Chương 20

Sáng hôm sau, người đầu tiên Edmund nhìn thấy là cha cậu chỉ có một mình, cho cậu dịp trình bày thẳng thắn về toàn bộ kế hoạch biểu diễn này, chỉ bảo vệ phần đóng góp của mình trong mức có thể, rằng trong một khoảnh khắc tỉnh táo, cảm thấy động cơ của mình là xứng đáng, với nhận thức hoàn toàn chân thật rằng sự nhượng bộ của cậu có phần tốt vì làm cho ý kiến của cậu không bị nghi ngờ. Trong lúc minh oan cho bản thân, cậu cũng chú ý không nói gì nghiệt ngã về những người khác; Nhưng chỉ có hạnh kiểm của một người duy nhất mà cậu nhắc tới không cần biện hộ hoặc bào chữa tẹo nào:

- Tất cả chúng con, ít hay nhiều đều có lỗi, - Edmund nói, - tất cả, trừ Fanny. Fanny là người duy nhất có nhận định sáng suốt, rất nhất quán. Ý kiến của cô ấy không hề thay đổi, chống lại việc diễn kịch từ đầu chí cuối. Cô ấy lúc nào cũng nghĩ đó là nghĩa vụ với cha. Cha sẽ thấy Fanny có mọi điều cha mong muốn.

Ngài Thomas nhìn thấy mọi sai lầm của một kế hoạch như thế, với một nhóm người như thế, rõ ràng như con trai ngài đã từng giả định; Ngài cảm thấy nhiều điều không cần nói thành lời và bắt tay Edmund, ra ý hãy cố gạt đi cảm giác khó chịu và quên đi càng sớm càng tốt việc cậu đã coi thường bản thân ra sao, sau khi tòa nhà quét sạch mọi thứ gợi nhớ và trở lại đúng tình trạng của nó. Ngài không đụng phải sự phản kháng của những đứa con khác: ngài tin rằng họ cảm nhận được nỗi sợ hơn là liều đi tìm hiểu. Khiển trách trực tiếp và quét sạch mọi thứ chuẩn bị đi là đủ.

Tuy vậy, là người trong nhà, ngài không thể không nghĩ khi biết ý kiến thông qua cách hành xử của ngài. Ngài không thể không gợi ý cho bà Norris rằng ngài hy vọng lời khuyên của bà có thể ngăn ngừa được việc mà chắc chắn là bà không tán thành. Đám thanh niên rất thiếu chín chắn trong các dự tính này nọ, họ nên có những quyết định tốt hơn; Nhưng họ trẻ và ngoài Edmund ra, ngài tin rằng họ nhẹ dạ, và ngài ngạc nhiên hơn khi phải coi sự mặc nhận của bà trong phạm vi sai lầm của họ, sự đồng tình của bà trong các trò giải trí không thận trọng, và các trò tiêu khiển như thế lại được đề xuất. Bà Norris hơi lúng túng và gần như nín lặng như mọi lúc trong đời bà; Bà xấu hổ phải thú nhận là chưa bao giờ dám nhìn ngài Thomas trừng trừng, không phải phép như thế, vì ngài không chịu cho rằng bà không có ảnh hưởng, rằng bà đã nói song vô hiệu. Tài xoay sở duy nhất của bà là thoát khỏi chủ đề này càng sớm càng tốt, và chuyển dòng suy nghĩ của ngài Thomas vào hướng vui vẻ hơn. Trong những lời khen ngợi, bà cố nói xa nói gần đấy là do quan tâm chung đến sự thích thú và thoải mái của cả nhà, bà đã cố gắng và hy sinh nhiều trong những cuộc đi bộ vội vàng và di chuyển bất chợt khỏi phía lò sưởi riêng của bà, bà đã khéo léo bóng gió là đã trình bày tỉ mỉ về sự không tin cậy và tiết kiệm với phu nhân Bertram và Edmund, nhờ đó đã tiết kiệm được đáng kể những chi phí luôn phát sinh. Nhưng bà nói đến Sotherton là chính. Bà đã góp phần to lớn và vẻ vang nhất trong việc hình thành mối quan hệ với nhà Rushworth. Ở đó, bà là người bất khả chiến bại. Bà say sưa miêu tả đã biến sự ngưỡng mộ của cậu Rushworth với tiểu thư Maria có hiệu quả nhất.

- Nếu em không linh hoạt, - bà nói, - và tạo thời điểm tự giới thiệu với mẹ cậu ấy, rồi thuyết phục chị em đi thăm chuyến đầu tiên, chắc em còn ngồi ì ở đây, và chuyện đó chẳng có gì tiến triển, vì cậu Rushworth thuộc loại thanh niên nhã nhặn, nhún nhường, cần phải khích lệ nhiều, và nhiều cô gái lăn vào cậu ta nếu chúng ta không làm gì. Nhưng em đã dùng đủ mọi cách. Em sẵn sàng lôi trời xuống đất để thuyết phục chị gái em, rồi cuối cùng em đã làm được. Anh biết quãng đường đến Sotherton rồi đấy, mà lại đi vào giữa mùa đông, đường sá gần như không thể qua được, nhưng em đã thuyết phục được chị ấy.

- Tôi biết ảnh hưởng của dì đến phu nhân Bertram và các con tôi lớn biết chừng nào rồi, và điều tôi quan tâm không phải là...

- Ngài Thomas kính mến, giá ngài nhìn thấy tình trạng đường sá hôm ấy! Em tưởng chúng em không sao đi nổi, tuy nhà ta có tới bốn ngựa; Tội nghiệp lão xà ích đi cùng dì cháu em, lão rất tử tế, mặc dù khó mà ngồi trên ghế vì bệnh thấp khớp, em đã chữa cho lão suốt từ lễ thánh Misen. Rốt cuộc, em chữa cho lão khỏi, nhưng cả mùa đông lão rất yếu, và trong ngày hôm đó, trước khi khởi hành, em đã khuyên lão đừng liều, nhưng không sao ngăn được lão. Lúc lão đội tóc giả vào, em bảo: “Này lão xà ích, tốt hơn hết là lão đừng đi, phu nhân và tôi sẽ rất an toàn, lão biết Stephen vững vàng ra sao rồi đấy, và Charles hiện giờ thường xuyên dẫn đầu, nên tôi tin chắc không có gì phải sợ”. Tuy vậy, ngay sau đó em thấy là không ổn, lão gập cả người lại, em vốn ghét lo âu và lăng xăng nên không nói gì thêm nữa, nhưng mỗi cú xóc nẩy lên là tim em đau nhói thương lão, và khi đi vào những con đường làng gập gềnh ở Stoke, ở đấy sương giá và tuyết phủ kín đá lát, còn tệ hơn mọi thứ anh có thể hình dung, em rất xót cho lão. Và thương mấy con ngựa tội nghiệp nữa chứ! Nhìn thấy chúng căng người ra kéo! Anh thừa biết em thông cảm với đàn ngựa ra sao rồi đấy. Khi chúng em đến chân đồi Sandcroít, anh có biết em đã làm gì không? Anh sẽ cười em mất, nhưng em xuống xe và đi bộ. Em đã làm thế thật đấy. Dù không đỡ cho chúng được mấy, song ít ra cũng làm một cái gì đó, em không chịu nổi cảnh mình ngồi ung dung để các con vật quý báu kia gò lưng kéo lên. Em bị nhiễm lạnh nặng, nhưng em không quan tâm đến chuyên đó. Mục tiêu của em đã được thực hiện trong chuyến thăm viếng ấy.

- Tôi hy vọng chúng ta sẽ luôn coi cuộc làm quen ấy bõ mọi thứ vất vả gian nan. Cung cách của cậu Rushworth chẳng có gì nổi bật, nhưng tối qua tôi hài lòng vì quan điểm của cậu ta về việc ấy, cậu ta ưa thích sự êm ả của gia đình hơn là cái trò biểu diễn hối hả và lộn xộn. Hình như cậu ta cảm nhận đúng như ta có thể mong.

- Vâng, đúng thế ạ, anh càng hiểu cậu ta anh sẽ càng quý. Cậu ấy không phải là người sáng láng nhưng có đến một ngàn điều tốt! Cứ nhìn cách cậu ấy tôn kính anh đến mức em bật cười, vì ai cũng coi đấy là công của em. Hôm qua bà Grant nói: “Tôi thề với bà, bà Norris ạ, nếu cậu Rushworth là con trai bà, cậu ấy cũng không thể kính trọng ngài Thomas hơn”.

Ngài Thomas chịu thua, bị những lời thoái thác chặn đứng và nguôi giận vì sự tâng bốc của bà ta. Ngài buộc phải bằng lòng với lời thuyết phục rằng chỉ vì muốn những người bà yêu quý vui vẻ, nên sự ân cần của bà đôi khi áp đảo cả óc suy xét.

Buổi sáng hôm ấy ngài thật bận rộn. Trò chuyện với mọi người chỉ là một phần nhỏ. Ngài phải phục hồi những mối lo toan thông thường trong sinh hoạt của trang viên Mansfield, xem xét kỹ lưỡng người hầu và quản gia - kiểm tra và tính toán - rồi trong những lúc giải lao, ngài tản bộ vào chuồng ngựa, khuôn viên và đồn điền gần nhất. Chủ động và có phương pháp, ngài không chỉ làm xong mọi việc trước khi phục hồi vị trí ông chủ trong nhà ở bữa trưa, mà còn bảo thợ mộc phá dỡ những thứ đã dựng lên gần đây ở phòng bi-a và thải hồi họa sĩ vẽ phông, để biện minh cho niềm tin dễ chịu của ngài ít nhất dài đến tận Northampton. Người họa sĩ vẽ phông đi rồi, mới chỉ làm hỏng sàn một phòng, làm mòn hỏng những miếng bọt biển của viên xà ích, khiến năm trong số người hầu phụ mất việc và bất mãn. Ngài Thomas mong hôm sau hoặc hai ngày sau sẽ xoá sạch những thứ lưu niệm bên ngoài, kể cả việc thiêu hủy toàn bộ bản sao vở Thề non hẹn biển đã tháo tung trong nhà, vì phải đốt sạch sành sanh mới thỏa mắt ngài.

Lúc này, cậu Yates bắt đầu hiểu các ý định của ngài Thomas, dẫu trước kia đã được nghe nói. Cậu và bạn ra ngoài săn bắn gần hết sáng hôm ấy, Tom lợi dụng cơ hội để giải thích, thật ra để biện bạch cho sự khó chịu của cha mình, vốn đã được lường trước. Cậu Yates cảm thấy đây là một việc sâu sắc hết mức. Đây là lần thứ hai thất vọng theo cùng một kiểu, là ví dụ gay gắt cho vận rủi; Cậu phẫn nộ vì vở kịch bị coi là không thanh tao với bạn cậu và cô em gái của bạn, cậu tin rằng nhất định cậu sẽ công kích vị nam tước về sự vô lý này, và tranh cãi với ông ta cho ra lẽ. Lúc ở trong rừng Mansfield và trên đường về nhà, cậu Yates tin rằng đây là một hành động dũng cảm, nhưng lúc họ ngồi quanh bàn, trong con người ngài Thomas có một cái gì đó khiến cậu Yates thấy cứ mặc ngài đeo đuổi con đường riêng của mình là khôn hơn, và chống lại là điên rồ. Trước kia, cậu chưa bao giờ biết những người cha khó chịu, và thường sửng sốt vì những phiền phức do họ gây ra, nhưng trong đời, cậu chưa bao giờ gặp một người ở tầng lớp đó, khắt khe về mặt đạo đức đến khó hiểu, chuyên quyền đến bỉ ổi như ngài Thomas. Cậu không phải là người cam chịu, nhưng vì lợi ích của các con ngài, và có lẽ vì biết ơn thứ nữ của ngài là cô Julia, cậu Yates dự định ở lại thêm vài ngày nữa dưới mái nhà của ngài.

Buổi tối trôi qua bề ngoài có vẻ êm ả, dù gần như tâm trí người nào cũng rối bời. Ngài Thomas cần đến tiếng nhạc của các cô con gái để che giấu sự thiếu hòa hợp thực sự. Maria đang rất lo âu. Với cô, đây là một kết quả rất xấu vì cậu Rushworth đã bày tỏ ý kiến của mình ngay lập tức, cô bối rối vì đã một ngày trôi qua, sự việc chẳng tiến triển gì. Suốt sáng nay, cô mong gặp cậu và vẫn chờ cậu suốt buổi chiều. Cậu Rushworth đã lên đường, mang tin quan trọng về Sotherton từ sớm, và cô phấp phỏng mong đợi được giải thích trực tiếp với cậu, tránh cho cậu phiền lòng ngay khi cậu trở lại. Họ cũng không gặp ai từ nhà cha xứ, không một người nào, không nghe một tin tức gì ngoài một bức thư ngắn thân mật của bà Grant chúc mừng và hỏi thăm phu nhân Bertram. Đây là ngày đầu tiên trong rất nhiều tuần các gia đình tách ròi hoàn toàn. Trước kia, kể từ đầu tháng Tám, chưa lần nào họ không tụ tập bằng kiểu này hoặc kiểu khác qua hai mươi tư giờ. Một ngày buồn bã và băn khoăn, rồi ngày hôm sau tuy không phải là tai họa nhưng cũng không khá hơn mấy tí. Vài khoảnh khắc vui vẻ háo hức sau nhiều giờ khổ sở vô cùng. Henry Crawford lại xuất hiện trong nhà, cậu đến cùng tiến sĩ Grant đang nóng lòng muốn bày tỏ sự kính trọng với ngài Thomas. Họ được dẫn vào phòng điểm tâm vào giờ khá sớm, có mặt phần lớn mọi người trong nhà. Ngay khi ngài Thomas đến, Maria vừa vui sướng vừa lo âu giới thiệu người cô yêu với cha. Cảm xúc của cô thật khó xác định, và cứ thế đến vài phút sau khi cô nghe thấy tiếng Henry Crawford ngồi ghế giữa Tom và cô, khẽ hỏi Tom liệu có dự định phục hồi vở diễn sau sự gián đoạn vui vẻ này không (cậu lịch sự liếc nhìn ngài Thomas), vì nếu có, cậu sẽ xác định thời điểm trở lại Mansfield vào bất cứ lúc nào cả hội yêu cầu; Cậu sắp đi Bath gặp ông chú, không được chậm trễ, nhưng nếu có triển vọng tiếp tục diễn Thề non hẹn biển, cậu nhất định sẽ tham gia, cậu sẽ phá vỡ mọi cam kết khác, cậu sẽ tác động đến ông chú để tham dự bất cứ khi nào họ muốn. Vở kịch không nên hủy vì sự vắng mặt của cậu.

- Từ Bath, Norfolk, London, York, bất cứ nơi nào tôi có thể ở, - Henry nói, -tôi sẽ tham gia với các bạn từ bất kỳ nơi nào ở nước Anh, vào giờ được báo.

Thật may là lúc đó, Tom phải nói chứ không phải là cô em gái. Cậu nói ngay, rất trôi chảy:

-Tôi rất tiếc vì anh sắp đi, nhưng vở kịch đó của chúng ta đã kết thúc rồi, tất cả đã chấm dứt (cậu nhìn cha đầy ý nghĩa). Ngày hôm qua, họa sĩ đã bị đuổi và ngày mai, sẽ còn lại rất ít thứ của nhà hát. Tôi đã biết rằng vở đó sẽ bị như thế ngay từ đầu. Anh đi Bath sớm thế. Anh sẽ chẳng tìm thấy ai ở đó đâu.

- Đây là thời gian thường xuyên của chú tôi.

- Anh định bao giờ thì đi?

- Có thể hôm nay tôi tới Banbury.

- Anh dùng chuồng ngựa của ai ở Bath? - là câu hỏi tiếp theo, và trong lúc họ bàn chủ đề này, Maria, người thiếu cả tự hào lẫn cương quyết, đang chuẩn bị chia sẻ ý nghĩ của mình với sự bình tĩnh khá tốt.

Cậu quay sang cô, nhắc lại những lời vừa nói, chỉ với vẻ mềm lòng và thể hiện sự nuối tiếc mạnh hơn. Nhưng sự thể hiện và vẻ mặt của cậu có ích gì? Cậu sắp ra đi, và nếu không phải là tự nguyện, thì cũng là ý định tự nguyện giữ khoảng cách, vì ngoài việc vin vào ông chú, tất cả những lời cam kết của cậu toàn do cậu bịa ra mà thôi. Cậu có thể nói đến sự cần thiết, nhưng cô biết cậu độc lập. Bàn tay kia đã ép chặt tay cô lên ngực cậu! Lúc này cả bàn tay lẫn trái tim đều bất động và thờ ơ như nhau! Ý chí đã nâng đỡ cô, nhưng nỗi thống khổ trong lòng cô thật dữ dội. Cô phải cam chịu (cô không ngờ phải chịu) nông nỗi này, phải nghe thứ ngôn ngữ trái hẳn với hành động của cậu, hoặc chôn vùi những cảm xúc rối loạn dưới vẻ chừng mực của tầng lớp thượng lưu. Vẻ lịch thiệp chung chung của cô được cậu nhận ra ngay tức khắc, và lúc này, nó được công khai thừa nhận là cuộc viếng thăm chia tay, diễn ra rất ngắn ngủi. Cậu ra đi, cậu chạm vào bàn tay cô lần cuối cùng, cậu đã cúi chào từ biệt, và ngay lập tức, cô thấy tất cả tình trạng cô độc dành cho cô. Henry Crawford đã đi rồi, đi khỏi tòa nhà, và trong vòng hai giờ nữa sẽ ra khỏi giáo xứ, và thế là chấm dứt mọi hy vọng mà tính phù phiếm, ích kỷ của cậu đã khơi dậy trong lòng Maria và Julia Bertram.

Có lẽ Julia vui mừng vì cậu ra đi. Cô bắt đầu chán ghét sự có mặt của cậu; Nếu Maria không giành được cậu, lúc này cô đủ bình tĩnh bỏ qua mọi nỗi thù hằn. Cô không muốn bị phơi bày cộng thêm tình trạng bị ruồng bỏ. Henry Crawford đi rồi, thậm chí cô còn cảm thấy thương chị gái.

Tinh thần nhẹ nhõm hơn làm Fanny hân hoan đón nhận tin tức. Cô đã nghe tin vào bữa trưa và cảm thấy đây là một ân huệ. Những người khác nói đến tin đó với vẻ nuối tiếc, công lao của ngài được tôn vinh với nhiều mức độ tình cảm khác nhau, từ sự chân thành của Edmund bị coi là quá thiên vị đến sự vô tư lự của mẹ cậu, thuật lại toàn bộ tin tức như đọc thuộc lòng. Bà Norris bắt đầu nhìn quanh và tự hỏi sự say mê Julia với cậu ta đã thành số 0, và gần như sợ, thấy mình tắc trách khi thúc đẩy sự việc đó. Nhưng bà bận bịu như thế, làm sao có thể giữ cho hành động của cô ta sánh kịp những mong muốn của cô?

Một hoặc hai ngày sau, cậu Yates cũng ra đi. Ngài Thomas là người vui nhất vì sự ra đi của cậu, ngài muốn được một mình với gia đình, sự hiện diện của một người hợm hĩnh như cậu Yates chắc chắn gây cảm giác khó chịu; Nhưng với cậu ta, vốn tầm thường và trơ tráo, lười nhác và xa hoa, thì đây là kiểu bực mình nhất. Cậu ta là người chán ngắt, nhưng vì là bạn của Tom và được cô Julia ngưỡng mộ, nên trở thành hung hăng. Ngài Thomas hoàn toàn dửng dưng với việc cậu Crawford đi hay ở, nhưng ngài chúc cậu Yates một chuyến đi vui vẻ, ngài tiễn cậu tới cửa tiền sảnh và thật sự mãn nguyện. Cậu Yates đã ở lại để thấy việc phá dỡ mọi thứ chuẩn bị làm nhà hát ở Mansfield, hủy bỏ mọi thứ dính dáng đến vở kịch, cậu rời tòa nhà trong trạng thái yên bình vốn là đặc điểm chung của nó, còn ngài Thomas nhìn cậu ra đi và hy vọng rũ bỏ được thứ tệ hại nhất liên quan đến chuyện kịch cọt, và là thứ cuối cùng khiến ngài nhớ tới sự tồn tại của nó.

Bà Norris đã dỡ bỏ một thứ khỏi tầm mắt ngài, có thể làm ngài bực dọc. Tấm màn bà đã chỉ huy tài tình và thành công như thế, được tháo ra và đưa về nhà bà, đúng lúc bà đang rất cần tấm vải len tuyết dài màu xanh lá cây.