- V - Những phút cuối cùng của cuộc đời Antoine Tuniade-
Lúc chúng tôi đến tại chỗ này là một giờ năm phút sáng. - Ismail nói.
- Làm sao anh biết đích xác là một giờ năm phút? - Viên cảnh sát trưởng hỏi.
- Quãng đường từ ga đến lâu đài Tuniade, trên con đường Tình Yêu, đi mất hai mươi phút. Tôi đã cho xe leo hàng ngàn lần con đường Tình Yêu. Tàu đến trễ bốn mươi phút, tức là một giờ kém hai mươi phút sáng? Vòng xe dài hai mươi phút; tôi cho là xuống xe lửa phải mất thêm năm phút. Thế là một giờ năm phút sáng khi chúng tôi đến chỗ này.
- Anh có xem đồng hồ không? - Cảnh sát trưởng Filaret hỏi.
- Không - Gã xà ích đáp. Vì sao phải xem đồng hồ khi người ta biết giờ đích xác? Đồng hồ, người ta nhìn nó khi nào ta không biết giờ, chứ không nhìn khi ta đã biết giờ rồi.
- Hãy tiếp tục - Viên cảnh sát trưởng ra lệnh.
- Tôi đã ngừng xe lại tại đây, đúng tại chỗ mà chúng ta đang đứng bây giờ. Nếu không có tuyết thì các ông đã có thể trông thấy dấu vết. Bên mặt và bên trái là vực thẳm. Các ông không thấy cái vực vì nó hoàn toàn đầy tuyết. Nhưng nếu người ta đi lệch vài phân qua mặt hoặc qua trái, người ta không bao giờ trở lại trên mặt đất nữa. Không còn người, không còn ngựa, không còn xe trượt tuyết nữa. Vì thế bắt buộc tôi phải cẩn thận.
Ismail, kẻ bị thiến đứng gần các con ngựa, với cái mũ lông thú nhọn và phủ đầy nụ tuyết, gã giống như một cây tùng bên trên có tuyết rơi. Mỗi lời gã nói làm ta phải ngạc nhiên. Không thể nào làm quen được với ý nghĩ rằng một giọng nhỏ đến thế lại có thể xuất phát từ một thân thể to như núi như thế.
- Bắt đầu từ chỗ này và đến lâu đài, là không có đường nữa. Ông biết rõ điều đó. Xe phải ngừng lại tại đây. Vì vậy tôi đã yêu cầu cậu ta xuống xe tại đây. Chỉ còn hai trăm thước đi bộ. Tôi xin nói với ông điều này, tôi sợ làm mệt ngựa. Tôi không muốn bắt chúng bơi trong tuyết cao bằng chúng... Tôi vừa nói xong thì cậu ta đã đứng dậy. Cậu ta nhảy xuống xe. Sẵn sàng chạy về phía lâu đài. Trước khi chạy băng về nhà, cậu ta muốn trả tiền xe. Cậu ta kẹp chiếc va-li nhỏ vào giữa hai đầu gối để khỏi đặt nó trên tuyết, và cậu ta đã bắt đầu tìm tiền. Tôi nhớ là cậu ta đã dùng răng, lột găng tay ra, loại găng của quân đội, vì cậu ta hết sức vội vàng. Cậu ta không muốn để mất một phút. Cậu ta không biết rằng đang chạy đến chỗ chết. “Thưa ông, ông đừng lục lọi trong túi làm gì. Ông hãy về lâu đài đi. Mai ông sẽ trả tiền xe cho tôi cũng được”. Vừa lúc ấy, cậu ta đã tìm được ví tiền. Cậu ta lấy tờ hai mươi quan đưa cho tôi và nói tôi cứ giữ chỗ tiền thừa xem đó là tiền thù lao. Rồi không kịp mang găng lại, cậu ta đã chạy biến trong tuyết như một con ma.
- Anh có kể lại với tôi rằng lúc anh nói với cậu ta đừng tìm tiền nữa, cậu ta đã trả lời: “Và nếu tôi chết đêm nay, Ismail, ai sẽ trả tiền xe cho anh?” Có đúng là cậu ta đã nói với anh như thế không? - Cảnh sát trưởng Filaret hỏi.
- Cậu ta có nói: “Nếu tôi chết đêm nay, ai sẽ trả tiền xe cho anh?” Nhưng cậu ta không nghĩ như thế.
- Ismail, anh có chắc chắn rằng cậu ta không nghĩ đến một tai biến tử vong nào đó khi cậu ta nói với anh: “Nếu tôi chết đêm nay?”
- Cậu ta không nghĩ đến điều đó - Ismail đáp - Cậu ta nói như thế để đùa chơi. Người ta luôn luôn nói: “Nếu tôi chết” khi người ta chắc chắn là không chết. Khi người ta mới hai mươi tuổi, ở tuổi ấy, người ta đinh ninh là sẽ không bao giờ già. Cậu ta nói: “Nếu tôi chết” như cậu ta nói một điều chẳng bao giờ xảy đến với cậu ta. Tội nghiệp cậu ta đinh ninh rằng chết là điều không thể có. Và ba phút sau cậu ta chết. Chết, thưa ông! Chết trên tuyết. Cái thân thể hai mươi tuổi, đàn hồi như thân thể những con sóc và chảy hết máu... Với một viên đạn trong đầu... Ngay trước lâu đài.
Ismail ngừng lại. Gã làm dấu thánh giá rất thành kính. Mặc xoay về hướng Đông.
- Và sau đó? - Viên cảnh sát trưởng hỏi.
- Tôi đã thuật lại với ông rồi - Ismail nói.
Gã xà-ích khó chịu khi phải thuật lại những ký ức đẫm máu ấy. Nhưng gã kể tiếp:
- Cậu ta chạy nhanh về phía lâu đài. Đôi găng tay ngậm nơi miệng. Cậu ta chạy như người ta bơi. Tuyết ngập tới thắt lưng. Giơ cao chiếc va-li nhỏ trên đầu, như người ta giơ cao một vật quý, khi lội qua một con sông. Cậu ta chạy về phía rừng cây trong lâu đài.
- Còn anh?
- Tôi, tôi quay xe lui. Rồi tôi làm dấu thánh giá, cầu xin Chúa ban ơn cho tôi trở về bình an. Tôi có quay đầu lại một lần liếc nhìn cậu ta. Cậu ta đã đến trước cổng rào của lâu đài.
- Lâu đài có một cái cổng rào? - Ông thẩm phán hỏi.
- Một cổng rào song sắt - Ismail đáp - Ông sẽ trông thấy nó.
- Cổng ấy thường đóng lại?
- Cổng rào của lâu đài luôn luôn được khóa lại. Nhưng cậu Tuniade có chìa khóa. Tôi có thấy cậu ta mở cửa và đi vào trong lùm cây. Cậu ta không kéo chuông. Có một cái chuông nơi cổng hàng rào. Một cái chuông to, chỉ nhỏ thua cái chuông của nhà thờ Agapia chút xíu. Nếu cậu ta kéo chuông để người ta ra mở cửa cho cậu thì tôi đã nghe được.
- Và anh không thấy có ai hết? Không có một người nào khác?
- Không có một người nào khác. - Ismail đáp.
- Này Ismail, tôi hỏi ông thêm một câu nữa. - Thẩm phán Damian nói.
- Ôi chao! Thưa ông thẩm phán, xin ông đừng gọi như thế! Ông hãy gọi tôi là Ismail kẻ bị thiến như mọi người. Đừng gọi là ông! Lạy Chúa! Với tuổi của tôi mà được gọi như thế tôi thấy lố bịch cho tôi, vì chưa ai bao giờ gọi tôi là ông cả. Tôi là một xà ích, một kẻ bị thiến. Tôi không phải là một ông.
- Tốt, Ismail! Để làm vừa lòng anh, tôi không gọi anh là ông nữa. Nhưng anh, anh cũng phải làm tôi vui lòng: hãy trả lời tôi hết sức thành thật, vì có một điều mà tôi không hiểu. Vì sao sau khi chuyến xe đi lên coi như đã hoàn tất rồi, thay vì cho xe đi xuống liền, anh đã ở lại tại đây, trong cơn bão táp, trời lạnh kinh khủng, để ngắm nhìn khách của anh chạy tới nhà? Đây không phải là thời tiết để ngồi bất động trong xe trượt tuyết, có phải không?
- Không, thưa ông.
- Mặc dầu thế anh đã ở lại vài phút sau khi khách của anh đã chạy đi rồi.
- Tôi đã ở lại, thưa ông.
- Vì sao?... Anh đợi chờ gì?... Anh có một lý do nào ngăn anh cho xe trở xuống liền không?
- Có, thưa ông, tôi có một lý do.
- Chắc phải là một lý do vô cùng quan trọng - Thẩm phán Damian nói - Vì nếu là một lý do vụn vặt, người ta sẽ không ở lại đây, trên đỉnh núi, trời lạnh mười độ dưới số không, và giữa cơn bão táp.
- Không phải là một điều vặt - Ismail nói - Tôi ở lại vì các con ngựa của tôi. Chúng đã leo lên hết con đường Tình Yêu. Trong hai mươi phút. Với tuyết lên tới bụng. Ông bảo rằng đáng lẽ tôi đã phải đi xuống ngay lập tức, không để cho chúng vài phút để thở. Một con ngựa leo dốc thì phải thở dốc ra. Nó nóng lên. Trước khi bắt nó đi xuống, phải che cho nó. Đắp lên lưng nó một cái mền. Khi đi xuống, nó lạnh. Tôi đã để ngựa của tôi nghỉ ở đây, sau khi xoay chúng lại, đưa lưng về huống gió. Vì một con ngựa, người ta phải săn sóc nó. Nó là một tạo vật của Chúa.
- Ismail là một tín đồ - Viên cảnh sát trưởng giải thích - Gã rất ngoan đạo. Tôn giáo của gã dạy rằng, săn sóc những tạo vật của Chúa tức là tôn vinh Đấng Tạo hóa. Chắc ông thẩm phán biết tôn giáo của họ.
- Tôi có biết sơ qua. - Ông thẩm phán đáp.
Ông nói với Ismail:
- Yêu thương súc vật và săn sóc chúng là rất tốt. Nhưng hãy kể cho tôi nghe phần kế tiếp. Người ta sẽ thấy rõ đó có phải là lý do duy nhất để anh chần chờ ở lại nơi đây.
- Vậy thì lúc ấy tôi ngồi trong xe - Ismail nói - sẵn sàng để trở về. Ngựa đã quay lại để đi xuống. Tôi đã nghe hai tiếng súng. Một tiếng rồi tiếp theo một tiếng khác. Rất mau. Tôi quay đầu lại. Tôi không thấy gì cả. Nhưng tôi chắc chắn là có nghe các tiếng súng. Hai con ngựa cũng có nghe. Chúng cũng quay đầu về phía lâu đài. Đúng lúc ấy, tôi còn nghe thêm được hai hay ba tiếng súng nữa. Đồng thời, tôi có thấy như những tia chớp bên trên cửa rào, trong lùm cây. Rồi thì tình trạng yên tĩnh trở lại. Tình trạng bất động. Chỉ có gió và tuyết. Tôi đã nhảy xuống xe và tôi đã chạy về phía lâu đài. Tôi chắc chắn rằng đã xảy ra một tai họa. Rằng có một người bị thương hoặc một người chết trong lùm cây. Tôi đã bơi trong tuyết về phía lâu đài. Tôi cầu nguyện. Và tôi không nghĩ đến điều gì cả. Cổng rào mở toang. Phía sau cổng rào, tôi thấy một thân hình người, nằm dài trên tuyết. Và tất cả chung quanh, máu. Một vết loang đỏ. Ban đêm trông giống màu đen.
- Anh sẽ kể lại điều đó tại chỗ ấy - Viên cảnh sát trưởng nói - Chúng ta hãy đi lên đó, thưa ông thẩm phán.
Hai người lên xe. Gã xà ích không nhúc nhích.
- Tôi đã ra lệnh đi lên, Ismail - Cảnh sát trưởng Filaret nói - Anh còn đợi gì nữa?
- Thưa ông thẩm phán và thưa ông cảnh sát trưởng, tôi có thể rất kính cẩn hỏi hai ông một điều không?
- Được, anh cứ hỏi, nhưng đi lên mau. - Viên cảnh sát trưởng nói.
- Chúng ta có thể để xe lại đây và đi bộ lên lâu đài không? Thật nguy hiểm cho các con ngựa, nếu phải đi trên đất đai này. Và chúng đã mệt rồi. Nếu phải đi thì chẳng khác gì là chúng đã phải leo lên đêm nay hai lần con đường Tình Yêu. Một con ngựa sẽ không làm điều mà một con người đã làm đêm nay: giết người anh em của nó. Phải kính trọng các con ngựa vì chúng cao thượng hơn con người. Và không nên áp đặt cho chúng những sự cực nhọc nếu không phải là tuyệt đối cần thiết.
Thẩm phán và cảnh sát trưởng xuống xe, không nói một lời nào. Họ đi lên lâu đài, đi trong tuyết.
Ismail đi theo họ. Ở phía sau, hai con ngựa tò mò nhìn ba người đi tới phía lâu đài Tuniade, nơi cửa sổ có ánh sáng: các cửa sổ của gian phòng nơi có xác nạn nhân. Hai cửa sổ. Giống như hai con mắt đỏ vì giận dữ và nước mắt, đằng sau một bức màn tuyết.