Chương 17 NGƯỜI TRỤI MỚI ĐẾN

Tiếng động mạnh đến nỗi Sim cứ tưởng nhà ngủ bị sập. Người ta vừa phá cửa.

Trong bóng tối, Maïa níu cánh tay chồng.

- Cái gì thế nhỉ?

- Đừng động đậy, Sim trả lời.

Tiếng giày nện giữa các hàng giường ngủ. Đám lính tay cầm đuốc xông vào. Chúng giật tung chăn để nhìn mặt tù nhân. Chúng đang tìm ai đó.

Một ngọn lửa thô bạo gí gần mặt Sim.

- Đây rồi! Tên cầm đuốc kêu lên. Khẩn trương theo ta. Mà ông có mùi gì khét đấy, Sim Lolness.

- Đúng, lông mày của tôi đấy.

- Gì cơ?

- Nếu anh không để ngọn lửa này xa ra, anh sẽ làm cháy lông mày của tôi mất.

- Ông không còn đùa cợt được lâu nữa đâu.

Tên lính chộp lấy cổ áo pyjama của ông và kéo ông đi.

- Tôi nghĩ là mình để quên kính, giáo sư cố nói vớt. Dưới cái gối của tôi...

- Câm miệng, rồi ông sẽ nhìn rõ hơn.

Họ biến mất trong tiếng ồn ào nhức tai.

Khi cánh cửa khép lại, ai đó thì thào:

- Tôi nghĩ rằng bọn chúng đã tìm ra đường hầm.

Tất cả bọn họ đều biết rằng đường hầm gần như đã hoàn thành. Cuộc tẩu thoát được dự kiến vào tuần tới.

Bóng tối và im lặng lại bao trùm nhà ngủ.

Maïa đưa hai tay ôm đầu. Bà không chịu đựng nổi nữa.

Biết bao cảnh bạo lực. Biết bao điều ngu ngốc. Biết bao nỗi sợ hãi.

Maïa Lolness cảm thấy không còn sức lực để tiếp tục được nữa. Lại một lần nữa, người ta vừa đến cướp chồng bà đi. Vùi mặt trong chiếc ga đệm cũ, bà bật khóc. Bà cố nén để mọi người không nghe thấy bà khóc, nhưng bà vẫn khóc mà nước mắt nóng hổi.

Quá vất vả khi luôn luôn phải đấu tranh. Mà tình trạng này kéo dài từ lâu lắm rồi. Niềm hy vọng ở cuối chân trời mới mong manh làm sao... Bà biết trông cậy vào ai nếu một ngày nào đó chồng bà mất tích? Bà cô đơn một mình tận sâu trong cái hố

Những tù nhân khác... Maïa rất quý họ, nhưng làm sao bà có thể dựa dẫm vào họ cơ chứ?

Phải chăng chỉ một người duy nhất có thể an ủi bà trong lúc đau khổ này, một người duy nhất quan tâm đến nỗi cô đơn của bà mặc dù tất cả mọi người đều biết những việc bà vừa trải qua? Đàn ông, chỉ toàn đàn ông đãng trí và cục cằn! Những người đàn ông không biết đến thái độ ân cần tối thiểu, đến sự tế nhị, đến sự âu yếm...

Maïa khóc thật lâu, hai mắt nhắm nghiền. Và khi trong người cảm thấy nhẹ nhàng, sau một tiếng đồng hồ nước mắt lã chã, bà thở dài, quay ngược lại vừa nằm ngửa.

Phải mất mấy giây bà mới định thần nhìn ra đám người đang vây quanh giường mình.

Ba mươi người đàn ông trong nhà ngủ đang đứng xung quanh bà. Một lúc, sau khi Sim vừa đi khỏi, họ đã đến, từng người một, bên giường bà. Bà nhìn thấy cái đầu của Lou Tann, cao vượt quá cái nệm rơm ở trên, bên cạnh là đầu của Rolden, và những người khác, vai kề vai, họ lo lắng cho bà từ một giờ nay.

Đúng, họ ngốc nghếch, vụng về, họ chẳng biết phải nói hoặc làm gì, nhưng họ đang ở cả đây.

Zef Clarac nói:

- Bà có cần gì không?

Maïa cười, thật hiền từ. Một nụ cười thực sự vì vui sướng.

Tất cả họ đang ở đây, vây quanh bà. Bà nói:

- Cảm ơn... Các ông thật tốt bụng.

Ba mươi ông già vô tích sự quay lại giường của mình.

Nhận thấy bọn chúng giải mình đến phòng học, Sim Lolness linh tính rằng bọn chúng đã phát hiện ra đường hầm. Lần này, ông không biết làm thế nào để thoát thân.

Jo Mitch ngồi chỗ bàn làm việc của giáo sư, khăn mặt quấn quanh cổ, hắn đang ăn.

Sim chưa bao giờ chứng kiến một bữa ăn của Jo Mitch. Đây là lần đầu tiên.

Thức ăn vãi trên khăn còn nhiều hơn thức ăn trong đĩa của hắn. Nhưng thức ăn còn vương bừa bãi hơn trên đầu gối hắn hay trên trần lớp học. Limeur và Torn đứng cách xa để tránh nước sốt bắn vào. Không đeo kính nhưng Sim vẫn thở phào nhận ra ngay rằng cửa sập đường hầm không mở.

Bọn chúng ném giáo sư lên một cái ghế.

- Thế đấy, ông vừa cười vừa nói.

Limeur phát biểu:

- Người Hàng xóm Vĩ đại chán ngấy những câu chuyện của ông rồi.

- Tôi thấy điều đó không làm ông ấy chán ăn, Sim nói.

- Câm ngay! Torn rống lên.

Mộtđá gót giày vào ghế để ủng hộ cuộc hỏi cung dễ chịu này.

- Câm ngay! Torn nhắc lại.

Limeur tiếp lời:

- Ông đòi hỏi chờ ông một thời gian rồi ông tiết lộ bí mật Balaïna. Ông nói với chúng tôi rằng ông phải nghiên cứu nó đến lúc...

- Xuân phân, Sim Lolness nói.

- Xuân gì cơ?

- Xuân phân.

- Chúng tôi cóc quan tâm đến phân phiếc của ông!

- Ngày 20 tháng Ba... đó là thời điểm xuân phân.

- Câm ngay! Torn rống lên. Tôi có hỏi ông đâu!

Một giọt mỡ bắn lên má Limeur, hắn nhìn lên trần nhà xem trời có mưa không. Hóa ra Mitch vừa cắn phập vào miến thịt của hắn.

Limeur ho hắng và bắt đầu giải thích:

- Người Hàng xóm Vĩ đại rất kiên nhẫn. Nhưng Người Hàng xóm Vĩ đại không ngu dốt.

Sim ra vẻ rất đỗi ngạc nhiên, như thể người ta vừa báo cho ông một tin chưa từng xảy ra.

- Thật ư? ông nói.

- Câm ngay! Torn rống lên.

- Ông có thể khẳng định với tôi rằng ông vẫn đang nghiên cứu dự án Balaïna tử tế chứ?

- Tôi khẳng định, Sim nói.

- Vậy còn cái gì đây?

Limeur nhặt một cái thùng đầy giấy và đổ nó lên đầu gối giáo sư. Sim cắm mũi xem vài tờ vì ông chẳng nhìn rõ khi không có kính. Trên tất cả các tờ giấy đều vẽ một hình. Một cái cây.

- Ông Lolness, chúng tôi đã lục hết phòng thí nghiệm của ông. Trong phòng chỉ toàn loại giấy này. Không có lấy một dấu vết nào của nghiên cứu về Balaïna.

Sim cười một cách dễ mến.

- Tôi đã nói là ngày 20 tháng Ba, nếu tôi không giao bí mật này cho các ông, các ông muốn biến chúng tôi thành gì thì tùy các ông. Từ nay đến đó, tôi không nghĩ là các ông lại có thể đánh giá được công việc của tôi. Làm ơn để lại những bức tranh này vào phòng thí nghiệm cho tôi.

Mitch chìa bàn tay bẩn thỉu ra. Bọn chúng đưa cho hắn tập tranh. Hắn vừa chậm chạp xem, vừa mút mút đầu chiếc khiên. Một thứ nước tai tái chảy từ ngón tay hắn lên tờ giấy.

Sim giận sôi người. Những bức tranh mà người ta đang làm bẩn là kết quả của một nghiên cứu mà ông đam mê từ khi ông bị giam trong hố.

Tất cả bắt đầu từ một vết nứt trên chiếc kính của ông. Nó bị rơi xuống đất và phần rạn của thủy tinh tạo nên hình một cái cây. Sim cẩn thận chép lại hình một cơn giông xuất hiện và Sim chú ý tới hình dạng của tia chớp. Là những cái cây! Vẫn là những cái cây! Ngày này qua ngày khác, khi quan sát nước chảy, băng nứt trong xô vào mùa đông, mạch máu trên cánh tay, đường gân của lá, Sim nhận ra hình vẽ này khắp nơi.

Hình dạng của Đại Thụ đeo đẳng ông. Ông không biết chính xác khám phá này sẽ dẫn ông đến đâu, nhưng ông cứ tích lũy các ví dụ.

Và tập tài liệu mới, đồ sộ này làm cuộc sống của ông thêm sinh động. Đó là khu vườn bí mật của ông nằm tận sâu trong hố.

Jo Mitch ném tung tập giấy ra phòng. Sim đứng dậy gom lại. Bọn chúng ném ông trở lại chiếc ghế.

Mitch tháo chiếc khăn mặt ra và lau mặt. Hắn làm bắn nước sốt lên tận tóc. Thật vui mắt.

- Giáo sư, đừng quên là ông có một bà vợ, Limeur nói. Thật đáng tiếc nếu bà gặp điều không hay. Ông hãy làm việc nghiêm túc đi. Chúng tôi muốn kết quả.

☆☆☆

Sim trở về nhà ngủ trước khi bình minh hé rạng. Ông cầm trong tay một bó giấy nhầy mỡ. Maïa ôm chặt ông trong vòng tay.

- Thế đấy, Sim nói, đầy xúc động.

- Bọn chúng muốn gì thế anh?

- Bọn chúng muốn biết anh đã làm thế nào để em vui.

- Sao nữa?

- Anh nói là anh không biết.

Maïa cười buồn. Sim nghĩ đã đến lúc phải nói với bà về Tobie.

- Maïa, thông thường, anh sẽ không nói những gì mà anh không thể chứng minh được. Lần này, anh không có gì chắc chắn, không có lấy một dấu hiệu nào, nhưng anh tin rằng Tobie vẫn sống. Anh nghĩ con không ở xa đây lắm.

Maïa không nói nên lời. Sim thì thầm:

- Anh nói với em điều này bởi vì chính niềm hy vọng đó đã giúp anh rất nhiều.

Maïa trả lời ông:

- Em có cảm tưởng rằng cách đây vài tuần, Plum Tornett muốn nói với em về Tobie. Cậu ấy đã nhìn thấy gì đó. Em không dám tin. Nhưng nếu anh nói rằng...

Quả thật, bằng động tác, Plum cố gắng kể cho Maïa nghe cuộc gặp gỡ giữa cậu và Tobie trong chuyến đi săn đỉa.

Lúc này, Sim và Maïa đang nằm sát nhau ngủ.

Trong tia sáng lờ mờ đầu tiên, giọng của ông già Rolden cất lên cách đó hai giường:

- Giáo sư, ngày mai tôi tròn một trăm linh ba tuổi.

- Tôi biết, Albert ạ.

Từ mấy tuần nay, cố vấn Rolden rất mệt mỏi. Ông luôn nhắc đi nhắc lại rằng không biết ông có trụ nổi đến một trăm li tuổi không.

- Chúng ta sẽ tổ chức tiệc, Sim nói. Maïa sẽ làm cho ông món bánh kem mứt trắng.

Rolden quá quen món bánh kem mứt trắng của Maïa. Nhưng ông thừa biết là làm bánh trong cái hố của Jo Mitch chẳng khác nào làm thơ trong đống phân ruồi.

Maïa muốn chữa lại:

- Sắp tới tôi sẽ làm bánh cho ông, Albert à.

- Ngày mai! Sim nhắc lại. Sinh nhật ông ấy là ngày mai mà.

Maïa huých nhẹ khuỷu tay vào người chồng. Sim bật dậy, bước ra đứng giữa nhà ngủ.

- Các bạn ạ, đêm mai chúng ta sẽ tự do. Hãy chuẩn bị đi. Tối nay chúng ta sẽ khởi hành.

☆☆☆

Bên kia cái hố, nơi trú thân của người Trụi, không ai chợp mắt được về đêm. Lúc một giờ sáng, người ta giải hai người đàn ông bị bắt ở khu ven nhà tù đến, hai người Trụi này đã tới được tận đấy.

Họ rời đồng cỏ vào ngày đông nắng trái mùa. Họ đã vượt qua tất cả chướng ngại vật nhưng lại bị bắt khi đang trượt ván xuống một cành cây, giữa đêm khuya, giữa trời tuyết. Buổi tối, đám người của Jo Mitch thường giăng lưới bắt những kẻ lang thang rình mò và lũ mòng.

Chúng đã bắt được hai người Trụi này.

Chúng dành cho họ một chỗ trong cái nơi lạnh giá mà những tù nhân khác ngủ. Họ kiệt sức.

- Tại sao lại đến tận đây? Jalam hỏi họ bằng một giọng nghiêm khắc.

Jalam không hài lòng. Ông không thích những anh hùng vô tích sự.

- Chúng tôi không có lựa chọn nào khác, người đàn ông nói.

Mặt Trăng đang nằm giữa Mika và Liev. Họ nhìn những người mới đến, những người đâu biết rằng điều tồi tệ nhất đang đợi họ phía trước, trong cái hố này. Trên đồng cỏ, người ta vẫn coi như thế chẳng khác nào "tự nhảy vào miệng rận".

Từ mấy tháng nay, Mặt Trăng bị một thằng lính tên Hổ hành hạ. Thằng Hổ này muốn ép cậu nói về Tobie. Hắn tra hỏi cậu sau lưng những tên lính khác. Mặt Trăng là người Trụi duy nhất biết tên thật của Tiểu Thụ.

Vì không thể nói dối nên Mặt Trăng tìm những câu để nói sự thật mà vẫn không phản bội bạn mình: "Tôi không bao giờ gọi ai là Tobie" hoặc "ở xứ sở của tôi, chẳng có ai được mọi người gọi theo cách đó." Nhiều lần, Hổ suýt xiên thủng cậu bé bằng cây lao móc, nhưng rồi hắn lại không muốn nhân chứng duy nhất của hắn biến mất.

☆☆☆

- Ra đi giữa mùa đông! Jalam tiếp tục. Các anh chẳng có cơ hội nào!

- Chúng tôi không tin vào c người Trụi thứ hai nói.

- Chúng tôi chẳng còn sự lựa chọn nào khác, người kia nhắc lại.

Mặt Trăng hỏi:

- Các anh đến đây làm gì?

- Khi tuyết rơi ngày đầu tiên, ai đó đã rời đồng cỏ ra đi. Chúng tôi đi tìm người đó.

- Ai? Mặt Trăng hỏi.

- Không thể chấp nhận được, Jalam nói. Đáng lẽ không nên rời bỏ đồng cỏ.

- Các anh đi tìm ai? Mặt Trăng vẫn tiếp tục hỏi.

Hai tù nhân mới nhìn nhau. Rồi họ quay về phía Mặt Trăng.

- Chị cậu: Ilaïa.

Tất cả người Trụi im lặng.

- Chúng tôi không hiểu tại sao cô ấy lại ra đi.

Mặt Trăng như thấy lại những cánh đồng tuyết, những dãy núi vỏ cây, cái thân Đại Thụ thẳng đứng đến chóng mặt và còn nhiều thứ nữa. Ilaïa có thể một mình vượt qua tất cả?

Người đàn ông giải thích:

- Cách đây ba ngày, chúng tôi còn nhìn thấy cô ấy đi qua gần nơi đây. Suýt nữa cô ấy giết tôi khi tôi muốn nói chuyện với cô ấy. Tôi không biết chuyện gì đã xảy ra với cô ấy. Tôi không biết cô ấy muốn gì.

- Chị cậu, người Trụi kia nói, rất hung hãn kể từ khi cậu ra đi... và từ khi Tiểu Thụ ra đi...

Mặt Trăng nghĩ tới cô chị nhỏ nhắn, lớn hơn cậu vài tuổi, người đã dạy cậu nhân biết thế giới, người thay cha, thay mẹ, thay cả gia đình. Cậu nghĩ đến giọng hát của Ilaïa cất lên vào mùa đông, trong gié cỏ của hai chị em. Tất cả sự dịu dàng này đâu mất rồi? Ilaïa đến Đại Thụ để làm gì?

- Bọn chúng sẽ bắt được chị ấy, Mặt Trăng nói.

Im lặng.

- Bắt rồi, cậu bé ạ. Bọn chúng đã bắt cô ấy cùng lúc với chúng tôi. Nhưng cô ấy vùng vẫy găng đến nỗi bọn chúng phải nhốt cô ấy ở chỗ cao hơn. Khi đi ngang qua, chúng tôi nghe thấy tiếng kêu của cô ấy.

- Chị cháu ở đây?... Mặt Trăng nói nhỏ.

☆☆☆

Buổi tối hôm đó, trong lớp học lơ lửng trên miệng hố, ba mươi học sinh cao tuổi đang chờ giờ vượt ngục. Một sự im lặng nặng nề bao trùm. Tất cả đều sẵn sàng xuất phát, họ mặc những chiếc áo may ô chống rét bên trong bộ pyjama, đồ lương thực dự trữ để trong những chiếc cặp nhỏ. Đôi bàn tay Rolden hơi run run.

Vì chẳng ai cảm thấy có thể khuấy động giờ học, Zef Clarac xung phong lên giảng. Mọi người ngạc nhiên nhìn ông. Zef chẳng giỏi gì cả. Ông luôn là một học sinh kém. Ông thành công trong nghề công chứng viên của mình cũng chỉ vì hoàn cảnh ngẫu nhiên xô đẩy mà thôi.

Ai đó trong số tù nhân khuyên ông nên dạy nấu ăn, hoặc thêu thùa, hoặc đọc thuộc lòng bảng cửu chương, nhưng Zef cáo lỗi là chẳng biết gì cả.

Cuối cùng, chính Maïa đã gợi ý cho ông một sáng kiến hay.

Zef Clarac, người đàn ông xấu nhất Đại Thụ, con người kinh khủng nhất xứ Ngọn Cây vừa bắt đầu cuộc hội thảo mang tên "Vẻ đẹp nội tâm".

Trừ Maïa ra, không ai biết ông nói gì về chủ đề này vì chẳng ai nghe ông nói cả. Tai họ đang dỏng lên nghe tiếng động của những bước chân cứ trở đi trở lại trước cửa sổ lớp học.

Zef nói mà không ai nghe. Ông thậm chí còn không nghĩ đến cuộc tẩu thoát sắp tới. Chân thật, ông kể về tuổi thơ của mình. Ông trở lại thành cậu bé Zef dị hình, người đã làm những phụ nữ đứng đắn ngất lịm vào cái ngày ông ra đời, cậu bé có khuôn mặt gớm ghiếc dần dà học cách tỏa sáng từ nội tâm.

Maïa cảm thấy câu chuyện thật đẹp.

☆☆☆

Cuối cùng, Sim cũng ra dấu khởi hành. Ông bắt đầu bò và hướng về phía cửa sập dưới bàn làm việc.

Chính lúc đó, cửa phòng mở ra rất nhẹ nhàng. Zef ngừng nói. Sim nhanh nhẹn nằm xuống sàn nhà. Ông nghe thấy tiếng bước chân tiến về phía mình, rồi giọng nói của Zef thì thào:

- Giáo sư đang đánh một giấc ngắn.

- Tôi sẽ chờ ông ấy, một giọng nói sang sảng cất lên ngay trên đầu ông. Đó chính là Minouilleka.

Bà đứng im lặng ở đó một lúc, ngay gần Sim. Zef lại tiếp tục bài diễn thuyết của mình. Minouilleka lắng nghe và bị hớp hồn. Vẻ đẹp nội tâm, bà chưa từng bao giờ nghe nói đến điều này.

Khi Sim hiểu rằng Minouilleka cứ đứng đó, ông vươn vai, ngáp dài và hơi nhỏm dậy.

- Lại có người Trụi khác đến, nữ canh gác nói. Chúng tôi cần ông.

- Lại nữa? Sim trả lời. Sáng nay đã có hai người mới rồi mà.

- Phải đến xem...

Sim không bao giờ thoát kiểu đối mặt này. Mỗi người Trụi bị bắt vào trại đều được mang ra giới thiệu với ông. Ông nhún vai. Ông có thể đi nhanh rồi trở về trong chốc lát. Minouilleka miễn cưỡng đi theo ông. Bà mong muốn cháy bỏng được tiếp tục nghe Zef Clarac nói.

- Tôi sẽ quay lại. Sim nói trước khi bước qua cửa. Hãy đợi tôi. Chương trình vẫn không thay đổi.

Những học trò già trút tiếng thở dài. Rolden run mỗi lúc một nhiều hơn. Trong hai giờ nữa, ông sẽ tròn một trăm linh ba tuổi.

☆☆☆

bước vào căn phòng nhỏ, Minouilleka để ông lại một mình. Ông đợi để gặp người Trụi mới đến. Ông ngạc nhiên về vụ bắt bớ thứ hai trong ngày này. Hiếm khi bọn chúng bắt được một người Trụi lẻ loi. Thông thường, họ bị bắt theo nhóm.

Sim đợi mấy phút. Ông mất kiên nhẫn, trong đầu ông lại hiện lên kế hoạch vượt ngục. Trời sáng rõ vào lúc bảy giờ sáng. Ngay cả khi bỏ trốn lúc nửa đêm, họ vẫn có thể đi bộ mấy tiếng nữa trong bóng tối. Đó cũng là khoảng thời gian kha khá để đến được một nơi an toàn và bắt đầu giai đoạn hai của kế hoạch Tự do. Ba mươi người già bỏ trốn khỏi một nhà tù canh giữ nghiêm ngặt đến vậy là một sự mạo hiểm cực kỳ. Nhưng Sim biết ông có thể thành công.

Không còn gì có thể cản bước họ.

Bọn chúng dẫn người Trụi vào. Căn phòng vẫn tối. Chỉ nhìn thấy một đường kẻ xanh dưới bàn chân người này.

- Có biết ông già này không? tên lính canh hỏi.

Cặp kính của Sim tỏa sáng trong bóng tối. Sự im lặng kéo dài. Hai tù nhân nhìn nhau chăm chăm. Họ đã quen dần với bóng tối. Mí mắt Sim bắt đầu giật giật đầy hồi hộp. Khuôn mặt tối của người Trụi không động đậy. Cuối cùng, anh ta trả lời:

- Không. Tôi không quen ông ta.

☆☆☆

Khi Sim quay trở lại phòng học, người ông tái xanh. Ông ngồi xuống chiếc ghế nhỏ và nói thầm một câu vào tai vợ mình. Đến lượt Maïa, mặt nhợt nhạt, mỉm cười và gục đầu vào vai chồng. Sim tận hưởng giây phút này, trán vợ dựa lên cổ ông. Ông cảm nhận rằng cuối cùng, niềm hy vọng lung linh đang lấp đầy khoảng trống cuộc đời ông.

☆☆☆

Zef cố gắng tiếp tục cuộc hội thảo mặc sự lơ đãng của cử tạo. Sim nhổm lên phía trước thì thầm vài từ. Nhưng từ này được truyền sang các bàn khác trong lớp học.

Cuối cùng, chúng đến được tai của Zef Clarac.

- Sim và Maïa không đi nữa. Đó là vì cậu bé Trụi vừa bị bắt. Sim nhận ra giọng cậu ấy. Ông nói đó là Tobie Lolness.

Một ngọn lửa nhỏ lại sáng lên trong mắt Maïa.

Sim không rời mắt khỏi ông già Rolden. Ông cố gắng làm cho Rolden hiểu là ông cảm thấy đáng tiếc biết bao nhiêu.

Nhưng tận đáy lòng ông, Sim đang nức nở vì sung sướng.

Albert Rolden đưa tay lên vuốt râu, ông viết vài từ lên một chiếc lá. Một thông điệp mới lại được truyền qua các hàng ghế, rồi đến tay Sim và Maïa.

☆☆☆

"Có những sự ra đi có thể nán lại. Tất cả chúng tôi ở đây đều biết rằng chúng tôi không thể ra đi mà không có ông

Albert Rolden."

Trong sự im lặng, Maïa bắt nhịp bài hát chúc mừng sinh nhật. Những người khác vừa hát theo vừa đi vòng quanh Rolden. Chuyến đi chỉ bị chậm lại. Họ sẽ trốn thoát cùng với Maïa, Sim và Tobie.

Đám lính xuất hiện để bắt họ im lặng. Tiếng giày nện trên sàn nhà.

Khi bài hát ngừng lại, ông già Rolden gần như thở phào nhẹ nhõm.

Chỉ riêng mình ông biết rằng, ở tuổi một trăm linh ba, ông phải nghĩ đến một sự ra đi lớn, rất lớn khác mà không thay đổi nào có thể làm chậm lại được.

☆☆☆