Phần thứ tư I

Không ai nghĩ rằng mình sẽ ở đây lâu dài, nhưng cũng không ai nghĩ tới việc sẽ được phân nhà sớm, đó là tâm trạng chung của các gia đình trong khu nhà này, kể cả phía bên cơ quan Xưởng. Ban giám đốc lâu nay cũng đã ngừng việc xây dựng các căn nhà "kho" để chiếm đất. Họ trở nên trầm hẳn xuống sau khi có công văn chuẩn bị tinh thần chuyển toàn bộ lên khu Trại Cá. Sự thực thì cái công văn ấy bây giờ đã đi vào quên lãng rồi. Nghe đâu chín lá đơn cùng một nội dung của các gia đình đã được chuyển tới nơi cần được chuyển đến, bây giờ cũng trở nên trò hề. Đúng là trò hề, bởi vì cái ý định chuyển khu này đi thực ra mới chỉ là ý định của một vài đồng chí cấp trung gian, chứ còn các thủ trưởng trên đâu đã bàn bạc gì! Nhưng cũng lại có tin đồn là các thủ trưởng trên cũng đã quyết định, nhưng cái dự án liên kết với ba Bộ bên ngoài xây dựng khu tập thể này bị ách lại, vì thực ra đất này là đất của thành phố, nằm trong quy hoạch xây dựng công trình công cộng của Thủ đô! Tóm lại là, mặc dù không có công văn "ngược" giải thích tình hình, nhưng mọi người đều biết, mọi việc vẫn không có gì thay đổi. Và vì vậy, nhịp sống ở đây lại trở về với trạng thái bình thường. "Vấn đề thời sự" của khu nhà giờ đây không còn là nhà cửa nữa, mà đã chuyển sang chuyện khác. Mới mấy ngày hôm nay rộ lên cái tin, Ban giám đốc Xưởng đã bị đổ theo đúng nghĩa của từ này, sau cuộc kiểm tra kinh tế vừa qua trong thành phố Hồ Chí Minh. Người ta còn bình luận thêm, đây là mới kiểm tra việc làm thì làm giả, báo cáo đệ trình thật ở khu nhà này, cũng đã đủ cho chúng nó đi tù cả nút! Bao giờ tiếng đồn cũng to hơn sự thật ít nhiều, nhưng sự thật đã là sự thật thì không thể tránh khỏi! Thảo nào mà từ khi anh Ron đi, bà Mão mất, bao nhiêu sự kiện dồn dập mà chẳng thấy mặt ông nào trong Ban giám đốc cả. "Tôi đã nói là không có sai", anh Khoái tuyên bố. "Thiện giả chân, ác giả ác báo! Họa cấp trên có mù mới cứ tiếp tục sử dụng mấy thằng cha lưu manh ấy làm cán bộ!...".

***

Mấy hôm nay Xoay hớt hải đạp xe khắp phố tìm bà Điếc, nhưng không thấy. Cả Hà và Luân cũng đạp xe đi tìm. Họ tìm tới "tất cả các đầu mối" mà họ biết được bà Điếc đã từng ở nhưng đều chỉ được trả lời: - Bà ấy thế đấy, chẳng bao giờ chịu ở yên một chỗ", hoặc "Tội nghiệp bà già, làm sao chúng tôi biết được!"... Cuối cùng cả ba người đành phải trở về khu nhà với bộ mặt của người thua trận. Thật không ai ngờ, sau khi kết thúc đám tang bà Mão là bà Điếc cũng "biến" luôn! Biết làm thế nào khác được, một khi chính Xoay cũng đang phải chuẩn bị cho chuyến đi "phóng viên" theo kế hoạch của tòa báo. Có tới cả năm nay Xoay được cơ quan cho nghỉ trực để sáng tác. Thực ra thì anh đã chẳng viết được chữ nào, hơn thế, ngay cả lo công việc cho vợ cũng chưa ổn! "Tất cả là vì miếng ăn trước mắt?" câu nói ấy của Luân an ủi anh, không ngờ mỗi lúc một dâng lên nỗi buồn chán mà chính anh cũng không cắt nghĩa được. "Phải ổn định đời sống gia đình...". Thật khó có thể hình dung được, nếu cứ đà này thì bao giờ Xoay thực hiện được điều ấy! Không! Xoay sẽ không chờ đợi gì nữa. Chuyến này đi nhất định anh sẽ viết bài. Hơn thế, quyển sách "Mười TáM NGƯờI LíNH HỏI TộI!" mà anh đã bắt đầu viết nháp, chuyến này anh sẽ "vừa đi vừa làm việc", không thể chần chừ được nữa. Thời gian sẽ chẳng dừng lại đợi chờ anh. Cơn hứng thú bỗng lại bùng lên khiến anh chồm dậy. Đêm yên tĩnh đến nao lòng. Bé Phương kháu khỉnh của anh nằm vắt tay lên trán nom thật buồn cười. Cũng vào giờ này ngày mai, anh đã xa cách con hàng ngàn cây số! Anh cúi xuống áp vào má con, hít thật sâu mùi thơm tuyệt diệu của tuổi thơ...

- Anh không ngủ à?

Sương hỏi câu ấy như là một thói quen. Cô nghiêng người kéo con vào lòng rồi lại chìm sâu trong giấc ngủ. Dạo này Sương béo hẳn ra. Bé Phương cũng đã cứng cáp. Chuyến đi này của Xoay không tất bật vội vàng như chuyến đi trước. Anh đã tính rồi: số gạo và tiền lương của Xoay cộng với số gỗ bán dần, hai mẹ con ở nhà cứ việc "chiến đấu". Giá mà có bà Điếc làm "trợ lý" cho Sương thì tuyệt biết chừng nào. Thế mà bà Điếc lại lặng lẽ bỏ anh ra đi. Không biết giờ này bà đang ở đâu? Liệu bà có nghĩ xấu gì về vợ chồng anh? Cũng một kiếp người, sao bà Mão và bà Điếc lại khốn khổ nhọc nhằn làm vậy? Cứ mỗi lần nhớ cảnh đêm ấy bà Mão mò về khu nhà này với làn hương hoa, rồi những ngày tiếp theo bà sống dở khôn dở dại, sao mà nó nặng nề...

Bỗng tiếng cát sét bên nhà anh Khoái ẽo ợt cất lên. Có điện Xoay rón rén vén màn dậy cắm bếp nấu nước. Anh loay hoay chuẩn bị áo quần, sách vở, tài liệu cho vào túi xách tay. Sáng mai xe cơ quan sẽ tới sớm đưa anh ra sân bay Nội Bài. Ba tháng nữa anh sẽ trở về... Xoay bỗng cảm thấy cô đơn trước lúc đi xa. Tiếng cát sét ấy chỉ làm nhiệm vụ báo điện cho chủ của nó. Hình như cuộn băng "ân tình" đã bị đứt quá nhiều và anh Khoái dạo này cũng đang lo một công việc gì căng thẳng lắm. Xoay lững thững ra phòng ngoài bật điện, rồi nằm ghếch đầu lên thành chiếc giường một bà Điếc thường nằm. Lẽ ra đêm ấy Xoay đủ thông minh, không vội nói điều không nên nói chút nào với bà Điếc, hẳn giờ này bà vẫn còn được hưởng niềm vui âm thầm mở cái bọc vải con con có vật thiêng của bà ra ngắm nghía và nghĩ ngợi. Sự vô tình của Xoay đã ngẫu nhiên trở nên độc ác không cách gì sửa sai được. Anh có cảm giác như bà Điếc vừa mới lom khom tới bên bé Phương hôn chùn chụt vào má bé. Vậy là bà Điếc bỏ nhà ra đi. Bà đi không để lại lời nào, dù là trách cứ. Cuộc đời của bà, bà tự thu xếp, liệu rồi còn có dịp nào Xoay được gặp lại bà? Ngày mai Xoay đã ở cách xa Hà Nội hàng ngàn cây số, nơi ấy vẫn còn tiếng súng, đồng đội của anh vẫn đang phải chiến đấu hy sinh. Liệu rồi sau chuyến đi này Xoay có viết gì được? ở trong túi xách tay của anh, quyển sách anh đang viết, nhưng không viết như những gì lâu nay anh đã viết ra. Hơn mười năm lùi lại, cuộc chiến tranh ấy vẫn còn ám ảnh, và anh nhìn nhận nó bình tĩnh hơn, khắc nghiệt hơn. Đồng đội anh, những người đã ngã xuống nơi chiến trường năm xưa không cho phép anh nhìn nhận một chiều, giản đơn "Chúng tao hy vọng ở mày". Một tiếng nói vang lên trong tiềm thức rồi tiếp sau đó là những tiếng nói khác chen vào. Những khuôn mặt thân quen với những cái nhìn nghiêm khắc đang chĩa vào anh: "Chúng tao hy vọng ở mày... Nhưng nếu mày có viết thì hãy viết cho trung thực...". Tiếng ai như tiếng thằng Chung? "Chung đấy à?" Xoay bỗng mấp máy môi, run rẩy hỏi. "ừ, tao, Trần Chung hy sinh mười lăm tháng ba sáu sáu tại ấp làng Kồ. Mày phải bình tĩnh nghe tao nói! Mày còn nhớ không, đêm ấy, trước khi vào ấp tao còn kể cho mày nghe cuộc cãi lộn giữa tao và thằng Chính, huyện ủy viên, vì hắn ra lệnh cho tổ chúng mình phải giết ông Huỳnh Đắc liên gia trưởng. Tao lấy làm lạ là ông Đắc tuy làm liên gia trưởng, nhưng lại làm cơ sở cho ta, vì sao mà hắn ra lệnh giết? Tao đề nghị phải điều tra lại, hắn bảo tao hữu khuynh. Thực chất, hắn muốn giết ông Đắc để bịt đầu mối vụ ba chiếc máy khâu và năm cây vải cơ sở ủng hộ cho huyện đội. Hắn lấy máy khâu, lấy vải của nhân dân, bán cho anh em chủ lực, tiền đút túi rồi hắn ra lệnh giết người ta! Có đúng thế không? Vậy mà sau khi vạch được mặt hắn ra, hắn có bị kỷ luật gì không? Không à? Hắn được điều về tỉnh à? Bây giờ hắn làm gì mày có biết không? Thường vụ huyện ủy, trưởng ban kinh tế mới! Nhà hắn xây hai tầng bằng vật liệu làm giếng của đồng bào kinh tế mới mày có biết không? Biết sơ sơ thôi à? Thế thì mày quẳng mẹ nó bút đi! Viết với chả lách! Phải vạch trần bộ mặt thật của bọn buôn bán xương máu ấy, hiểu chưa? Mày còn định đi thực tế ở đâu nữa? Đi Cămphuchia à? Cũng dũng cảm nhỉ? Lại đi viết những bài tụng ca tinh thần chiến đấu dũng cảm của anh em chiến sĩ đã hy sinh? Nhân dân không mượn mày phải ca ngợi kiểu ấy đâu. Nhân dân yêu cầu mày phải trung thực. Đảng yêu cầu mày phải trung thực. Mà trung thực thì không nhất thiết phải hát những bài tụng ca, hiểu chưa? Trung thực là phải dám nhìn thẳng vào sự thật, nói đúng thật sự, mà sự thật thì bao giờ cũng có nhiều mặt chứ không phải sự thật một chiều..." "Còn tao. Nguyễn Tiến Dụ, hy sinh ngày không nhớ, tháng... không nhớ... năm một chín sáu tám tại sông Ba. Chính mày cõng tao lội qua sông Ba, sau khi đánh lùi được bọn biệt kích ra khỏi làng Đe Tung Chà. Sao mày lại khóc? Chính mày không giữ nổi tao. Tao đã nhào ra khỏi tay mày, vục mặt xuống sông uống no nước. Trước khi chết tao đã chửi mày thậm tệ. Tao chửi cả tao và cuối cùng thì tao "đ. mẹ chúng nó, ối giời ơi... đau... quá!"...! Mày có dám ghi nguyên văn câu chửi ấy của tao vào sách của mày không? Có à? Được đấy, nhưng cũng phải biết đặt nó vào chỗ nào cho đúng chứ không phải vung tí mẹt đâu nhé. Tao không chửi vung tí mẹt đâu, thưa nhà văn chiến sĩ, người hùng của chúng em ạ..." - "Còn tao, Nguyễn Khôi Hài. Mày hãy nghe đây! Tao đã hy sinh... Tao mất tích! Suốt một tuần lễ lê cái chân què, bò quanh quẩn mãi tìm chúng mày mà không thấy! Chúng mày có đi tìm tao không? Có à? Thôi thì cứ eho rằng chúng mày có đi tìm, nhưng tao đâu phải là kim mà không thấy? Thôi nhé, không nhắc lại chuyện ấy nữa. Nếu mày mất tích, tao ở cương vị mày thì cũng thế thôi. Chiến tranh mà! Nhưng bây giờ mày bảo mày viết về chúng tao, ghi tên thật của chúng tao lên trang sách của mày? Mày nên nhớ rằng, cái chết của chúng tao không phải nhằm xây cho riêng cho mày cái lâu đài vinh quang! Chúng tao tin mày, chờ mày, không phải vì mong được sống lại trên trang sách báo của mày!" "Thôi, ông mãnh con, mày nghe tiếng tao là mày biết tao là thằng nào rồi! Tao cũng thế, tao cần đếch gì mày phải ghi tên thật của tao lên trang sách của mày? Đồ giả dối! Tao cần cơm cho mẹ tao, và hơn thế, cần niềm vui cho mẹ. Thế thôi! Cả hai điều ấy bây giờ mẹ tao còn thiếu ghê gớm, mày về nhà tao rồi, mày biết rõ cuộc sống cô quạnh của mẹ tao thế nào, và mày không dám gặp mẹ tao, đúng không? Mày đến lén rồi mày đi... Tao có thể thông cảm với mày, nhưng mẹ không cần cái lối thăm nom kiểu ấy đâu, đồ hèn! Mẹ cần biết con mẹ hy sinh thế nào. Mẹ cần đối mặt với mày đấy! Thôi nhé, hãy bỏ cái ý định viết lách lăng nhăng của mày đi! Hãy can đảm bước vào nhà tao và gặp mẹ, có thể mẹ chẳng nói lời nào đâu. Nhưng rồi mày sáng mắt ra..." "Ôi, chúng nó mắng mỏ thằng Xoay ghê quá! Chúng mày định chất hết tất cả cái gánh nặng của chiến tranh lên thằng bạn may mắn còn sống sót của chúng mày đấy phỏng? Tao ấy à? Nếu tao mà còn sống, thì tao cũng sẽ viết. Chiến tranh bẩn thỉu hơn tất cả mọi trò bẩn thỉu mà con người nghĩ ra! Nhưng nếu không có chiến tranh thì lòng tham vọng của bọn người gây chiến và kích động gây chiến sẽ ra sao? Máu người vẫn là một mặt hàng hấp dẫn nhất đối với chúng. Và chúng ta buộc phải cầm súng chiến đấu! Nhưng riêng mày, Xoay ạ, tao khuyên mày hãy đừng vội viết, bởi vì tao thấy mày chưa đủ sức diễn đạt những ý nghĩ mà nhiều lúc lóe lên, mày cứ tưởng rằng đó là cái gì ghê gớm lắm, mới mẻ lắm! Chưa đâu! Hãy đọc Lép Tônxtôi, đọc Đốt, đọc Rơmác, Hêminguê, Hen rích Bol, Lỗ Tấn, Xtêfan Wai, Mắckét và gần đây tao cũng thấy mày nên đọc ông Đumbátzê, ông Raxputin... Mày bảo mày đọc cả rồi à? Hãy nghĩ ngợi về họ, về tư tưởng của họ chứ không phải chỉ đọc một cách thụ động như mày đã đọc đâu! Mày nên biết rằng, mày chưa đủ sức vượt qua những khát vọng của mày. Mày chưa đủ điều kiện để nắm bắt nó và chính vì thế mày luống cuống. Cuộc sống thường ngày đã cuốn mày đi, thậm chí có lúc mày không còn biết nên xoay xở thế nào. Đời sống có quy luật của nó, dù mày muốn cưỡng lại cũng không được. Mày phải bình tĩnh tự nhận thức để định hướng cho mình. Tất cả những điều tao nói trên đều to tát quá phải không? Chính vì bấy lâu nay, mày, cũng như những con người đáng thương ở khu nhà này đã quên mất mình, mải mê với những điều mà mình không hiểu, để đến nỗi đánh mất bản thân, lâm vào bi kịch... Hậu quả của chiến tranh còn tệ hại hơn cả chính cuộc chiến tranh ấy đã diễn ra thế nào! Đã có lần tao bắt gặp ý nghĩ thật buồn cười của mày. Mày cho rằng chúng tao chết là thiệt thòi hơn cả? Thậm chí là đáng thương với lại những gì gì nữa? Ôi, thật là nông nổi và tội nghiệp cho lòng tốt và ngây thơ của mày. Hãy chấm dứt ngay cái lối nghĩ ấy đi? Chúng tao hy sinh vì Tổ quốc vì Nhân dân chứ không phải vì quyền lợi của bọn cơ hội. Nếu như chúng mày còn sống, chúng mày thua chúng nó thì trách nhiệm đâu phải tại chúng tao đã phí xương máu hy sinh? Tao vốn là thằng cực đoan, đánh cờ với tao thì mày biết rồi dấy. Một thắng hai thua chứ tao nhất định không cầu hòa. ấy vậy mà giờ đây lắm lúc nghĩ lại, sự cầu hòa cũng cần có ý chí phải không mày? Cái chết của tao bảo đảm cho nhân cách của tao! Thực ra tao không có những mơ ước to tát trở thành anh hùng như mày hồi ấy. Tao chết chỉ vì đơn giản là nếu tao không chết, thì nhất định phải có một thằng nào đó trong trung đội chúng mình phải chết. Mà lúc ấy đứng ở vị trí mũi trưởng, tao có thể lui lại, cử thằng Tự hay thằng Đào lên, chúng nó cũng cứ tưởng thế. Tao đã thấy cả hai thằng cùng đang sẵn sàng. Thế nhưng, như mày và chúng nó đều đã biết, tao lặng lẽ nhận lãnh cái chết, mặc dù chính tao cũng không biết vì sao lúc ấy tao không lùi lại. Tao đâu có mơ trở thành anh hùng? Giá thử hôm ấy mà tao lùi lại tao còn sống đến bây giờ, và tao đã leo lên, ngồi vào một cái ghế lãnh đạo một cơ quan, xí nghiệp nào đó, có mèng ra cũng phải ngang với anh Khoái, và tao sẽ là người thế nào nhỉ? Mày có dám chắc là tao sẽ lăn vào giúp xin việc cho vợ mày không? Không à? Biết đâu đấy? Không nghi ngờ gì nữa à? Thế ra mày cũng là thằng cực đoan như tao à? Ôi, thật là kinh khủng cho những thằng còn sống sót như mày! Giá như cái hồi bị thương ở bên kia suối Kơpaiar mày chết quách đi cho rồi! Sao mày lại thoát khỏi thần chết nhỉ? Không nhớ à? Mày chỉ biết là khi mày tỉnh thì đã nằm trong bệnh xá, người ta kể lại rằng hai du kích khiêng mày vào đó, lúc về bị biệt kích bắn chết ở chân dốc Thở à? Thật chẳng còn biết nên khen hay nên chê trách mày nữa, một khi bây giờ tao hỏi mày, tên hai người du kích ấy, mày không nhớ! Chiến tranh là như vậy à? Ngày mai mày lại đi. Nhưng trước khi đi, hãy để bản thảo truyện "Mười tám người lính hỏi tội" lại nhà, khoan hãy viết, tao khuyên mày nên hoãn lại vài ngày, không ai chê trách mày, nếu mày hoãn lại, vay đâu đó ít tiền, mua một vài thứ đem sang bên đó xàng xê kiếm chút đỉnh cho bé Phương xài. Sao? Mày không làm thế được à? Thế chẳng hóa ra từ nãy tới giờ, nói chuyện với mày là nước đổ lá khoai à? Ôi, thằng hèn! Mày không dám nhìn vào sự thật! Trong bụng mày thì muốn nhưng mày không dám làm à? Mày cũng phải sống, anh em người ta cũng cần phải sống, chẳng ai chê trách mày... "Thôi được, tao nói thêm với mày một câu nữa thôi. Lẽ ra lúc này mày ôm con ngủ, còn cô vợ yêu quý của mày thì thao thức, thì loay hoay, lúi húi lo sắp xếp đồ đạc cho mày rồi nấu cơm, nấu nước để sáng ra mày lên đường chứ? Lẽ ra thì thế... Nhưng mà... Nhưng mà... à. Thôi, tao cũng xin đủ! Dậy đi. Dậy đi. Dậy mà cho nước vào phích, dậy mà vo gạo nấu cơm kẻo sáng ra xe tới đón lại cuống lên kìa..." Xoay thảng thốt vùng dậy, nghe rõ tiếng ấm nước sôi. Có vật gì đó chích vào tim anh đau nhói. Chuyện gì vừa diễn ra đối với Xoay? Chẳng có chuyện gì cả! Đó chỉ là một giấc chiêm bao vớ vẩn! Anh rũ mạnh đầu rồi vươn vai, lững thững xuống bếp. Giá lúc này mà Sương tỉnh dậy, chỉ cần cô có một cử chỉ nhỏ thôi, hẳn Xoay không còn phải mang mặc cảm cô đơn đến bã bời cho tới sáng...