VỢ CHÀNG TRƯƠNG

Cô gái tên là Thiết, lấy chồng là Trương Sinh người cùng làng. Vợ chồng lấy nhau chưa được bao lâu thì phải lúc nhà vua bắt lính. Trương Sinh đi lính lên mạn ngược. Chẳng thời hạn nào, không biết bao nhiêu năm, cũng không rõ bao giờ được về.

Thùng thùng trống đánh ngũ liên

Bước chân xuống thuyền nước mắt như mưa

Nàng Thiết đương có thai. Lúc chia tay, Trương Sinh nói:

– Mình ở nhà nuôi mẹ. Đẻ con trai thì đặt tên là thằng Đản.

Rồi Trương Sinh ra đi.

Nàng Thiết ở nhà cố gắng mọi điều như lời chồng dặn. Nhà làm ruộng lại dệt vải bán chợ. Nhưng rồi mẹ già đến cõi, chẳng bao lâu thì mất.

Nàng Thiết sinh con trai, đặt tên là Đản. Thằng bé ngộ nghĩnh, hay ăn chóng lớn. Nàng Thiết ra sức trông con, lại vùi đầu vào con thoi, cày cuốc và cái khung cửi. Làng xóm đều khen là đảm lược.

Từ khi Trương Sinh đi, chẳng có tin tức về. Ngày ngày mòn mỏi trông chờ. Buổi tối, cơm nước xong, nàng Thiết châm đèn. Có hôm dọn dẹp nhà cửa, có hôm khâu vá, có hôm quay tơ, đôi khi hai mẹ con đùa giỡn bên ánh đèn.

Con khóc, nàng Thiết chỉ vào bóng nàng in trên vách, nói:

– Nín đi, nín đi. Kìa bố về. Đấy! Đấy!

Đứa trẻ nhìn cái bóng rồi im bặt, tan cơn hờn.

Có tối, Đan nhìn bóng mẹ trên vách, reo lên:

– Bố về. Đấy! Đấy!

Như thể thành thói quen mỗi tối Đản lại đòi trông thấy bố về rồi mới chịu ngủ. Đêm hôm, cái bóng trên vách làm mẹ khuây khỏa, như người thân thích với hai mẹ con.

Mấy năm qua, Trương Sinh đã hết hạn lính, được trở về.

Chàng buồn vì mẹ già đã khuất núi. Nhưng lại mừng được đứa con trai kháu khỉnh. Bố đi từ khi mẹ chưa sinh Đản, cho nên chẳng mỗi chốc mà Đản đã có thể quen ngay bố được. Hôm ấy, mẹ bận đi cấy. Mẹ Đản dặn Đản ở nhà đi thăm mộ bà với bố. Nhưng mẹ ra ngoài ruộng rồi, bố dỗ mãi Đản vẫn phụng phịu không chịu đi với bố. Đản khóc:

Bố bảo:

– Con đừng khóc, bố yêu. Mai ngày phiên, bố đi chợ mua quà bánh đa về cho con.

Đản mếu máo nói:

– Không… không phải bố Đản… Bố Đản khác kia…

Trương Sinh nghe con nói mà choáng người. Trương Sinh lại hỏi:

– Thế bố Đản thế nào?

– Bố Đản đến tối mới về.

Câu nói tự nhiên của đứa trẻ làm cho Trương Sinh nghẹn ngào lên đến cổ, nghiến răng:

– Trời ơi! Trời ơi!

Thằng bé sợ quá chạy vào xó cửa. Trương Sinh thì nằm dài ngay ra mặt đất đầu nhà.

Xế trưa, nàng Thiết ở ngoài đồng về, rửa chân dưới cầu ao rồi lên nhà.

Trương Sinh ngồi bật dậy, chỉ vào mặt, quát:

– Mày là đứa ăn ở hai lòng. Mẹ chết, chồng đi vắng, tối tối mày rước trai về nhà.

Nàng Thiết một mực cãi:

– Tôi chẳng bao giờ hư thân mất nết như chàng nói. Xin đừng ngờ oan.

Nàng Thiết van lạy phân trần bao nhiêu thì cơn giận, cơn đau của Trương Sinh càng sôi lên. Trương Sinh vớ lấy cái đòn gánh đánh vợ. Nàng Thiết uất ức quá, không khóc được nữa, cứ đứng chịu đòn như cây trời trồng. Trương Sinh tức đứa ra gan, lại đánh.

Các nhà hàng xóm thấy vợ chồng đánh nhau, kéo tới can. Người chồng càng nổi lôi đình. Lại đồ là vợ khéo bẻo lẻo mồm mép, được lòng mọi người, người ta giấu tội cho. Ai khuyên ngăn thế nào cũng không nghe. Đã thế, trước còn chửi bóng gió rồi chửi thẳng những đứa bênh con đĩ. Mọi người tức giận, bỏ về cả.

Trương Sinh ném con dao chọc tiết lợn ra đầu hè. Rồi nói: “Tao nói cho mà biết, phen này mày chỉ còn cái chết thôi.”

Trương Sinh chạy đi mua rượu. Nàng Thiết ôm con ngồi khóc, bấy giờ nàng Thiết mới khóc, khóc thảm thiết.

Trương Sinh tu hết be rượu, đứng phắt dậy, cầm con dao lảo đảo ra. Đi được mấy bước, chới với ngã gục.

Nàng Thiết buông thằng con xuống rồi cứ đầu tóc rũ rượi thế, chạy ra sông Hoàng.

Đến lúc Trương Sinh ngồi dậy, không thấy vợ đâu. Nghe tiếng chân chạy, tiếng kêu lao xao ngoài ngõ. Có người trẫm mình, làng nước ơi! Cái nhà mẹ Thiết đâm đầu xuống sông rồi, làng nước ơi!

Trương Sinh hoảng hốt chạy ra. Chỉ thấy nước sông Hoàng chảy cuồn cuộn.

Tối đến, thằng Đản khóc gọi mẹ. Trương Sinh thắp đèn lên, ngồi dỗ con. Trông thấy bóng bố trên vách, Đản cười to:

– Bố Đản về kia kìa! Bố Đản về kìa! Đấy, đấy! Đi ngủ đi!

Trương Sinh hớt hải:

– Đâu, đâu con?

Đản chỉ vào cái bóng chập chờn trên vách, lại reo cười:

– Đấy! Đấy!

Trương Sinh ôm con, Trương Sinh ngất đi. Ôi thôi, còn làm thế nào được nữa!

Ngày ngày, bố cõng con ra bờ sông, đứng ngóng theo dòng nước sông Hoàng chảy.

Suốt đời, Trương Sinh đã ở vậy nuôi con.

Người làng dựng một cái miếu thờ nàng Thiết ở bờ sông. Không biết có ý mỉa mai, hay là nhắc nhở thế nào, ai qua lại cũng quen gọi là miếu vợ chàng Trương.