CẦN CHỪA

XA HOA

Đi học gì thì khó, chớ học cái đàng điếm xa hoa thì dễ thôi. Vì vậy mà nhiều người du học đã không hao bao nhiêu tâm lực mà nhiễm ngay được cách ăn chơi nước người.

Chẳng phải đi xa, ở ngay nhà mà nhiều người cũng đến được bậc ăn mặc.

Thầy Khổng nói rằng: "Cái người để chí vào đạo (đường) mà còn lấy áo xấu, đồ ăn xấu làm thẹn thì chưa thể bàn cùng hắn được".

Nói thật ra thì xa hoa ăn chơi có khó gì. Chỉ cần tiền là đủ. Có tiền thì không cứ một người nào cũng có thể làm hình nhân mang một bộ cánh đẹp, cũng nhai được hải vị, sơn hào. Tiền có đời nào mua được học vấn, tiền có đời nào làm cho người ta tin ở mục đích cao thượng. Tiền còn làm cho người ta nhụt đi còn có. Thế thì ăn sang mặc đẹp đã quý gì.

Vả lại một mình mà có cái nhà lầu mấy mươi buồng rút cục mỗi lúc cũng đến ở được một buồng là cùng. Thay đổi buồng luôn, trí bận về thay thì còn hưởng làm sao được cái hay. Một mình không lau lét được hết, thành ra phải nhiều đầy tớ. Người ta có phải sinh ra để làm đầy tớ mình đâu; người ta phải có công việc người đối với xã hội. Mình đã làm được ít việc lại còn chiếm mất cái sức làm việc thật là đối với xã hội có tội vậy.

Mặc áo mà đức mình không xứng được cái đẹp của áo thì làm mồi cho người ta chê. Đã thế áo nhiều tiền lại còn phải tốn sức mình giữ gìn cho nó nữa, hóa ra mình làm tôi tớ áo. Gặp việc phải làm, nó còn nắm mình lại là đằng khác.

Nằm ngủ trên đệm làm hư mình. Giấc ngủ nhiều mộng mị tốn tinh lực. Quen thân đi rồi cái phản gỗ của mọi người mình đặt mình vào đã phải cho là khổ. Người biết vệ sinh cho nằm giường rắn là tốt. Còn người trong nhà khách bày ngay cái giường Hongkong thật tỏ ra rằng chỉ biết trọng cái ngủ mà lại không có mỹ cảm tí nào cả.

Việc ăn quan hệ thật; không phải vì quan hệ mà phải dùng một người bếp, mà phải dắt díu nhau lên hiệu ăn. Khổng Tử ham học nhạc mà một tháng ăn không biết mùi thịt. Những người cho là ăn giỏi, có lẽ trong ruột không có cái ham muốn gì cả. Thánh thày thuốc là ông Lãn Ông bảo rằng: "Cái thể ăn lê hoắc (rau) thực, mà cái thể ăn cao lương hư". Ăn cao lương miệng hóa nhàm không còn lấy gì làm thích nữa, thành ra phải dùng những đồ gia vị cho ngon miệng. Đồ gia vị đốt dạ dày. Phải lên hiệu ăn cho lạ miệng. Hiệu hay giữ khách bằng đồ đốt cháy, bằng nước chấm, nước pha. Có khi họ dùng cả cái tanh, cái ôi mà làm cho lạ miệng khách nữa. Men của xanh chảo, rỉ của chì thiếc, than ghét của các nồi, những đồ ăn ươn còn lại, dùng hành tỏi dấm mà giấu mùi, đó là những quân thù của dạ dày. Ở nhà bệnh chỉ có hai hạng khách: một hạng cu li bạ đâu ăn đấy, một hạng giầu sang quen cao lâu. Ấy là chưa nói những vi trùng bịt quanh bát, tẩm vào đũa, Nói ăn là quan hệ vì ăn phải phép thì có sức khỏe, ăn không phải phép thì chết về ăn thôi. Ăn để cho đủ sống. Sống cần gì: cơm, thịt, rau, đậu, trứng, cá, hoa quả. Thịt cá ăn chóng lại sức nhưng lại lắm độc, rau dưa ít bổ nhưng cũng ít độc. Vì thế hai ba ngày ăn thịt một lần cũng thừa đủ. Người 60 cân mà ăn quá 60 grammes thịt thì ăn vào cũng không tiêu hóa hết, thành ra phí tiền, mỏi răng, mệt dạ dày. Cá và trứng có thể thay đổi với thịt. Mình có một đồ ăn thượng hạng quý là đậu phụ. Đậu bổ óc, bổ thịt, nhà khoa học ví nó hơn thịt tái đằng tốt nhất. Tương cũng thế. Rau muống làm cho máu thêm sắt, tươi mầu máu. Đừng tưởng ăn thịt bổ mà cần ăn lắm thịt. Ăn lắm thịt thì ứ nhiều độc trong người, bệnh lắm chứng, lại hay sinh mụn nhọt. Rau ăn nhiều có lợi, vì ngoài sức bổ của nó, nó lại là cái chổi quét ruột, làm cho việc tiêu hóa điều hòa, nó lại là cái xe, xe cái chất bổ vào trong máu. Một cái rất cần là sinh tố (vitamine) ở các đồ ăn còn sống. Trẻ chỉ ăn sữa hộp hay đun rồi thì phải còm. Người lớn chỉ ăn đồ ăn chín cũng phải rạc xương thịt. Vậy nên ăn hoa quả sống nhiều, nhưng cũng đừng nhiều quá. Ăn uống đơn sơ, thì đỡ khổ răng, đỡ mệt dạ dày, đỡ tốn công, tốn tiền mà lại giữ được cho lưỡi, cho ruột được nguyên cái tài nếm. Có khi thấy người mỗi bữa ăn vài bát mà khoẻ hơn mình ăn ba bát; cái bí quyết đây: người ấy ăn ít nhưng nhai thật kỹ. Trong bụng làm gì có răng, nếu nhai rồi thì dạ dày làm vội vàng, nó mệt lử đi rồi tống cả xuống ruột, tuốt ra ngoài cho xong. Kết quả: mệt dạ dày, và phí của ăn vi ăn hai mà vào máu được có một, Ăn vừa phải, nhai thật kỹ, nhai cả nước cháo nữa, trộn kỹ vào nước bọt rồi hãy nuốt. Dạ dày làm việc thư thả nhẹ nhàng, đỡ đau và tiền chợ vì nó giảm được một nửa. Dạ dầy (bao tử) thật là giỏi làm việc không bao giờ kêu ca. Nó không kêu nhưng nó làm quá thì nó ốm, nó rách, nó chết. Vậy mình giữ gìn cho dạ dày đó là mình cho mình sống lâu đấy. Đến lớn tuổi thì mình nên ăn ít bữa và cho xa nhau cho dạ dày nó nghỉ. Bữa sớm, gọi là cháo, hay nước chè loãng cũng đủ. Ngoài hai bữa cơm ăn cho đúng giờ, thì đừng có quà cáp gì nữa. Chưa tiêu hết một nửa bánh buổi sớm đã phải làm buổi trưa, quá trưa lại quà, quà chưa trôi lại cơm tối, rồi đi xem chớp bóng về lại ăn cơm nữa, thì dạ dày bằng sắt cũng phải chết. Ăn như thế trách nào mà chẳng kêu không được ngon miệng. Không được ngon miệng thì có một cách thần hiệu chữa được, là làm cho mệt, là thư thả sẽ ăn. Như thế thì mắm Đại Phong của Trạng Quỳnh cũng ngon đáo để. Nói tóm lại: ăn đúng giờ, ít bữa(nhất thực như nhà chùa thì quá lắm), đồ ăn đơn sơ không gia vị, ít thịt, đủ đậu nhiều rau, thêm hoa quả, đó là phép trường sinh tốt hơn cả.

Trong phòng khách nhiều nhà bày cái tủ chè, trên có bộ đỉnh, giữa có cái sập chân quỳ, ngoài là bộ sa lông kiểu mới, trên tường treo lô nhô những đĩa, trên vài cái buýt phê, với cái ống nhổ to tướng. Cái giường đã chướng nhưng vẫn chưa chướng bằng một cái quái vật đối diện với nó; đó là một chiếc xe cao su nhà không biết ở đâu lăn vào đó, dơ cái càng lên như dọa nạt cả nhà. Khổ quá, nào lau, nào đánh, nào bắc cầu cho nó vào, nào thụt hơi vào cho nó, nào một người phải để riêng phục dịch nó, để nó làm gì, để nó làm cho đôi cẳng mình vô dụng, để nó bắt người đồng loại mình làm ngựa, để thêm một hạng người ở thượng lưu, vừa kéo vừa lí láu chuyện với chủ, hay vừa gắt gỏng với con chủ, những cậu bé hậu bổ nghề cùm chân. Để cho cái xe nó đi về với ông tổ của nó, hay để cho những người tàn tật, bệnh lão, thì có phải nước thêm được hai tay làm việc, mình thêm được hai chân cứng cáp, con mình đi học khỏe được không. Lắm lúc thấy cậu bé rê ra đến cửa, rê lên cái xe, rê vào trường rồi lại rê lên xe về nhà, trong khi các anh xe quẩng mỡ thi nhau, hay mảng chuyện mà phải sợ. Mà các cậu bé có thích thế đâu. Lắm cậu quẳng cặp sách cho xe rồi ù té chạy thỏa thích, gần đến nhà mới lại trèo lên cho khỏi phải mắng. Đi là môn thể thao rất dễ và rất bổ ích. Ngày nào không đi được mười hai cây số đó tức là ngày không đủ sống đó.

Cái máy tài tình nhất phương tây là cái xe đạp. Thật là tiện vô cùng. Nhưng cũng đừng dùng nó quá mà quên dùng chân đi. Đi xa hãy dùng nó, mà dùng nó thì đừng cúi gầm xuống như những nhà vô địch mà bóp ngực lại. Họ lao về xe đạp vô số.

Nhiều người kiếm được số tiền vừa vừa, mang những gánh nặng khá mà sắm đến bộ áo bằng lương hai tháng của mình, đóng đôi giầy bằng lương nửa tháng. Anh hùng thay những người đi làm được những việc như vậy. Chịu ăn thiếu thốn bao nhiêu ngày, bệnh bỏ không chữa bao nhiêu lần, vợ rách con nheo nhếch mà vẫn giữ được cái danh giá của chàng công tử sang, cái anh hùng cũng ghê thật. Song nghĩ kỹ thì chẳng qua là trò giả dối, đau đớn. Mình kiếm được ít tiền, nếu sợ người ta biết là ít thì tội gì mà làm. Trang hoàng kẻo sợ người ta chê thì ra đi làm khó nhọc, vợ con túng thiếu, đi để ăn mặc cho người ta vừa mắt thôi ư? Tưởng rằng mặc đẹp thì người ta trọng, thế ra tự hạ, cho mình ngoài quần áo, giày mũ không còn có cái gì đáng trọng hơn ư?

Tiền mặc sang, tiền tiêu khiển ở trà thất ở vũ đài, ở ảnh viện nếu dùng thêm cho hạnh phúc nhà mình, dễ dàng công việc mình, mua sách đọc.

CỜ BẠC

Đánh bạc.

Bao nhiêu người chết, không có thì sống vơ, sống vất, không có hồn trong năm ngày rưỡi. Rồi xong bữa cơm trưa thứ bảy, cắp áo ra đi. Rồi ngồi vào đám bạc, bỗng có kinh, có quyền đối lũy cùng ba bốn người, đánh những trận sát phạt, ghê gớm, sống một cách lắm khi "oanh liệt”.

Bao nhiêu người nói rằng chiều bạn, vui chơi mà thật ra sống bằng đồng tiền hồ.

Ấy là không kể những sòng ẩn nấp ở các chỗ xó xỉnh, những sòng công khai ở miền biên thùy, hay ở thành thị như cá ngựa, hay ở những chỗ khác nữa.

Đi chơi, để góp tiền hồ cho người ta ăn, nếu biết rằng đọc sách, óc được mở, tập võ người được mạnh, đã không đến nỗi thế.

Người ăn tiền hồ của người ta, dù ở vào hạng phú quý bậc nào, cũng phải đau lòng khi thấy mình bị liệt vào hạng "chứa gá". Đã chứa gá, phải chiều khách, cái gì mà chẳng phải nhịn, trò gì mà không làm.

Người đánh bạc có khi vì muốn ngồi với ông nọ bà kia. Nhưng đã là con bạc thì còn danh giá gì.

Đánh bạc, giầu cũng có khi vì chơi, sau xót vì thua, vui vì được, thế là bị đồng tiền sai rồi.

Người gá bạc, các cậu con, cô em, được mấy hào chia bài, ăn chung với đầy tớ, cũng sa ngã vào vòng ăn những của dễ kiếm, ăn quen mồm rồi, lúc túng đâm ra ăn cắp, khi lớn làm gì cũng không thấy dễ dàng như thế nữa, thì lại nối nghiệp nhà. Những chủ gá (dù là gá chơi) nếu nhìn xa thì còn gan nào gá nữa.

Ngồi đám bạc coi đồng tiền nhẹ nhàng thành thói quen đi, ra ngoài cũng rộng tiêu, không thể nhịn tiêu được nữa.

Mất tiền còn hơn mất lương tâm. Muốn được phải lừa người. Đã lừa còn nói gì lương tâm.

Cứ bảo đánh tổ tôm là sang trọng, là chơi phong lưu. Vậy đánh tổ tôm mà thua thì có ai vui không? Được có ai nói thật không?

Anh em bè bạn ngồi vào đám bạc, có còn tin nhau nữa không? Cha con vợ chồng quanh một cái bát có còn yêu, còn kính nhau không?

Lấy lợi mà nói, thì có một cách thí nghiệm. Mỗi người bỏ một số tiền bằng nhau. Đánh xong mỗi ván là bỏ tiền hồ cho đúng lệ. Canh bạc tàn, có ai còn tiền không?

Nếu có thể nói được một câu với những kẻ làm cha, làm mẹ thì nói thế này: Ông bà có thể để cho các cô, các cậu ấy trong lòng kính ông bà không? Ông bà có muốn cho những người ấy bắt chước ông bà không? Ông bà có sợ những nỗi đau thương trong lúc cảnh già không?

Người ta cứ bảo: An Nam đẻ ra là đã có cái "mê" đánh bạc rồi. Cái ấy chưa chắc. Chỉ có người An Nam hiện nay trong đời thấy nhiều chỗ trống trải. Vẫn biết là tại mình. Mình có tội đã. Vì nhiều chỗ trống, nên đời thấy nhạt nhẽo. Làm người ai cũng có một kho quý báu là kho "muốn thi thố". Đã không có chí, thời thi thố vào chỗ đánh chác, đánh... bạc.

Bắt đầu vì buồn chán.

Bước thứ hai vì lợi nói sai.

Bước nữa, cái tâm chết.

Thế mà bao nhiêu cái hay, bao nhiêu cái đẹp có thể đầy được cái chỗ trống ở trong tâm.

Ai bảo người đánh bạc là không có can đảm? Những người có máu mê cờ bạc là có can đảm đó. Những người ấy dám đem mồ hôi, nước mắt, giọt máu, hạnh phúc của gia đình, tương lai của thân thế, liều một tiếng. Úp một cái, mở một cái, sống chết ở đó.

Những người ấy dám.

"Dám" như thế người nhát không thể làm được.

Nước mất, chồng chết, chị em thân gái, bà Trưng "dám" khởi binh để treo tấm gương cho muôn thuở. Trong có quân gian ngoài có giặc dữ, Ngô Vương Quyền dù vợ nắm lại, mà cắt áo ra đi "dám" đánh một trận trên sông Bạch, bắt Hoằng Thao, phá tan quân Nam Hán. Thế như bể tràn, quân Mông Cổ sang, Đem một nước bằng bàn tay ếch với mấy đám quân cha con, Hưng Đạo Vương "dám chống lại" mà phục được quân nhà Nguyên là quân đến lúc bấy giờ vẫn chưa biết cái thua là gì cả.

Tuy việc có khác nhau, nhưng cũng là một cái "dám". Một bọn người tự cho mình rằng không còn cái gì đáng giữ, đem cái "dám làm" của mình mà dùng vào cuộc đỏ đen, thế mà thôi.

Đáng thương cho cái chí đã cùn, nhưng khí thì vẫn có. Chí ấy mài rũa, quyết rằng làm được, có thể đảm đang được những công việc lớn.

Những người ấy, muốn không mai một đi, chỉ phải tìm được việc, rồi lập chí mà làm.

Chao ôi: Biết bao nhiêu việc phải làm. Dùng hết thời giờ còn lo chưa đủ, sao lại "giết" thời giờ, giết luôn chí khí, giết cả đời mình mà tự an ủi cái thân trong một cuộc chơi dối mình như vậy.

TRAI GÁI

Nói hẳn tên nó ra, nó là cái thú của thanh niên: chơi gái.

Chơi gái! Hai chữ đó đựng bao nhiêu ý khinh nhờn đối với đàn bà, bao nhiêu nông nỗi lụn bại của đàn ông. Phải biết và hiểu rõ ràng rằng chính đàn ông đi chơi gái là bị sa ngã đó.

Người đàn ông muốn đi lại với đàn bà ở ngoài với vòng cưới gả, thì đi lại với người con gái, người đàn bà có chồng hay góa chồng, với những người bán dâm.

Một người con gái chưa biết rõ thế nào là tình duyên, là tình nghiệt, mình đưa cho người ta vào con đường ấy, thế là đẩy người ta vào một cái giếng mà không có thang nào có thể lên được nữa.

Người ta đã một hai nhầm nhỡ rồi, có người cứ ngỡ rằng đi lại với người ta, không phải hối hận gì nữa, đó cũng là nhầm, vì có khác gì người ta đã ngã xuống giếng sâu mà ta còn đổ cho thêm một ít đất nữa.

Người con gái ngây thơ, đem những tiếng bất chính mà "hiếp" tai người ta, vẩn đục tâm hồn người ta, đó cũng là một tội nặng.

Miệng đời vẫn nói: "Việc vỡ lở thì lấy là cùng chứ gì". - Thế là đủ ư? Ai là người phải lừa trong cái mưu mẹo này, phải không chính là mình đó. Mình chỉ mong thỏa cái vật dục thì có chọn người đâu. Có ghê gớm không? Suốt một đời phải ở với một người không thể hợp được: ngục chung thân ấy để đền bù cái tù tội lỗi vì ham muốn một chốc lát. Mà người bạn tù chung thân ấy nào tội có nặng như mình đâu. Gớm ghê không, cả đời có cảm tưởng nặng nề là làm chồng một người đàn bà thất tiết, dù thất tiết với mình. Như thế còn kính nhau làm sao được, còn tin nhau làm sao được. Mà không kính nhau, không tin nhau thì đời nào bền vững, hạnh phúc sao có.

Nếu cho rằng lấy người đã hư với mình là đền bù được, thế thì đối với người đàn bà đã có chồng đền bù thế nào. Hạnh phúc một đời người ta, hạnh phúc của hai người, sao mình dám phá hoại, sao mình nỡ phá hoại. Người ta lầm, mình làm cho người ta tỉnh mà thôi, dù tưởng rằng thiệt thòi, nhưng chính người ta sẽ được nhờ mình suốt đời đó.

Bên hang hố tình dục, đứng vững được, phải có sức của bậc "dũng".

Mấy tiếng lầu xanh hay hồng gắng gượng che đậy cho bao nhiêu nỗi đau xót. Con người sa vào những chỗ đó, chín mươi chín phần trăm là vì đói thôi... Người ta vì đói, vì khổ mã phải................đến nơi ấy... Mình còn phạm lỗi làm rẻ cái giá trị của một người, một người như mình. Phải biết rằng sa ngã là bị hại, lòng nào mình thấy người ngã xuống sông mà còn dìm thêm đi nữa.

Những người hữu tâm còn phải gắng gỏi, chung sức mà gột rửa cho văn minh cái vết nhơ ấy. Chớ lại theo vào ư? Đò thủng ta còn bám vào, bẩn phẩm cách ta, phá cái lạc thú của trời đất cho ta vốn vì bụng hiếu sinh.

Thấy người đàn bà ta hãy nhớ đến mẹ ta.

Thấy người đàn bà ta hãy nhớ đến công cù lao của mẹ ta, ta tưởng đến chị ta, em ta rồi ta cố giữ lấy trong sạch, đợi cái ngày ta có đôi bạn.

Tự nhiên, thật thế, tuổi đang lớn, khí huyết đầy đủ, ai là chẳng nghĩ đến chuyện tình. Rồi mê mải vì tình, say đắm với tình, cho đến khóc vì tình, chết vì tình.

Cái tuổi mười tám hai mươi, tươi đẹp nhất trong đời người, hiểu được tình thì biết được ái tình; mê vì tình thì chỉ ngả theo dâm tình thôi. Giọt nước mắt khóc vì người tình có đâu bằng giọt nước mắt giỏ trên một trang thanh sử. Chết vì tình có đâu bằng sống với một mục đích cao xa, theo đuổi mãi mãi.

Cái tuổi đẹp nhất trong đời, cái tuổi quý nhất trong đời, mà ta dại dột thì một khắc có thể làm ra một khắc ác nghiệt, kết quả một cách ác nghiệt cái tương lai mình, chôn hy vọng mình, theo đuổi mà làm hại mãi nòi giống mình cho đến ngày tuyệt diệt.

Vì, anh muốn biết không, cái kết quả ghê gớm của cái lầm một lúc.

Các bệnh hoa liễu nó theo ngay bệnh Tề Tuyên.

Riêng một bệnh tim la giết chết một số người ngang với bệnh lao, làm hại một số con cháu to hơn bệnh lao nhiều. Ở nước Pháp, người ta biết vệ sinh hơn mình mà mỗi năm tim la giết chết đến bốn vạn mạng, gây ra sáu vạn nạn tiêu sản, cộng là mười vạn mạng tất cả.

Nhiều thanh niên coi thường bệnh lậu, dám bảo rằng làm trai phải thế. Ấy vì bệnh ấy mà đẻ con mù, vợ bị mổ, mình tuyệt tự đấy.

Bệnh tim la có cái ác là mắc phải nhiều khi không biết, biết mà chữa rồi hay uống thuốc láo cũng hình như khỏi. Thế rồi mười hay hai mươi năm sau, bất thỉnh lình tẹt mũi, khoèo chân, phát điên, chết bất thình lình. Trong lúc mình tưởng mình vô bệnh thì không biết tại sao mà hữu sinh vô dưỡng, vì một trăm trẻ sơ sinh chết, thì 75 đứa vì nọc tim la, tim la truyền. Còn những đứa sống sót thì sống khổ, sống sở, thông minh rồi bất thình lình hóa ngu ngốc, hay ốm yếu, lắm bệnh, chết non.

Một người mắc bệnh là một nhà mắc. Một nhà bị nạn tiêu diệt có thể đến được. Một nước yếu đi vì cỡ ấy, vì ít người đẻ, vì lắm người ốm phải chữa ở nhà thương, vì lắm người rồ dại phải nhốt ở nhà điên, vì nhiều người không đủ sức hoạt động.

Ghê chưa những tai hại của một lúc nhầm.

Mà nhịn không khó gì. Không những nhịn không hại lại còn có ích cho trí khôn, cho sức khỏe. Đừng đọc sách nhảm, đừng nghe âm nhạc ủy mị, đừng nằm đệm êm, đừng ăn quá, đừng dùng nhiều đồ gia vị, tránh những bạn hư hỏng, sợ những lúc nhàn hạ quá.

Thuốc: Làm cho nhọc xác .

Giữ cho tâm hồn cao thượng.

Đạo lý.

THUỐC PHIỆN

Bảo rằng vì cái thơm cái ngon của nó mà người ta yêu thuốc phiện thì thật là không đúng. Đích thực là vì rởm mà mắc vào cái cạm giết người. Trước còn ăn chơi cho nó lịch sự, nó ra người lãng mạn, nó ra vẻ văn nhân, một hạng văn nhân tìm thơ trong những chỗ tối tăm. Thật chỉ vì tội rởm.

Trong một năm đầu thuốc phiện nịnh người cho những cơn chuếnh choáng mà bọn thích làm ra chuếnh choáng coi là những phút thần tiên, những cơn điên rồ nảy ra những thần tứ. Thế rồi những nhà viết văn ốm được đắt những khách thích văn ốm, tưởng rằng văn chương là thế, lại càng hút thêm.

Cho đến lúc mắc nghiện rồi thì chỉ thấy đói hút thôi, không còn chếnh choáng nữa.

Cái hại thuốc phiện này ở nước ta đã to lắm. Trong những làng đầu sông ngọn nguồn, buôn xuôi bán ngược, có lắm chỗ có đến 90 phần trăm mắc nghiện. Mỉa mai chưa, khi các bà bảo: các ông nghiện để giữ nhà. Nhiều miền hễ có việc ở nhà nào là thằng mõ phải dùng quang gánh để chở bàn đèn đến nhà ấy.

Ở tỉnh thành, học trò đi trọ cùng những anh tập viết văn là những mồi rất ngon của tiệm hút.

Vào những nhà bào chế mua một ly thuốc phiện cũng phải đơn thầy thuốc. Xem thế thì phải ngăn ngừa cái độc ấy đến thế nào. Cớ sao lại tự ý dùng thuốc độc mà mỗi ngày tự tử một ít, cho đến khi hết tiền, hết đất, làm khổ vợ con cùng cực rồi chết.

Hại cho xác thịt, hại cho nòi giống, còn đau đớn hơn nữa, thuốc phiện là thuốc giết chí khí.

Cái nỗi nước Tàu yếu ốm trong bao lâu, một phần lớn là bị người ta rủ hút thuốc phiện.

Trương Quang Ngọc bán vua cũng vì hộp thuốc phiện.

Rượu đối với chúng ta chưa đến nỗi nào. Nhưng cũng coi chừng đấy. Trong lý lịch của rượu đã ghi sự tiêu diệt của mấy nòi giống rồi, "Ép nhau chén rượu, đó là thói quen làm của kẻ tiểu nhân".

Ngoài bệnh tim la lại đáng sợ nữa là bệnh lao. Tám mươi phần trăm người chết bệnh lao là tay nghiện rượu hay là dòng dõi các ông nghiện rượu.

Những người ăn uống thiếu thốn, ở nhà bẩn thỉu, chật hẹp là đáng sợ bệnh ấy.

Những sinh viên, không tập cho khoẻ sức mà học quá là chết vì bệnh ấy.

Vậy chống với bệnh lao không gì bằng làm cho mình khỏe.

Các nhà lực sĩ hay phường kèn, không có tập luyện thể dục trước lại chỉ dùng sức, dùng tài quá hay luyện quá, nên sợ bệnh ấy. Làm thể thao mà thiên về tranh đấu, ngày thường ít tập, đến lúc gần đấu và trong khi đấu dùng sức nhiều quá, sau khi thi đấu lại khao hào quá thì khó mà tránh được lao.

Mắc bệnh lao thực ra cũng dễ khỏi, nếu sớm liệu: theo vệ sinh, ăn đủ và ở nhà quê. Mắc rồi mà còn cố thì không sao cứu được.

"Mình mẩy tóc da, là của cha mẹ để lại cho, chớ có để cho hủy thương". Chớ hủy thương không phải là chớ cắt móng tay, chớ cạo đầu. Đó là giữ mình cho cẩn, chớ để què gẫy tàn tật, chớ để cho mang bệnh hoạn.