21 - 25

21- TƯỚNG CÔNG KỴ BÀ LÃO Anh học trò nọ vì nghèo quá nên phải đi làm phu cho một anh thợ mộc đang cất nhà cho một lão Tướng công. Gần tới giờ nấu cơm, anh thợ mộc sai anh học trò đem thúng lại nhà ông Tướng công lấy gạo đem về nấu ăn. Thấy anh học trò này quần áo rách rưới mà trông mặt thời có vẻ khôi ngô, ông Tướng công hỏi : - Anh cũng đi làm thợ như người ta, sao quần áo anh lại rách vậy ? Anh học trò thưa : - Dạ bẩm Tướng công, con không phải thợ, mà là học trò, nhưng vì nghèo quá, bữa nay hết gạo không kiếm đâu ra, phải xin bác thợ cho theo làm việc vặt ở đây. Nghe nói học trò, ông Tướng công chỉ vào con ngựa trắng cột ở trước sân nói : - Nếu phải học trò, anh hãy làm thử cho ta nghe một bài thơ con ngựa này, hễ được, ta giúp cho. Anh học trò nghe nói, suy nghĩ trong giây lát rồi đọc : Bạch mã mao như tuyết. Tứ túc cương như thiết. Tướng công kỵ bạch mã. Bạch mã tẩu như phi. Nghĩa là : Con ngựa trắng lông như tuyết. Bốn chân cứng như sắt. Quan Tướng công cưỡi ngựa trắng. Ngựa trắng chạy như bay. Anh học trò đọc xong, ông Tướng công thưởng anh một thúng gạo với vài chục quan tiền. Anh từ tạ lui ra. Khi về, anh thuật lại cho mấy anh em thợ nghe. Trong bọn thợ có một anh sẵn tính tham, nên bảo anh cho học thuộc lòng bài thơ đó, rồi mai đến giờ đi lãnh gạo, anh nhận lấy để đi và mặc vào mình bộ quần áo rách của anh học trò nọ. Khi đến nhà ông Tướng công thấy anh này cũng quần áo rách rưới như anh hôm qua, nên cũng hỏi : - Anh cũng đi làm thợ như người ta mà sao quần áo rách vậy ? Anh này cũng trả lời : - Dạ bẫm Tướng công, con không phải là thợ, mà là học trò, nhưng vì nghèo quá, bữa nay hết gạo không kiếm đâu ra, phải xin bác thợ cho theo làm việc vặt ở đây. Anh tưởng trả lời như thế là ông Tướng công sẽ cũng bảo anh làm thơ ngựa trắng. Nhưng lần này nghe anh nói, ông Tướng công lại chỉ vào một bà lão đầu bạc phơ đang quét sân rồi nói : - Nếu phải học trò, anh hãy tức cảnh làm cho ta một bài thơ ‘‘bà lão quét sân’’ đi, hễ được ta sẽ thưởng cho. Anh này nghe nói liền ứng khẩu đọc ngay : Bà lão mao như tuyết. Từ túc cương như thiết. (Bà lão lông trắng như tuyết. Bốn chân cứng như sắt.) Nghe đọc mới 2 câu, ông Tướng công đã biết ngay là một thằng ba xạo, nhưng ông cũng cứ để xem sao và hỏi : - Tại sao bà lão mà lại tứ túc ? Anh vội thưa : - Dạ bẩm quan lớn vì bà lão quét sân, nên cúi xuống thì cũng không khác nào như là tứ túc vậy. Ông Tướng công phì cười nói : - Được, vậy anh đọc tiếp đi. Anh này đọc tiếp : Tướng công kỵ bà lão. Bà lão tẩu như phi. (Quan Tướng công cưỡi bà lão. Bà lão chạy như bay). Đọc vừa xong, ông Tướng công liền nổi giận sai lính bắt, nọc xuống đánh cho một trận, rồi tống cổ đuổi ra.

22- THIÊN SINH TỰ NHIÊN Ông nhà giàu nọ có hai anh chàng rễ. Chàng rể lớn là một nông dân thất học, tối ngày chỉ biết cày sâu cuốc bẫm. Còn anh rể nhỏ thì là một thư sinh, văn hay, chữ tốt, ăn nói câu gì cũng hay ho đáo để. Bởi thế mà ông yêu quí anh rể nhỏ này, và tỏ vẻ khinh miệt anh rể lớn. Mỗi khi nhà ông có việc mà hai anh rể đến thì anh rể nhỏ được cưng như cục ngọc, còn anh rể lớn thì thường bị la ỏm tỏi. Một bữa nọ, ông dẫn cả hai rể ra ngoài đồng, rồi lên núi. Mục đích đi chơi này của ông là để làm cho anh rể lớn phải phục và kính trọng anh rể nhỏ. Khi tới một ruộng lúa, ông hỏi anh lớn : - Này con, có biết tại sao mà thửa ruộng này lại lên tốt thế không ? Anh rể lớn trả lời : - Cái đó là thiên sinh tự nhiên (trời sanh tự nhiên). Anh rể lớn trả lời xong, ông nhà giàu lại hỏi anh rể nhỏ thì anh này trả lời: - Miếng ruộng này sở dĩ nó lên tốt như thế là nhờ chủ nó siêng năng, biết cách bón phân và thường ngày làm cỏ và tát nước cho nó. Ông nhà giàu khen phải, rồi ông nhìn qua anh rể lớn mà lắc đầu. Khi đến quả núi, ông nhà giàu lại hỏi: - Hai con có biết tại sao chỗ đá này lại có meo lên không ? Anh rể lớn trả lời: - Dạ thưa ba, cái đó là thiên sinh tự nhiên, Anh rể nhỏ trả lời: - Dạ thưa ba, cái đó là do bị mưa nắng lâu ngày nên nó mới thành meo như vậy. Ông nhà giàu nghe hai anh rể trả lởi, ông tấm tắc khen anh rể nhỏ : - Phải, con nói như vậy thì thật là chí lý. Và ông mắng anh rể lớn: - Mày thật là thằng ngu, hỏi đến chẳng biết cái chi cả. Khi trở về ngang một đám cỏ, ông lại hỏi : - Này hai con có biết tại sao đám cỏ này lại xanh tốt thế này, còn đám kia thì sao lại vàng héo như vậy? Anh rể lớn trả lời : - Dạ thưa ba, cái đó là thiên sinh tự nhiên. Anh rể nhỏ trả lời: - Dạ thưa ba, đám cỏ này xanh tốt là vì nó mọc ở chỗ khuất ánh nắng mặt trời, còn đám kia thì nó bị mộc ở chỗ ngoài nắng quá, nên nó không thể mọc dài và lên xanh tốt được. Ông nhà giàu nghe xong, lại khen anh rể nhỏ và mắng anh rể lớn : - Mày thật ngu như con bò, chẳng biết một cái gì cả, cái gi cũng nói là thiên sinh tự nhiên. Mày hãy mở mắt ra mà trông thằng em đó, sao nó thì khôn, mà mày thì ngốc thế ! Anh rể lớn trả lời : - Thế sao hàm râu của ba ở ngoài nắng mà nó cứ mọc dài mãi, còn của má ở trong mát hoài cũng chỉ thế mà thôi.

23. CẮM CỔ XUỐNG,THÒ ĐẦU RA Anh chàng này có chút ít học nho, nhưng phải cái tánh rất keo cú, quanh năm. ngày tháng anh chỉ có ăn của người ta chớ không chịu đãi ai, và nếu anh có phải bao ai một bữa nào, thì hôm ấy cũng kể như trời sập đổ xuống nhà anh. Cho nên để tránh việc khách đến gặp bữa, hằng ngày phải dọn cơm ở trong buồng mà ăn, hễ có ai đến, anh lánh mặt cho dễ. Một bữa nọ, một người bạn đến chơi, chẳng thấy ai ở nhà. Anh này lên tiếng mãi mà chẳng thấy ai thưa. Anh biết là ảnh đang ăn ở trong nhà, nhưng cố làm bộ giả đò như không biết. Xẩy anh nhìn lên vách thấy nhà anh có treo hai câu liễn : Tửu trung bất ngữ chân quân tử, Tài thượng phân minh thị trượng phu. Hai câu này có nghĩa là : Trong khi uống rượu mà không nói mới là người quân tử. Việc tiền bạc có phân minh mới là người trượng phu. Anh mới đọc : Tửu trung bất ngữ chân quân liễu, Tài thượng phân minh thị trượng thiên. Nguyên vì chử ‘‘tứ’’ với chữ ‘‘liễu’’ hơi giống nhau chỉ khác ở một chỗ là ‘‘tử’’thì có ngang, còn ‘‘liễu’’ thì không. Chữ ‘‘thiên’’ và chữ ‘‘phu’’ cũng hơi giống nhau, chữ ‘‘phu’’ thì nhô đầu, còn chữ ‘‘thiên’’ thì không. Anh ta cứ thế mà đọc đi đọc lại nghêu ngao mãi. Anh ở trong buồng đang ăn, thấy chướng tai quá, cho là một thằng dốt, mới bỏ đũa chạy ra : - Bộ mù hả, chữ ‘‘phu’’ với chữ ‘‘tử’’ ràng ràng như vậy, mà đọc ‘‘thiên’’ với ‘‘liễu’’. Anh trả lời : - Đâu có phải, vì từ nãy đến giờ nó cứ cắm cổ xuống và không thò đầu ra nên mới đọc là : Tửu trung bất ngữ chân quân liễu, Tài thượng phân minh thị trượng thiên Còn bây giờ nó đã ló ra và đã thò đầu thì lại đọc là ‘‘phu’’ và là ‘‘tử’’ có sao. Nghe nói, anh chàng keo kiệt nọ mới biết mình bị mắc điếm, nên anh cứ cúi gầm mặt xuống.

24 - TAM ĐẠI CON GÀ Một anh nọ tuy chữ nghĩa chẳng bao, nhiêu, nhưng nhờ khoa láu vặt, đã khiến một ông nhà giàu ở xa đón về làm thầy để dạy cho trẻ học. Khi thấy chữ ‘‘kê’’ là gà nhiều nét quá, anh ta không hiểu là chữ gì mới đánh liều cắt nghĩa : - Dủ dỉ là con dù dì. Và dặn học trò chỉ đọc khe khẽ thôi. Bí quá, tối đến thầy ta mới lén ra bàn thờ táo quân khấn vái, xin thử âm dương (xin keo) xem đúng không. Ba lần xin âm dương đều đúng cả ba lần. Anh ta chắc mẻm không còn sai nữa, nên sáng sau mới cho học trò được phép tha hồ mà đọc lớn : - Dủ dỉ là con dù dì. Ông nhà giàu nghe lũ trẻ học, ngạc nhiên, chạy lên xem xong bảo : - Ấy chết, chữ này là chữ kê là con gà sao thầy lại dạy ‘‘dủ dĩ là con dù dì’’ vậy ? Anh ta lúc ấy mới té ngửa người ra, tuy trong bụng chửi thầm : - Mẹ kiếp, cả lão táo quân nhà nó cũng đã dốt nữa. Nhưng nhờ lanh trí khôn, liền lanh trí nên tức thì lên mặt cười nói để lấp liếm đi rằng : - Chữ kê là con gà, bộ ông tưởng tôi không biết sao, nhưng tôi muốn dạy cho chúng đến tam đại gà kia ! Ông nhà giàu nghe nói, há hốc miệng ra nhìn. Được thể, anh ta nói : - Chớ ông không biết : ‘‘dủ dỉ là chị con công, con công là ông con gà’’ sao ? Ông nhà giàu cả phục. Cách mấy tháng sau, bà nhà giàu chết, ông xin thầy làm cho một bài văn tế. Không biết làm sao, nhân có văn tế bố mình đem theo, anh ta liền chép lại cho tang gia đọc tế, thành ra cả đám ai nghe cũng phải nén cười trong bụng và thì thầm bàn tán. Khi đám xá xong, ông nhà giàu lên trách : - Sao thầy chép văn tế mà sai lầm đến vậy? Anh ta trừng mắt đáp : - Văn tế làm sao sai lầm được, họa chăng bà ấy nhà ông chết lầm thì có vậy !

25 - CHẾT CÒN HƠN Cha con anh hà tiện, một bữa nọ đem tiền đi chợ. Hai cha con dạo khắp hàng này sang hàng khác, từ sáng đến trưa mà chẳng mua được gì, giá bao nhiêu anh cũng cho là mắc. Tới lúc hai cha con trở về, đi qua một con sông. Con sông có đò ngang, nhưng hai cha con cũng cho là mắc, nên không xuống đò mà nhất định là cởi quần áo lội qua cho đở phải tốn tiền. Người con đem gói tiền lội sang trước, còn người cha thì lóp ngóp lội sau. Khi người con đã lên được bờ bên kia ngoảnh mặt lại thì người cha mới tới giữa sông. Lúc ấy, người cha vì mệt quá, lội không nỗi nữa nên chìm xuống. Người con thấy thế cũng vừa mệt, vừa sợ nên mới quýnh lên kêu la ầm ĩ, hễ ai cứu được người cha thì thưởng cho bốn quan. Người cha lúc đó ngóc lên được, nghe thấy con la thế mới cố sức đưa tay lên rồi nói : - Hai quan thôi, bốn quan mắc lắm, thà chết còn hơn.