Chương 16

Không phải nhờ sức mạnh của cô Crawford trò chuyện với Fanny khiến cô lãng quên mọi việc đã qua. Lúc xong việc buổi tối, Fanny đi nằm mà đầu óc vẫn bực bội, sửng sốt vì bị ông anh họ Tom tấn công dồn dập, công khai và dai dẳng như thế, tinh thần cô suy sụp vì ý nghĩ và lời trách mắng nghiệt ngã của bà bác. Bị gọi vào nghe thông báo theo kiểu đó, nghe chừng đây mới chỉ là báo trước một việc còn vô vàn xấu hơn, bị nghe bảo cô phải làm một việc không thể là biểu diễn, rồi phải chịu tiếng là bướng bỉnh và vô ơn bạc nghĩa, ép buộc cùng lời bóng gió đến thân phận phụ thuộc của cô, từng có lúc vô cùng khốn quẫn, khiến cô nhớ lại mỗi khi lủi thủi một mình, nhất là nghĩ đến ngày mai có thể lại tiếp tục chủ đề ấy. Cô Crawford chỉ che chở cô được một lần. Nhỡ cô ấy cũng vào hùa với họ, vừa ép vừa nài như Tom và Maria, còn Edmund lại tránh đi, thì cô biết làm sao đây? Chưa kịp trả lời câu hỏi, Fanny đã ngủ thiếp đi và sáng hôm sau lúc thức giấc, cô rất bối rối. Tầng áp mái màu trắng bé nhỏ vẫn làm phòng ngủ cho Fanny từ ngày đầu cô bước vào gia đình, càng không có khả năng gợi ra bất cứ câu trả lời nào. Ăn vận xong, cô phải nhờ đến một căn phòng khác rộng hơn, có thể đi lại trong đó và suy nghĩ; nơi đó trước kia dành cho cô gia sư. Nó được gọi là phòng học của họ, cho đến khi các tiểu thư Bertram không cho gọi thế nữa, và gần đây mới có người ở. Cô Lee từng sống ở đó, và họ học đọc, học viết, cười, nói, trò chuyện cũng ở đó, cho đến ba năm vừa qua, cô giáo rời bỏ họ. Căn phòng trở nên vô dụng, có thời hoàn toàn trống rỗng, trừ lúc Fanny đến thăm cây cối hoặc muốn lấy một trong các cuốn sách cô vẫn cất ở đó. Vì căn phòng bé tí bên trên của cô vừa thiếu không gian vừa thiếu tiện nghi, dần dần khi tiêu chuẩn về tiện nghi của nó tăng lên, cô đã thêm thắt một số đồ đạc của cô và ở đó lâu hơn. Chẳng có gì chống lại cô, thế là đương nhiên cô làm việc một mình trong đó, và hiện giờ mọi người đều thừa nhận nó là của cô. Nó được gọi là phòng phía Đông từ khi Maria Bertram tròn mười sáu tuổi, hiện giờ được coi là của Fanny cũng như tầng áp mái màu trắng quá nhỏ nên chẳng ai muốn dùng, các tiểu thư Bertram đã có đủ ưu thế trong phòng riêng của họ, và rất có ý thức về sự vượt trội của mình, nên cũng chấp nhận. Bà Norris quy định không bao giờ được sưởi ở đó vì lợi ích của Fanny, còn cô đành cam chịu sử dụng thứ chẳng ai muốn, dù nó là một trong những thứ để thỉnh thoảng cô bị nói là muốn gì được nấy, dường như ngụ ý đó là căn phòng đẹp nhất nhà vậy.

Hướng phòng thuận nên với một người luôn sẵn sàng chấp nhận hoàn cảnh như Fanny, dù không có lò sưởi, vẫn có thể ở được trong nhiều sáng đầu xuân hoặc cuối thu, lúc chỉ có chút nắng, cô hy vọng sẽ không bị đuổi ra khỏi nơi đó, kể cả khi mùa đông đến. Cô lên đó sau mọi việc khó chịu bên dưới và tìm thấy sự an ủi tức thì trong việc làm hoặc suy nghĩ. Cây cỏ và sách vở cô đã thu thập ngay từ lúc được dùng silinh đầu tiên, bàn viết của cô, những công việc từ thiện và thủ công của cô đều trong tầm với; hoặc những lúc khó ở, không thể làm gì ngoài suy nghĩ,chỉ cần nhìn thấy một đồ vật trong phòng này, cô lại có một hồi tưởng thú vị liên quan đến nó. Mọi vật đều là bạn bè hoặc đưa ý nghĩ của cô tới một người bạn; Dầu đôi khi cô phải chịu đựng khá nhiều, dẫu các lý do của cô hay bị hiểu lầm, tình cảm của cô thường không được đếm xỉa đến và sự hiểu biết của cô bị đánh giá thấp, dù cô đau đớn vì những hành động bạo ngược hoặc nhạo báng và hờ hững, song gần như mỗi thứ lại dẫn đến một điều an ủi, - bà bác Bertram nói đỡ cho cô hoặc cô Lee khích lệ, thường xuyên hơn và thân thiết hơn cả là Edmund, cậu luôn là người đồng hành và bạn cô, ủng hộ các lý do của cô, giảng giải ý nghĩa cho cô, dỗ cô đừng khóc, ban tặng cô sự trìu mến khiến cô rơi nước mắt vì sung sướng, - tất cả những thứ đó trộn lẫn với nhau, hòa hợp với nhau, nỗi ưu phiền nào cũng có niềm vui riêng của nó. Căn phòng là thứ thân thiết nhất của Fanny, cô sẽ không đổi đồ đạc trong phòng lấy thứ đẹp nhất trong nhà, dù nó đơn sơ và đã chịu đủ trò nghịch ngợm của bọn trẻ con, đồ trang trí đẹp nhất và tao nhã nhất là cái ghế để chân đã bạc màu, tác phẩm của Julia, quá xấu xí không dùng trong phòng khách được, ba cái kính ảnh đèn chiếu có từ cơn say mê đèn chiếu, dùng ba tấm kính thấp hơn của cửa sổ, là nơi Tintem Abbey trú quân trong một cái hang ở Italy, một cái hồ ngập ánh trăng ở Cumberland, một bộ sưu tập tiểu sử gia đình để trên bệ lò sưởi vì bị coi chẳng đáng để ở đâu, một bức phác thảo nhỏ vẽ con tàu do William gửi từ Địa Trung Hải về bốn năm trước, dưới cùng đề HMS[22] Anhverp, các chữ cái cao bằng cột buồm chính.

Lúc này Fanny xuống nơi ẩn náu đầy an ủi đó, thử xem nó có tác dụng đến tâm trạng bối rối và phân vân không, xem liệu nhìn vào tiểu sử của Edmund có thể cho cô một lời khuyên, hoặc ngửi mùi phong lữ thảo có thể làm tâm hồn cô thư thái. Nhưng điều cô sợ hơn cả là sự bền gan của cô bị mất. Cô bắt đầu do dự xem đâu là việc cô nên làm; và lúc đi loanh quanh trong phòng, nỗi ngờ vực của cô càng tăng lên. Liệu cô có đúng không, khi từ chối một việc được đề nghị nồng nhiệt như thế, mong muốn mãnh liệt như thế, nhỡ lại là việc cần thiết cho kế hoạch mà có vài người cô mắc nợ đã đặt cả trái tim và sự ân cần vào đó? Nỗi sợ phơi mặt ra có phải là ích kỷ và xấu tính không? Ý kiến của Edmund, dự định thuyết phục ngài Thomas phản đối tất cả việc này có đủ bào chữa cho việc cô khăng khăng từ chối, bất chấp những người khác? Liệu diễn xuất có kinh khủng đến thế với cô không, cô đâm nghi ngờ sự chính xác và thuần khiết của tính quá thận trọng của mình, cô nhìn quanh, lời khẳng định của các anh chị họ càng mạnh hơn vì cảnh tượng món quà này tiếp món quà kia cô đã nhận của họ. Cái bàn để giữa hai cửa sổ kín những hộp dụng cụ và vải vóc tặng cô vào nhiều dịp khác nhau, chủ yếu là của Tom. Cô càng hoang mang vì số nợ nần mà tất cả những món quà tử tế kia phô ra. Một tiếng gõ nhẹ vào cửa sổ kéo Fanny ra khỏi màn sương mù dò tìm ra cách thực hiện bổn phận, cô nhẹ nhàng trả lời “Mời vào” và một người xuất hiện, trước mặt người đó, mọi do dự của cô xẹp hẳn. Mắt cô sáng lên khi nhìn thấy Edmund.

- Anh nói chuyện với em vài phút được không, Fanny? - Cậu hỏi.

- Vâng, được chứ ạ.

- Anh muốn bàn với em. Anh muốn biết ý kiến của em.

- Ý kiến của em ư! - Fanny kêu lên, rúm người lại vì lời khen đó, làm cô hết sức cảm kích.

- Phải, lời khuyên và ý kiến của em. Anh đang không biết phải làm gì. Em thấy đấy, cái kế hoạch biểu diễn này ngày càng tệ. Họ đã chọn một vở gần như dở, và bây giờ, để hoàn thành công việc, phải đi cầu cứu một người chẳng ai trong chúng ta biết rõ. Đây là kết cục của mọi sự kín đáo và khuôn phép đã nói lúc đầu. Anh biết Charles Maddox cũng chẳng hại gì, nhưng sự thân mật quá đáng ắt phải nảy sinh vì sự có mặt của anh ta giữa đám chúng ta thật quá ư chướng tai gai mắt, còn hơn cả thân mật, mà là suồng sã. Anh không thể nhẫn nại mà nghĩ đến việc đó, với anh, dường như nó là một điều khó chịu với một việc nghiêm trọng như thế, và phải chặn lại, nếu có thể. Em có nghĩ thế không?

- Vâng, nhưng có thể làm được gì ạ? Anh trai của anh kiên quyết thế kia mà?

- Có một việc có thể làm được, Fanny. Anh phải nhận vai Anhalt. Anh hiểu rất rõ rằng không gì có thể làm Tom dịu lại.

Fanny không trả lời cậu.

- Anh không chỉ muốn thế, - Edmund nói tiếp. - Không người nào muốn bị đẩy vào một biểu hiện tiền hậu bất nhất như thế. Sau việc là người phản đối kế hoạch này ngay từ đầu, bây giờ lại đứng trước việc nhập bọn với họ, khi mà kế hoạch ban đầu của họ đã đi quá xa về mọi mặt, nhưng anh thấy không còn lựa chọn nào khác. Em có thấy thế không, hở Fanny?

- Không ạ, - Fanny nói từ tốn, - không phải ngay lập tức, nhưng...

- Nhưng cái gì? Anh thấy ý kiến của em không giống anh. Nghĩ kỹ một chút nhé. Có lẽ em chưa nhận thức về sự phiền lụy có thể xảy ra, về sự khó chịu chắc chắn xảy ra nhiều như anh, xuất phát từ sự có mặt của một thanh niên được mời theo kiểu này - trở thành người nhà giữa chúng ta, có quyền đến vào mọi giờ, bỗng nhiên có một địa vị chắc chắn và ắt phải gạt đi mọi giới hạn. Cứ nghĩ đến việc được phép đến mọi cuộc tập dượt ắt phải có. Tệ hại quá chừng! Fanny, em thử đặt mình vào vị trí cô Crawford xem. Phải đóng vai Amelia với một người hoàn toàn xa lạ. Cô ấy có quyền được thông cảm, và rõ ràng là cô ấy thấy thương mình rồi. Tối qua, anh đã nghe cô ấy nói chuyện với em, anh hiểu cô ấy không thích diễn với một người lạ, và chắc chắn cô ấy sẽ đóng vai đó với nhiều trông cậy khác nhau, có lẽ thiếu cân nhắc đề tài đủ để hiểu nó như thế nào, nó sẽ không phong phú, và phơi bày ra với cô thực sự tồi tệ. Cảm nghĩ của cô ấy đáng được trân trọng. Nó không gây cho em ấn tượng gì sao? Em đang do dự kìa.

- Em tiếc cho cô Crawford, nhưng em càng tiếc hơn khi thấy anh bị cuốn vào một việc mà anh đã kiên quyết chống lại, và anh biết bác trai em sẽ phản đối ra sao rồi. Nó sẽ là một thắng lợi cho những người khác!

- Họ sẽ không có nhiều lý do để hân hoan lắm đâu, khi họ thấy anh diễn dở thảm hại. Tuy nhiên, chiến thắng thì nhất định là có, còn anh bất chấp. Nếu anh là phương tiện kiềm chế sự quảng cáo ầm ỹ, giới hạn buổi diễn hoặc giảm bớt những ý nghĩ điên rồ của họ lại, là anh được đền đáp hào phóng. Như anh lúc này, chẳng có ảnh hưởng gì, chẳng thể làm được gì. Anh đã làm họ bực mình và họ không nghe lời anh nữa; Nhưng khi anh để họ khoái vì sự nhượng bộ này, anh sẽ không thiếu hy vọng thuyết phục họ thu gọn buổi diễn vào phạm vi nhỏ hơn, hiện giờ họ đang muốn khuếch trương. Đây sẽ là một yếu tố thành công. Mục tiêu của anh là hạn chế buổi diễn với bà Rushworth và nhà Grant. Như thế chẳng bõ lắm sao?

- Vâng, đấy là một ý kiến hay.

- Nhưng em vẫn chưa tán đồng. Em có thể đưa ra bất cứ phương cách nào để anh có dịp làm cho tốt tương tự không?

- Không ạ, em không thể nghĩ ra điều gì nữa.

- Vậy hãy ủng hộ anh, Fanny nhé. Không được thế, anh sẽ không thoải mái đâu.

- Kìa, anh.

- Nếu em chống lại anh, anh sẽ không tự tin nổi. Không thể để anh Tom làm theo kiểu này, phi ngựa khắp vùng mời bất cứ người nào có thể thuyết phục chịu diễn, dù người đó là ai, cứ nhìn diện mạo quý ngài ấy là đủ. Anh nghĩ em nên thông cảm với cô Crawford nhiều hơn.

- Chắc cô ấy sẽ vui lắm. Chắc cô ấy phải hết sức nhẹ nhõm, - Fanny nói, cố đầm ấm hơn.

- Cô ấy chưa bao giờ dễ thương hơn trong cư xử với em tối qua. Nó khẳng định thêm thiện chí của anh.

- Thực ra cô ấy đã rất ân cần, và em rất mừng là cô ấy đã dành cho...

Cô không nói hết câu khen ngợi hào phóng. Lương tri ngăn cô lại nửa chừng, nhưng Edmund đã hài lòng.

- Sau bữa điểm tâm, anh sẽ xuống ngay lập tức, - Edmund nói, - và anh chắc sẽ đem lại niềm vui cho họ. Còn bây giờ, Fanny thân mến, anh sẽ không làm phiền em nữa đâu. Em đang muốn đọc sách. Nhưng anh sẽ không thấy thoải mái khi chưa nói chuyện với em và đi đến quyết định. Dù ngủ hay thức, đầu anh vẫn đầy ắp vấn đề này suốt đêm. Nó là một tai họa, nhưng anh cố làm cho nó đỡ hết mức. Nếu Tom dậy rồi, anh sẽ đến gặp thẳng anh ấy và kết thúc việc này; Khi gặp nhau ở bữa điểm tâm, chúng ta sẽ cùng vui vì triển vọng diễn cùng một chàng ngốc như thế và nhất trí hoàn toàn. Trong lúc đó, anh đoán em kịp đi một chuyến đến Trung Hoa. Ngài Macartney[23] đến đâu rồi? (Cậu mở một tập trên bàn và cầm thêm mấy cuốn khác). Còn đây là Chuyện kể của Crabbe[24] và Kẻ lười biếng[25], làm em nhẹ nhõm ngay lập tức, nếu em chán các cuốn sách to tướng của em. Anh vô cùng khâm phục tài thu xếp của em, và lúc anh đi rồi, em hãy xua mọi chuyện vớ vẩn về biểu diễn ra khỏi đầu, ngồi thoải mái xuống bên bàn. Nhưng đừng ở lại đây kẻo nhiễm lạnh đấy.

Cậu ra đi, nhưng Fanny không đọc, cũng không thấy bình tĩnh lại. Cậu đã kể cho cô những tin tức khác thường nhất, không thể tin nhất và khó chịu nhất, khiến cô không sao suy nghĩ được gì nữa. Diễn kịch ư! Sau tất cả những điều phản đối, phản đối công khai như thế! Sau những lời cô đã nghe thấy cậu nói, nhìn vẻ mặt của cậu và biết cậu đang nghĩ gì. Có lẽ nào như thế sao? Edmund thật mâu thuẫn. Cậu không tự đánh lừa mình đấy chứ? Cậu không sai lầm chứ? Than ôi! Tất cả chỉ vì cô Crawford. Fanny đã nhìn thấy ảnh hưởng của cô ta trong từng lời nói, và rất đỗi đau khổ. Những nghi ngờ và lo lắng về tư cách của cô Crawford trước kia đã làm cô buồn, mọi thứ đó đã ngủ yên khi Fanny lắng nghe cậu, thì nay trở nên khá nghiêm trọng. Nỗi lo âu này sâu sắc hơn, nuốt chửng mọi thứ. Sự việc cứ tiến triển, và cô không biết nó kết thúc ra sao. Các anh chị họ có thể công kích, nhưng không thể đùa bỡn cô. Cô ở ngoài tầm của họ, và rốt cuộc nếu phải chịu thua cũng chẳng hề gì, đó là mọi nỗi khổ sở hiện giờ.

[23] Bá tước George Macartney (1737-1806) là tác giả cuốn Sơ đồ toà đại sứ ở Trung Hoa, xuất bản năm 1796. - ND.

[24] Chuyện kể của George Crabbe, xuất bản năm 1812. - ND.

[25] Loạt bài viết của Samuel Johnson trên các tạp chí, đang từ năm 1858 đến 1760. - ND.