- XI - Tên sát nhân là một người không có vũ khí- -

Thẩm phán Cosma Damian không bằng lòng cảnh sát trưởng Filaret, vì ông này đã làm rốỉ rắm các sự việc. Cảnh sát trưởng Filaret đã đặt những câu hỏi một cách lạ lùng. Filaret thiếu lý luận. Và người ta không thể mở một cuộc điều tra cảnh sát thiếu lý luận. Filaret phải chăng là một người theo chủ nghĩa thần bí. Đột nhiên bây giờ ông bị liệt nhược. Ông ôm đầu trong hai bàn tay và nhìn đồng hồ một cách hãi hùng.

- Một giờ rưỡi nữa, trời sáng. - Ông cảnh sát trưởng nói.

- Ông cảnh sát trưởng, ông thấy mệt trong người phải không? - Ông thẩm phán hỏi.

Trước mặt ông, cảnh sát trưởng Filaret, quy xuống, tái mét; và bộ râu không cạo làm cho gương mặt ông giống mặt một tượng thánh ở các giáo đường.

- Tôi không bị bệnh. - Filaret đáp.

- Ông tái mét. Chắc chắn ông không được khỏe. Ông có muốn nghỉ ngơi vài giờ không?

- Tôi sợ, thưa ông thẩm phán.

- Sợ gì?

- Tôi sợ rằng tên sát nhân là một người trong thành phố chúng tôi. Trước đây tôi tin chắc rằng tên sát nhân ấy là một người lạ. Một người trong giới nhà binh, bạn bè của nạn nhân. Sĩ quan trực đã đánh đổ giả thuyết ấy. Ông ta nói một cách quả quyết. Và chắc chắn ông ta nói đúng. Không một người nào biết Tuniade đi phép. Vậy thì không một người nào có thể đi theo để hạ sát Tuniade. Trưởng ga và Ismail cả hai đều nói quả quyết: không một ai đã xuống từ chuyến tàu Bắc, ngoại trừ nạn nhân. Vậy thì tên sát nhân không phải tới đây bằng tàu lửa. Tên sát nhân là người ở địa phương này. Điều đó, đối với tôi, là một điều không thể tin được.

- Phải chăng dân địa phương ở đây thánh thiện đến mức họ không thể phạm một tội ác nào?

- Không - Filaret đáp - Chúng tôi là những kẻ có tội lớn. Có thể là những kẻ có tội lớn hơn hết các nơi khác. Nhưng không một người nào trong chúng tôi có khả năng giết người anh em, như đã xảy ra đêm nay. Không một người nào ở đây có thể làm một điều như thế. Thế mà, vì rằng tên sát nhân không phải là người tới đây bằng tàu lửa, thì nó phải là người ở đây. Điều đó vượt quá trí phán đoán, trí nhận xét của tôi.

- Có thể là một người quê quán nơi khác nhưng cư trú ở đây?

- Không có dân ngụ cư ở Agapia. Vậy là chúng tôi bắt buộc phải tìm kiếm tên sát nhân trong những người dân địa phương. Và đó là điều làm cho tôi sinh bệnh.

- Có phải là một công việc quá nặng nề đối với ông không?

- Không, không nặng nề nếu chỉ là việc tìm kiếm nó! Nếu kẻ gây án là người địa phương, thì bắt nó là một trò chơi trẻ con. Công việc khó khăn là thừa nhận sự thật ấy.

- Vậy thì, nếu nó là người ở đây, ông có thể khám phá ra và bắt nó lúc nào ông muốn, phải không? Nếu phải thì là tuyệt vời!

- Nếu tên sát nhân là người ở Agapia, chúng ta sẽ có nó trước mặt chúng ta, lúc trời sáng. Trong một giờ rưỡi, chậm lắm là hai giờ, nó sẽ bị bắt?

- Ông sẽ bắt nó bằng cách nào?

- Tôi sẽ phái Pantelion, viên thuộc lại ở Tòa Thị chính Agapia, đánh trống suốt dọc theo con đường Tình Yêu và đọc một thông cáo theo kiểu mẫu thương lệ: “Dân chúng, đàn ông và đàn bà thành phố Agapia, hãy chăm chú nghe đây. Hỡi đàn ông và đàn bà thành phố ngoan đạo Agapia, đây là một tin tức kinh khủng mà tôi thông báo với các ông, các bà đêm nay, vào lúc một giờ, cậu Antoine Tuniade, con trai của bà Patricia Tuniade, đã bị giết bằng một viên đạn súng lục bắn vào gáy. Cậu ta đã chết. Cậu ta đã ngã gục trước cổng rào lâu đài. Cậu ta đã đến đây lúc nửa đêm bằng chuyến tàu Bắc, với giấy phép được nghỉ bốn ngày. Cậu ta bị giết sau khi vừa bước chân vào cửa lâu đài, trong lúc chạy về nhà để đánh thức mẹ cậu ta dậy và hôn mẹ. Dân chúng thành phố được yêu cầu báo với ông thẩm phán thành phố chúng ta, ông Cosma Damian, báo ngay lập tức cho ông biết ai đã giết cậu Tuniade. Quả thật là vô lý nếu không có ai biết tên sát nhân, nếu nó là người ở thành phố chúng ta. Và nó là người ở thành phố chúng ta, vì không một ai đã tới đây bằng xe lửa. Xin Chúa ban thưởng cho tất cả những ai sẽ giúp đỡ ông thẩm phán mà chúng ta mới có từ hôm qua, trong nhiệm vụ của ông là khám phá ra tên sát nhân! Thành phố chúng ta có thể biến mình thành tòng phạm của một tên sát nhân, vì tội ác giết người là tội ác lớn nhất mà một con người có thể phạm trên thế gian; nó sẽ bị Chúa trừng phạt bằng những ngọn lửa vĩnh cửu, và sẽ bị trừng phạt bởi luật pháp ở đây bằng hình phạt tù đày, xiềng xích, ở dưới đáy các hầm muối cho đến khi chết”.

- Và ông nghĩ một cách nghiêm chỉnh rằng dân chúng ở đây sẽ vội vàng tự họ dẫn tên sát nhân đến trước mặt chúng tôi, trong phòng giấy này?

- Chắc chắn là như vậy. - Cảnh sát trưởng Filaret đáp.

- Trong trường hợp ấy chúng ta đã giải bài toán - Ông thẩm phán nói - Ông phải lấy làm sung sướng.

- Không, thưa ông thẩm phán. Chúng tôi là những người ngoan đạo, ở đây, ở Agapia. Và tôi, tôi là người ở đây. Ngay cái tên của thành phố Agapia và cái tên của con đường chính, là những cái tên có tính tôn giáo. Agapia có nghĩa là Tình Yêu. Thành phố chúng tôi là một thành phố trong sạch. Một thành phố đàng hoàng, vì ngoan đạo. Những người dân ở đây đau khổ, nghèo nàn và bị áp bức. Luôn luôn họ bị khổ đau. Họ không có được vận may trong lịch sử. Nhưng mọi người đều trong sạch. Trong sạch, điều ấy có nghĩa là trước hết không chịu đựng được các tì vết. Không một tì vết nào. Và vết máu là tì vết dơ bẩn nhất trong các loại tì vết. Kể từ lúc mà dân chúng nghe được lời rao của anh mõ thông báo vụ ám sát đêm nay, mỗi người sẽ đến đây để nói với chúng ta những điều mà người ấy biết được. Nếu người ấy biết được điều gì. Người ta sẽ nói với chúng ta tất cả những gì họ biết được. Nếu một người chồng về muộn và say rượu, vợ anh ta sẽ nói cho chúng ta biết điều ấy. Nếu một thiếu nữ đã đau khổ và chong đèn ngồi đợi suốt đêm, nàng sẽ đến nói với chúng ta điều ấy. Người ta sẽ nói với chúng ta tên những người không ngủ yên, đã thay đổi chỗ ngủ và đã thức dậy ban đêm để cầu nguyện hay khóc lóc. Luôn luôn có một người nào đó đã thấy và đã nghe nếu người ta thức dậy, người ta rời khỏi giường, người ta mở cửa, người ta đi ngoài đường hay người ta ôm gối mà khóc. Không một ai sẽ giữ kín một điều bí mật nào. Nếu tên sát nhân là một người dân địa phương chúng ta sẽ biết nó là ai. Nếu tự nó không có đủ can đảm đến thú tội với chúng ta, những người khác sẽ bắt dẫn nó đến hay đến tố cáo nó. Nhưng tôi chắc rằng nếu nó ở đây, nó sẽ đích thân đến trình diện. Trước khi những người khác tố giác nó.

- Và như thế chỉ vì một điều duy nhất là những người ở đây ngoan đạo?

- Đúng như vậy, thưa ông thẩm phán. Ngoan đạo có nghĩa là nghiêm chỉnh, không gian dối. Một người ngoan đạo không làm điều gì một cách khinh suất. Một hành vi, đối với một người ngoan đạo, không những có những hậu quả ở đây, trong đời sống thế gian này, nhưng cũng còn có những hậu quả trong đời sống tương lai, đời sống vĩnh cửu hằng thế kỷ của hằng thế kỷ. Đó là sự khác biệt giữa người thường và người ngoan đạo. Người thường, khi phạm tội, đặt hy vọng của mình vào sự lãng quên của loài người, vào sự khôn khéo của các luật sư, vào tác dụng xoa dịu của thời gian. Đối với một người ngoan đạo, không có điều gì bị quên lãng, được giấu kín. Con mắt của Chúa thấy tất cả. Một người thường có thể giả dối. Vì biết có những điều mà y có thể che mắt thiên hạ. Một người ngoan đạo hoàn toàn không biết sự giả dối. Đối với một người ngoan đạo, ngay sự định nghĩa của sự giả dối cũng không có thể chấp nhận được vì không có điều gì có thể che mắt Chúa. Một người ngoan đạo không trông chờ sự quên lãng vì Chúa có một trí nhớ không suy nhược như con người. Chúa không quên đối với một người ngoan đạo, không có sự ân xá, sự phục hồi hay sự tiêu diệt thời hiệu, như đối với người thường. Người ngoan đạo biết rằng hành vi của y sẽ bị Chúa phán quyết. Và y hy vọng lòng xót thương và sự tha thứ của Chúa. Đó là điều duy nhất y hy vọng. Cuộc đời của một người thường dễ dãi. Y có thể giả dối, che giấu. Đời sống của một người ngoan đạo, nghiêm chỉnh, khắc khổ và toàn vẹn.

- Đó là lý thuyết - Ông thẩm phán nói - Còn thực tế?

- Tôi đã nói rồi. Khi bình minh xuất hiện, nếu tên sát nhân là người ở đây, nó sẽ đứng trước mặt chúng ta.

- Với tư cách là cảnh sát trưởng và với tư cách là thẩm phán, chúng ta phải lấy làm bằng lòng và sung sướng - Ông thẩm phán nói - Với tư cách là những con người cũng thế, chúng ta có lý do để vui mừng vì sự việc xảy ra như thế này. Vì thủ phạm sẽ được tìm ra và bị trừng phạt.

- Tên sát nhân là một người ở đây. Đó là một điều nghiêm trọng đối với tôi. Đối với tất cả chúng tôi.

- Tôi không hiểu. Chỉ một người phạm tội. Các người khác không có tội. Họ có gì phải sợ. Cũng không có điều gì phải tự trách mình.

- Trái lại, thưa ông thẩm phán, chỉ cần một tội duy nhất, như tội của Adam [1] cũng đủ làm nhơ bẩn cả thế gian. Agapia từ nay sẽ không còn là một thành phố trong sạch nữa. Chúng tôi đã mất đi sự tinh khiết. Chúng tôi mất thiên chức thiêng liêng của chúng tôi, nếu tên sát nhân là người ở đây. Người ta không có được, như ở thành phố Agapia, một hộc tủ tư pháp lý lịch trinh bạch trong lịch sử, nếu người ta không có thiên chức tinh khiết. Và chúng tôi, chúng tôi có thiên chức ấy. Một tì vết duy nhất đủ để người ta không còn là tinh khiết nữa. Và vết máu, hành vi giết ngươi, đó là vết dơ nghiêm trọng. Nếu máu đã đổ vì bàn tay của một người trong chúng tôi, chúng tôi sẽ không bao giờ rửa sạch được vết máu ấy. Một vết máu không bao giờ được rửa sạch. Nó đã làm nhơ nhuốc sự trinh trắng của tuyết. Rơi xuống trên vết máu để che giấu nó, để che lấp nó, tuyết chỉ làm cho nó to ra thêm. Đầu tiên, trước lâu đài, chỉ có một vết máu rộng vài phân. Bây giờ nó lớn mười lần hơn. Và nó lớn lên không ngừng, vì ở trên trời rơi xuống, cũng giống như các cuộn băng trắng của các bệnh viện, nó hút máu và khi hút máu nó làm vết máu lan rộng ra. Khi tuyết tan, vết máu lúc đầu chỉ nhỏ chút xíu, sẽ rộng ra nhiều thước. Không còn đỏ như lúc đầu, nhưng sẽ luôn luôn là một vết máu và nó sẽ lớn lên vào mùa tuyết tan. Cuối cùng nó sẽ mất đi màu đỏ. Và máu của cậu lính trẻ Tuniade sẽ do tuyết tan mang đến trong các suối, các sông, các máy nước. Nước sẽ mang vết máu đến tận đáy sâu của các nấm mồ. Máu sẽ xâm nhập rễ của cây cối, trong thân cây và trong hoa, trong lá và trong trái cây. Và toàn thành phố sẽ bị nhiễm vì máu của thanh niên bị giết đêm nay. Và bông hoa mà người ta sẽ hái trong vườn của chúng tôi sẽ bị nhiễm vì máu của vụ ám sát này. Chắc chắn là sẽ có lại mỗi điểm rất ít máu. Nhưng luôn luôn sẽ vẫn là máu của vụ ám sát, trong hoa tử đinh hương, hoa cúc, trong trái cây và trong rau. Sẽ có máu trong các máy nước, trong nước ngọt của nho và trái cây khác, và cả trong không khí. Trong toàn vùng này. Tất cả chúng tôi là những người sinh sống ở đây, chúng tôi biết những điều ấy. Đối với người khác, nhìn sự việc bằng cách ấy, cảm nghĩ và suy nghĩ như chúng tôi làm, đó là một sự điên rồ. Nhưng sự ngạc nhiên của những người khác giống như sự ngạc nhiên của loài cừu và loài lừa thương hại loài cá, vì cá thay vì ở trên đất, lại ở dưới nước. Những người nước ngoài không biết rằng lối sống của họ làm chúng tôi ngạc nhiên, hoàn toàn như loài cá ngạc nhiên thấy những con lừa và những con cừu sống trên đất liền mà lại không chết.

Tôi nói với ông, chúng tôi có cái thiên chức, cái phận sự thiêng liêng phải bảo vệ sự tinh khiết. Đối với chúng tôi, nó là cần thiết như sự sống. Ông hãy nói đó là một thiên chức điên rồ. Ông hãy nói là ông đang gặp ở đây một con người nói xằng nói bậy. Nhưng chúng tôi không thể làm khác được. Chúng tôi không muốn trang sức với những bông hoa có trong cánh máu của một vụ giết người. Chúng tôi không muốn ăn trái cây, uống nước và thở không khí chứa máu một vụ giết người. Không một ai trong chúng tôi muốn thọ thánh lễ với máu một vụ giết người. Và người nào biết được một điều gì về vụ giết người sẽ đến nói với chúng ta điều ấy. Tại đây. Lập tức. Không đợi khi sự công bố của Pantelion, anh mõ tòa chấm dứt. Trước lúc trời sáng, chúng ta sẽ có tên sát nhân. Vì chúng tôi biết rằng tội ác có thể nhiễm cả toàn thể vùng này. Máu của tội ác sẽ do gió mang đi và nó sẽ lên đến trời và mây sẽ mang đi. Vấy vào đế giày của khách đi đường, nó sẽ nhiễm toàn thế giới. Nó sẽ có trong bụi bặm. Nó sẽ do mưa đổ xuống không những chỉ trên người, mà còn cả trên cây cối, thú vật và khoáng vật; toàn thể thiên nhiên sẽ mang trách nhiệm của tội ác. Rửa sạch một tội ác ư?... Con người không thể nào làm được. Chỉ có sự tha thứ của Chúa. Con người chỉ có thể xưng tội và hối lỗi. Mỗi người đàn ông và mỗi người đàn bà sẽ tới đây xưng ra những gì họ biết được. Thành phố chúng tôi tên gọi là Agapia. Tình yêu hiến dâng cho Chúa, tức là tình yêu sự thật; yêu cái đẹp; yêu sự tinh khiết; yêu cái gì công bằng và vĩnh cửu. Tội ác đối với chúng tôi còn tệ hại hơn mầm mống và vi trùng bệnh truyền nhiễm, bệnh đậu, dịch hạch và dịch tả. Không phải ngẫu nhiên mà chúng tôi sinh sống ở đây. Ở Agapia, không có hay gần như không đất đai có thể trồng trọt được. Ở đây là đá. Vì vậy không phải vì sự mầu mỡ của đất đai mà tổ tiên chúng tôi đã lập nghiệp ở đây. Họ không tìm kiếm sự sung túc, sự tiện nghi, sự an ninh. Họ sinh sống ở đây để xa thế gian càng xa càng tốt, và gần trời càng gần càng tốt. Vì ở đây, theo địa thế, chúng tôi gần trời hơn gần đất. Trong một năm thì quá nửa thời gian của nó, chúng tôi ở cao hơn mây; mây luôn luôn bay thấp hơn thành phố Agapia. Bây giờ ông hiểu vì sao tôi đau khổ khi nghĩ rằng tên sát nhân là một người ở đây. Bây giờ tôi có được một bằng chứng bổ túc về điều đó.

- Cho đến khi có bằng chứng tuyệt đối, chúng ta chưa có thể chắc chắn về điều đó được. - Ông thẩm phán nói.

- Tên sát nhân là người ở đây - Cảnh sát trưởng Fillaret nói - Tên sát nhân là một kẻ không có vũ khí. Nó đã giật vũ khí của nạn nhân để giết nạn nhân. Mà những người dân ở đây xưa nay vẫn luôn luôn là những người không có vũ khí.

- Không một người nào có một thứ vũ khí nào sao?

- Không. Thế mà chúng tôi sống giữa rừng. Đáng lẽ chúng tôi cần có vũ khí để chống với chó sói, gấu, heo rừng. Nhất là về mùa đông. Thú rừng đến tận nhà chúng tôi. Các quan chức cai trị Phanariot đã luôn luôn tịch thu vũ khí của chúng tôi.

- Từ hằng thế kỷ và hằng thế kỷ, người ta xử sự với dân chúng ở đây, hoàn toàn như với các tù nhân và các nô lệ: người ta tước đoạt mọi phương tiện nổi loạn. Ngày và đêm, nhiệm vụ độc nhất của lực lượng bảo vệ an ninh trật tự là lục soát và tịch thu vũ khí. Dân chúng ở đây là nô lệ và tù nhân của các quan chức cai trị Phanariot. Vì vậy dân chúng không có quyền có vũ khí. Vì tù nhân và nô lệ, người ta không thể giữ họ trong cảnh tù đày hay nô lệ nếu họ có vũ khí. Cho nên dân ở đây là những người tay không. Những người không có vũ khí. Tên sát nhân đêm nay, nó cũng là một người không có vũ khí, một người tay không, vậy là một người ở đây. Không một người lạ nào lại phiêu lưu nơi đây, giữa núi rừng, không có vũ khí. Ngoại trừ dân ở đây.

Chẳng còn mấy chốc nữa, trời sẽ sáng. Ông thẩm phán trẻ vô cùng tò mò muốn thấy sự gì sẽ xảy ra. Vì ở đây, mọi sự xảy ra khác với những nơi khác. Đây là một thành phố tách rời khỏi đất, về nghĩa thật cũng như nghĩa bóng. Và dân thành phố này là công dân của trời hơn là của đất. Filaret là một thanh tra cảnh sát nhà trời. Thật nực cười. Nhưng cũng đúng.

Chú thích:

[1] Theo Thánh Kinh Thiên Chúa giáo Adam là người đàn ông của nhân loại bị đuổi khỏi thiên đường vì không tuân lời Thượng đế, đã cùng Eva, người đàn bà đầu tiên ăn quả cấm. (N.D).