- XII - Chiếc tàu thủy thả neo trên trời- -

Bảy giờ sáng ở Agapia. Sáu giờ đồng hồ đã trôi qua từ lúc cậu lính Tuniade bị ám sát trước lâu đài sở hữu do được bạc. Pantelion - người mõ tòa - đi vòng thành phố, vừa đi vừa đánh trống. Anh ta đi được năm mươi bước thì đứng lại và đọc to thông báo, thêm thắt vào những từ của riêng anh ta: “Hãy nghe đây, đàn ông và đàn bà thành phố Agapia... Một giờ sau nửa đêm, cậu Antoine Tuniade trẻ tuổi đã bị giết bằng một phát đạn súng lục ở trước lâu đài của cậu ta...”.

Cảnh sát trưởng Fillaret ngồi trong văn phòng ông thẩm phán. Đây là trung tâm chỉ huy các công tác có mục đích bắt giữ thủ phạm. Nói cho đúng hơn, đây là nơi ông thẩm phán đợi người ta dẫn thủ phạm đến cho ông. Vì theo những sự khẳng định của cảnh sát trưởng Fillaret, chỉ cần phái anh mõ tòa tìm tên sát nhân, và nó sẽ tự đến một mình, hoặc bạn bè nó sẽ dẫn nó đến.

Trong lúc chờ tên sát nhân đến, cảnh sát trưởng Fillaret, đứng trước cửa sổ, điềm tĩnh kể chuyện cũ với ông thẩm phán.

- Năm ngoái, khi người ta giết Tuniade Cha...

- Ông nói cái gì vậy? - Ông thẩm phán thét lên - “Năm ngoái khi người ta giết Antoine Tuniade Cha”, đó là lời ông đã nói phải không?

- Đúng vậy, thưa ông thẩm phán.

- Sao?... Cha cậu Tuniade cũng bị ám sát hay sao?

- Đúng như vậy, thưa ông.

- Và ông đã không nói gì cả mãi cho đến bây giờ... Nhưng mọi cuộc điều tra phải xuất phát từ đó! Người ta đã ám sát người con cũng như người ta đã ám sát người cha. Hai sự việc tất phải có liên hệ. Vì sao ông đã giấu diếm những điều như thế, ông cảnh sát trưởng?

- Không có một liên hệ nào giữa cái chết của người cha và cái chết của người con. - Cảnh sát trưởng Fillaret nói.

- Khi nào và ở đâu Tuniade Cha đã bị giết? - Ông thẩm phán hỏi.

Ông vô cùng giận dữ.

- Antoine Tuniade Cha bị giết cách đây đúng mười bốn tháng. Ông ta bị giết trong một rừng tùng, cách lâu đài hai cây số.

- Tuniade Cha đã bị ai giết và bằng cách nào?

- Antoine Tuniade Cha đã bị giết bằng những nhát rìu bởi một thợ rừng ở Agapia tên là Savanarola Mold, tức Sava. Tên này bây giờ ở trong ngục khổ sai. Nó bị kết án khổ sai chung thân.

- Bằng cách chế giễu tôi, ông chế giễu luật pháp, ông cảnh sát trưởng. Tôi sẽ không cần sự cộng tác của ông nữa và tôi yêu cầu ông chưởng lý cử cho tôi một cảnh sát trưởng khác. Thái độ của ông là tuyệt đối không chấp nhận được.

- Với tất cả sự kính trọng phải có đối với ông, thưa ông thẩm phán, xin ông cho biết ông đã thấy điều gì không thể chấp nhận được trong thái độ của tôi?

- Vì sao ông đã khẳng định với tôi - bằng cách lặp lại nhiều lần như một con vẹt rằng trong thành phố các ông, không hề có. Kể từ lúc khai thiên lập địa cho đến bây giờ, rằng thành phố Agapia là một thành phố có hộc tủ tư pháp lý lịch còn trinh nguyên?

- Đó là sự thật hoàn toàn, thưa ông thẩm phán. Từ xưa đến nay, chưa hề có người phạm trọng tội ở Agapia.

- Và vụ ám sát Tuniade Cha cách đây mười bốn tháng, gần lâu đài, bởi một người đốn cây ở đấy thì sao? Vụ giết người ấy, ông không tính sao?

- Không, thưa ông thẩm phán. Đó không phải là một vụ giết người. Đúng hơn đó là một vụ tự sát.

- Và người hiện nay ở trong ngục. Vì sao y bị kết án khổ sai? Y đã có giết Tuniade Cha hay không giết?

- Đúng là Savonarola Mold có giết Tuniade Cha. Y đã bửa đầu ông ta với cái rìu của y như người ta bửa một trái dưa. Vì vậy y bị đày ở nhà tù khổ sai cho đến mãn đời.

- Mặc dù vậy ông cũng vẫn một mực cho rằng đã không bao giờ có trọng tội trong thành phố các ông.

- Cái chết của Tuniade Cha là một vụ tự sát hơn là một vụ cố sát.

- Cái tên Sava hay Savonarola kia có bửa đầu Tuniade bằng những nhát rìu, có hay không?

- Có, thưa ông thẩm phán. Sava có bửa đầu Tuniade bằng những nhát rìu. Với cái rìu của nó, một cái rìu mới tinh, nó đã bửa đầu như người ta như bửa một trái dưa. Nhưng không phải là cố sát. Đúng ra là một vụ tự sát, hay một tai họa. Tôi biết là ông không hiểu. Và vì vậy mà tôi đã không nói với ông. Không một người lạ nào hiểu rằng đó là một vụ tự sát. Tuniade Cha tự sát. Mặc dù Sava đã bửa đầu ông ta bằng những nhát rìu, không phải là một vụ cố sát.

- Tên giết người đã bị đày trong nhà tù khổ sai, vậy là y đã nhận tội. Hay là y đã bị kết án một cách bất công?

- Sava đã nhận tội. Y đã kể lại y đã bửa đầu Tuniade Cha như thế nào. Nhưng không phải là cố sát.

- Thôi đủ rồi. - Ông thẩm phán nói.

Ông ra khỏi văn phòng và đóng sập cửa lại. Ông tự nhủ rằng ông cảnh sát trưởng điên. Trước đây ông không nhận thấy điều đó. Bây giờ ông tin chắc rằng toàn thành phố là điên. Giống như một tàu biển lớn nhốt người điên, thả neo, lơ lủng trên trời; giống như một chiếc tàu thủy toàn người điên, mắc cạn trong tuyết. Ông thẩm phán sợ. Ông quyết định điện thoại cho ông chưởng lý và ông Tỉnh trưởng. Để người ta đuổi hết bọn người điên đang ở chung quanh ông. Ông sẽ xin phái đến một cảnh sát trưởng khác và một số hiến binh. Để có thể gọi điện thoại, ông muốn cho người đuổi ông cảnh sát trưởng Fillaret ra khỏi văn phòng. Ông đi vào nhà bếp để giao nhiệm vụ ấy cho bà Eudoxia.

- Bà Eudoxia, tôi không quấy rầy bà chứ? - Ông thẩm phán hỏi.

Trong nhà bếp trang trí đẹp đẽ, bà Eudoxia đang ngồi đan.

- Xin mời ông thẩm phán vào. - Bà nói.

Bà nhắc một cái ghế mời ông thẩm phán ngồi. Bà nói:

- Ông thẩm phán vào lẩn tránh ở đây vì ông sợ cảnh sát trưởng Fillaret điên.

- Có những lý do để tôi tin là như thế phải không?

- Xin ông thẩm phán thứ lỗi cho tôi. Tôi nghĩ rằng ông tin cảnh sát trưởng Fillaret là điên bởi vì Fillaret đã giấu không nói với ông rằng Tuniade Cha cũng đã bị giết. Và vì cảnh sát trưởng Fillaret đã nhiều lần trước đây nói với ông rằng trong thành phố Agapia không bao giờ có trọng tội. Bây giờ ông cảnh sát trưởng lại nói với ông thẩm phán rằng năm ngoái Tuniade Cha đã bị giết trong rừng tùng bởi Sava. Ông thẩm phán cho tôi biết, phải chăng đó là điều làm ông phải chạy trốn vào đây, thưa ông?

- Đúng như vậy, bà Eudoxia.

Ông thẩm phán đỏ mặt.

- Tôi thấy tất cả những điều ấy thật sự rất đáng lo ngại. Và rối rắm nữa. Điều ấy đã làm tôi tức giận vô cùng. Bà thấy đó. Điều đó đã làm tôi nổi xung... Thật nghiêm trọng vô cùng!

- Và ông thẩm phán đã đến đây, trong nhà bếp, vì ông có sợ một chút và nhất là để bảo tôi mời ông cảnh sát trưởng ra khỏi văn phòng để ông thẩm phán có thể yêu cầu ông chưởng lý và ông Tỉnh trưởng phái đến cho ông một viên thanh tra cảnh sát khác không điên khùng, và tăng cường cho ông thẩm phán một số đông hiến binh. Có phải như thế không, thưa ông thẩm phán?

- Đúng như thế, bà Eudoxia... nhưng làm sao bà biết tất cả những điều ấy? Bà không đứng ngoài cửa để nghe lén... Dù bà có nghe lén, bà cũng không thể đọc được trong đầu óc tôi. Cũng không thể biết được rằng tôi sợ, rằng tôi muốn bà mời cảnh sát trưởng Fillaret ra khỏi văn phòng. Cũng không thể biết được rằng tôi cảm thấy an ninh của tôi không được bảo đảm bên cạnh ông cảnh sát trưởng, rằng tôi xem ông ta là điên... Cũng không thể biết rằng tôi muốn gọi điện thoại cho ông chưởng lý.

- Và gần bên tôi, ông không sợ, ông thẩm phán?

- Ồ! Không, bà Eudoxia! Làm sao tôi lại sợ gần bên bà? Tôi sợ ông cảnh sát trưởng vì ông điên. Ông kể huyên thuyên rằng...

- Ông lầm rồi, thưa ông thẩm phán. Đáng lẽ ông cũng phải sợ tôi nữa. Vì tôi, tôi cũng sẽ nói với ông những lời giống như ông cảnh sát trưởng đã nói. Đúng là Savonarola Mold đã bửa đầu ông già Tuniade bằng những nhát rìu như người ta bửa một trái dưa, nhưng cũng đúng là đó không phải là một vụ cố sát. Đó là một vụ tự sát. Ở Agapia, không bao giờ có trọng tội. Đấy là sự thật.

Thẩm phán Cosma Damian tái mét. Ông sợ. Sợ kinh khủng, sợ như trong những cơn ác mộng. Ông thấy lại cái đầu của ông cảnh sát trưởng điên, ông thấy cái đầu của bà Eudoxia, và thấy đây cũng là cái đầu của một bà điên. Ông nhớ lại giọng nói và cách nhìn của Ismail tên xà ích bị thiến. Đứng là kiểu mẫu người điên, cả ông trưởng ga, với chòm râu cằm, cũng điên. Và bà Patricia Tuniade cũng điên nốt... Ông thẩm phán tin rằng tất cả những người thành phố này là người điên. Agapia như là một chiếc tàu thủy chứa toàn người điên. Một chiếc tàu thủy lớn chở người điên, mắc cạn trong tuyết, lơ lửng giữa trời và đất, không ở trên mặt đất, cũng không ở trên trời.

Trước cửa sổ nhà bếp, Pantelion, anh mõ tòa, đi ngang qua, đánh trống một hồi dài và sau đó, bằng những lời cảm động, kêu gọi kẻ giết người hãy đến trình diện ông thẩm phán thành phố... “Hỡi đàn ông và đàn bà thành phố Agapia... Hỡi địa chủ và đàn bà thành phố Agapia... Xin hãy lưu ý vì những điều tôi sắp nói với các ông các bà là những điều kinh khủng...”.

Ông thẩm phán trốn ra khỏi nhà bếp. Ông không biết đi đâu. Ông quyết định cầu cứu ông Tỉnh trưởng. Cảnh sát trưởng Fillaret có mặt trong văn phòng cũng mặc kệ! Đây là một tình thế không thể để kéo dài được nữa.

Trong lúc ông thẩm phán tìm quyển niên giám điện thoại, cảnh sát trưởng nhìn ông thẩm phán với vẻ thương hại giống như những con cá nhìn những con lừa và những con cừu ở trên bờ suối. Vì, đối với loài cá, không thể có sự sống ở đâu khác ngoại trừ ở dưới nước; ở trên đất liền có nghĩa là mất mạng... Mỗi người chúng ta không thể hiểu một sự sống khác với sự sống của chúng ta. Cũng như loài cá không thể hiểu rằng có sự sống trên đất liền.