- X - Không có người hành khách thứ hai- -

Ông thẩm phán trẻ Cosma Damian đi cạo râu và rửa mặt. Cảnh sát trưởng Filaret không cạo râu; ngày nào cũng cạo, dân địa phương ở đây cũng không làm như vậy. Thế là ông tiếp tục làm việc. Ông tìm tòi những chỉ dẫn để khám phá ai là người giết Antoine Tuniade. Filaret chắc chắn tên sát nhân là một người lạ. Nạn nhân, Antoine Tuniade, gần như là không có ai quen biết ở Agapia để có thể yêu hay ghét, để có thể được tôn thờ hay bị giết chết, tất phải có người quen biết; đó là điều hợp lý. Phải là người ở địa phương. Cậu thanh niên Tuniade không có gì dính dáng đến người ở Agapia. Chỉ có những người lạ mới có thể làm điều tốt cho cậu ta hay làm hại cậu ta. Chỉ những người lạ quen biết cậu ta. Cậu ta sinh ra tại thủ đô Paris, trong một nhà hộ sinh hạng sang. Cậu ta được nuôi với sữa của một người đàn bà ngoại quốc. Cậu ta đã học đọc học viết tiếng ngoại quốc với một giáo sư ngoại quốc, với bạn bè ngoại quốc, trong một trường học ngoại quốc. Hoàn toàn giống như tất cả tổ tiên của cậu ta, cậu ta chỉ về Ru-ma-ni vào mùa hè để coi sóc những vụ gặt hái do những nông dân người Môn-đa-vi mướn người làm, những nông dân mà người ta bịt miệng lại như bịt mõm chó để họ không thể ăn nho và những trái cây khác mà họ hái cho các ông chủ Phanariot của họ. Vào những ngày đầu mùa thu, Tuniade rời Agapia một lần với chim cá. Cậu ta trở lại các ký túc xá của cậu ta. Cách đây năm tháng, cậu ta trở về xứ sở chỉ duy nhất là để thi hành nghĩa vụ quân sự. Sau này cậu ta sẽ trở thành thượng nghị sĩ, dân biểu, nhà ngoại giao hay Bộ trưởng. Vì vậy cậu ta phải bằng lòng thi hành nghĩa vụ quân sự. Đó là một trong những sự hy sinh mà các người thuộc dòng họ Phanariot bằng lòng làm, để về sau có huy chương và danh vọng, để có thể lên diễn đàn nói rằng họ là những nhà ái quốc lớn và là cha của tổ quốc Ru-ma-ni. Vì thế bạn bè và kẻ thù của nạn nhân là người ở xa. Trong những kẻ muốn làm điều tốt hay điều xấu cho nạn nhân, không có người ở địa phương. Thí dụ tên sát nhân có thể là một trong những bạn bè cùng trại với Tuniade. Hoặc một quân nhân khác mà cậu ta có giao du. Ở đây không có hạng người ấy.

Ông thẩm phán trở lại văn phòng, đã cạo râu và ăn mặc tươm tất. Cảnh sát trưởng Filaret đưa ống nghe cho ông thẩm phán và nói:

- Tôi đã gọi trại lính. Chưa tới sáu giờ nhưng lính là những kẻ dậy sớm, người ta có thể gọi họ ngày cũng như đêm. Chúng ta có thể sắp được biết vài điều có thể hướng dẫn chúng ta điều tra theo đúng hướng. Hỏi tin tức không tốn hao phiền phức gì.

Vài phút sau chuông điện thoại reo. Đó là trại bộ binh nơi nạn nhân thi hành nghĩa vụ quân sự. Trung úy trực đã ở đầu máy bên kia.

- Đây, thanh tra Filaret, cảnh sát trưởng thành phố Agapia. Tôi gọi điện thoại nhân danh ông thẩm phán Cosma Damian, về một vụ ám sát. Đây là tóm tắt sự việc ấy. Một trong những binh sĩ của các ông, Tuniade Antoine, nhập ngũ trong lữ đoàn của các ông cách đây năm tháng, là người ở thành phố Agapia, nơi mà đêm nay cậu ta về một cách thình lình. Không một ai chờ đợi cậu ta về. Gia đình biết rằng cậu ta bị cấm trại. Vậy là cậu ta về một cách bất ngờ. Cậu ta đã xuống ga từ chuyến tàu Bắc lúc nửa đêm bốn mươi phút và đã yêu cầu xà ích ở ga đưa cậu ta về nhà bằng xe trượt tuyết. Hình như cậu ta rất vội vàng. Cậu ta chỉ kịp bắt tay ông trưởng ga rồi chạy đi ngay. Vừa bước chân vào vườn cây trong lâu đài nơi mẹ cậu ta ở, một người lạ mặt đã tấn công cậu ta từ đằng sau và đã giết cậu ta bằng một viên đạn vào gáy, áp súng gần sát vào đích để bắn. Cổ áo quân phục bị cháy như thể bị khoét lủng với một thanh sắt đốt nóng... Đúng như vậy, thưa trung úy, cậu ta chết rồi. Y sĩ đã khám nghiệm tử thi. Tên sát nhân đã dùng súng lục của nạn nhân để giết nạn nhân, cây súng đã được tìm thấy tại hiện trường. Chúng tôi không biết ai là thủ phạm. Nhân chứng gần như là mục kích của vụ án mạng, nghĩa là gã xà ích đã đưa cậu Tuniade từ ga về lâu đài, và bà mẹ của nạn nhân khẳng định đã có trông thấy tên sát nhân, và bà Tuniade đã có bắn nó. Nhưng nó đã tẩu thoát được. Tuyết rơi không ngừng nên không còn tìm thấy được một dấu vết nào hết. Vì tất cả các lẽ ấy, chúng tôi yêu cầu các ông cung cấp cho chúng tôi càng sớm càng tốt, một số chỉ dẫn. Có thể chúng sẽ làm cho cuộc điều tra của chúng tôi dễ dàng hơn và giúp chúng tôi tìm ra thủ phạm. Ông thẩm phán và tôi xin cảm ơn các ông trước.

- Tôi ghi chép các câu hỏi của ông - Sĩ quan trực nói - Bây giờ là mấy giờ?... Đồng hồ của tôi chỉ sáu giờ kém hai mươi. Tôi nghe ông cảnh sát trưởng đây.

- Lữ đoàn của ông có phải bị cấm trại không? - Cảnh sát trưởng Filaret hỏi.

- Đúng như vậy - Viên sĩ quan đáp - Lữ đoàn chúng tôi bị cấm trại đã mười tám ngày rồi. Nó còn bị cách ly cho đến khi có lệnh mới, cho đến khi có quyết định mới của nhà chức trách y tế quân đội. Tôi nói thêm, để tránh những sự giải thích sai lầm, rằng chúng tôi bị cấm trại vì trong thành phố có dịch bệnh truyền nhiễm. Trong trại chúng tôi không có người nào mắc bệnh.

- Trong thời gian bị cách ly, một binh sĩ trong trại có thể đi phép hay không?

- Có thể đi phép, với điều kiện nghỉ phép tại một thành phố khác thành phố chúng tôi đang có dịch bệnh truyền nhiễm.

- Trung úy có thể cho chúng tôi biết Antoine Tuniade nạn nhân đêm nay, có được nghỉ phép hợp lệ hay không? Hay là cậu ta đào ngũ?

- Antoine Tuniade có giấy nghỉ phép hợp lệ do đích thân đại tá chỉ huy trưởng cho phép và do chính tay tôi là sĩ quan trực ký.

- Thưa trung úy, tôi cám ơn trung úy đã cung cấp cho những chỉ dẫn quý báu, chúng rất thiết yếu cho cuộc điều tra. Ý kiến của riêng tôi là tên sát nhân không phải là người địa phương ở đây. Nạn nhân sinh ra ở ngoại quốc và đã sống ở đấy suốt đời cho đến lúc về nước thi hành nghĩa vụ quân sự. Cậu ta không có ở đây bạn cũng như thù. Chúng tôi nghĩ rằng tên sát nhân ở nơi khác đến đây. Có thể cùng một chuyến tàu với nạn nhân của nó, và chúng tôi tự hỏi, phải chăng tên sát nhân kia là một kẻ đã theo dõi cậu ta, từ lúc cậu ta rời trại binh cho đến nhà mẹ cậu. Trung úy có thể mở một cuộc điều tra chăng trong các bạn bè của cậu ta ở trong trại và trong các người quen biết, với cậu ta ở ngoài? Cậu ta đã có thể nhận được những lời hăm dọa, cảnh cáo sẽ bị giết chết. Người ta có thể báo cáo những sự xung đột, những tranh chấp về ái tình, về ghen tuông hay gì khác liên quan đến cậu ta. Chúng tôi nghi tên sát nhân là một trong những nguơi quen biết của cậu ta ở trong hoặc ngoài trại, một người ở thành phố của trung úy.

- Không, thưa ông cảnh sát trưởng - Sĩ quan trực đáp - Kẻ giết binh nhì Tuniade không phải là người ở thành phố chúng tôi. Ông cảnh sát trưởng hãy tìm thủ phạm ở đâu khác. Nó không phải ở đây.

- Làm sao trung úy chắc chắn đến thế kia? Thành phố trung úy có hơn trăm ngàn dân. Có Chúa mới có thể biết được mỗi người đã làm gì trong đêm nay.

- Tôi. Tôi biết rõ cũng như Đức Chúa toàn thiện biết, thưa ông cảnh sát trưởng. Không một người dân nào ở thành phố chúng tôi đã giết chết Tuniade. Không ai ở đây đã theo dõi cậu ta ở nhà ga, trên tàu và ở nhà cậu ta, để giết chết cậu ta. Đó là một sự kiện tuyệt đối chắc chắn. Hãy tìm thủ phạm tại thành phố của các ông.

- Với tất cả sự kính trọng mà chúng tôi, những người bên phía quân sự, chúng tôi dành cho quân đội, tôi xin được phép lưu ý trung úy rằng chỉ một mình Chúa mới biết một cách chắc chắn rằng thủ phạm là người ở thành phố chúng tôi hay ở thành phố của trung úy. Chúng ta, những con người đáng thương, dân sự hay quân sự, chúng ta chỉ có thể cố gắng để tìm ra sự thật.

- Thưa ông, tôi là sĩ quan. Tôi mặc đồng phục giống đồng phục của vua. Khi tôi khẳng định một điều gì, điều ấy là đúng. Tôi không cho phép ai nói trái lại, và tôi đã khẳng định với ông rằng, tên sát nhân mà ông tìm kiếm không phải là người thành phố chúng tôi. Để theo dõi binh nhì Tuniade từ đây cho đến nhà cậu ta, và giết cậu ta, tên sát nhân trước tiên phải biết rằng Tuniade đi nghỉ phép. Nhưng về điều này, xin ông lưu ý cho, không một con người nào, trong khắp thế gian, biết rằng Tuniade ra khỏi trại binh và đi phép tối hôm qua. Chính tôi, sĩ quan trực, người biết tất cả tuyệt đối những gì xảy ra trong trại, tôi cũng chỉ biết điều ấy trong chốc lát trước khi nó được thực hiện. Đến chín giờ tối, tất cả các binh sĩ đều nằm trong giường của họ rồi. Năm phút sau chín giờ, hầu hết binh sĩ đã ngủ rồi. Binh nhì Antoine Tuniade cũng ngủ. Đó là một sự kiện do chính tôi đi kiểm soát. Không một ai biết rằng mười lăm phút sau Tuniade đã được đánh thức dậy và được đi phép. Chính đại tá là người đã cho cái phép ấy thì lúc chín giờ cũng chưa biết là sẽ có cái phép ấy. Bạn đồng đội của Tuniade ngủ cùng phòng, những người ngủ gần giường của Tuniade nhất, đến bây giờ vẫn còn chưa biết rằng Tuniade đã dậy và đi rồi. Bạn đồng đội của Tuniade sẽ chú ý đến sự vắng mặt của cậu ta trong mười lăm phút nữa, khi họ nghe kèn báo thức. Sự việc đã xảy ra như sau. Chỉ huy trưởng lữ đoàn chúng tôi, đại tá Spenrantia, có bà mẹ già và khả kính của ông, bà cụ Spenrantia đến thăm và ở lại chơi đã mấy hôm. Bà mẹ của đại tá chúng tôi là một nhân vật mà thiên hạ đều biết tiếng, bà làm chủ những vùng đất đai rộng lớn trồng nho, lãnh thổ Spenrantia, cái tên được ghi trên tất cả các chai rượu. Lãnh thổ ấy nằm ở nửa đường giữa thành phố chúng tôi và Agapia.

Bà cụ lớn Spenrantia, tuổi xấp xỉ bát tuần, phải trở về nhà tối hôm qua, trên chuyến tàu chín giờ rưỡi. Bà có một phòng dành riêng trong toa đặc biệt. Chính tôi là người theo lệnh của đại tá, đã giữ phòng trong buổi chiều.

Trong bữa ăn tối, đại tá đã nghe đài truyền thanh báo tin tuyết rơi nhiều trong toàn quốc đã làm chậm trễ nhiều chuyến tàu và tuyết vẫn còn tiếp tục rơi nhiều. Rằng có thể có những sự hỗn loạn mới trên đường sắt. Rằng trong đêm những chuyến tàu khác có thể bị nghẽn vì tuyết.

Đại tá đã cố giữ mẹ lại thêm một ngày nữa. Ông khuyên bà mẹ ngày hôm sau hãy đi, hy vọng rằng tuyết sẽ ngừng rơi và các chuyến tàu sẽ chạy một cách bình thường. Nhưng bà cụ không muốn nghe gì cả. Bà muốn đi bất chấp tất cả. Đại tá bèn quyết định cho một người tháp tùng bà cụ. Không muốn để bà cụ đi một mình. Vì trong gia đình không có một người nào có thể cùng đi với bà cụ, người ta bèn quyết định cho đi theo với bà cụ một người quân nhân, con nhà tử tế, ngoan, có học thức, có cử chỉ đàng hoàng và nói được tiếng Pháp, với hiệp sĩ là chầu hầu đàn bà... Đó là loại binh sĩ mà người ta tìm kiếm trong lữ đoàn để tháp tùng bà cụ lớn, để giải buồn cho bà, để giúp đỡ cho bà, để trò chuyện với bà, trong trường hợp tàu bị tuyết làm nghẽn đường, trong nhiều giờ, ở giữa đồng không mông quạnh.

Đại tá cho gọi tôi. Chỉ có một mình tôi ở trong trại. Tất cả các sĩ quan khác đều đi vắng. Đại tá đã giải thích cho tôi biết điều ông muốn. Tôi đã nghĩ ngay lập tức đến Antoine Tuniade. Đây đúng là một người lịch thiệp. Một thanh niên trong trường hợp này, có thể làm vui lòng bà cụ lớn. Cậu ta sinh ra ở Paris, đậu bằng tú tài ở Paris. Cậu ta hoàn toàn có những cử chỉ và tài nói chuyện có thể giải buồn một bà già đi tàu. Tôi bèn cho đánh thức cậu ta dậy. Cậu ta ngủ say. Người ta đã ra lệnh cho cậu ấy mặc quần áo nhanh lên. Sau đó người ta đưa cậu ra xe của đại tá và chở đến ga. Ở đây đại tá đã giải thích cho cậu ta những gì cậu ta phải làm và để cảm ơn, đã cho phép cậu ta tiếp tục cuộc hành trình, sau khi bà cụ đã đến nơi mà người ta chờ để đón bà. Bắt đầu từ lúc ấy bà cụ, không cần chàng hiệp sĩ chầu hầu nữa. Từ đây đến Agapia, Tuniade chỉ còn một tiếng rưỡi đồng hồ nữa mà thôi. Người ta đã nói là cho cậu ta đi Agapia và được nghỉ phép bốn ngày. Đó là tất cả đầu đuôi sự việc, thưa ông cảnh sát trưởng.

Chính tôi là người đã đánh thức cậu ta đây, như tôi đã nói với ông rồi. Cậu ta đã sướng điên lên khi được tôi báo cho biết cậu ta được phái đi làm một nhiệm vụ ở ngoài doanh trại. Tôi chưa nói rõ là nhiệm vụ gì. Cậu ta ra đi với một chiếc va-li nhỏ, trong đó, cậu ta bỏ vào, trước mặt tôi, đồ vật vệ sinh, một bộ bài và một quyển tiểu thuyết. Các bạn đồng đội của cậu ta còn chưa biết cậu ta đã đi rồi. Tất cả đang ngủ. Thức dậy vào lúc sáu giờ, họ sẽ biết được cùng một lúc rằng cậu ta đã đi vắng và đã chết. Đối với họ sẽ là một tin đau đớn. Vì họ mến cậu ta. Nhưng là lính, họ phải chịu đựng cái chết của đồng đội và không sợ cái chết của chính mình. Cái nghề của lính là để chết. Ông thấy đó, ngoài tôi và đại tá ra, không một ai biết cậu Tuniade đã đi vắng từ tôi hôm qua. Chính bà mẹ của đại tá cũng chỉ biết có người tháp tùng bà sau khi bà đã lên tàu và vào phòng riêng. Bà vô cùng xúc động về việc con bà đã phái người cùng đi với bà một hiệp sĩ chầu hầu, trẻ, lễ phép, đẹp trai, có học thức và nói tiếng Pháp. Tuniade là con người lý tưởng để giải buồn cho bà trong trường hợp đường sắt bị nghẽn vì tuyết. Bây giờ tôi hy vọng rằng tôi không còn làm ông ngạc nhiên khi khẳng định một cách chắc chắn rằng tên sát nhân không phải là người trong thành phố chúng tôi.

- Quả thật tôi có lỗi khi nghi ngờ những điều khẳng định của trung úy. Nhưng các điều ấy quá tuyệt đối! Bây giờ, tôi tin chắc rằng tên sát nhân không phải từ thành phố của trung úy. Còn một điều nữa, xin trung úy vui lòng. Theo như trung úy nói, bà cụ lớn và cậu Tuniade ở một phòng riêng trong toa tàu đặc biệt. Không một hành khách nào có thể nói chuyện với cậu Tuniade trong lúc tàu chạy phải không?

- Thưa ông cảnh sát trưởng, không một ai được vào trong toa đặc biệt dành riêng. Tên sát nhân chắc chắn không có trên chuyến tàu ấy. Nếu ông có thể nghi rằng bà mẹ của một đại tá trong quân đội Ru-ma-ni có thể đi cùng một chuyến tàu với một tên giết người, ông nhục mạ quân đội ấy. Tôi xin ông hãy tìm kiếm ở đâu khác... Nhân tiện nếu điều ấy có thể giúp ích gì cho ông, tôi xin thêm cho ông một chi tiết: lúc một giờ sáng tức là cùng một lúc mà ông nói là cậu Tuniade bị giết tôi có nhận được một cú điện thoại. Đó là mẹ của đại tá gọi tôi. Bà muốn chuyển lời cảm ơn đại tá - con bà - và nói cho con biết bà đã về đến nhà bình yên. Cậu Tuniade đã làm bà thích thú trong lúc trò chuyện. Đó là tất cả những gì tôi có thể nói với ông. Bây giờ tôi xin cáo vì trong chốc lát, là đến giờ binh sĩ thức dậy. Tôi phải có mặt ở doanh trại.

- Xin cảm ơn trung úy nhân danh ông thẩm phán Cosma Damian người điều khiển cuộc điều tra và nhân danh riêng tôi. Nhờ trung úy, chúng tôi đã loại bỏ một giả thuyết sai lầm. Bây giờ chúng tôi tin chắc rằng tên sát nhân đã không đi cùng một chuyến tàu với nạn nhân.

- Ông cảnh sát trưởng, xin ông vui lòng chuyển đến bà mẹ của nạn nhân những lời phân ưu chân thành nhất của đại tá, các sĩ quan và đồng đội của cậu Tuniade.

- Chắc chắn tôi sẽ làm đúng như lời trung úy và xin cảm ơn trung úy.

- Ông cảnh sát trưởng đừng cúp - Viên sĩ quan nói - Hãy cho gởi đến lữ đoàn một báo cáo chính thức về vụ án mạng. Để chúng tôi gạch tên binh nhì Tuniade trong sổ sách của chúng tôi vì lý do chết.

- Tôi sẽ gởi cho trung úy nội ngày hôm nay.

- Còn một điều nữa. Xin vui lòng cho gởi đến chúng tôi quân trang của cậu Tuniade. Đó là thể lệ. Nếu gia đình người chết muốn chôn cất người thân trong bộ quân phục thì có quyền như thế, nhưng phải gởi cho chúng tôi một chứng chỉ kèm theo một bản liệt kê. Một lần nữa chúng tôi phân ưu với gia đình nạn nhân. Và ông hãy đừng tìm kiếm thủ phạm trong thành phố chúng tôi, ở doanh trại hay trong chuyến tàu ấy. Tên sát nhân chắc chắn ở gần sát bên ông. Gần như luôn luôn là sự việc xảy ra như thế đó.

Cuộc điện đàm đã chấm dứt. Cảnh sát trưởng Filaret khổ tâm. Khổ tâm một cách kinh khủng. Thủ phạm không đến đây bằng xe lửa. Chắc chắn là không có người hành khách thứ hai.

Viên cảnh sát trưởng phải, dù là không muốn, tìm kiếm tên sát nhân trong các người đồng châu của ông. Và điều ấy làm ông khổ tâm.