MỤC ĐÍCH VÀ BIỆN PHÁP

Năm 1973, tôi đang làm giám học tại trường Trung học Hoàng Đạo ở Thủ Đức. Nhờ nỗ lực đồng đều của tất cả thầy cô, môi trường giáo dục tiến triển rất khả quan. Học sinh có kỷ luật, chăm chỉ; tiếng tốt lan ra khắp tỉnh. Tôi khấp khởi mừng thăm và nghĩ rằng công việc của mình được nhẹ nhàng hơn và có thể chi bớt thì giờ lo cho cái sống của gia đình đang rất khó khăn vì, do chiến tranh, vật giá leo thang nhanh chóng.

Nhưng tôi đã lầm, ít có nhà trường nào được yên ổn trong một thời gian dài. Nhà giáo, đặc biệt là những người làm công tác quản lý giáo dục không bao giờ được thảnh thơi. Ở trường tôi cũng vậy, một chuyện rắc rối khá nghiêm trọng đã xảy ra. Đó là, ở một lớp thuộc cấp lớp Tám, vào một ngày gần cuối tháng, quyển sổ điểm của lớp bị xé một miếng khá to làm mất nhiều cột điểm của một số môn. Nguy lắm rồi!

Theo qui chế, tháng nào, giáo sư cũng phải có điểm cho tất cả học sinh, ít nhất từ một đến ba cột điểm cho mỗi môn, tùy theo giờ dạy ít hay nhiều trong tuần. Đến gần cuối tháng, phòng Học sinh vụ tức là phòng Giám thị kiểm tra thấy sổ điểm nào chưa đầy đủ thì báo ngay để giám học nhắc nhủ giáo sư. Một số ít giáo sư cho điểm của học sinh vào sổ riêng của lớp. Tuy nhiên, đa số thầy cô không có sổ riêng nên cho điểm thẳng vào sổ cái của lớp. Vì vậy, nếu sổ cái bị thủ tiêu hay bị hủy hoại thì quả là một điều rắc rối nghiêm trọng.

Trong suốt niên khóa, sổ điểm được giữ tại phòng Học sinh vụ. Đầu mỗi buổi học, trưởng lớp đến ký nhận sổ và cuối buổi đem trả. Ở lớp Tám nói trên, có lẽ sổ bị xé vào giờ chơi.

Phòng Học sinh vụ phải điều tra cho ra thủ phạm, con phòng Học vụ, tức là phòng Giám học thì có bổn phận lo cho có đủ điểm để giám thị cộng vào cuối tháng. Tôi mời một số giáo sư đến và năn nỉ họ cho học sinh làm bài kiểm tra cấp tốc. Anh tổng giám thị thì lo lắng ra mặt. Anh lần lượt gọi trưởng lớp và vài học sinh khác lên văn phòng để điều tra nhưng không có kết quả.

Chuyện đang bế tắc thì đùng một cái, lớp kế bên cũng bị xé sổ điểm. Tôi và anh tổng giám thị lo đến bỏ ăn bỏ ngủ. Phải ngăn chận ngay; nếu không, việc nghiêm trọng nầy có thể trở thành một cơn dịch lan sang nhiều lớp khác thì nguy to.

Trước hết, anh tổng giám thị họp tất cả trưởng lớp và giao nhiệm vụ cho các em đó giữ gìn sổ điểm suốt buổi học, nhất là những giờ chơi. Anh đề ra biện pháp đó nhưng không chắc thành công vì các em trưởng lớp còn vị thành niên nên nhà trường không thể áp đặt trách nhiệm nầy một cách dài hạn cho các em.

Cuối cùng, anh tổng giám thị nói với tôi:

- Theo lời đề nghị của vài giám thị của phòng tôi thì chúng ta phải tổ chức một mạng lưới bí mật trong các lớp. Mạng lưới nầy sẽ truy tìm và báo ngay cho chúng ta thủ phạm hay một em nào đó có ý định xé sổ điểm. Phải bắt được thủ phạm thì mới chấm dứt được tình trạng nầy.

Tôi hơi khó chịu về đề nghị nầy. Tổ chức mạng lưới bí mật đó tức là tổ chức một số học sinh làm «ăng ten» hay làm mật thám cho phòng Học sinh vụ. Tuy nhiên thấy vẻ mặt đầy ưu tư của anh, tôi không nỡ phản đối. Vả lại, trong thâm tâm, tôi cũng muốn bắt được thủ phạm để hi vọng chấm dứt tình trạng rắc rối và nguy hiểm nầy.

Tôi hỏi anh:

- Anh bảo nhân viên của anh đề nghị như thế nhưng ý anh thì sao?

Anh trả lời, nét mặt rầu rầu, đầy vẻ lo lắng:

- Tôi thấy biện pháp đó chẳng hay ho gì nhưng chúng ta buộc phải thi hành để ngăn chận tình trạng tệ hại nầy.

- Thôi được rồi, anh giữ ý định đó đi nhưng khoan thi hành. Vài hôm nữa là đến kỳ họp hội đồng giáo sư, anh trình bày ý định đó cho hội đồng biết để sau đó khỏi bị phê bình hay trách móc.

Anh gật đầu đồng ý.

Mấy ngày sau, trong buổi họp hội đồng giáo sư mở rộng, nghĩa là gồm luôn cả các giám thị và nhân viên văn phòng, anh tổng giám thị đưa đề nghị nầy ra với lời lẽ khá mạch lạc và tha thiết. Lập tức, có nhiều tiếng phản đối của giáo sư.

Một giáo sư, tôi không nhớ rõ là ai, đứng lên gay gắt lên án đề nghị của anh tổng giám thị là vô đạo đức! Anh giáo sư bảo rằng ông tổng giám thị có thiện chí và có trách nhiệm chận đứng hành vi phạm tội của học sinh. Đó là điều tốt. Nhưng không thể vì mục đích tốt đó mà được quyền sử dụng biện pháp vô đạo đức là tổ chức mật vụ trong hàng ngũ học sinh để biến một số em thành kẻ rình mò và có thể nguy hơn nữa, kẻ thù của những em khác.

Cả hội đồng đều tỏ ý tán thành.

Dĩ nhiên, sau đó, phòng Học sinh vụ không dám nhắc nhở đến ý định trên và chẳng tìm được biện pháp nào khác. Cũng may, việc xé sổ điểm chấm dứt và nhà trường được yên ổn cho đến khi năm học kết thúc.

Nhiều năm sau, tôi vẫn thường nhớ đến câu chuyện nầy và vẫn luôn luôn cảm phục phản ứng rất đáng nể của hội đồng giáo sư ở thời đã qua ấy.

Hơn bất cứ lĩnh vực nào trong xã hội, môi trường giáo dục dứt khoát loại bỏ bất cứ sự kiện nào, dù rất nhỏ nhặt, vi phạm đạo đức của con người.