tới giờ Ron chỉ tin vào tập thể chi bộ, tin vào cấp trên. Làm gì Ron cũng chiếu theo nghị quyết mà tập thể đã đề ra. Và thế là Ron yên tâm, chẳng phải nghĩ ngợi gì. Nhưng đến cái đận này, Ron lại tin vào số? Có không nhỉ? Làm quái gì có! Cái số nó mập mờ lắm, nói thế nào chả được? "Mỗi người đều có cái "số" của mình" - Người khách ấy nói. - "Nếu không có số, chả hóa ra ai cũng giống ai, thế thì còn đếch gì là cuộc sống nữa!"

Có khi thằng cha ấy nói đúng. "Nhà nước người ta mở xổ số, là cũng dựa vào cái khoa học tướng số. Khoa học hẳn hoi đấy ông Ron ạ. Mà đã gọi là khoa học thì không phải duy tâm, không phải ai cũng tính toán được...".

Ron còn nhớ, một hôm phục vụ hội nghị cán bộ cao cấp, Ron thấy thủ trường H nói trên bục rằng, mọi bí mật của vũ trụ, con người ta đều có thể khám phá ra được bằng khoa học... Vậy thì xổ số đúng là một khoa học. Không phải khoa học thì đời nào Nhà nước lại mở, lại động viên mọi người tham gia. Biết đâu cái số của Ron ăn về hậu vận, như người khách ấy bảo. Tuổi bốn mươi coi như tới đỉnh dốc cuộc đời, hậu vận tính từ cái đỉnh dốc ấy mà xổ xuống. Số tiền ba bốn năm tích cóp gửi tiết kiệm, xem ra nó manh mún thế nào ấy. Mà đồng tiền trượt giá như điên thế này, số thu vào không đủ sức chạy theo trượt giá... Thôi cứ tính quẩn mãi rồi chẳng giải quyết được gì. Chả lẽ mình chơi liền mấy năm mà không trúng lần nào à? Các cụ chả nói: "Đi đêm lắm có ngày gặp ma" là gì? Chơi xổ số cũng giống như đi đêm, cứ ngồi nhà mong ước, không chịu mua vé, đòi trúng độc đắc có mà loạn! Thế là Ron quyết định không bỏ tiết kiệm từng đồng, từng trăm nữa, Ron chơi xổ số. Có mua vé số mới biết được cái "số" của mình chứ. Hơn nữa, Nhà nước người ta đã tổ chức như thế, tức là đã có sự tính toán khoa học, trong cái ích lợi chung, ắt phải có cái ích lợi riêng cho người bỏ tiền ra mua. Có tới hơn một tuần lễ Ron thao thức như thế về cái "số" của mình và cái "số" chung của cuộc đời. Nếu không có "số" thì Nhà nước còn mở xổ số làm gì? Và cái hôm cầm tiền đi mua ba vé đầu tiên về, Ron thực sự nơm nớp chờ mong, mất ăn mất ngủ. Ron nhẩm tính từng giờ, từng phút, mong cho nhanh tới thời điểm báo số thiêng liêng ấy. Đầu óc Ron lúc nào cũng ám ảnh cái xe đạp, và hình ảnh vợ Ron đạp xe, đèo con đi học, đèo con đi bệnh xá, đèo con đi tìm cậu nó ra giọi giúp chái nhà bị tốc... Ron không mơ tưởng những thứ lớn hơn. Đối với Ron, cái xe đạp cho vợ đã là ghê lắm rồi. Nếu không có xe đạp đem về, thì có mà muối mặt, mới đầu Ron tự hứa là bao giờ có xe đạp cho vợ anh mới về. Thế nên cái ngày chờ kết quả ba cái vé số đầu tiên, đối với Ron, nó dài lê thê, vừa nặng nề, lại vừa như hụt hẫng. Ron không cho ai biết. Ron thuộc lòng những con số trong ba cái vé, và anh thủ ba cái vé ấy thật sâu trong túi áo, gài cúc hẳn hoi, lững thững ngậm tăm ra phố. Ron đi chơi đấy! Đố ai mà biết được Ron đang chơi xổ số. Nếu trúng, Ron sẽ lặng lẽ đi lĩnh. Chỉ trừ trúng số độc đắc, thì chính Ron cũng chưa biết sẽ thế nào. Chứ còn từ giải nhất trở xuống, Ron sẽ yêu cầu người ta cấp cho anh cái xe đạp ngay, để anh đem về cho vợ. Rồi anh sẽ bàn với vợ xem nên sử dụng số tiền, số hàng ấy thế nào. Cho ai? Mua gì? Bán gì? Nhất định Ron sẽ cho thủ trưởng K cái gì đấy thật xứng đáng. Có nghĩa, có tình, thủy chung với Ron bậc nhất là "cụ". Từ ngày về nghỉ hưu, thủ trưởng luôn hỏi thăm Ron, hơn thế, nhiều lần còn gửi quà cho cháu. Rồi tới cậu em vợ. Không có cậu ở nhà giúp thì Ron không đi được ra khỏi thị trấn, chứ chưa nói đi biền biệt. Nếu trúng độc đắc, Ron sẽ chia cho cậu ấy một nửa. Ron sẽ mua hẳn một tút thuốc đầu lọc mời anh em. Ron sẽ cho vợ con xuống Hà Nội chơi hẳn một tuần, và nhất định chữa bệnh cho con bé đến nơi đến chốn. Còn nếu là giải nhất, giải nhì thì nhất định cái xe đạp. Cái xe đạp cộng thêm đầu máy khâu Liên Xô cho vợ. Mỗi đứa con sẽ được ít nhất hai bộ quần áo hoa. Nhưng nếu là những giải thấp thì Ron tập trung vào mua vé tiếp, "Đã bảo cái số nhà ông thế nào cũng có lúc tự dưng vớ được của!". Câu nói ấy của người khách khích lệ Ron. Và Ron nghĩ rằng, cái số độc đắc kể cũng khó trúng thật. Nhưng khó chứ không phải là không có. Biết đâu nó trúng vào mình, không trúng vào mình thì cũng phải trúng vào người khác. Lẽ tất nhiên là phải trúng vào ai đó, không thể không trúng vào ai. "Ai? Đó là ta hay không phải là ta?". "Ai? Đó là một ông già, một bà già, cũng có thể là một đứa bé". "Ai? Đó là một người chứ không phải là tất cả. Có thể người ta mới chơi xổ số. Xổ số cũng là một cách để tìm ra cái "số" của từng người. Tin hay không tin? Muốn biết thì phải chơi mới biết chứ! Mà sao người ta lại gọi là "chơi xổ số" chứ không gọi là "làm xổ số" nhỉ?"...

"Sắp tới giờ rồi, chú mua cho cháu hai vé nữa, cháu chỉ lấy thêm mỗi vé một chục...". Một thằng nhỏ chìa ra hai cái vé trước mặt anh. Ron sững người nhìn nó. Biết đâu đây mới là số độc đắc? Biết đâu đấy là vé giải nhất? Không mua, tới khi báo số lại chả tiếc ngẩn ra à? Mà bỏ ra thêm mỗi vé một chục có đáng gì? Ron rút tiền mua hai cái vé nữa, vị chi là năm vé. Năm ba bốn ba hai. Một bốn không sáu chín. Tám ba ba không bảy. Không không tám bốn tám. Tám ba bốn một sáu. Đấy, những con số ấy cứ quay tít mù trong đầu Ron. Nó đảo lên, đảo xuống rồi lại xếp ngay hàng thẳng lối trước mắt. Rồi lại cái xe đạp! Cái xe đạp! Cái xe đạp mới cứng, tiếng chuông kêu reng reng, tiếng xích líp nổ tanh tách, tiếng phanh "kít" và bóng vợ Ron đạp xe ngoặt vào ngõ. Bóng đứa con gái ốm yếu của Ron sau khi uống thuốc Bắc, mặt tươi hơn hớn chạy ra cổng ôm chân bố. Nó không còn bệnh tật nữa. Con của Ron, ba đứa con gái, đứa nào cũng như hoa, đứa nào cũng quần âu, áo xanh đỏ. Và Ron sẽ mua cho mỗi đứa một cái xe đạp... Ron ngồi trên hè phố chờ tin, đầu óc anh toàn những con tính như thế. Ron không nhìn thấy ai cả mặc dù người ta rất đông. Lần đầu tiên trong đời Ron chờ đợi và hy vọng, hồi hộp đến lạnh toát cả người, vã mồ hôi hột như vậy. Nhưng Ron cũng tìm được cách tự giải thoát, tự giũ những cảm giác đê mê ấy đi bằng cách đứng lên, vung chân, vung tay, cố ngáp thật to, cố gặng ho thật to. Thậm chí thỉnh thoảng Ron lắc đầu lia lịa. Đã gọi là cái số thì không mong nó cũng đến. Đã gọi là cái số thì dù có mong, nếu chưa tới, nó vẫn không đến. Có thế mới gọi là số. Tránh cũng không được. Tìm cũng không được. Nó đến với mình chứ không phải mình tìm được tới nó. Nếu không trúng, coi như số tiền ấy mình mua thuốc lào, hút ra khói! Nếu không trúng hôm nay thì coi như mình cũng biết được hôm nay, cái số mình chưa tới, cái số mình còn đang ở phía trước. Và điều ấy là chuyện rất bình thường. Hôm nay chưa tới số vì hôm nay cái số mình nó thế, ngày mai, ngày kia cơ mà, nôn nóng thế nào được? Hay biết đâu không phải ngày mai, ngày kia, mà là tuần tới tuần tới nữa, tháng sau, tháng sau nữa. Năm sau, năm sau nữa... Người ta xem số, cũng chỉ biết được đại thể cuộc đời anh rồi đây sẽ có cái việc ấy, chứ nếu biết đích thị ngày giờ tháng năm anh có việc ấy thì cuộc sống nhạt nhẽo như là uống nước lã trong chum, trong bể, chẳng ai còn gọi là "số" nữa. Cũng chính vì thế mới sinh ra thầy tướng thầy số. Nhưng cái thằng cha ấy mọc ra từ đâu nhỉ? "Con người ta" - người khách ấy giải thích - "mỗi người được tạo hóa phú cho một cái tài. Tôi biết xem số cũng như ông coi kho. Có dạy ông học khoa tướng số, ông cũng không học được. Có dạy tôi coi kho, tôi cũng không coi được. Bởi vì tính tôi ham chơi, ham đánh chén, làm thủ kho, có ngày bán kho đi ăn..." Nghĩ loanh quanh thế, Ron bước chân vào quán nước từ lúc nào. Đây cũng là lần đầu tiên Ron vào quán nước. Mặc dù rất thèm kéo hơi thuốc lào, nhưng nhìn cái điếu của quán, Ron phát rùng mình, sợ bẩn, sợ lây bệnh. Ron mua điếu thuốc quấn, hút cho đỡ nhạt miệng, để chờ, để giết thời gian. Người ta chỉ có thể giết thời gian trong một hai giờ, giỏi lắm thì một vài ngày. ấy vậy mà năm năm nay Ron ăn chờ nằm đợi, sau khi cái kho cạn và cơ chế mới ra đời, cơ chế cũ vẫn chưa xóa hết, Ron cũng như nhiều anh em còn được ở lại Quân đội, coi như cái bước "đệm" đệm giữa cũ và mới. Cứ quần qua quần lại thấp tha thấp thỏm lúc nghe đồn người ta sẽ giải quyết "hưu non" hàng loạt. Lúc lại đồn, cơ chế mới xem ra còn nhiều cái không thực tiễn, phải chờ đợi sự uốn nắn lại v.v... và thế là Ron dù muốn dù không, cũng thuộc thành phần "ngồi chơi xơi nước". Chơi xổ số giết thời gian, đó là biện pháp hấp dẫn nhất đối với Ron. Ngày nào cũng có cái để mà trông chờ. Chiều tối ngậm tăm ra phố, đủng đỉnh mua tờ báo về xem tin tức, tất nhiên cái khung bé nhỏ ở góc cuối "Kết quả xổ số" là mục đích chính rồi. Ron dồn hết tâm lực vào trò chơi "giết thời gian" này. Mới đầu như ta đã thấy, Ron tính toán ghê lắm. Trúng giải nào thì chi tiêu theo giải ấy. Nhưng cái số Ron nó vẫn chưa tới. Hôm đầu tiên ngồi chờ chò chõ, năm cái vé số trong túi thỉnh thoảng lại rút ra xem, biết rằng còn mà vẫn cứ muốn mở ra xem. Cuối cùng trúng mỗi cái giá hạng bét, coi như cũng là có chút an ủi. Và Ron cứ khấp khởi chờ hôm sau, dốc túi mua nữa. Chỉ trong ba ngày đầu tháng, sau khi nhận lương, Ron đã chi sạch bách. Có nhiều khi cả tuần lễ, không còn tiền mua rau, Ron tha thẩn ra những khoảng đất trống trước nhà, nhặt rau dền cơm về nấu canh suông. Khổ thì khổ cũng còn hơn chán vạn người ở ruộng đồng. Người ta làm ra thóc gạo mà quanh năm suốt tháng chỉ lo chạy cho đủ gạo ăn. Những cái vé số không trúng thưởng, Ron đem dán vào trong tủ, mới đầu coi như một thứ trang trí, sau Ron xếp lại, buộc thành từng bó, giống như ngân hàng buộc tiền. Nỗi khắc khoải chờ mong ngày giờ báo số không còn hồi hộp như những ngày đầu nữa. Thỉnh thoảng có trúng dăm ba trăm, Ron cũng không lấy gì làm phấn khởi, lại càng không hồi hộp như những ngày đầu. Thỉnh thoảng Ron có nằm mơ đi tàu xe, những con số trong vé xe, Ron cố nhớ và sau đó mua vé, chờ đợi sự ngẫu nhiên kỳ lạ sắp tới. Một hôm Ron mơ thấy vợ Ron ngồi sau xe đạp, anh đèo chị đi đâu đấy. Cái xe đạp bỗng nâng bổng anh chị lên, bay lững lờ trên thung lũng, rồi hạ xuống một khoảng rừng, nơi ấy là trạm giao liên. Ron tỉnh dậy, ngẩn ngơ tiếc giấc chiêm bao ngắn mà sao đẹp và hấp dẫn thế. Ron ngồi thừ một lúc rồi lẩn thẩn ra vườn bắt sâu rau. Loanh quanh thế nào, Ron giẫm phải bãi phân con nhà ai lúc chiều ị ra đó. Thế là sáng sớm, Ron vội vã ra phố mua vé số. Cả ngày hôm ấy Ron lại hồi hộp, chờ tối, thắc thỏm, y như hôm đầu. Rồi Ron sinh ra cái thói hay lẩm nhẩm tính toán, nhiều lúc như đi trên dây thép! Thôi thì đó cũng là cái số của mình. Mình giết thời gian bằng trò chơi xổ số, có cái mà trông chờ, có cái mà hy vọng... Lần này, nếu trúng độc đắc, Ron sẽ mua một gói kẹo rõ ngon. Thậm chí cả chục gói, cho hết lượt trẻ con trong khu nhà. Nhưng rồi, quả đáng tội đến giẫm phải cứt mà cái số của Ron nó vẫn chưa tới. Ron xoay ra trồng thêm rau, bán cho anh em trong khu, cóp nhặt từng đồng. Mấy bụi mía, mới đầu Ron trồng cho vui, anh cũng đẵn, bán từng cây. Ron trồng cây mát tay có tiếng trong cái khu nhà này. Cây dâu da đầu nhà tay Tạo, Ron chỉ bẻ cái cành con trong thành đem về, cắm xuống, bây giờ đã um tùm phủ kín một khoảng đất rộng. Những luống rau trên vạt đất trước cửa nhà Ron lên cứ mơn mởn. Vậy mà khi chiều tay Minh, trưởng phòng hành chính bảo Ron: "Thôi, cậu phải gương mẫu phá hết rau, mía và chuối đi ta xây dựng cơ quan cho bề thế. Chỗ vườn rau của cậu ta trồng hoa. Còn chỗ khoai lang nhà cô Miên, ta xây hội trường. Khoảng đất trước khu gia đình phía ngoài, ta xây kho. Tóm lại, việc nhiều, tôi đề nghị cậu phải bắt tay vào việc ngay..."

Ron lững thững ra thăm vạt rau. Những cây bắp cải đang cuộn, đang lên mơn mởn, cứ mỗi cây là hai cái vé số. Rồi luống su hào, Ron cũng tính bình quân mỗi củ hai vé. Vạt rau muống làm giống cho vụ sau. Lại còn đám rau thơm đang đà phát triển... Mọi thu hoạch của Ron giờ đây đều tính bằng giá vé xổ số. "Thế nào cũng có lúc tự dưng ông vớ được của!" câu nói ấy lại trỗi dậy. Có thật thằng cha ấy biết xem tay không nhỉ? Bây giờ hắn ở đâu? Nghe nói hắn đã nghỉ hưu non, ngày nào cũng tiếp khách xem tay, toàn bọn con buôn cỡ bự, mỗi bận xem dăm ba trăm, một ngàn đồng. Bọn con buôn đã phải bỏ tiền ra thì phải là ghê lắm, vì đối với bọn ấy, đồng tiền là Tiên là Phật mà. Nhưng sao cái số Ron oái oăm thế này? Chả phải được của mà lại là mất của thì đúng hơn. Vườn rau đang lên tươi tốt, bây giờ không phá đi, không gương mẫu thì còn ăn nói với cấp dưới thế nào? Mà đúng là nếu cứ mỗi gia đình một vài luống rau, hai ba bụi chuối, bụi mía, rồi chuồng gà, chuồng lợn, người ta nhìn vào chả còn thấy cơ quan đâu cả! Mà đã gọi là cơ quan thì phải cho nó nghiêm trang, còn phải đối nội, đối ngoại. Nhìn cái anh cán bộ hành chính mà úi xùi thì bộ mặt cơ quan còn ra gì? Ron tha thẩn chán ngoài vườn rau, rồi lại vào nhà, ngồi hút thuốc lào vặt. Nghĩ mà tiếc những luống rau mấy tháng nay dồn sức vào chăm bón. Bất giác Ron mở cánh cửa tủ, lôi ra những xắp vé số. Ron đếm. Mới đầu đếm cho có việc, nhưng đến lúc đếm được năm sáu xắp, con số lên tới hơn bảy trăm, mà vẫn còn. Ron bỗng đùng đùng ném vào trong tủ. Mẹ nó! Cái số mình như chó. Có lẽ mình đang bị lừa mà không biết. Cái thằng cha xem tay ấy nó lừa mình? Không! Mình với nó có thù hằn gì nhau đâu? Nó là khách, mình là thủ kho của trạm. Nó đến mượn chăn màn, vui miệng thì xem tay cho, nó đâu có thèm mồi chài gì mình? Mà bao nhiêu người cùng nhờ nó xem, ai cũng khen nó, cám ơn nó... Ron ngồi thẫn thờ nhìn ra trời đêm. Gió hun hút ngoài vườn rau. Mưa phùn này, rau lên phải biết! Ron chợt vỗ đùi đánh "đét" rồi vò đầu vò tai tự trách mình. Sao hồi chiều mình không nói với cha Minh, rằng rau của mình chỉ dăm bữa, nửa tháng nữa là nhổ được. Bây giờ mà nhổ, bán non, mất ít nhất nửa tiền. Mà xót tay lắm. Cái chính là xót tay người trồng. Chứ còn tiền nong, đối với Ron, Ron chỉ tính bằng vé số! Xổ số có thể được cũng có thể trắng tay! Biết đâu cái vé độc đắc kia, lại nằm trong số tiền bán rau vụ này? Chính nó ẩn náu trong số tiền bán những cây rau lẽ ra không phải nhổ đi ấy! Bộ mặt lạnh lùng của trưởng phòng hành chính Minh lại hiện lên, nhìn Ron đang ngồi xo xó trong phòng. Ron đã từng ngồi đối mặt với các thủ trưởng cấp tướng nhiều lần anh đâu có run sợ. Ron này xưa nay chưa có biết sợ là gì! Có chăng là anh chỉ sợ chính mình, lỡ có lúc nào đấy lơi lỏng, làm sai điều lệnh, sai với nghị quyết chi bộ. Còn thì dù có là tướng, nếu sai, Ron thẳng cánh phê bình... ấy thế mà tay Minh này, khi chiều giao nhiệm vụ cho Ron, Ron lại có vẻ sợ. Có vẻ thế thôi, chứ thực ra Ron cần quái gì. Nhưng khi hắn bảo anh phải nhổ rau, Ron có cảm thấy lạnh buốt sống lưng thật. Tiếc rau, tiếc công, tiếc của thì nó thế, chứ không phải sợ! Nhìn tay Minh ngồi lù lù nói với Ron như với thằng lính trơn, Ron thực sự khó chịu. Vì khó chịu nên Ron không tính toán thiệt hơn gì, nhận lời nhổ rau ngay. Bây giờ ngồi mới thấy tiếc, thấy mình dại. Rõ là cái cách nói năng nghiêm trọng ấy của tay Minh khiến Ron cứ có cảm giác, hình như trong đầu hắn, có một vùng đen, thỉnh thoảng cái vùng đen ấy xịt ra một luồng khói trùm lên mọi ý nghĩ của anh. Và đôi mắt trắng dã ấy cứ như đang rình rập Ron, sẵn sàng chụp cho Ron một vố! Ron nhận xong nhiệm vụ, vội vã bước ra khỏi căn phòng lạnh. Tay Minh cùng bước ra theo, vịn vào vai Ron: "Cậu nhìn xem cái xe đạp của tớ. Tớ lau nó, để nó thế này, thì cậu biết tính tớ thế nào...". Hắn ngồi xuống lau xe. Bàn tay hắn trau chuốt từng cái nan hoa, từng chi tiết nhỏ trong moay ơ. Cái khăn lau lần đầu vẫn còn sạch tinh, hắn móc túi lấy khăn mùi xoa lau lần nữa. Ron trố mắt nhìn. Đúng là khăn mùi xoa thật! "Tôi cũng tự cho mình là sạch sẽ" - Ron nói - "Nhưng mà thấy anh lau xe thế này tôi phục sát đất". Trưởng phòng cười: "Đây là biện pháp giải trí, vừa có ích lại vừa rèn cho mình đức tính...". Hắn đứng lên ngắm nghía cái xe, rồi lại ngồi xuống lau, nói tiếp: "Ngày nào cũng phải lau ba bận, sáng sớm, trưa và chiều tối. Không có ý chí, không có tình cảm, không đủ kiên trì thì không thực hiện được..." Ron không thể hình dung nổi, đến việc lau xe đạp cũng cần phải có ý chí, tình cảm. Loại người có ý chí như thế, nói gì là họ làm bằng được, ví như chuyện đã thoả thuận Ron phải gương mẫu phá vườn rau ngay sáng mai, như thế là khó có thể thay đổi lắm. Mà vừa mới nhận chức, nhận việc, đã sinh sự trù trừ, đến Ron nghe cũng không ổn nói gì tay Minh?... Ron chặc lưỡi ra đứng ngoài hiên, mặc cho gió lạnh và đêm mưa phùn trùm xuống khu nhà, tựa hồ nơi đây là thung lũng ẩm ướt, đầy rẫy những lo âu, buồn bực. Giờ này vợ Ron đã ngủ chưa? Chắc còn đang lúi húi thổi lửa hoặc rắc trấu quanh nồi cám ủ cho lợn. Và các con Ron, chắc chúng đang rúc trong ổ rơm, cấu chí nhau trong những chiếc chăn nhàu nát. Cũng có thể chúng đang ngủ ngon lành như chó con trong ổ. Ron chợt thấy ứ nghẹn ở nơi họng. Những giọt nước mắt lăn trên má anh. Ron bậm môi quay vào nhà, đóng ập cửa lại, chui vào chăn, khóc như thể đời anh chưa bao giờ được khóc như thế...