Chương 11

Một ngày ở Sotherton với mọi thứ chưa hoàn hảo của nó đem lại cho các tiểu thư Bertram nhiều cảm giác thú vị hơn khi nhận những bức thư từ Antigua đến Mansfield ngay sau đó. Nghĩ đến Henry Crawford thú vị hơn đến cha họ; Nghĩ đến người cha sắp về Anh trong một giai đoạn nhất định như các bức thư buộc họ phải nghĩ, là một nghi lễ chẳng mấy thích thú.

Tháng Mười một là cái tháng ảm đạm đã ấn định cho ngày ngài trở về. Ngài Thomas viết thư rất kiên quyết, vì bị nhiều trải nghiệm và lo toan chi phối. Công việc của ngài gần xong, ngài dự định đi chuyến tàu thuỷ tháng Chín và hy vọng gặp lại gia đình yêu thương vào đầu tháng Mười một.

Maria đáng thương hơn Julia, vì cha cô sẽ mang đến cho cô người chồng, chuyến trở về của người cha rất quan tâm đến hạnh phúc của cô, sẽ họp nhất cô với người yêu, người cô đã chọn trao gửi hạnh phúc. Cô chỉ còn biết phủ màn sương lên viễn cảnh u ám đó, và hy vọng khi sương tan, cô sẽ nhìn thấy một thứ khác. Sẽ không phải là đầu tháng Mười một, có những chuyện chậm trễ thông thường, tàu hỏng hoặc một cái gì đó, khiến mọi người nhắm mắt lại khi nhìn, hoặc những hiểu biết của họ trong lúc lập luận, và cảm thấy thoải mái. Chắc là vào giữa tháng Mười một; giữa tháng Mười một nghĩa là còn ba tháng nữa. Ba tháng gồm mười ba tuần. Sẽ rất nhiều thứ có thể xảy ra trong mười ba tuần đó.

Ngài Thomas sẽ bị xúc phạm sâu sắc nếu chỉ ngờ một nửa những cảm nghĩ của cô con gái rượu về chuyến trở về của ngài, và hầu như không tìm thấy chút an ủi nào khuấy động trong lòng cô con gái kia. Trong lúc cùng anh trai đến chơi trang viên Mansfield, cô Crawford đã nghe được tin vui, dù không quan tâm đến công việc làm ăn, nhưng vì phép lịch sự và phải xả mọi tình cảm bằng lời chúc mừng hòa nhã, cô lắng nghe với vẻ chăm chú tuy không thấy vừa ý lắm. Bà Norris đã kể lể từng chi tiết của các bức thư, và dừng chủ đề này. Nhưng sau khi uống trà, lúc cô Crawfor đứng bên cửa sổ mở rộng cùng Edmund và Fanny nhìn ra bóng chiều chạng vạng, trong khi các tiểu thư Bertram, cậu Rushworth và Henry Crawford bận so tài bên chiếc dương cầm, bà bỗng khơi lại chuyện đó bằng cách lượn một vòng tới chỗ cả nhóm và nói:

- Trông cậu Rushworth mới hạnh phúc làm sao! Cậu ấy đang nghĩ đến tháng Mười một.

Edmund cũng nhìn cậu Rushworth nhưng không nói gì.

- Cha cháu sắp về là một sự kiện rất đáng chú ý.

- Vâng, đúng thế, sau cuộc vắng nhà không những lâu mà còn nhiều nguy hiểm như thế.

- Nó cũng báo trước nhiều sự kiện thú vị: cuộc hôn nhân của em gái cháu, lễ thụ phong của cháu.

- Vâng.

- Đừng đối phó thế, - bà cười to và nói, - nó làm dì nhớ đến các anh hùng ngoại đạo cổ xưa, sau khi thực hiện những chiến công huy hoàng trên mảnh đất xa lạ, lại bị đem ra hiến tế thánh thần trong chuyến trở về an toàn.

- Ở đây không có chuyện hiến tế đâu ạ, - Edmund đáp với nụ cười nghiêm trang và liếc nhìn cây đàn dương cầm, - đây chỉ là việc riêng của em gái cháu thôi.

- Chao ôi! Phải, dì biết thế. Dì chỉ đùa thôi. Dì đã từng làm những việc mà bất cứ cô thiếu nữ nào cũng làm; và dì tin chắc là em cháu rất hạnh phúc. Lẽ tất nhiên là cháu không hiểu sự hy sinh khác của dì.

- Cháu bảo đảm với dì, lễ thụ phong của cháu cũng như cuộc hôn nhân của Maria hoàn toàn là tự nguyện.

- Thật may là khuynh hướng của cháu rất hòa hợp với ích lợi của cha cháu. Dì biết sắp tới là cuộc sống rất thánh thiện dành cho cháu.

- Cuộc sống mà dì thành kiến với cháu.

- Nhưng chắc chắn em không thành kiến với nó.

- Cảm ơn lời lẽ tốt đẹp của em, Fanny, nhưng anh càng tự khẳng định thêm việc này mà thôi. Ngược lại, phải biết có những điều dành sẵn cho anh, và chắc là thành kiến với anh. Anh không cho đó là sai trái. Chẳng có sự miễn cưỡng bẩm sinh nào phải vượt qua, anh thấy chẳng có lý do gì khiến một người thành mục sư tồi khi biết mình có năng lực đó từ đầu đời. Anh nằm trong những bàn tay tin cậy. Anh tin mình sẽ không ảnh hưởng xấu đến bản thân theo con đường sai lầm, và tin chắc cha anh quá ư tận tâm khi cho phép. Anh không ngờ vực gì bị thành kiến, nhưng anh nghĩ đấy là việc không chê vào đâu được.

Sau một lát im lặng, Fanny nói:

- Phần nào giống như con trai một đô đốc sung vào hải quân hoặc con trai một vị tướng đăng lính, chẳng ai thấy có gì chướng. Không ai ngạc nhiên vì họ thích công việc mà những người thân của họ thấy hợp với họ nhất, hoặc nghi ngờ họ ít thiết tha trong việc họ làm.

- Không, tiểu thư Price thân mến của tôi ơi, có nhiều lý do tốt đẹp đấy. Nghề hải quân hoặc quân đội có những lý do riêng của nó. Trong các nghề ấy có đủ hết: thiện ý, chất anh hùng, tính mạo hiểm, sự hối hả và hợp thời. Binh lính và thuỷ thủ luôn được hoan nghênh trong xã hội. Chẳng ai ngạc nhiên khi thanh niên là lính và thủy thủ.

- Nhưng dì cho rằng động cơ của một người thụ phong và chắc chắn được thăng cấp khá là đáng ngờ, phải không ạ? - Edmund nói. - Muốn là người đáng kể trong mắt dì thì phải làm được việc đó trong tình trạng bấp bênh nhất, ở bất cứ điều kiện nào.

- Gì kia? Nhận phong chức mà không có cách sinh nhai! Không, điều đó thật điên rồ, điên rồ hết mức!

-Vậy cháu xin hỏi dì, làm thế nào cho nhà thờ kín người, nếu một người nhận phong chức mà có sinh kế, hay là không ạ? Chắc chắn dì sẽ không biết nói sao. Nhưng từ những lý lẽ của dì, ắt là cháu phải nài xin một số mối lợi cho giáo sĩ. Giáo sĩ không hề bị chi phối vì những cảm xúc mà dì rất coi trọng như sự quyến rũ và tiền thưởng với binh lính và thủy thủ trong việc chọn nghề, vì tất cả những chất anh hùng, sự huyên náo và họp thời đều chống lại anh ta, anh ta càng đỡ bị nghi ngờ vì thiếu chân thành hoặc những ý định tốt đẹp khi chọn lựa nghề này.

- Ôi chao! Chắc chắn anh ta rất thành thật nếu thích một khoản thu nhập có sẵn hơn, vì những khó nhọc trong công việc dành cho mình, và ý định hay hớm nhất là chẳng làm gì suốt phần ngày còn lại ngoài việc ăn, uống và béo phị ra. Đây là một sự biếng nhác thực sự, công tử Bertram ạ. Biếng nhác và ưa thích an nhàn - một mong muốn của mọi hoài bão đáng ca ngợi, của thị hiếu dành cho đám bạn hau hoặc xu hướng nhận sự phiền toái để trở thành con người thích hợp là làm giáo sĩ. Một mục sư chẳng làm gì ngoài sự nhếch nhác và ích kỷ, đọc báo, xem thời tiết, và cãi nhau với vợ. Cha phó của anh ta sẽ làm tất tật mọi việc, còn công việc chính của vị mục sư chỉ là đi ăn nhậu.

- Chắc chắn là có những giáo sĩ như thế, nhưng chắc họ không phải là phổ biến như tiểu thư Crawford cho là tính cách chung của họ. Tôi ngờ rằng trong nhận thức này và (tôi có thể nói) trong sự chỉ trích vơ đũa cả nắm, cô không xét đoán từ bản thân mà từ những người có thành kiến, cô đã quen nghe ý kiến của họ. Sự quan sát của riêng cô không thể cho cô nhiều hiểu biết như thế về tầng lớp giáo sĩ. Có lẽ cô quen biết rất ít người mà cô lên án gay gắt như thế. Chắc cô nói ra những điều cô đã nghe bên bàn ăn của ông chú.

-Tôi nói những điều mà tôi thấy là quan điểm chung, và khi đã là quan điểm chung thì thường là đúng. Dù tôi không chứng kiến nhiều sinh hoạt ở nhà của giới tăng lữ, thì đã có quá nhiều người nhìn thấy và để lại thông tin đầy đủ.

- Ở nơi mà bất cứ người đàn ông có giáo dục nào, thuộc bất cứ giáo phái nào bị kết tội là bừa bãi, chắc hẳn là thiếu hụt thông tin hoặc, - (cười mỉm) -thiếu hụt cái khác. Có lẽ ông chú cô và các anh em sĩ quan cao cấp của ngài ít biết về các giáo sĩ ngoài những cha tuyên uý dù xấu hay tốt, họ đều cầu mong không tồn tại.

- Tội nghiệp William! Anh ấy đã tình cờ gặp một cha tuyên uý rất tử tế ở Antwerp[17], - Fanny kêu lên, dịu dàng, rất đúng lúc với xúc cảm của riêng cô chứ không phải cho câu chuyện.

- Tôi là người tiếp thu quan điểm của chú tôi rất ít, - cô Crawford nói, - vì tôi hầu như không tin, nhưng vì anh thúc ép tôi dữ quá, tôi phải nói rằng tôi không thiếu phương tiện quan sát các mục sư hiện tại là khách của anh rể tôi, tiến sĩ Grant. Dù tiến sĩ Grant là người ân cần và sốt sắng với tôi nhất, và dù ông ấy thực sự là một quý ông, tôi dám nói là một người có học thức và thông minh, thường rao giảng những bài thuyết pháp hay, là người rất đáng kính trọng, tôi vẫn thấy tuy là người lịch lãm song lười biếng và ích kỷ, một người ắt phải tham khảo khẩu vị khắp nơi, không hề động một ngón tay cho lợi ích của bất cứ ai, ngoài ra, nếu người bếp làm hỏng một món, ông ta sẽ gắt gỏng bà vợ tuyệt vời ngay lập tức. Thú thật, Henry và tôi ra ngoài dạo chơi tối nay, một phần vì sự thất vọng món ngỗng non, ông ấy cho là không được ngon lắm. Bà chị tội nghiệp của tôi buộc phải ở nhà và chịu đựng.

- Tôi thề là không lạ vì sự phản đối của cô. Đây là một khiếm khuyết về tính nết, càng tệ hơn vì một thói quen rất hỏng là dam mê lạc thú; tôi thấy chị cô phải chịu đựng chuyện đó, ắt đau đớn lắm vì những cảm nghĩ như cô vậy. Fanny, nó trái ngược với chúng ta. Chúng ta không thể bênh vực tiến sĩ Grant.

- Không, - Fanny đáp, - nhưng chúng ta không cần gạt nghề nghiệp của ông ấy vì mọi chuyện này, vì dù tiến sĩ Grant chọn nghề gì đi nữa, ông ấy sẽ đưa vào - không phải tính tốt vào công việc, và khi ông ta phải ở trong quân đội hoặc hải quân, có nhiều người dưới quyền hơn bây giờ, em nghĩ ông ta sẽ gây ra nhiều chuyện không hay hơn là một mục sư. Hơn nữa, em cho rằng không thể mong muốn bất cứ điều khác cho tiến sĩ Grant, ông ấy có cơ nguy hơn khi làm một nghề hoạt động hơn và trần tục hơn, ông ta sẽ có ít thời gian và bổn phận hơn và có thể trốn khỏi nhận thức về bản thân, ít ra cũng thường xuyên hiểu rằng không dễ bề thoát khỏi như hiện giờ. Một người thực tế như tiến sĩ Grant không thể có thói quen hàng tuần dạy dỗ người khác về nhiệm vụ của họ, không thể mỗi Chủ nhật đến nhà thờ hai lần rao giảng những bài thuyết giáo hay ho, theo kiểu rất đáng tin cậy như ông ta đang làm mà lại không sống tốt hơn. Ông ta phải suy nghĩ đến điều đó, và em chắc là tiến sĩ Grant sẽ cố gắng kiềm chế bản thân hơn nếu ông ấy làm bất cứ nghề gì khác, ngoài làm mục sư.

- Chắc chắn là chúng tôi không thể chứng minh ngược lại, nhưng cô Price, tôi chúc cô có một số phận tốt đẹp hơn làm vợ một người mà sự tử tế tùy thuộc vào những bài thuyết giáo hay ho của ông ta; vì tuy ông ấy có thể rao giảng rất dí dỏm vào mỗi Chủ nhật, song vẫn đủ xấu tính để cãi cọ vì món ngỗng non từ sáng thứ Hai đến tối thứ Bảy.

-Tôi nghĩ người đàn ông đó có thể thường xuyên cãi nhau với Fanny, nhưng chắc là ở ngoài tầm các bài thuyết giảng, - Edmund nói, trìu mến.

Fanny quay người xa hơn về phía cửa sổ, và cô Crawford có thời giờ để nói, vui vẻ:

- Tôi hình dung cô Price xứng đáng được ca ngợi nhiều hơn là nghe, - thì các tiểu thư Bertram nồng nhiệt mời cô tham gia bài hát ba bè, cô nhẹ lướt đến bên cây đàn, để Edmund nhìn theo ngây ngất vì ngưỡng mộ mọi nét hấp dẫn của cô, từ cung cách sốt sắng đến sự tinh anh và bước đi duyên dáng.

- Anh chắc ở đằng kia rất vui, - cậu nói ngay. - Cô ấy có tính không bao giờ khổ sở! Cô ấy đi mới duyên dáng làm sao, và rất sẵn lòng chiều ý người khác, nhập bọn với họ lúc được mời. Thật đáng tiếc là, - cậu nói thêm sau một ý nghĩ bất chợt, - cô ấy lại ở với những người như thế!

Fanny đồng ý và vui sướng thấy Edmund vẫn ở lại bên cửa sổ với mình, bất chấp niềm vui đáng mong đợi; Ngay sau đó, cái nhìn của cậu cũng như của cô hướng ra phong cảnh bên ngoài, nơi mọi vật nghiêm trang, êm dịu và đáng yêu, dường như sáng lên trong một đêm không mây, tương phản với những bóng cây tối sẫm.

Fanny nói lên cảm xúc:

- Ở đây hài hòa quá! - Cô nói, - Yên bình quá! Có lẽ hội họa và âm nhạc đều phải lùi lại đằng sau, chỉ có thơ mới có thể tả nổi. Nơi đây có thể làm dịu mọi nỗi lo âu, và nâng bổng trái tim vào cõi mê ly! Lúc nhìn ra ngoài vào một đêm như thế này, em cảm thấy dường như trên đời không hề có sự độc ác hoặc buồn phiền. Chắc chắn là cả hai thứ đó sẽ giảm đi nhiều nếu Tạo hóa chú tâm đến sự cao thượng nhiều hơn, và con người sẽ thoát tục hơn khi được thưởng ngoạn cảnh này.

- Anh thích nghe thấy sự nhiệt tình của em, Fanny ạ. Đêm nay rất đẹp, và họ thật đáng thương vì không được dạy dỗ để cảm nhận được như em, người ít được thưởng thức thiên nhiên, ít nhất trong giai đoạn đầu đời. Họ đã mất rất nhiều.

- Anh đã dạy em suy nghĩ và cảm nhận thiên nhiên, anh họ ạ.

- Anh quen một học giả rất giỏi giang. Trông kìa, sao Arcturus[18] sáng ngời.

- Vâng, cả chòm Đại hùng tinh. Ước gì được nhìn thấy sao Cassiopeia[19].

- Chúng ta phải ra bãi cỏ bên ngoài mà nhìn. Em có sợ không?

- Không một tí nào. Đây là khoảnh khắc tuyệt vời kể từ lúc chúng ta ngắm trăng sao.

- Ừ, và anh không biết còn có lúc nào nữa. - Bài hát ba bè bắt đầu. - Chúng ta sẽ ở lại cho đến khi hết, Fanny ạ, - Edmund nói và quay lưng lại cửa sổ. Và lúc bài hát tiếp tục ngân vang, cô xấu hổ thấy cậu tiến thẳng tới cây đàn;

Lúc bài hát ngừng, cậu đã ở sát cạnh các ca sĩ, năn nỉ đề nghị được nghe lại bài hát ba bè lần nữa.

Fanny thở dài, lẻ loi bên cửa sổ cho đến lúc bà Norris mắng cô, đe cô sẽ bị cảm lạnh.

[17] Antwerp: Cảng chính của nước Bỉ, nằm trên cửa sông Schelde, cách biển 88 km. - ND.

[18] Arcturus là ngôi sao sáng nhất trong chòm sao Bootes, và là ngôi sao sáng thứ tư trên bầu trời. - ND.

[19] Chòm sao ở bắc bán cầu. - ND.