Chương 3

Cậu đi theo con đường mà cậu phải theo, trên những bước chân thờ ơ và không đều đặn, vừa huýt sáo khe khẽ vừa phóng tầm mắt nhìn ra xa, đầu cậu nghiêng sang một bên; và nếu cậu đi lầm đường, đó là vì đối với một số người, không có một lối đi nào chính thật.

Khi người ta hỏi cậu ước mong trở thành cái gì, cậu lại đưa ra những câu trả lời đầy biến dị, bởi vì cậu thường hay bảo (và cậu đã ghi nhận điều đó) rằng cậu mang nơi người những khả năng hữu tính của nhiều cuộc hiện sinh, gắn liền vào dòng ý thức kỳ bí, rằng chúng ở tận vùng sâu thẳm của những cái vô khả hữu thuần túy.

Trước khi rời khỏi thành phố với những thành lũy siết lại, nơi cậu đã ra đời, những mối dây thân ái cùng những mối liên hệ vẫn ràng buộc cậu vào đó đã khẽ nới lỏng ra. Gia đình kỳ cựu của dòng họ Kroger đã dần dà phân tán, thất lạc, và mọi người có nhiều lý do để xem lối sống đặc biệt của Tonio Kroger như một vết tích của cái trạng thái sự vật kia. Mẹ của cha cậu, người niên trưởng trong gia đình, đã chết; và sau đó không lâu, tới lượt cha cậu, con người cao lớn, trầm tư, ăn mặc chỉnh tề, lúc nào cũng cài một cánh hoa đồng nội ngay lỗ gài khuy, tới lượt cha cậu cũng qua đời. Ngôi nhà đồ sộ của gia đình Kroger được phát mãi với tất cả cái quá khứ đầy tôn kính của nó, và cửa hiệu thương mãi không còn nữa. Trong khi mẹ Tonio, người mẹ xinh đẹp và nồng nàn, vốn là một tay dương cầm và măng cầm tuyệt vời, bà là một tâm hồn dửng dưng với mọi sự, bà tái giá trong vòng một năm, lần này với một nhạc sĩ, một tài hoa âm nhạc mang một cái tên Ý Đại Lợi và là người mà bà đã nối bước đến những vùng trời xa lắc, tươi xanh. Tonio Kroger nhìn thấy chuyện đó có phần nhẹ dạ, nông nổi nhưng liệu cậu có đủ tư cách để ngăn cản chuyện đó hay không? Cậu làm thơ và không dám nói đến ngay cả việc cậu mong mỏi mình trở thành cái gì mai sau…

Cậu rời bỏ thành phố quanh co, nơi chôn nhau cắt rốn của cậu; cậu rời bỏ những đầu hồi nhà với ngọn gió ướt át rít lên quanh chúng; cậu rời bỏ tia nước và cội hồ đào già, những người bạn tâm sự của tuổi trẻ cậu; cậu cũng rời bỏ luôn biển cả mà cậu yêu mến biết bao, và cậu không cảm nhận một nỗi buồn vì chuyện đó. Bởi vì cậu đã lớn lên và biết đâu là điều phải trái, và cậu lấy làm mai mỉa trước cuộc hiện sinh trì độ và ti tiện đã giam giữ đời cậu trong một thời gian quá lâu.

Cậu lăn xả trọn vẹn vào thứ quyền năng mà cậu cho là cao nhất trên đời này, và cảm thấy mình được gọi đến để phục vụ cho nó, nó hứa hẹn với cậu sự cao cả và tiếng tăm: đó là quyền năng của trí tuệ và của lời nói vừa chế ngự vừa tươi cười trên cuộc sống vô thức và lặng câm. Cậu tự dâng hiến đời mình cho nó với trọn vẹn mối đam mê thời niên thiếu của cậu. Nó tưởng thưởng cậu bằng tất cả uy quyền của nó trong sự ban phát và nó tước đoạt không thương tiếc tất cả những gì nó có thói quen tước đoạt ngược lại.

Nó mài nhọn cái nhìn của cậu và nó giúp cậu xuyên thấu đúng lúc những chữ nghĩa lớn lao luôn làm cho những khung ngực của người ta phồng căng. Nó mở dùm cho cậu tâm hồn kẻ khác và tâm hồn của chính cậu. Nó giúp cậu được sáng suốt, chỉ cho cậu thấy phần bên trong của thế giới, cùng tất cả những gì nằm ở tận đáy sâu, dưới những hành động và những lời nói. Và cậu trông thấy được là đây: lố bịch và khốn khổ - khốn khổ và lố bịch.

Rồi thì với nỗi giày vò và niềm kiêu hãnh của tri thức, sự cô đơn tìm đến, bởi vì cậu không thể nào ở lại trong xã hội của những con người thơ ngây, với tâm hồn vô tư, hắc ám, và dấu hiệu cậu mang trên trán cậu đã làm cho họ bối rối. Trái lại, cậu tìm thấy một niềm vui mỗi lúc một dịu dàng hơn trong việc đuổi theo chữ nghĩa và hình thái, bởi vì cậu có thói quen nói (và cậu cũng đã ghi nhận điều này) rằng sự hiểu biết của linh hồn chắc chắn sẽ đưa tới sự phiền não, nếu niềm khoái cảm của sự tìm kiếm cách diễn tả không duy trì chúng ta trong trạng thái báo động và vui tươi.

Cậu sống trong những thành phố lớn và tại miền Nam nơi mà mặt trời hắn sẽ làm cho nghệ thuật của cậu được chín tới một cách lộng lẫy, nhưng cậu vẫn hằng hy vọng. Có thể dòng máu của mẹ cậu đã mang cậu về miệt đó. Nhưng bởi trái tim cậu đã chết và đã khô cạn tình yêu, cậu rơi vào những cuộc phiêu lưu thấm nhuần tính cách nhục dục, cậu đi sâu vào thế giới của khoái cảm cùng tội lỗi nóng bỏng, và cậu đã khổ sở vì điều đó đến tận cùng, không bút mực nào tả xiết. Có thể đó là di sản của cha cậu, người đàn ông cao lớn, trầm tư, ăn mặc chỉnh tề và với lỗ gài khuy tô điểm bằng một cánh hoa đồng nội, đã làm cho cậu khổ sở biết bao trong những xã hội hạ lưu mà cậu lạc bước tới, và thỉnh thoảng vẫn khơi dậy nơi cậu nỗi nhớ nhung mơ hồ về những niềm vui tinh thần, những niềm vui của chính ông xưa kia, mà cậu không còn tìm lại được trong tất cả những khoái lạc của cậu.

Lòng cậu tràn ngập một nỗi chán chường và một niềm thù hận đối với những cảm giác, một nỗi khát khao về sự thanh khiết, về đức thanh liêm thuần hòa, trong lúc cậu tiếp tục hít thở lấy bầu không khí của nghệ thuật, bầu không khí đầm ấm dịu dàng, đầy ắp những mùi hương thơm ngát của một mùa xuân miên tục, trong đó tất cả đều tưng bừng nảy lộc, đâm chồi trong cơn say sưa kỳ bí của dòng sinh hóa. Vì vậy, điều đó chỉ đưa tới hậu quả là, bị lôi kéo giữa những khuynh hướng cực đoan nhất, bị giằng co giữa một tâm linh tính lạnh lùng và một nhục cảm tàn khốc, cậu sống một cuộc sống mòn mỏi giữa những nỗi thống khổ của ý thức, một cuộc sống khác thường, hư hỏng, điên cuồng, mà chính cậu, Tonio Kroger, thật ra đã ghét bỏ. Thỉnh thoảng, cậu lại nghĩ, ta lạc loài quá rồi! Bằng cách nào, ta có thể rơi vào trong tất cả những cuộc phiêu lưu quái dị đó? Tuy nhiên, ta đâu phải là một tên bô hê miên, ra đời trong chiếc xe màu xanh lá…

Nhưng trong lúc sức khỏe cậu giảm sút đi, thì cảm thức về nghệ thuật của cậu lại tinh vi, bén nhạy, nó trở nên nghiệt ngã, tế nhị, tao nhã, sắc sảo, dễ xúc động trước sự tầm thường, và cực kỳ mẫn cảm trong những vấn đề thuộc tinh ý và hứng vị. Khi lần đầu tiên, cậu bước ra khỏi niềm im lặng của mình, những tâm hồn tài giỏi đều hết lòng biểu lộ sự tán thành và mãn nguyện, bởi vì cậu ném ra quần chúng một tác phẩm giá trị đầy tính chất hài hước và đầy kinh nghiệm khốn khổ. Và thật nhanh chóng, tên cậu, vẫn cái tên mà ngày xưa các thầy gọi lên để rầy mắng, cái tên mà cậu dùng để ký dưới những vần thơ viết về cây hồ đào, tia nước phun và biến tập hợp những âm điệu miền Nam và niềm Bắc kia, cái tên trưởng giả đó mà người ta đã thổi vào chút phong vị ngoại lai, nó trở thành một công thức gợi nên những phẩm tính hàng đầu. Bởi vì, nơi chiều sâu khốn khổ của kinh nghiệm cậu, tiếp nối một sự ứng dụng hiếm hoi, đầy kiên trì, đầy tham vọng, chống lại tính bén nhạy của sở thích, nó sản xuất nên những tác phẩm tuyệt vời, bằng cái giá của những nỗi xao xuyến khốc liệt.

Cậu không làm việc như một kẻ nào đó làm việc để sống, mà như một người không muốn khác hơn là làm việc, bởi cậu không tự kể mình là gì cả trong tư cách một sinh vật đang sống, cậu chỉ muốn được xem như một con người sáng tạo, và tất cả khoảng thì giờ còn lại, nó đi đi lại lại, tẻ nhạt và vô nghĩa, giống như nhà kịch sĩ được giải thoát khỏi gánh nặng của mình, gánh nặng này chỉ hiện hữu khi hắn ở trên sân khấu. Cậu lặng lẽ làm việc, cậu giam mình tại nhà, không để ai trông thấy cậu, và lòng cậu tràn đầy sự miệt khinh trước những nhà văn con con mà tài nghệ chỉ là món trang sức của xã hội, và dù giàu hay nghèo, họ vãng lai đây đó, man rợ và xốc xếch, hoặc giả họ phô trương những chiếc cà vạt quý, họ tưởng họ hạnh phúc, quyến rũ và đầy nghệ sĩ tính ở một độ cao nhất, và họ không biết rằng những tác phẩm tốt chỉ ra đời dưới sự dồn ép của một cuộc sống xấu xa, rằng kẻ nào sống thì không làm việc, và người ta phải chết đi mới thật sự là một con người sáng tạo