Chương 18

Lúc này mọi việc đã vào guồng; nhà hát, nam nữ diễn viên, phục trang và mọi thứ khác, nhưng Fanny thấy dù không nảy sinh những trở ngại lớn như nhiều ngày trước, cả nhóm vẫn không có sự thích thú liên tục, và cô không được chứng kiến sự thống nhất và hài lòng lâu dài như cô đã thấy quá nhiều lúc khởi sự. Mọi người bắt đầu có những phật ý riêng. Edmund bực bội nhiều nhất. Mọi sự đều trái ý cậu. Tấm phông gửi từ thành phố mới bắt tay vào vẽ, tăng chi phí lên rất nhiều so với dự kiến ban đầu của họ. Anh trai cậu thay vì theo ý cậu là một buổi diễn riêng tư, cứ gặp gia đình nào trên đường cũng mời tuốt tuột. Bản thân Tom cũng bắt đầu cáu kỉnh vì phông làm chậm quá, và thấy khổ sở vì chờ đợi. Cậu đã học xong vai, nhằm nhận mọi vai vặt để kết hợp với vai Butler, và bắt đầu sốt ruột được diễn. Mỗi ngày trôi qua vô dụng càng làm tăng cảm giác tầm thường của các bạn diễn, và khiến cậu càng tiếc giá chọn vở khác.

Fanny luôn là một thính giả rất lịch sự, và thường là thính giả duy nhất, bị lôi vào vì những lời phàn nàn và mệt mỏi của phần lớn bọn họ. Cô biết rằng nói chung cậu Yates quá đỗi huênh hoang, Henry Crawford thất vọng vì cậu Yates, rằng Tom Bertram nói quá nhanh nên rất khó hiểu, rằng bà Grant làm hỏng mọi sự vì tiếng cười, rằng Edmund diễn kém, rằng thật bực mình khi phải làm bất cứ việc gì cùng cậu Rushworth, cậu ta chỉ muốn có người nhắc cho từng câu thoại. Cô cũng biết rằng cậu Rushworth thỉnh thoảng lại đưa một người nào đó đến nhắc vở cho cậu, cậu ta luôn phàn nàn trước cô và những người khác. Theo quan sát riêng, Fanny thấy cô chị họ Maria tránh né cậu Rushworth, và ngay từ cảnh đầu tiên giữa cô ta và cậu Crawford diễn tập quá thừa, rằng chẳng bao lâu cô đã có đủ mọi nỗi kinh hoàng vì những lời kêu ca của cậu ta. Ai cũng có vai diễn hoặc quá dài hoặc quá ngắn, không người nào chú tâm như cần phải thế, không ai nhớ phải vào từ bên nào sân khấu, họ chỉ phàn nàn mà không chịu quan sát bất kỳ hướng nào.

Fanny tin rằng cô cũng thích thú vô hại từ vở kịch, nhiều như bất cứ người nào trong bọn; Henry Crawford diễn tốt, và niềm vui của cô là lẻn vào bên trong nhà hát, chăm chú nhẩm lại màn đầu, bất chấp những cảm xúc kích động trong một số câu thoại dành cho Maria. Maria cũng được coi là diễn tốt, quá tốt, và sau một hoặc hai buổi tập đầu tiên, Fanny bắt đầu thành khán giả duy nhất của họ, lúc là người nhắc vở, lúc là người xem, và thường rất có ích. Theo đánh giá của Fanny, cậu Crawford là diễn viên cừ nhất, cậu ta tự tin hơn Edmund, biết suy xét hơn Tom, có tài và thị hiếu tốt hơn cậu Yates. Cô không thích Henry như thích một người đàn ông, nhưng phải thừa nhận cậu ta là diễn viên giỏi nhất, về điểm này không nhiều nhận xét khác cô. Thế mà cậu Yates kêu ầm ỹ là Henry vô vị, nhạt thếch, rồi cuối cùng ngày ấy cũng đến, khi cậu Rushworth quay sang cô, vẻ mặt ảm đạm và nói:

- Cô có nghĩ là chẳng có gì hay ho trong mọi chuyện này không? Dù có chết, tôi không thể thán phục cậu ta, và nói riêng giữa chúng ta thôi nhé, nhìn cái gã bé nhỏ, diện mạo tầm thường ấy huênh hoang là một nghệ sĩ tài ba, tôi thấy thật lố bịch.

Từ đó trở đi, thấy hy vọng của cậu Crawford tăng lên, sự ghen tuông cũ với Maria trở lại với cậu, và khá vất vả mới dẹp được, cũng là dịp cho cậu Rushworth hiểu được rằng bốn mươi hai câu thoại của cậu không phải là chuyện nhỏ. Cậu đã rất cố gắng để thoại khá hay, song chẳng ai mảy may nhận biết ngoài mẹ cậu. Thực ra, bà ta tiếc là vai của cậu không quan trọng mấy và trì hoãn đến trang viên Mansfield, cho đến khi trong các buổi tập, họ đủ hiểu được các cảnh của cậu, còn những người khác chẳng mong ước gì hơn khả năng nhớ lời của cậu, và ngay từ dòng đầu tiên, đã phải nhắc theo suốt phần còn lại. Fanny vốn là người từ tâm và giàu lòng trắc ẩn, biết cậu học lời vất vả biết chừng nào, nên sẵn lòng giúp cậu trong khả năng của mình, cố nhớ hộ cậu và học từng lời trong vai của cậu, nhưng không sốt sắng nhiều như cậu.

Chắc chắn cô có nhiều cảm nghĩ khó chịu, lo âu và e ngại, nhưng tất cả những thứ đó cùng nhiều việc khác đòi hỏi thời gian và sự chăm chút của cô, cô thấy mình vẫn còn xa mới bận bịu và có ích như họ, và không thể là người đồng hành trong những lo toan; chẳng ai yêu cầu gì cô lúc rảnh rỗi cũng như làm người bầu bạn. Sự rầu rĩ trong những hoạt động ban đầu của cô đã chứng tỏ là không có cơ sở. Thỉnh thoảng, cô có ích cho mọi người; có lẽ cô cũng thân ái như bất cứ người nào.

Vả chăng, còn nhiều thứ cần may vá người ta muốn cô giúp; bà Norris nghĩ tách cô khỏi những người khác cũng không hại gì, và rành rành trong kiểu nói của bà.

- Đi nào Fanny, - bà kêu to, - cháu rảnh rỗi quá nhỉ, đừng có lang thang từ phòng này sang phòng khác mà ngó nghiêng, thoải mái như thế nữa. Bác muốn cháu ở đây. Bác đang làm quần quật cho đến lúc đứng không vững, thiết kế áo choàng cho cậu Rushworth mà không được thêm mảnh satanh nào, giờ cháu hãy giúp bác, ghép chúng lại với nhau. Chỉ có ba đường may thôi mà, cháu có thể làm xong trong chớp mắt. Thật may cho bác nếu bác chẳng phải làm gì ngoài đóng vai điều hành. Bác có thể nói cháu là sướng nhất, nhưng nếu không người nào làm việc nhiều hơn cháu, chúng ta sẽ không đẩy công việc nhanh lên được.

Fanny lẳng lặng nhận việc, không hề cãi lại; Nhưng bà bác Bertram tốt bụng hơn đã nhận xét:

- Chẳng ai lấy làm lạ khi Fanny thích thú, dì nó ạ. Dì và tôi đã quen yêu mến diễn kịch, bây giờ tôi vẫn còn thích, khi nào tôi rảnh hơn một chút, tôi cũng định đến xem chúng tập. Vở gì vậy, Fanny, cháu chưa bao giờ kể cho ta nghe?

- Ôi chị ơi, xin đừng hỏi nó bây giờ; Fanny chẳng phải là người có thể nói chuyện và làm việc cùng một lúc được. Đó là vở Thề non hẹn biển.

- Cháu tin rằng tối mai sẽ diễn tập ba màn, - Fanny nói với bà bác Bertram, -và bác sẽ có dịp xem các diễn viên cùng một lúc.

- Tốt hơn hết chị hoãn lại cho đến lúc treo màn, - bà Norris xen vào, - độ một hoặc hai ngày nữa là treo màn, thiếu màn vở kịch sẽ rất ít cảm xúc. Em sẽ vô cùng sai lầm nếu chị không nhìn thấy tấm màn cuốn lên thành một tràng hoa lá tuyệt đẹp.

Phu nhân Bertram hình như sẵn sàng đợi. Fanny không thể chia sẻ sự bình tĩnh của bà bác, cô nghĩ đến ngày mai rất nhiều, vì nếu diễn tập cả ba màn, Edmund và cô Crawford sẽ đóng cùng nhau lần đầu tiên, màn thứ ba có cảnh hai người mà Fanny đặc biệt quan tâm, cô vừa mong mỏi vừa kinh hãi xem họ biểu diễn. Chủ đề của toàn bộ vở kịch là tình yêu, một cuộc hôn nhân vì tình do một quý ông thuật lại, rất ít lời tuyên bố về tình yêu của các vai nữ.

Fanny đã đọc và đọc lại cảnh này với bao đau đớn, nhiều cảm xúc băn khoăn và mong chờ xem họ diễn về nó như một tình huống quá ư thú vị. Cô không tin họ đã tập cảnh đó, dù là kín đáo.

Ngày hôm sau, kế hoạch cho buổi tối vẫn tiếp tục, sự nghĩ ngợi của Fanny vẫn không kém xáo động. Cô làm việc rất siêng năng dưới sự chỉ bảo của bà bác, nhưng sự cồn cào và lặng lẽ của cô che giấu tâm trạng rất lơ đãng và lo âu. Khoảng trưa, cô quyết bỏ việc đến căn phòng đằng Đông, chẳng muốn quan tâm đến gì nữa, và coi diễn tập màn đầu có cảnh Henry Crawford cầu hôn là vu vơ, ngay lập tức cô chỉ muốn có một mình, tránh tầm nhìn của cậu Rushworth. Lúc đi qua tiền sảnh, cô thoáng thấy hai phụ nữ từ nhà cha xứ tiến đến, khiến cô không càng muốn rút lui. Cô làm việc và suy ngẫm trong căn phòng đằng Đông suốt mười lăm phút, không bị quấy rầy thì có tiếng gõ nhẹ vào cánh cửa, sau đó là cô Crawford bước vào.

- Tôi đoán đúng không nào? Đây là căn phòng đằng Đông mà. Cô Price thân mến, xin cô tha lỗi, tôi đến tìm cô để nài xin cô giúp đây.

Fanny vô cùng ngạc nhiên, cô cố thể hiện thái độ lịch sự của chủ nhà và nhìn những chấn song sáng bóng của lò sưởi trống rỗng, áy náy.

- Cảm ơn cô, tôi ấm lắm, rất ấm. Cho phép tôi ở lại đây một lúc nhé, và làm ơn nghe hộ màn thứ ba của tôi. Tôi đã mang vở kịch ấy đến, nếu cô nhắc giùm, tôi sẽ rất biết ơn! Hôm nay tôi đến đây định tập cùng Edmund, chỉ hai chúng tôi thôi, nếu anh ấy không ngại. Nếu anh ấy ngại ngần, tôi sợ sẽ diễn không ăn ý với anh ấy, cho đến lúc tôi bạo hơn chút ít vì thực ra chỉ có một hoặc hai câu thoại thôi. Cô vui lòng chứ?

Fanny cam đoan vô cùng lịch thiệp, dù cô không thể nói ra bằng giọng thật bình tĩnh.

- Ý tôi là cô có tình cờ xem vai của tôi không? - Cô Crawford nói tiếp và mở cuốn sách. - Đây này. Ban đầu, tôi không nghĩ nhiều đến vai đó, xin hãy tin tôi. Cô nhìn câu thoại này, và đây, đây nữa. Làm thế nào tôi có thể nhìn vào mặt anh ta và nói những lời như thế? Cô có thể làm được không? Nhưng anh ấy là anh họ cô, nên sự việc sẽ khác hẳn. Cô phải tập cùng tôi, để tôi tưởng tượng cô là anh ấy, để tiến từng bước một. Thỉnh thoảng cô có vẻ mặt giống y như anh ấy.

- Tôi ư? Tôi sẽ cố gắng hết sức, nhưng tôi phải đọc vai này để tôi có thể nói ít nhất.

-Tôi cho rằng sẽ không có lời nào hết. Lẽ tất nhiên là cô có cuốn sách rồi. Giờ ta thử nhé. Trước hết, chúng ta phải có hai cái ghế bành để cô mang tới đằng trước sân khấu. Những cái ghế bành kia rất tiện ở phòng học, nhưng không dành cho nhà hát, tôi dám chắc thế. Chúng họp cho các cô bé ngồi, đá chân lung tung trong lúc học bài hơn. Gia sư của cô và bác cô có bảo chúng có lợi cho mục đích đó không? Có khi lúc này ngài Thomas chỉ cần tạt qua xem chúng tôi, ngài sẽ ban phúc cho, vì chúng tôi đang tập dượt ở khắp nơi trong nhà. Yates đang chiếm phòng ăn. Tôi nghe thấy tiếng anh ta lúc tôi đi lên gác, và lẽ tất nhiên nhà hát bị Agatha và Frederick, những người đang tập không biết mệt đó chiếm lĩnh. Nếu họ diễn không hay, tôi sẽ ngạc nhiên lắm. Mà này, năm phút trước tôi đã thoáng nhìn thấy họ, tình cờ đúng lúc họ cố không ôm nhau, có cả cậu Rushworth và tôi. Tôi thấy cậu ấy có vẻ hơi ngờ vực, nên tôi quay ngay đi và nói khẽ: “Chúng ta sẽ có một Agatha xuất sắc, cung cách của cô ấy có một cái gì đó như người mẹ, giọng nói và sắc mặt như người mẹ”. Tôi làm thế có đúng không? Cậu ta rạng rỡ mặt mày ngay lập tức. Giờ thì đến màn độc thoại của tôi.

Cô bắt đầu, còn Fanny tham gia và chỉ một ý nghĩ đơn giản là diễn thay Edmund đã khiến cô có cảm hứng mãnh liệt; Nhưng diện mạo và giọng nói yểu điệu của cô không thể giống đàn ông. Tuy nhiên, với một Anhalt như vậy, cô Crawford đã có đủ dũng khí, và họ tập được nửa màn thì có tiếng gõ nhẹ vào cánh cửa và sau đó, Edmund bước vào làm gián đoạn mọi thứ.

Ngạc nhiên, nhận biết và vui sướng xuất hiện trong từng người vì cuộc gặp gỡ này. Edmund đến với cùng lý do đưa cô Crawford tới, sự cảm thông và niềm vui của họ có lẽ kéo dài hơn là tạm thời. Cậu cũng mang theo cuốn sách và tìm Fanny, nhờ cô đọc lời thoại cùng cậu, và giúp cậu chuẩn bị cho tối nay, mà không hề biết cô Crawford có mặt trong nhà. Niềm vui và sự sôi nổi đưa họ đến với nhau thật to lớn, có thể sánh với một sự kết hợp và họ đồng thanh ca ngợi những việc làm tử tế của Fanny.

Cô không thể nhiệt tình bằng họ. Tinh thần cô giảm hẳn vì sự hào hứng của họ, cô cảm thấy mình gần như chẳng là gì với cả hai, chẳng còn là nguồn an ủi cho bất cứ người nào nữa. Lúc này, họ phải tập cùng nhau. Edmund đề nghị, thúc giục, nài xin, cho đến khi cô Crawford thoạt đầu rất miễn cưỡng, không còn từ chối được nữa, và Fanny chỉ còn là người nhắc vở và quan sát họ. Thực ra, cô đã đóng góp những lời nhận xét và phê bình đúng đắn, sốt sắng tập cùng và chỉ ra những thiếu sót của họ, nhưng ngoài cái đó ra, tình cảm trong lòng cô co lại, cô không thể hoặc không vượt qua nó được, cô phải tự kiềm chế để khỏi mạo muội trong những lời phê bình.

Cô tin rằng mình có quá nhiều, kể cả gộp lại lẫn tách riêng sự lương thiện và an toàn. Nhắc vở cho họ là quá đủ cho cô, đôi khi còn nhiều hơn là đủ, vì cô không thể lúc nào cũng chăm chú vào cuốn sách được. Quan sát họ, cô quên bẵng bản thân; xúc động vì phải cổ vũ tinh thần Edmund, có lần cô gấp trang và giở qua trang cần. Cô đổ tại quá mệt mỏi, được cảm ơn và thương xót; Ngoài việc xứng đáng với lòng thương của họ, cô còn hy vọng họ đoán đúng hơn. Cuối cùng, khi xong cảnh diễn, Fanny buộc phải thêm vào lời khen của cô ngoài lời họ khen nhau, và lúc chỉ còn lại một mình, hồi nhớ lại mọi chuyện, cô khá tin cách diễn của họ sẽ tự nhiên và cảm động, chắc sẽ bảo đảm cho lòng tin của họ và khiến cô rất khổ sở. Dù tác động của nó là gì đi nữa, cô phải chịu đựng đau đớn lần nữa trong ngày.

Cuộc diễn tập thông thường đầu tiên cả ba màn chắc chắn sẽ diễn ra vào buổi tối; Bà Grant và anh em Crawford đã về để có mặt ngay sau bữa tối, và ai cũng háo hức mong đợi. Dường như niềm vui được truyền đi nhân dịp này. Tom thích thú vì sắp tiến đến hồi kết, Edmund phấn chấn tinh thần vì cuộc tập dượt sáng nay, những phật ý nho nhỏ dường như được dàn xếp ở mọi nơi. Ai cũng mong ngóng và sốt ruột; các quý bà quý cô đến sớm, và các quý ông đi theo họ, đặc biệt là phu nhân Bertram, bà Norris và Julia có mặt ở nhà hát trước một giờ, lúc tròi còn sáng, tất cả chỉ còn đợi bà Grant và anh em nhà Crawford là bắt đầu.

Họ không phải đợi cô cậu Crawford lâu, nhưng còn bà Grant. Bà ta không đến. Tiến sĩ Grant kêu khó ở - điều mà cô em vợ không tin lắm - nên không thể thiếu vợ bên mình.

- Tiến sĩ Grant se mình, - cô ta nói, với vẻ trịnh trọng nhạo báng. - Ông ấy ốm vì hôm nay không nuốt nổi miếng gà lôi nào. Ông ấy kêu là thịt gà dai ngoách, gạt phăng đĩa đi, và phát ốm từ lúc đó.

Thật nản quá! Bà Grant vắng mặt là buồn hẳn. Tính cách vui vẻ và hay chiều ý của bà khiến bà luôn có ích cho họ, và lúc này bà càng cần thiết. Vắng bà, họ không thể biểu diễn, không thể hăng hái tập dượt. Sự dễ chịu của cả buổi tối đã mất. Còn phải làm gì nữa? Tom, vai Cottager, tuyệt vọng. Sau một lúc ngừng, bối rối, vài cái nhìn bắt đầu dồn vào Fanny, một hoặc hai người nói:

- Nếu như cô Price đọc được vai này.

Ngay lập tức, cô bị những lời năn nỉ bao vây, ai cũng đề nghị, cả Edmund cũng nói:

- Fanny, vai này không quá khó chịu cho em đâu.

Nhưng Fanny vẫn chùn lại. Cô không thể chịu nổi ý nghĩ đó. Tại sao cô Crawford không đóng vai đó? Hoặc tại sao cô không về phòng riêng, là nơi cô cảm thấy an toàn nhất, thay vì tham dự buổi diễn tập này? Cô biết nó sẽ khiến cô nhức nhối và buồn khổ, và cô biết nên tránh xa. Cô bị trừng phạt là đáng lắm.

- Cô chỉ cần đọc vai ấy thôi, - Henry Crawford nói, nhắc lại lời năn nỉ.

- Tôi tin rằng câu ấy có thể nói từng lời, - Maria bổ sung, - mml đây, cô ấy có thể thay bà Grant ở hai chục chỗ. Fanny, chị chắc em hiểu rõ vai này.

Fanny không thể từ chối, khi tất cả đều kiên trì, khi Edmund nhắc lại mong muốn của cậu với vẻ tin cậy trìu mến vào bản tính tử tế của cô, cô đành thua. Cô sẽ cố gắng hết sức. Mọi người hài lòng, và cô ở lại, run rẩy vì hồi hộp, trong lúc những người khác đã sẵn sàng bắt đầu.

Họ đã bắt đầu, và họ quá ồn ào, át cả tiếng động bất thường ở phần kia ngôi nhà, cửa phòng bỗng bật mở và Julia xuất hiện với bộ mặt thất thần và kêu lên:

- Cha tôi sắp đến! Lúc này ông đang trong tiền sảnh rồi!