- XX - Những phép lạ của mật thám-

Savonarola bị tra tấn suốt đêm trong pháp đình. Trong thành phố không một ai nhắm được mắt. Đàn bà thì quỳ gối cầu nguyện cho kẻ bị khổ hình. Đàn ông nằm trên giường nhưng thức chong. Và họ cũng cầu nguyện. Mật thám là tai họa lớn nhất trong thời đại chúng ta. Tại tất cả các nước, nhất là tại các nước văn minh. Tai họa của thời đại chúng ta không phải là nạn đói, cũng không phải là chiến tranh, cũng không phải là dịch hạch. Mà là mật thám. Mật thám phạm tội giết người và các trọng tội khác mười lần nhiều hơn tất cả các băng cướp của giết người cộng lại. Và các trọng tội của mật thám không bao giờ bị trừng phạt. Một vụ giết ngươi không bị trừng phạt, xảy ra một cách ngang nhiên, do nhân viên sở mật thám thực hiện, đó là một điều không thể nào chịu đựng được. Dân chúng Agapia có cảm giác là người ta lại đóng đinh Chúa Giê-su trên cây Thánh giá một lần nữa, ngay ở giữa thành phố của họ. Và họ không thể nhắm được mắt, suốt đêm.

Sáng sớm, trước rạng đông, trong lúc mọi người thở phào nghĩ rằng kẻ khổ sai đã trả linh hồn của nó lại cho Chúa, rằng cuối cùng nó đã thoát khỏi bị tra tấn, thì Ismail, gã xà ích bị thiến, được gọi đến pháp đình. Người ta không nói cho gã biết vì sao gã được gọi đến. Dân thành phố rình nơi các cửa sổ để ngóng xem. Họ nghĩ rằng các thám tử lạ mặt này sắp đưa xác Sava ra xa thành phố để liệng xuống sông, để phi tang. Nhưng không phải thế. Sava Mold đã leo lên xe trượt tuyết của Ismail, tiếp theo là hai thám tử. Sava không chết. Hơn thế nữa, trước khi leo lên xe, Sava Mold bước đi một cách có vẻ thoải mái. Đầu nó đầy vết bầm tím, thương tích, nhưng râu ria rậm rạp che giấu các vết sẹo và các vết thương.

- Người ta đem Sava vào rừng để bắn nó. - Một bà nói.

Nhưng điều này cũng không đúng nốt. Chiếc xe của Ismail, trong đó có hai thám tử lạ mặt và Sava Mold, theo con đường Tình Yêu hướng tới khu thương mại của thành phố và dừng lại trước tiệm tạp hóa của Itzig Avram.

- Xà ích, mày hãy xuống xe và đánh thức chủ tiệm dậy. - Một trong hai thám tử ra lệnh.

Y mở ví tiền. Y đưa cho Ismail một tờ giấy bạc ngân hàng. Một tờ bạc lớn.

- Ông muốn mua gì? - Ismail hỏi.

- Savonarola sẽ cho biết - Thám tử tiếp.

Y nói với Sava:

- Hãy cho xà ích biết mày muốn mua gì?

Sava Mold, mắt sáng ngời, như say sưa vì sung sướng nhìn tờ bạc lớn trong bàn tay Ismail.

- Hãy mua kẹo cho bọn trẻ con. - Nó nói.

- Mua bao nhiêu kẹo?

- Tôi có sáu đứa con, anh biết đó! Hãy mua kẹo đủ cho sáu đứa, để chúng ăn cho tràn miệng. Ăn cho đến khi nào bụng không ăn được nữa. Luôn luôn, lúc tôi còn nhỏ, tôi mơ ước được ăn kẹo cho tràn miệng. Hai chục cái, bốn chục cái, một trăm cái một lần. Luôn luôn tôi mơ ước được ăn kẹo cho đến đau bụng mới thôi. Tôi nghĩ rằng đau bụng vì ăn kẹo là một chứng đau dễ chịu. Rằng đó là một sự đau đớn đích thực, vì là do kẹo gây nên. Ôi kẹo, ngon biết chừng nào!

- Tôi phải mua bao nhiêu gói? - Ismail hỏi - Sáu gói, vừa ý chưa?

- Mua nhiều hơn đi - Sava đáp - Tôi nghĩ rằng anh có thể mua nhiều hơn, với số tiền mà người ta đã đưa cho anh. Anh hãy mua hết cả thẩu kẹo của Itzig. Hãy mua tất cả. Anh có đủ tiền mà. Còn thừa tiền là đằng khác.

Savonarola Mold, như say, ngỏ lời với các thám tử, với Ismail. Nhưng tự nói với mình nhiều hơn:

- Tôi chưa bao giờ mua kẹo cho con tôi. Hôm nay, chúng nó có cả một thẩu. Điều ấy sẽ làm cho chúng nó sung sướng, thích thú, một sự thích thú mà người ta không thể nào tưởng tượng được. Và đối với tôi!... Sự thích thú thấy chúng nó ăn tràn miệng, đút từng nắm kẹo vào mồm chúng nó!... Sự thích thú lớn nhất trong đời tôi. Chúa thật cao cả. Từ nơi kia tôi chỉ đem về cho chúng nó vài gói. Nhưng bây giờ chúng nó có cả một thẩu. Tôi đã thực hiện được ước mơ của tôi. Còn hơn cả ước mơ của tôi. Vì điều ấy mà tôi đã vượt ngục. Vì điều ấy mà tôi đã đi trong tuyết, nhịn đói nhịn khát, trong ba ngày ba đêm. Để cho chúng nó điều ấy. Và rồi để bồng chúng nó ngồi lên trên đầu gối tôi. Để vuốt ve đầu chúng nó. Và rồi để vuốt vai người vợ già, người vợ hiền, bà Smaranda rất thân yêu của tôi. Bà ấy chắc đã phải chịu khổ sở! Bà ấy chắc đã phải chịu đau đớn! Bà ấy chắc không tưởng tượng được rằng tôi sẽ trở về. Ôi người vợ rất yêu dấu, người vợ rất thân thương của tôi!... Tôi chưa bao giờ nói như thế với vợ tôi. Nhưng hôm nay tôi sẽ nói như thế với bà ấy, người vợ rất yêu dấu và rất thân thương Smaranda của tôi. Và Smaranda sẽ rất bằng lòng. Như trong một giấc mơ. Tất cả mọi người sẽ sung sướng. Và các thiên thần, trên trời, sẽ nhìn xuống chúng tôi và cùng sẽ khóc vì sung sướng. Tất cả các thiên thần trên trời!

- Mau lên, Sava! - Thám tử ra lệnh.

- Thưa ông tôi còn muốn một điều nữa - Sava nói - Cũng còn tiền cho điều ấy. Tờ bạc kia, là cả một số tiền lớn.

- Hãy nói mau lên, mày còn muốn thêm điều gì. - Thám tử càu nhàu lặp lại.

- Ông cho phép Ismail mua một chai rượu không? Để tôi cụng ly với người vợ già của tôi, với Smaranda... Trong lúc các đứa con của tôi ăn kẹo. Ông có cho phép không?

- Đồng ý - Người thám tử nói - Nhưng mau lên. Chúng ta không có thì giờ để phí phạm.

- Chúng tôi sum họp vợ chồng, cha con, chỉ trong một giờ mà thôi - Sava nói - Nhưng đối với một con người, một giờ hạnh phúc đủ để nó chịu đựng được cảnh địa ngục suốt đời.

- Mày hãy mua cho nó một chai rượu. - Người thám tử ra lệnh.

- Thưa ông, vâng. - Ismail đáp.

- Ismail, hãy mua một chai rượu vang đỏ - Savonarola Mold nói thêm cho rõ - Hãy mua một chai nguyên rượu vang đỏ. Với vợ tôi, tôi chưa bao giờ uống một chai nguyên rượu vapơ đỏ cả. Chúng tôi có uống rượu, nhưng không được nguyên một chai. Chúng tôi có uống rượu vang đỏ với nhau trong ngày đám cưới của chúng tôi. Linh mục Nikodim, Cha xứ, có cho cả hai chúng tôi uống chung một ly rượu vang đỏ. Hôm ấy Smaranda yêu dấu của tôi thật xinh đẹp! Chúng tôi cũng có uống rượu vang đỏ ngày Chúa nhật, trong lễ rước Mình Thánh Chúa. Nhưng với cái muỗng thông công. Hôm nay Smaranda và tôi, chúng tôi sẽ uống một chai nguyên. Ruợu vang đỏ. Như trong ngày lễ rước Mình Thánh Chúa. Để kỷ niệm ngày cưới của chúng tôi và sự thông công giữa chúng tôi với tử thần. Đây sẽ là lần gặp gỡ của chúng tôi ở trên trời. Xa trái đất!...

- Nhanh lên, ông bạn già của tôi ơi. Chúng ta không phải ở đây để đọc diễn văn. - Người thám tử nói.

Vẫn là người thám tử ấy. Vì thám tử thứ hai đã ngủ gà ngủ gật. Vì mệt mỏi. Trên bầu trời, ngay đỉnh đầu Agapia, mặt trời mọc. Một mặt trời màu trắng, một mặt trời màu bạch kim. Không phải một mặt trời màu vàng như thường lệ.

- Ông bạn già của tôi, hãy mua thêm một ổ bánh mì lớn, loại tốt. Tôi chưa bao giờ được cùng ăn với Smaranda loại bánh mì ấy. Mua nguyên một ổ lớn. Hãy nói với Itzig là để tôi ăn với vợ tôi. Và hãy nói với ông ấy bán thêm sáu cái bánh bao. Sáu cái, cho sáu đứa con của tôi. Sáu cái thật lớn. Sáu cái bánh bao, đấy, không thêm gì nữa hết.

Ismail mua đủ thứ: rượu vang đỏ, kẹo, bánh mì và bánh bao.

- Lạy Chúa, thưa các ông, tôi đã thực hiện điều ước mơ của đời tôi. - Sava Mold nói.

Nó sung sướng. Nó đẹp đẽ. Hôm nay nó đẹp như một trung niên.

- Lạy Chúa, như vậy có hay hơn không? - Savanarola Mold hỏi - Tôi đã có một ước mơ - một ước mơ thực sự với tất cả niềm tin của mình - thì nó luôn luôn thực hiện được ước mơ ấy. Không có gì có thể ngăn cản nó thực hiện ước mơ của nó. Dù cho các ông có xé da nó ra từng mảnh. Dù cho các ông có lóc thịt nó ra. Và dù cho các ông có giết chết nó, thì các ông cũng không thể ngăn cản nó thực hiện ước mơ của nó. Vì con cháu sẽ thực hiện điều mà cha ông chúng đã thất bại, không thực hiện được. Tôi đã thực hiện được ước mơ mà vì ước mơ ấy mà tôi đã vượt ngục. Và tôi sung sướng. Tôi đã thực hiện được quá điều tôi ước mơ. Tôi không chỉ mang về cho con cái tôi vài gói kẹo mà mang về cho chúng nó cả thẩu kẹo đầy của chủ tiệm Itzig. Và bánh mì loại tốt. Và cả rượu vang đỏ cho vợ tôi. Thật hơn cả một giấc mơ. Chúa đã cho phép tôi không chết là để thực hiện ước mơ của tôi. Tôi sống duy nhất chỉ vì điều ấy. Có thể đó không phải là cái gì to tát lắm, nhưng đối với tôi, thế là đủ. Và đối với các ông, thế cũng tốt. Lạy Chúa, các ông cũng đã làm một điều lành.

- Nghĩa là thế nào? - Người thám tử hỏi.

- Nếu các ông đã giết tôi, thử hỏi các ông đã được gì nào? Không được gì cả. Lẽ dĩ nhiên là không ai trách cứ các ông đã giết tôi. Người ta không bao giờ trách cứ một thám tử, nếu thám tử ấy giết chết một người. Không bao giờ, tại các nước văn minh, và không bao giờ tại Agapia. Nhưng các ông sẽ không được gì cả. Các ông chỉ đã giết thêm một người. Tôi biết rằng các ông đã giết nhiều người rồi. Không có thám tử nào lại không phạm nhiều tội giết người. Vì rằng tội giết người không bị trừng trị đối với các thám tử, họ có thể tự cho phép mình được làm những gì cấm kỵ đối với các tên sát nhân không có đồng phục. Bây giờ các ông đã thắng, đã được, vì các ông đã không giết tôi. Trái lại, các ông đã cho phép tôi thực hiện ước mơ của đời tôi. Và, về phần tôi, tôi đã thú tội đầy đủ với các ông. Trong vài giờ các ông đã làm sáng tỏ vụ án bí mật ở trước lâu đài. Các ông sẽ có huy chương. Các ông sẽ được thăng cấp. Các ông đã thắng, đã được. Chúng ta thế là gần như không mất gì nhau, không nợ gì nhau. Phải không?

- Đúng như thế - Người thám tử đáp - Nhưng chúng ta phải làm nhanh lên. Chúng ta sẽ có một giờ để nghỉ ngơi. Và chúng ta sẽ lên đường, theo chuyến tàu trưa. Chúng ta sẽ tiến hành công việc khẩn trương lên nào.

Chiếc xe trượt tuyết hai ngựa trắng cửa Ismail dừng lại trước pháp đình. Thẩm phán Damian còn ngủ. Người ta gọi bà Eudoxia. Bà ra trước thềm cấp. Hai thám tử lạ mặt ngồi trong xe với Savonarola Mold.

- Bà hãy báo với ông thẩm phán rằng, trong một giờ nữa, người ta sẽ tổ chức cho diễn lại vụ ám sát. Chúng tôi sắp khám xét nhà của bị cáo. Trong đúng một giờ nữa, nghĩa là vào lúc chín giờ, chúng tôi thỉnh cầu ông thẩm phán có mặt tại lâu đài để chủ trì cuộc diễn lại. Xin cám ơn và chào bà. Hãy nói với ông thẩm phán rằng chúng tôi sẽ đi chuyến tàu trưa. Chúng tôi sẽ ăn trên toa căn-tin. Khỏi phải làm phiền mọi người ở đây. Cũng nhờ bà báo cho bác sĩ pháp y. Ông bấc sĩ đã khám nghiệm tử thi nạn nhân. Yêu cầu ông ta đến dự cuộc diễn lại vụ ám sát Tuniađe.

Thế là Sava Mold đã thú nhận tội giết người rồi sao? Tin ấy làm rúng động cả thành phố này. Không phải vì nó đã thú nhận. Mà vì nó đã vượt ngục, vì nó đã đi bộ hai trăm cây số. Để làm gì? Để phạm một tội lớn nhất trên đời? Để giết một con người. Nhất là một người trẻ tuổi, Antoine Tuniade mà nó chưa bao giờ thấy mặt trước đó. Để giết người ấy như giết một con chó.

Thành phố tinh khiết ấy náo động. Thành phố ấy rung rinh trên nền tảng của nó. Và mỗi người dân thành phố cảm thấy mình bị tổn thương, bị bôi nhọ. Cảm thấy mình có tội. Máu mà Sava Mold làm đổ ra, mỗi người cảm thấy như váy trên chính bàn tay của mình. Trong lúc ấy, trên con đường Tình Yêu, chiếc xe trượt tuyết của Ismail dừng lại. Hai thám tử và Sava xuống xe. Họ đi theo con đường mà ngày hôm trước thẩm phán Damian và cảnh sát trưởng Filaret đã đi, để đến nhà của tên sát nhân.

Cái nhà của Savonarola gần như bị chôn vùi dưới tuyết. Cái nhà không có ống khói trên mái. Một thám tử xô cửa. Y nhìn vào trong nhà. Bên trong, người ta thấy người đàn bà, gần như điên dại, lò sưởi, bếp lửa, nồi cháo bắp, các đứa con đang ẩn nấp. Người thám tử thụt lùi. Y chụp cánh tay Sava và đẩy nó vào. Sau đó hai thám tử đi ra xa. Họ đứng lại canh chừng khá gần nhà để Sava không thể chạy trốn được, và khá xa để không nghe những tiếng kêu, tiếng khóc, tiếng cười giống như tiếng rú của những con thú được cởi mở xiềng xích. Vì sự xuất hiện của Sava Mold đã khơi động những tiếng reo mừng, tiếng cười và tiếng khóc của sáu đứa con của nó và của người vợ già của nó.

Hai thám tử đợi ở ngoài. Họ đi dạo quanh quẩn ở đó. Họ hút thuốc và nhất là họ nhìn đồng hồ của họ.

Sava Mold được phép xum họp với vợ con trong một tiếng đồng hồ. Bốn mươi phút đã trôi qua. Đột nhiên cửa mở, Sava bước ra. Vợ nó, con nó, không đi theo nó. Nó bước ra khỏi nhà nó đơn độc một mình. Nó đi tới phía các thám tử. Nó biết rằng trong đời sống của nó trên thế gian, đây là lần cuối cùng nó vào ngôi nhà này và cũng là lần cuối cùng nó ra khỏi ngôi nhà này. Ra khỏi ngôi nhà nhỏ bằng gỗ của nó, nơi mà nó những nghĩ sẽ sống cho đến lúc nhắm mắt lìa đời. Nó phải vĩnh biệt ngôi nhà ấy, để không bao giờ thấy lại nữa.

- Xong xuôi. - Sava Mold nói.

Nó tới gần hai thám tử, bước đi lảo đảo. Hơi nặng nề, nhưng cương quyết. Đó là bước đi của một con người đã làm một công việc nặng nhọc, một công việc làm cho người ta đuối sức, một công việc có ích, và bây giờ đã làm xong xuôi.

- Mày còn có thể ở lại thêm. - Một thám tử nói - Mày còn mười phút nữa.

- Không cần thiết. - Sava Mold đáp.

Nó đi tới phía chiếc xe trượt tuyết của Ismail. Nó thấy xa xa bên kia chiếc xe trượt tuyết, nhà tù khổ sai ngầm dưới đất, nơi mà nó sẽ vào. Rồi là tử thần. Rồi là thiên đường. Và rồi là đời sống vĩnh cữu, ở đó nó sẽ gặp lại sáu đứa con của nó và Smaranda yêu dấu của nó.

- Mày nghe không, Sava? Mày con có thể ở lại thêm mười phút nữa. Hãy trở lại nhà mày đi.

- Không cần thiết, lạy Chúa tôi.

Sava leo lên xe. Hai thám tử lên tiếp và ngồi áp hai bên. Sava không nhìn lui một lần nào. Nó không quay đầu về phía nhà nó. Nó nhìn lên cao, nhìn chỗ ở mới của nó: thiên đường. Nhưng, để lên thiên đường, nó còn phải ở dưới địa ngục.

- Vì sao mày không ở lại cho hết một giờ? - Người thám tử hỏi.

- Xong xuôi rồi - Sava đáp - Không cần thiết phải ở lại.

Thi ca luôn luôn là ngắn ngủi. Tất cả cường độ là ngắn ngủi. Trong khi đào muối dưới hầm sâu, Sava thường nghĩ rằng, trong cuộc sống của con người, sự trìu mến là như muối trong nhà bếp. Nếu thiếu muối trong các món ăn thì các món ăn ấy không còn ngon miệng. Nếu thiếu sự trìu mến trong cuộc đời thì tất cả những gì con người thực hiện đều nhạt nhẽo, vô vị. Cũng như một món ăn không có muối. Một cái vuốt ve, một nụ cười, một cái ôm ghì, một viên kẹo, đó là những cái cho cuộc đời một hương vị. Những cái ấy, Sava Mold đã bỏ sót không làm trong cuộc đời của nó, trước khi bị lưu đày. Bây giờ nó đã chuộc lại sự sai sót đó. Nó không cần một thời gian dài để làm điều đó. Không cần cả một tiếng đồng hồ. Chỉ bốn muơi phút là đủ để bù đắp những gì thiếu cho cuộc đời. Bây giờ cuộc đời của Sava là đầy đủ. Cuộc đời ấy toàn là đau thương, bất công và nghèo nàn. Nhưng nay người ta đã rót vào trong ấy một giọt yêu thương, trìu mến, mùi vị của cuộc đời đã thay đổi.

- Không, cho xe lên lâu đài của gia đình Tuniade - Viên thám tử đáp - Người ta sẽ tổ chức diễn lại vụ ám sát.

Sava Mold không nghe. Nó nhìn bên trên núi rừng để không thấy núi rừng. Núi rừng của nó, những núi rừng giống như một sự nối dài của thân hình nó, những núi rừng mà nó sẽ không bao giờ còn thấy lại nữa. Nó tự tách mình ra khỏi mọi cái, vĩnh biệt mọi thứ, như nó đi đến với tử thần. Vì nó sẽ đi đến một nơi sâu hơn huyệt mộ của người chết. Nhà tù khổ sai sâu dưới đất, sâu hơn mồ của người chết.