Chương 12 “TRONG NHỮNG NGÀY THÁNG KHÓ KHĂN NHẤT, ÂM NHẠC GIỮ CHO TÔI NGỦ YÊN”

(Hương, 20 tuổi, nghệ sĩ nhạc điện tử

M.H., 23 tuổi, thông dịch viên)

HƯƠNG

Cả nhà nội tôi theo nghiệp âm nhạc, và đó cũng là con đường duy nhất dành cho tôi mà bố mẹ có thể hình dung. Chị tôi học nhạc nhiều năm nhưng không chịu vào Nhạc viện, nên bố mẹ lại càng cương quyết với tôi. Ba tuổi, tôi bắt đầu phải học nhạc lý và xướng âm. Bốn tuổi, ngồi trên ghế chân còn chưa chạm đất, tôi bị bắt học piano. Chị được bố mẹ giao kèm tôi học đàn, mỗi ngày ba, bốn tiếng, rồi tuần hai lần phải đèo tôi tới Nhạc viện trả bài cho cô. Tôi vừa tập vừa khóc, chị thì dỗ, dọa, mắng. Rồi bố mẹ lại mắng chị là không kèm được tôi, chị chui vào góc nhà, khóc. Đến giờ nhớ lại những cảnh đó tôi vẫn rùng mình.

Vào lớp Một thì một ngày của tôi kín đặc. Sáng học văn hóa, trưa bán trú ở trường, chiều về tới nhà thì ngồi ngay vào đàn, bảy giờ tối ăn cơm, sau đó làm bài cho sáng hôm sau. Ở lớp tôi sợ nhất là bị cô lấy thước kẻ đánh vào tay, vì buổi chiều đau sẽ không tập đàn được. Mỗi tuần tôi phải hoàn thành bốn, năm tiểu phẩm, nghỉ Tết thì còn nhiều hơn, không trả đủ bài sẽ bị mắng rất ghê. Đến bây giờ tôi vẫn không hiểu sao mình có thể nhồi nhét được khối lượng bài nhiều thế. “Con kiệt sức rồi,” tôi nói với mẹ, “cho con nghỉ đàn một ngày.” Mẹ không cho, “Tất cả là bố mẹ muốn tốt cho con thôi.” Một thời gian dài sau này tôi sợ nhìn vào bản nhạc.

Bị khiển trách, mắng mỏ, nhiếc móc mỗi ngày, tôi lớn lên với mặc cảm là mình không thể làm được điều gì nên hồn, mình không thực sự biết gì về âm nhạc cả. Giờ đây, khi đã trở thành một nghệ sĩ âm thanh, một người viết nhạc điện tử, đã cộng tác cùng nhiều nghệ sĩ trong và ngoài nước, đã tham gia các chương trình trao đổi ở nước ngoài, có báo chí phỏng vấn, tôi vẫn phải hằng ngày chiến đấu với mặc cảm đó để có thể tập trung làm việc. Nó làm tôi bứt rứt muốn phát điên, kể cả lúc này, khi tôi đang nói ra những điều này với bạn.

Tôi sống như vậy năm năm, tất cả nhằm để hướng tới kỳ thi trọng đại vào hệ piano trung cấp của Nhạc viện. Nửa năm trước kỳ thi thì mọi chuyện được nâng lên một mức độ mới. Mỗi buổi trả bài kéo dài một, hai tiếng, thay vì chỉ bốn lăm phút như trước kia. Cứ vài tuần cô lại lôi ra một quyển sách mới, để tôi tập song song với cuốn cũ.

Mấy tuần trước kỳ thi thì tôi thấy buồn nôn cuối mỗi buổi tập, đóng đàn lại thấy chóng mặt, có cảm giác muốn ngã vào cái ghế bên cạnh. Bố thì không có nhà, mẹ thì mải cơm nước, chị thì nghĩ tôi giả vờ để trốn tập. Rồi tôi lăn ra sốt mà không ai hiểu vì sao. Sau đó tôi đau bụng, mọi người tưởng bị ngộ độc thức ăn. Rồi tôi bị đau đầu dữ dội và buổi đêm khóc vô cớ. Mẹ sợ quá, đem tôi tới Viện Nhi khám. Họ bảo tôi bị trầm cảm. Những hiện tượng đó là phản ứng của cơ thể tôi, một đứa trẻ chín tuổi, trước áp lực.

Lau nước mắt

Cả năm sau đấy tôi đi lại giữa Viện Nhi và Bệnh viện Mai Hương. Tác dụng phụ của thuốc khiến tôi lúc nào cũng thấy bứt rứt, hay khóc, và đêm ngủ mê lảm nhảm. Trong thời gian đó, tôi vẫn phải học đàn, tuy cường độ giảm xuống, cho tới hôm cô giáo bắt tôi nghỉ.

Một năm sau, khi tôi đỡ hơn thì bố mẹ bắt tôi quay lại học đàn, vì “không thể để mấy năm học tự dưng phí như thế được.” Được nửa năm thì tôi ngẩng lên, bảo bố, “Con không muốn học đàn nữa.” Bố giơ tay định tát tôi một cái nhưng may mẹ ngăn kịp. Giằng co hàng tháng trời, cuối cùng chị tôi nói, “Nó không muốn học nữa thì thôi, đừng có ép.” Đó là thời điểm tôi bắt đầu hành trình đối đầu với người thân để bảo vệ con người mình. Vốn là một đứa trẻ lặng lẽ, ít nói, những năm tháng đó rút kiệt sức lực của tôi và gây cho tôi những hủy hoại tinh thần rất lớn.

Trước kia, bố là người sản xuất các chương trình biểu diễn nhạc nhẹ, một năm thì vắng nhà mười một tháng. Năm tôi mười bốn tuổi, bố dính vào lô đề, cờ bạc, nhà tôi vỡ nợ, phải vay bác bên nội nhiều tiền. Từ đó gia đình bất hòa, bố mẹ thường xuyên cãi nhau. “Mày phải nói với bố mày là đừng có mà tiêu hết tiền cho gái với lô đề,” mẹ hay nói với tôi, “mày phải tìm cách moi tiền từ tay bố mày.” Tôi vẫn nhớ cảm giác bất lực của mình trước bài toán mẹ trao.

Nhưng những gì tôi chịu đựng trong gia đình không thấm vào đâu so với chị tôi. Sau lưng chị, mẹ cay nghiệt về chuyện chị mãi không lấy chồng. Mẹ cho rằng như thế là bất hiếu và “không biết thương bố mẹ”, mặc dù kể từ khi nhà tôi vướng vào nợ nần thì chị phải đứng ra đỡ đần về kinh tế. Tôi phản đối thì mẹ bảo, “Mày lúc nào cũng bênh nó!” Mẹ làm mối, bắt ép, chửi rủa, bắt đi cắt duyên âm, nhờ họ hàng gây áp lực, khiến chị như sống trong địa ngục. Một buổi tối, tôi đi về thì thấy nhà tối om, chị đang ngồi khóc ở trong phòng. Mẹ lại vừa mắng chị. Chị nói mình thừa khả năng ra ở riêng nhưng thương mẹ nên mới ở lại.

Trong khi mẹ xoay xở tìm cách trả món nợ thì chị trở thành người chăm sóc tôi, đóng tiền học, mua sách vở, quần áo, tổ chức sinh nhật cho tôi. Chị trách bố mẹ đã để cho tôi nhìn thấy cảnh hai người mắng chửi nhau. Năm sau, chị phát hiện khối u, sau thì biết là u lành, nhưng lúc đầu chị mất ngủ cả tuần. Chị lo là bị ung thư thì không nuôi được em.

Khóc

Tôi xin lỗi, tôi kể lộn xộn quá, những kỷ niệm cứ ùa về… Tôi nhận ra là đến tận hôm nay tôi không tài nào khóc nổi mỗi khi nghĩ tới những chuyện đã xảy ra, mặc dù tôi biết là nếu khóc được thì mọi thứ sẽ đỡ bức bối hơn.

Đây là thời điểm đầu tiên tôi thử đối diện với quá khứ của mình. Bình thường tôi gặp rất nhiều cản trở tâm lý để có thể chia sẻ về cuộc sống riêng tư. Tôi đã rất cố gắng để có thể tới gặp bạn.

Âm nhạc vẫn trở nên rất quan trọng trong cuộc đời tôi, nhưng không theo cái cách mà bố mẹ tôi mong muốn. Từ hồi cấp Hai, tôi đã mày mò cài phần mềm và sáng tác nhạc. Đến lớp Mười một thì tôi bắt đầu sinh hoạt trong giới nhạc điện tử và đi diễn ở bên ngoài. Chưa bao giờ bố mẹ vượt qua được nỗi thất vọng mà tôi gây ra cho họ, và vẫn ép tôi thi vào Nhạc viện, để thành “cái gì đó tử tế”. Đã quá muộn để vào khoa piano, nhưng họ nghĩ tôi có thể học lý luận hay phê bình âm nhạc gì đó, chỉ cần có cái bằng. “Nhà mình có nhiều mối quan hệ trong đó, kiểu gì thi chả đỗ.” Bố mẹ không coi việc tôi làm nhạc điện tử là cái gì nghiêm túc. Tôi bị chửi trước khi đi diễn, khi đi diễn về, khi ngủ dậy vào sáng hôm sau. Mỗi khi có ai đã học Nhạc viện đến chơi, mẹ lại kháy, “Đấy thấy chưa, người ta có bằng cấp, người ta được đào tạo bài bản, kiểu gì cũng hơn mày.”

Mỗi đứa trẻ đều có một trải nghiệm quan trọng, cái mà chúng nhớ từng chi tiết nhỏ. Với tôi, đó là một buổi hòa nhạc tôi được dự khi mới tròn mười sáu tuổi. Hôm đó, Vladimir Ashkenazy, một nghệ sĩ piano huyền thoại của thế kỷ 20, cũng là người truyền cảm hứng và tình yêu âm nhạc cho tôi nhiều nhất, chơi ở Nhà hát Lớn. Tối đó, trời mưa to và lạnh buốt. Tôi đang ở trong một thời kỳ vô cùng tệ hại, nhiều lúc không có động lực để sống nữa. Các cơn cãi vã giữa tôi và bố mẹ, giữa bố và mẹ, giữa bố và bác, người cho nhà tôi vay nợ, ngày càng nhiều lên. Để tránh mọi chuyện trở nên be bét hơn nữa, tôi cố gắng có thành tích ổn ở trường và cảm thấy mình đang đánh mất bản thân vì không được làm cái mình muốn. Tôi chẳng ưa gì lớp tôi, mấy đứa nhà nghèo thì bị cô lập, bọn còn lại thì ganh đua nhau. Tôi có nhiều ý tưởng nghệ thuật, nhiều hoài bão, nhưng tôi không thể thực hiện được. Tôi không muốn mình phí thời gian cho trường lớp nữa, nhưng làm sao để bố mẹ chấp nhận?

Bước chân vào Nhà hát Lớn, tôi thấy ấm cúng và thân thương. Đây là nơi tôi cảm thấy gắn bó và nó có một chút thiêng liêng. Tôi ngồi tít trên tầng ba, không nhìn thấy mặt nghệ sĩ, nhưng chính vì thế mà tôi tập trung được vào âm nhạc. Khi những nốt đầu tiên của Giai điệu Hungary của Schubert vang lên, tôi cảm thấy tất cả những buồn đau của mình được xoa dịu và bù đắp. Tôi được lay động nơi tâm can sâu thẳm nhất và cảm thấy chao đảo, một sự chao đảo đẹp đẽ. Giờ giải lao, tôi thu mình đứng lặng lẽ ở một góc. Ở phần hai, Đêm trên núi trọc của Mussorgsky khiến tôi cảm thấy nghẹt thở và cảm động muốn khóc. Tôi không muốn đêm nhạc kết thúc.

Trong năm sau đó, cuộc sống của tôi vẫn tiếp tục là ác mộng. Tôi ốm liên miên, tâm thần hoảng loạn sau mỗi lần cãi nhau với bố mẹ. Nhưng trải nghiệm này vẫn sáng lấp lánh bên trong tôi, và khiến tôi tràn đầy lòng biết ơn. Nó cho tôi động lực để nghiêm túc coi âm nhạc như một nơi tôi sẽ dồn hết sức lực vào, dù nó là sự nghiệp hay chỉ là một tình yêu âm thầm trong cuộc sống. Âm nhạc là thứ duy nhất giữ tôi lại, ngăn không cho tôi kết thúc mọi thứ, nuôi dưỡng tôi qua những chai sạn triền miên về tinh thần. Đôi khi, trong những giấc ngủ vật vờ, tôi bật nhạc trong tai nghe thật to để át đi tiếng bố mẹ cãi nhau, và hồi tưởng đến buổi tối ở Nhà hát Lớn hôm đó, cả không khí trong phòng hòa nhạc lẫn cơn mưa tầm tã đến tận đêm. Trong những ngày khó khăn nhất của tuổi mười sáu, mười bảy, âm nhạc của Brahms, Mussorgsky, Maurice Ravel giữ cho tôi ngủ yên.

Tôi không bao giờ quên được quãng thời gian này, nó vĩnh viễn là một dấu ấn buồn mà tôi cảm thấy nhức nhối mỗi khi nhớ lại. Tôi ước gì các em họ của mình, các bạn bè ít tuổi hơn không bao giờ phải trải qua những cảm giác tệ hại đó.

Đầu năm lớp Mười hai, tôi quyết định bỏ học để dành trọn thời gian cho việc sáng tác nhạc. Bố mẹ nổi cơn thịnh nộ, nói rằng tôi “sướng mà không biết đường mà sướng.” Cho tới khi học bạ của tôi được rút ra thì không tuần nào không xảy ra chuyện giữa tôi một bên với bố mẹ và chị một bên. Tôi khóc triền miên, sức khỏe suy sụp, nằm sốt ở nhà và chỉ muốn được biến mất hoặc ngủ một giấc dậy thì trí nhớ bị xóa sạch. May sao, hồi đó tôi mượn tài khoản Paypal của chị để nhận thù lao của mấy việc freelance tôi làm cho vài dự án nghệ thuật đương đại, rồi người ta gửi mấy cái thiếp và catalog về nhà tôi. Thấy tôi làm được những chuyện như vậy, chị dịu lại. Mãi sau thì chị bảo bố mẹ, “Thôi, để cho nó tự chịu trách nhiệm về cuộc đời nó, con không đồng ý nhưng cũng không phản đối.” Sau này tôi biết thêm là một vị sư mà chị hay lui tới khuyên chị giải thoát cho tôi, và chị nghe theo. Ngày cuối cùng, tôi đứng cạnh cả lớp trong giờ thể dục trên sân trường và thấy mình không thuộc về nơi này. Đến giờ tôi vẫn thấy mình quyết định đúng, dù khá dị ứng với các bài báo tô hồng về chuyện sinh viên này sinh viên kia bỏ học để theo đuổi đam mê.

Sau khi nghỉ học, sức khỏe của tôi khá lên một chút, nhưng cảm giác bồn chồn và hoảng loạn vẫn không hết hẳn, nhiều buổi sáng tôi mất vài tiếng để rũ được các ác mộng ra khỏi đầu. Thỉnh thoảng sự hằn học của bố mẹ lại bùng lên. “Sau này mày sẽ phải hối hận. Lúc đó đừng có trách tao không bảo ban mày.” Giờ đây, cuộc sống của tôi vẫn rất khó khăn, với những trận cãi vã trong gia đình, sự cô độc, và trạng thái tâm lý yếu ớt. Những cơn hoảng loạn tấn công đột ngột khiến tôi sợ hãi mà tôi không thể nói cho mẹ vì mẹ sẽ bảo không muốn nhìn thấy “cái thái độ ấy” của tôi. Nhưng tôi thấy may mắn vì có thể làm được điều mình mong muốn. Thật may là sau những chuyện như vậy tôi vẫn giữ được tình yêu với âm nhạc, không như chị họ tôi. Chị ấy cũng bị bắt vào Nhạc viện, tầm mười mấy tuổi thì ho ra máu và đổ bệnh vì stress. Tốt nghiệp Nhạc viện xong, chị quay ra làm truyền thông và không muốn liên quan gì tới âm nhạc nữa. Mấy năm qua, tôi tiếp tục tự học về nhạc điện tử và làm việc với các nghệ sĩ nhiều kinh nghiệm hơn. “Mày là thất bại của gia đình,” thỉnh thoảng mẹ vẫn nhìn tôi cho laptop vào túi, chuẩn bị ra khỏi nhà, và nói vậy. Sau khi tôi được mời tham gia vào một chương trình trao đổi quốc tế thì mẹ có vẻ bắt đầu có chút gì như là công nhận công việc của tôi, mặc dù mẹ vẫn không hiểu nó là cái gì. “Năm sau quay lại đi học nhở?” Thỉnh thoảng mẹ vẫn gạ. “Hở? Hay là năm sau vào Nhạc viện?”

Hôm nào bố ở nhà thì sáu giờ sáng tôi sẽ bị thức giấc vì bố mẹ bắt đầu cãi nhau. Từ chuyện lớn như nợ nần tới chuyện nhỏ như là bố vấp phải cái quạt. Bố sẽ chửi bác tôi, tức là anh ruột của mình, rồi chửi sang vợ bác ấy, rồi sang các cô chú bên ngoại. Mẹ sẽ cãi lại để bênh. Bố sẽ nói, lũ em nhà mày thế này thế nọ, còn mẹ sẽ nói, anh nói thế nào, chúng nó làm gì đến nỗi thế. Từ lâu tôi đã tập không để ý tới cái đống âm thanh đó. Sau đó chị tôi dậy và mẹ sẽ mắng chị là bất hiếu vì chị không lấy chồng.

Đã có lần bố mẹ suýt ly dị, nhưng lại ở lại với nhau vì được khuyên là nên “nghĩ tới con cái.” Chị tôi vẫn tiếc, chị nói giá họ bỏ nhau sớm thì mình còn giữ được những hình ảnh tốt đẹp của hai người, mình không phải chứng kiến họ đối xử với nhau kinh khủng như thế nào. Có lần, khi bố mẹ đang chửi nhau rất kinh thì chị xen vào, “Hay bố mẹ bỏ nhau đi?” Hai người im bặt, rồi bố quay ra vặc chị, “Mày đừng làm tao điên lên!” Chị lại nói, “Những gì con chứng kiến ở bố mẹ khiến con không muốn lấy chồng đấy!” Hai người đơ ra, đầy tức tối, vẻ mặt hiện rõ câu hỏi, “Ơ, tao làm gì sai mà mày lại nói tao như thế?”

Tôi nghĩ là họ bất ngờ thật. Bố luôn nghĩ là mình đã làm hết trách nhiệm với con cái và hay tự khen về cách dạy con của mình. Mẹ nghĩ mình chỉ có hai thiếu sót: một là đã quá chiều nên tôi trở thành đứa kém cỏi trong giao tiếp, hai là không thuyết phục được chị đi lấy chồng. Mẹ không nghĩ rằng quan hệ lủng củng giữa bố và mẹ là lý do chúng tôi cảm thấy không hạnh phúc.

Tôi không giận bố mẹ, tôi nghĩ họ là những người đáng thương. Họ đã dành cả tuổi trẻ và tuổi trung niên của mình ra để mạt sát nhau. Bố là người cô đơn, mặc dù ông giao du nhiều trong giới nhạc. Và ông bất hạnh, bất hạnh bởi sự căm ghét và thù hận bên trong mình. Từ nhỏ đến lớn tôi đã thấy quá nhiều sự hằn học trong gia đình mà tôi sẽ không thể nào quên. Bố không có mặt trong đám tang ông ngoại, không sang chúc Tết bà ngoại, cay nghiệt với mẹ khi mẹ chăm ông bà ngoại. Mẹ không bao giờ nói điều gì tốt đẹp về bà nội, dù bà đã mất hơn hai mươi năm.

Mẹ cũng cô đơn, nên mẹ bấu víu vào con cái, theo nghĩa đen luôn. Mẹ không chịu đựng được việc ở nhà một mình, lúc nào cũng phải có người bên cạnh. Những đợt mà chị đi công tác, tôi cũng phải đi diễn, thì mẹ sẽ chì chiết là chúng tôi không bao giờ biết nghĩ tới mẹ, không biết làm trọn đạo làm con, toàn đi lo chuyện bao đồng bên ngoài. Chị và tôi nói với nhau là mẹ muốn chúng tôi ở bên, nhưng mẹ không thực tâm muốn gần con cái. Tôi đã ngừng chia sẻ nội tâm của mình từ lâu. Tôi có nói ra được một câu thì sẽ bị cắt lời và bị bắt nghe những lý lẽ tràng giang đại hải.

Có hôm tôi nói với mẹ là những mâu thuẫn trong nhà đã khiến tôi bị tổn thương vô cùng. Mẹ lại tưởng tôi khóc vì chuyện yêu đương. Tôi phải nói thẳng một lần nữa, rất rõ ràng, là mình khóc vì chuyện trong gia đình. Đến lúc này mẹ vẫn không chấp nhận là bố mẹ đã làm đau hai đứa con như thế nào, vẫn không thừa nhận trách nhiệm của mình. “Ôi giời! Nhà nào chả có mâu thuẫn. Cãi nhau qua lại là chuyện bình thường.”

Tuần trước, tôi quay lại Nhà hát Lớn để tham gia một đêm diễn. Tôi vào nhà hát rất lâu trước khi chương trình bắt đầu, ngồi một mình giữa các hàng ghế trống, cảm nhận sự bình yên và thiêng liêng. Tôi không hề tiếc nuối những đánh đổi của mình để được sống như hôm nay. Con cái không có trách nhiệm làm theo kỳ vọng của bố mẹ. Tôi thấy may mắn là giờ đây tôi có sự độc lập để tự quyết mọi thứ. Bố mẹ không thể ra lệnh cho tôi là tôi phải làm gì, phải sống như thế nào được nữa. Cuộc sống trước mắt tôi không đơn giản. Hết buổi diễn, tôi vẫn phải về nhà. Tôi vẫn mang trong mình đầy những tổn thương từ quá khứ, nhiều khi tôi ước mình xóa được những kỷ niệm tuổi thơ ra khỏi đầu. Nhưng trong buổi tối đó, tôi có cái để nương tựa vào, có nơi chốn để tôi có thể thực sự gọi là nhà, nơi tôi được là chính mình. Tôi có âm nhạc. Tôi không thay đổi được những chuyện đã xảy ra nữa, tôi chỉ biết cố gắng sống tốt nhất có thể với những thứ mình đang có.

M.H.

Tôi nhìn vào gương và nhăn mặt trước một kẻ xa lạ trong bộ váy và cái áo vét công sở, thứ mà tôi vốn dị ứng. Từ một năm nay tôi là thông dịch viên cho các quan chức trong một cơ quan nhà nước. Tháng trước, sếp của tôi yêu cầu tôi thay đổi phục trang cho “đứng đắn” và để “giống những cán bộ công chức khác.” Giờ đây, bộ y phục này chứng thực cho sự quy hàng và phục tùng của tôi.

Công việc của tôi khiến bố mẹ tự hào vì cho nó là “danh giá”, nhưng chỉ nhắc đến nó thôi, tôi đã bị nôn nao khó chịu. Mỗi buổi sáng tôi chật vật thoát ra khỏi giấc ngủ để đối mặt với một ngày mới, ngực như bị một tảng đá vô hình đè lên. Như thường lệ, mẹ nhăn nhó và cằn nhằn cái gì đó. Có lẽ cằn nhằn là cách bà thừa nhận sự có mặt của tôi sau một đêm, khi bà không thể dịu dàng để chúc tôi một buổi sáng tốt lành. Tôi cay đắng chấp nhận cách chào của bà, dắt xe ra khỏi nhà, trong đầu vẫn âm vang những lời nhiếc móc của mẹ. Giận dữ trỗi dậy khiến tôi bóp chặt cái ghi đông xe máy. Vì sao tôi phải trang điểm, bóng bẩy, cố tỏ ra mình là một món hàng có giá trị, nếu như chính người rứt ruột đẻ ra tôi cũng không chấp nhận đứa con của mình? Nếu như bên trong tấm thân tôi là một sự trống rỗng?

Ánh mắt mẹ bám chặt vào lưng tôi, tôi biết trong nó có thương cảm và khó chịu, bối rối và đòi hỏi. Cơn giận trong tôi qua đi, chỉ còn lại cảm giác trì trệ. Giữa chúng tôi là một vũng lầy ngăn cách, sợi dây liên kết giữa hai người đã đứt từ bao giờ.

Ở cơ quan, tôi dịch chuyển, gặp gỡ, họp hành, vùng vẫy bơi trong đống tin viber, email, tài liệu này, tài liệu kia, phiên họp này, hội thảo nọ. Tôi ốp những thanh sắt vô hình lên người để đứng thẳng, đầu ngẩng, cằm đưa ra phía trước. Tôi cố gắng không khuỵu xuống, nhưng công việc này quá sức của tôi. Sếp của tôi độc địa, mỗi khi tôi mắc lỗi, ông ta đảm bảo là những người khác biết chuyện.

Buổi trưa, một đồng nghiệp lớn tuổi hất hàm về phía tôi và nói với một nhân viên mới, nửa đùa nửa thật. “Đừng có giống chị ấy nhé, mãi mà vẫn lập bà lập bập, ha ha.” Tôi cố mỉm cười bình thản. Cuối giờ làm, tôi đến chỗ hẹn Hương, người bạn cùng đam mê âm nhạc của tôi, cái khẩu trang đẫm nước mắt. Từ trước tới nay, thành tích là thứ duy nhất mà tôi có thể dùng để được bố mẹ yêu thương, để chứng tỏ mình không phải đồ bỏ. Giờ đây, ngay cả thành tích tôi cũng không có nữa.

Nhưng người đồng nghiệp lớn tuổi kia có lý. Tôi không sống chết với công việc, không quên ăn quên ngủ với nó như tôi vẫn làm với âm nhạc. Sự vất vả không là gì cả nếu như tôi yêu thích điều mình làm. Nhưng tôi không muốn ở thêm một ngày nào nữa trong cái môi trường này. Tôi không thuộc về nó.

Về tới nhà, tôi nằm bất động trên giường, nhìn vô hồn lên trần nhà, rồi cuộn lên cuộn xuống Facebook và Tumblr như mất trí dù không muốn chuyện trò với ai. Bên trong tôi, sự trống rỗng đang ăn mòn, gặm nhấm. Những ngày tháng thân thương của tôi đâu rồi? Những ngày tháng tôi vô tư lang thang trên phố phường, hay cuộn tròn trong chăn nghe Pink Floyd, hay cùng lũ bạn bập bùng guitar? Vì sao tôi phải bán quãng thời gian tươi đẹp nhất của cuộc đời mình để đổi lấy “thu nhập ổn định”? Vì sao tôi để niềm vui và khát vọng sống trôi qua kẽ ngón tay mình?

Trong bữa tối, bố mẹ lại cau mày, lắc đầu, trách cứ tôi kém cỏi và lười nhác. Tôi chỉ biết nuốt nước mắt vào trong.

Nguồn thu nhập của tôi được chia làm ba phần, tôi giữ một phần, đưa mẹ hai phần, nhờ đó mà bố mẹ bắt đầu đi du lịch, rồi sắm sửa đồ đạc nọ kia. Trước kia, mỗi khi cái toilet hay bồn nước hỏng thì sẽ phải đợi lâu rồi mới sửa được. Bố phụ việc chụp ảnh, thu băng đám cưới, mẹ bán hàng vải. Sau khi đi xuất khẩu lao động về họ có một chút tiết kiệm, nhưng từ khi phải gom lại trả nợ cho một người cô trong họ thì trong nhà hầu như không còn đồng nào.

Chính bố mẹ là người đưa tôi vào hoàn cảnh hiện nay. Sau khi tốt nghiệp đại học, tôi đang dạy tiếng Anh ở một trường đại học và rất thích làm việc với sinh viên thì một người bạn bố mách là ở cơ quan chú ấy sắp có đợt thi tuyển. Nếu được nhận, thu nhập của tôi sẽ tăng gấp mấy lần.

Tôi nói với bố mẹ là mình đang hài lòng với công việc.

Có một khái niệm là gaslighting, nghĩa là thao túng tâm lý, tạo cảm giác có lỗi cho người khác nếu họ không làm theo ý mình. Đó là điều bố mẹ làm.

“Không thi thì sẽ chết đói,” bố nói. “Mày có muốn bố mẹ được nở mày nở mặt không, hay muốn cả nhà chết đói?”

Tôi không nói gì, tôi nói được gì bây giờ? Có ai muốn bị cáo buộc là kẻ làm cả nhà chết đói?

Bố tiếp tục lấn tới, “Mày chỉ nghĩ đến bản thân thôi à? Đồ bất hiếu…”

Tôi ngồi đó và căm ghét mình nhu nhược, không dám lên tiếng.

“Thế bây giờ mày không thương bố mẹ hay sao?”

Khóc giàn giụa một lúc lâu

Tôi đầu hàng và nộp hồ sơ. Đáng nhẽ phải để giấy trắng hoặc làm bài nhố nhăng hôm thi tuyển, nhưng tôi lại không làm thế được. Tôi không thể làm mất mặt bố mẹ. Tôi đỗ vòng thi viết, rồi đỗ vòng phỏng vấn, và rồi tôi thấy mình ở trong cái môi trường mà tôi căm ghét này.

“Làm công chức thì cuộc sống mới ổn định, đi làm một thời gian rồi lấy chồng, có con,” đó là điều bố mẹ mong muốn ở tôi. Nhưng tôi muốn đi tìm một ý nghĩa cho cuộc sống, một cái gì đó nhiều hơn cái lộ trình “ổn định” được vạch sẵn kia. Có một lần tôi nói điều này cho mẹ, mẹ phẩy tay như đó là một thứ ngớ ngẩn và bệnh hoạn.

Nhưng nhà lầu xe hơi, vênh váo trưng trổ của cải để làm gì trong khi người ta bị tước quyền lựa chọn và tự quyết. Làm sao mà tôi có thể vui vẻ hạnh phúc trong một nhà tù? Cái chỗ làm “ổn định” này sẽ biến tôi thành một zombie, không còn khả năng cảm nhận, cảm xúc, chí còn sự chai sạn.

Tôi đã tự sát hụt một lần vào hồi lớp Mười hai. Lần đó tôi làm đầu, cắt tóc ngắn ngang cằm và uốn cụp vào trong một tí. Cho đến giờ tôi vẫn không biết vì sao bố lại nổi cơn thịnh nộ như vậy. Bố mắng tôi là bất hiếu, không biết thương bố mẹ. “Con cái thế thì thà mày chết đi còn hơn.”

Khi đó tôi không còn nhỏ nữa, nhưng tôi vẫn tin vào điều bố nói, tôi tin là mình không nên sống tiếp, mình không những là một thứ không có giá trị gì, mình còn là thứ đáng để người khác ghê tởm.

Nhà tôi luôn có sẵn thuốc ngủ, vì bà tôi bị mất ngủ. Tôi uống nguyên một vỉ Seduxen. Khoảng một tiếng đồng hồ sau, bản năng sống trỗi dậy, tôi chạy vào toilet móc họng nôn ra. Ở tầng dưới mẹ nghe thấy và chạy lên. Linh tính, mẹ chạy ra bới cái thùng rác và thấy vỉ thuốc. Mẹ gào lên, “Ối giời ơi! Tao đẻ mày ra mà bây giờ mày lại giả công, mày báo hiếu tao như thế này đây…” Thấy ồn ào, bố cũng chạy lên. Bố sốc mất một lúc, rồi giận tím tái người và chửi rủa còn gay gắt hơn. “Mày là loại con mất dạy, mày giả công bố mẹ như thế này đây, tao thà không có mày còn hơn!” Rồi bà lên, bà ngồi phịch xuống, đập tay xuống giường, “Ối giời ơi! Cái nhà này vô phúc…” Tôi ôm cái bồn rửa mặt, nước mắt giàn giụa lẫn với dãi rớt lòng thòng. Mẹ đánh tôi mấy cái, dúi đầu tôi xuống bắt nôn thêm, rồi đưa tôi đến bệnh viện. Người ta cho tôi súc ruột, tất cả ruột gan lộn hết từ trong ra ngoài, rất là sợ. Trên taxi về nhà, không ai nói gì. Trên ghế sau, tôi nửa tỉnh nửa mê, mọi thứ xảy ra quá dồn dập. Trong tôi là một cảm giác kinh khủng, không phải là mệt, không phải là buồn, mà là một thứ vô nghĩa khiến tôi rỗng không.

Hôm sau, mọi người tiếp tục im lặng tới tối thì chỉ tay vào mặt tôi, “Mày làm cho cả nhà phát rồ phát dại lên. Mày làm thế nữa thì tao từ mày, tao đuổi mày ra khỏi nhà.” Tôi cảm thấy tội lỗi vì mình không phải là người bình thường, mình đã làm phiền mọi người. Chuyện trôi qua, không ai nhắc tới nó nữa, mọi người coi nó không tồn tại. Chắc họ coi đó là một điều nhục nhã.

Không ai hỏi tôi vì sao tôi lại làm như vậy, tôi có cần giúp đỡ gì không.

Mùa xuân vừa rồi, tôi tới Bệnh viện Bạch Mai. Tôi muốn biết mình bị cái gì. Ý nghĩ của tôi hay hướng tới việc kết thúc mọi thứ một cách nhanh nhất và êm thấm nhất. Tôi tránh các kết nối xã hội và mất niềm tin là người khác có thể chịu đựng được mình, chứ đừng nói là thấu hiểu. Áp lực ở cơ quan khiến nhiều khi tôi phải vào toilet để nôn ọe. Về nhà, tôi ăn vô độ để lấp đầy chỗ trống trong lòng. Tôi có cảm giác mình không phải là người mà chỉ là bóng ma phản chiếu kỳ vọng của bố mẹ và của sếp. Tôi kinh ngạc và có phần ghen tức khi ai đó nói rằng họ hạnh phúc và bàn về tương lai một cách phấn khởi. Tôi cười thầm mỉa mai khi ai đó than thở về nỗi buồn. Các người thì biết gì về nỗi buồn? Các người đã bao giờ chìm sâu xuống đáy đến nỗi không còn nghe thấy tiếng gọi của nhân gian chưa?

Trong phòng khám tôi khóc sướt mướt. Cô bác sĩ chẩn đoán trầm cảm, trông cô rất lo âu, mặt cô cau lại. Họ giữ hồ sơ của tôi lại, bắt tôi phải gọi điện về nhà thông báo và mời người nhà tới để tôi nhập viện hoặc có biện pháp can thiệp ngay tại chỗ. Tình trạng của tôi nguy cập như vậy đó. Tôi phải nói dối là bố mẹ đang đi vắng xa, rồi bằng cách nào đó tôi lấy được hồ sơ bệnh án về. Tôi ngồi trong phòng đợi, gọi cho Hương, khóc lóc, cái bệnh án cứ run bắn lên trong tay. Tôi cảm thấy rất tệ khi phải làm phiền Hương vì hoàn cảnh của nó cũng đầy khó khăn rồi, nhưng tôi thấy mình ở đường cùng.

Sáng hôm sau tôi cáo việc nhà xin nghỉ ở cơ quan, để cái hồ sơ bệnh án lên bàn, rồi tới nhà một người bạn. Lúc đó ý nghĩ duy nhất trong đầu tôi là làm thế nào ngăn chặn được việc mình tự hủy hoại bản thân. Tôi cần một nơi trú ẩn, cách xa cái không gian khiến tôi bị khủng bố tinh thần. Suốt mấy ngày, bạn chăm sóc tôi chu đáo và làm một việc rất đúng là không cho bố mẹ liên lạc với tôi trong lúc tâm lý tôi chưa ổn định lại. Trong thời gian đó, mẹ liên tục gọi điện, van xin tôi về nhà, nói là mẹ đang ốm lắm rồi, cần tôi về để chăm sóc.

Khi tôi về, thái độ của bố dịu xuống, nhưng dư chấn của cuộc khủng hoảng vẫn còn, bên trong tôi là một lỗ hổng tan hoang. Giờ đây, không chửi mắng nữa, nhưng bố nói tôi đứng núi này trông núi nọ, cả thèm chóng chán, không nỗ lực, không có ý chí. “Một tí khó khăn như thế thì có gì mà không vượt qua được, hồi xưa bố đi phụ hồ từ mười lăm, mười sáu tuổi…” Mẹ thì tỉ tê, “Nghĩ kỹ đi, cố ở đó rồi tìm một suất ra nước ngoài, sẽ có nhiều việc thơm lắm, đừng có về trường, về trường thì nghèo.”

Tôi không đủ dũng cảm để bỏ việc, đối đầu với gia đình. Tôi bị bế tắc, tê liệt.

Khóc một lúc lâu

Hồi mười ba tuổi, ngây ngô, vụng dại, với một tâm hồn chưa bị giày xéo, tôi viết bản nhạc đầu tiên để tặng cậu bạn cùng lớp mà tôi đem lòng thích. Đến giờ tôi vẫn còn nhớ giai điệu và vòng hợp âm của bài hát. Tôi cũng vẫn nhớ cảm giác đau đớn khi cậu ấy đạp xe ngang qua mà không có một lời chào như mọi khi. Lần đầu tiên tôi biết tới sự phũ phàng giữa người với người. Bài hát đó ghi dấu một kỷ niệm buồn nhưng cũng mở ra cho tôi một cánh cửa. Giờ phút đưa được những giai điệu trong đầu trở thành một bài hát hoàn chỉnh, tôi biết mình đã có được một lối đi riêng để giải phóng cảm xúc, nuôi dưỡng bản thân. Sáng tác nhạc không chỉ mang lại khoái lạc, mà còn cả khổ hạnh, vật vã, nhưng may mắn cho tôi, tôi còn có cái để bầu bạn, có nơi để trú ẩn vào. Trong những khoảnh khắc của tuyệt vọng và suy sụp, khi chẳng còn gì có ý nghĩa, âm nhạc kéo tôi ở lại.

Năm cuối đại học, nhóm bạn chúng tôi lập một ban nhạc indie, tôi hát và chơi guitar bass. Dù ít người để ý tới cây bass nhưng tôi thích nó, nó giống cái xương sống để âm nhạc của mình tựa vào. Không ngờ sang năm sau chúng tôi được Hương mời đi diễn. Từ đó tôi và Hương thân nhau, ngày nào cũng nói chuyện. Chúng tôi đồng cảm vì có hoàn cảnh gia đình giống nhau. Rồi các show khác tiếp tục, Hanoi Rock City, Cafe thứ Bảy. Hương dẫn tôi tới loại nhạc thể nghiệm. Lúc đầu tôi chỉ thấy tiếng ồn, tiếng rè, một mớ âm thanh hỗn tạp. Tôi tự nhủ, thế này mà cũng gọi là âm nhạc à. Nhưng một thời gian sau tôi bị nó đánh gục hoàn toàn. Nó thấm vào mình lúc nào không hay.

Ban nhạc tan rã, nhưng giờ đây âm nhạc đã trở thành một phần máu thịt của tôi, tôi vẫn viết nhạc, chơi piano và đi diễn solo hoặc cùng với một hai người bạn nữa. Âm nhạc là nơi tôi được là chính mình, nơi tôi có thể trung thành với bản thân, không có nghĩa vụ phải chiều lòng ai, nơi tôi có được sự bình yên và thấu hiểu, tìm được tiếng nói đã bị bầm giập của mình. Âm nhạc giúp tôi biểu đạt cả nỗi thống khổ lẫn niềm vui le lói của một kẻ vốn yêu cuộc sống tha thiết nhưng bị đày ải. Tôi đã cảm động ứa nước mắt khi dõi theo nhạc sĩ Robert Frobisher trong phim Cloud Atlas, ông viết bản sextet đến quên cả ăn ngủ, da vàng bủng, mắt thâm quầng, bên cạnh là miếng bánh thiu thối đã có giòi. Giữa những hình ảnh đầy rẫy mầm mống của cái chết, bản nhạc ấy bừng sáng, ánh sáng của sự sống. Sự sống không phải là những chiếc xe tiền tỷ, không phải cái guồng quay khổng lồ lạnh lùng chế ngự mà không ai dám thoát ra, sự sống là khi cảm xúc được trao tặng hình hài thông qua lao động. Tối hôm xem phim xong, tôi ngồi xuống và viết một bức thư cho chính mình ở thời tương lai. Tôi viết rằng tôi hy vọng thế giới này vẫn còn có chỗ trú ẩn cho những người như chúng tôi, tôi bây giờ và tôi lúc đó.

Oái oăm thay, việc tôi đem tiền về nhà lại khiến bố tôi mặc cảm hơn. Bố bị mọi người bên nội coi thường. Có lần tôi nghe thấy cô tôi nói với bố, “Suy nghĩ của anh thì chẳng cao hơn ngọn cỏ.” Cô tôi khá giàu, cô làm phiên dịch cho một công ty bảo hiểm, có lẽ đó là lý do khiến bố tôi khao khát tôi đi vào nghề này.

Khi không được tôn trọng thì người ta sẽ có hai phản ứng. Hoặc người ta trở nên nhu nhược, rụt vào trong cái vỏ ốc của mình. Hoặc người ta trở nên tức giận, căm ghét, thù hận chính mình và người khác. Bố có nhiều năng lượng xấu và vô thức ông trút nó lên tôi. Bố mâu thuẫn. Một mặt bố khoe với tất cả hàng xóm nơi làm việc của tôi, giống như trước kia bố đã khoe tôi được giải tiếng Anh hay là thủ khoa đầu ra đại học. Thậm chí bố còn share lại cái clip buổi tôi diễn ở Cafe thứ Bảy, mặc dù bố không muốn tôi làm nhạc và vẫn phàn nàn sao tôi “không làm cái gì ra tiền.” Mặc khác, những lúc điên lên bố mỉa mai, “Mày tưởng mày kiếm ra đồng tiền mà to à?” và ném vào tôi những cái nhìn vừa tức giận, bất lực, vừa trống rỗng, lạnh lẽo. Tôi nghĩ chính bố cũng cần được đi khám tâm lý, bố cũng bị tổn thương. Mẹ tôi cũng hay nói, “Bố mày điên rồi!”

Mẹ không ở được một mình, mẹ cần tôi bên cạnh. Mẹ cô đơn và thiếu thốn tình cảm. Tôi là chỗ dựa tinh thần, là niềm tự hào của mẹ, mẹ cũng trưng tôi ra bên ngoài như một cái huy chương. Bố mẹ không cãi nhau nhưng mẹ nhẫn nhục chịu sự chỉ huy, phán xét của bố, và chả bao giờ dám lên tiếng. Ngày xưa, Chủ nhật chúng tôi hay lên nhà ông bà nội ăn cơm, và lúc về mẹ hay khóc. Mẹ phải vào bếp làm mọi thứ, từ nấu nướng tới rửa bát, dọn dẹp, không ai giúp mẹ cả. Bố biết là mẹ bị đối xử vậy, nhưng bố nghèo, bố không nói được ai. Mỗi khi nhà ông bà hay các cô bị hỏng ống nước, máy bơm thì họ lại gọi bố lên sửa mà chẳng nói một lời cảm ơn. Nhưng bố nhận trợ cấp của họ thì không thể từ chối được. Bố cũng cô đơn vì bố mặc cảm, không dám giao du với những người bạn cũ nay đã thành đạt. Thực ra bố là người tư duy tốt, bố học chuyên văn nhưng chẳng may trượt đại học, rồi bố sang Đông Âu xuất khẩu lao động và gặp mẹ bên đó. Bố luôn nói là số phận nó vậy rồi, an bài rồi, nhưng tôi biết bố cảm thấy tiếc nuối cho cuộc đời mình.

Nhiều lúc tôi căm ghét bố mẹ đã đặt lên vai tôi những áp lực, nhưng những lúc khác tôi không thể ghét họ được. Tôi thương bố mẹ tôi, một tình thương đầy sợ hãi, tuyệt vọng và bế tắc. Tôi biết bố mẹ thương tôi, một tình thương đầy kỳ vọng, một tình thương làm đau nhau hơn là nuôi dưỡng nhau.

Chín giờ tối, tôi dịch câu cuối cùng của bài phát biểu trong bữa tiệc tiếp một phái đoàn người Mỹ, rồi tắt mic, ngồi bất động. Tiếng vỗ tay của quan khách vẳng vào trong cabin.

Tôi đang hy sinh, hay tôi đang hèn nhát? Tôi phải chấp nhận trả giá để đem lại tiền và niềm tự hào cho bố mẹ, kể cả khi tôi bất hạnh? Đó là trách nhiệm của tôi, hay tôi có quyền khước từ nó? Chính tôi có lỗi khi tôi không hạnh phúc? Tôi ôm đầu. Hương rất dũng cảm, Hương cưỡng lại gia đình, không thi vào Nhạc viện. Tôi vừa muốn được như Hương, vừa không muốn làm tổn thương bố mẹ. Tôi là hy vọng cuối cùng của họ, liệu tôi có quyền làm họ thất vọng? Nhưng áp lực công việc và môi trường chán ghét này đã khiến tôi trở thành con người cáu bẩn, độc địa, trầm uất. Tuần trước, tôi ngồi đợi Hương ở Lotteria với đống thuốc trầm cảm để hỏi Hương về tác dụng phụ của chúng. Trước đó tôi đã khóc nức nở trong phòng khám của bác sĩ tâm lý. Tôi và Hương ngồi im lặng bên nhau, rồi tôi chở Hương về, cốt để gần nó thêm được một lúc.

Có giọng nói thì thào vào tai tôi, “Chấm dứt tất cả đi, chấm dứt cái sự khốn khổ, mặc cảm, tự căm hận của mày đi. Giải phóng mày khỏi đau đớn đi.” Sẽ chẳng bao giờ có ai ngồi xuống trò chuyện với tôi, thông cảm với tôi, sẽ chỉ có oán trách, phán xét, đòi hỏi và kỳ vọng. Nghĩ đến cái chết khiến tôi tạm khuây khỏa đầu óc. “Tất cả rồi cũng sẽ kết thúc thôi, có gì đáng bận tâm đâu.” So với khoảng không hư vô mà ai cũng phải đi vào thì mọi đau khổ có nghĩa lý gì đâu.

Trong lúc đó, một giọng nói khác, ấm áp, mềm mại, gọi tên tôi, nhắc nhở tôi vẫn đang thở, tôi vẫn đang sống, nhắc tôi ngoi lên trên. Hai giọng nói giằng co nhau khiến đầu tôi đau như búa bổ.

Những nốt nhạc đầu tiên của bản What a Wonderful World vang lên, và những người Mỹ trong phòng tiệc bỗng lặng đi. Không phải chỉ vì được nghe bản nhạc gần như quốc hồn quốc túy của họ ở một đất nước xa lạ, mà có lẽ còn bởi người chơi đàn phải là một kẻ từng trải, anh ca ngợi cuộc sống này sau tất cả những đau thương mất mát, sau mọi cùng khổ và gian nan. Phải là một người có tâm hồn như thế nào, có tấm lòng như thế nào, mới thốt lên được câu nhạc “Thế giới này tươi đẹp làm sao” một cách chân thành dung dị mà lại khiến khán giả xúc động đến thế. Trong phim Good Morning, Vietnam! bài hát này vang lên cùng những cảnh máu đổ, bom rơi đạn lạc, làng xóm bị phá hủy, những đoàn người biểu tình, những người vô gia cư trên đường phố.

Tôi chùi một giọt nước mắt. Trong giây phút này, âm nhạc giúp tôi hiểu được rằng cuộc đời này vẫn đẹp, theo cách riêng của nó.

Nhưng khoảnh khắc này kéo dài bao lâu. Qua đêm nay, một ngày mới sẽ lại bắt đầu. Ngày mai, tôi sẽ ra sao?