Chương 21

Chuyến trở về của ngài Thomas tạo nên sự thay đổi khác thường về nhiều mặt trong gia đình, không chỉ riêng với vở Thề non hẹn biển. Dưới sự lãnh đạo của ngài, trang viên Mansfield biến đổi hẳn. Vài người cùng hội cùng thuyền ra đi và tinh thần của nhiều người khác buồn bã hẳn, mọi thứ đơn điệu và u ám so với thời gian vừa qua, một gia đình buồn rười rượi hiếm khi phấn chấn. Sự giao thiệp với nhà cha xứ ít hẳn. Nói chung, trong thời gian này, ngài Thomas rút khỏi nhiều mối thân tình, nhất là những quan hệ ngài không thích, huỷ mọi cuộc hẹn trong một quý. Nhà Rushworth là gia đình duy nhất mới thêm vào mà ngài còn muốn giao du.

Edmund không băn khoăn gì với những cảm nghĩ của cha, cũng không tiếc nuối bất cứ ai ngoài ngài bà Grant.

- Nhưng họ, - cậu nhận xét với Fanny, - có quyền đòi hỏi chứ. Họ dường như thuộc về chúng ta, dường như là một phần trong gia đình ta vậy. Anh mong cha hiểu rõ hơn về việc họ đã rất quan tâm đến mẹ và các con gái của cha trong lúc ông đi vắng. Anh e rằng có khi họ cảm thấy bị bỏ lơ. Nhưng thực ra, cha anh không hề quen biết họ. Cha rời nước Anh một năm, họ mới đến đây. Nếu hiểu họ hơn, ông sẽ coi trọng việc giao du với họ sao cho xứng đáng, vì trong thực tế, họ gần như là loại người ông mến. Đôi khi, chúng ta thiếu nhiệt tình với nhau; các em gái của anh dường như chẳng hăng hái gì, còn Tom chắc chắn không hoàn toàn thoải mái. Ông bà Grant sẽ làm chúng ta phấn chấn, khiến những buổi tối trôi qua vui vẻ hơn ở với cha.

- Anh nghĩ thế sao? - Fanny nói. - Theo em, bác sẽ không thích thêm bất kỳ người nào. Em cho rằng bác coi trọng cảnh thanh bình, êm ả và chỉ mong muốn yên tĩnh trong phạm vi gia đình. Em thấy có vẻ không được thế, vì anh em mình nghiêm trang hơn hồi trước; ý em là trước khi bác xuất ngoại. Em còn nhớ là trước kia chúng ta cũng tương tự như thế này, chẳng bao giờ dám cười đùa khi có mặt bác. Có phần nhút nhát nữa. Em không thể nhớ lại các buổi tối trước kia của chúng ta đã từng vui vẻ, trừ khi bác trai ra thành phố. Em tin rằng không một người trẻ tuổi nào thích như thế ở nhà.

- Anh nghĩ là em đúng, Fanny ạ, - cậu trả lời sau một lát đắn đo. - Anh tin rằng những buổi tối của chúng ta trở lại y như cũ hơn là có vẻ mới. Sự mới lạ ở trong tính sôi nổi của họ. Chỉ vài tuần lễ đã đem lại ấn tượng mạnh biết chừng nào! Anh cảm thấy như trước kia chúng ta chưa bao giờ được sống như thế.

- Em vẫn nghĩ em trầm lặng hơn những người khác, - Fanny nói. - Với em, các buổi tối dường như không dài. Em thích nghe bác trai kể chuyện về miền Tây Ấn. Em có thể lắng nghe bác suốt một giờ liền. Nó khiến em thích thú hơn nhiều thứ khác, em có thể nói là em không giống những người khác.

- Sao em dám nói như thế? - (Cậu mỉm cười). - Em muốn được bảo em là người duy nhất không giống những người khác, vì em thông minh hơn và kín đáo hơn? Nhưng có bao giờ em hoặc bất cứ người nào được anh khen chưa, hở Fanny? Hãy đến chỗ cha anh, nếu em muốn được khen. Ông sẽ làm em thoả lòng. Cứ hỏi bác em nghĩ gì, rồi em sẽ nghe đủ lời khen ngợi, và dẫu phần lớn con người em đúng là như thế, cuối cùng em sẽ phải kiên nhẫn chịu đựng và tin vào cách nhìn nhận cũng như vẻ đẹp trí tuệ của ông.

Cách nói ấy chẳng có gì mới mẻ với Fanny, song cũng làm cô bối rối.

- Bác em cho rằng em rất xinh, Fanny thân mến ạ, và đó chỉ là vấn đề lâu hay chóng thôi. Mọi người ngoài anh sẽ làm nhiều hơn cho việc đó nhiều hơn, bất cứ ai ngoài em sẽ phẫn nộ vì trước kia em không được coi là xinh lắm, nhưng sự thực là cho đến lúc này, bác em chưa lần nào khen em và bây giờ vẫn thế. Nước da em và cả thân hình đã tươi đẹp lên nhiều, và em đã có thái độ bình tĩnh hơn nhiều lắm! Này Fanny, đừng quay đi như thế, không chỉ bác em nghĩ thế đâu. Em phải quen với ý nghĩ em là người đáng nhìn lắm chứ. Em phải cố không để ý đến việc em đang thành một phụ nữ xinh đẹp.

- Ôi chao! Anh đừng nói thế, xin anh đừng nói thế, - Fanny kêu lên, càng đau đớn thêm vì những cảm xúc mà Edmund không hề nhận ra; Nhưng thấy cô khổ sở, cậu lại bồi thêm, và chỉ làm nó nghiêm trọng thêm, - Bác trai hiện rất hài lòng vì em, anh chỉ mong em có thể trò chuyện với bác nhiều hơn thôi. Em là một trong những người quá lặng lẽ trong nhóm người buổi tối.

- Nhưng em đã nói chuyện với bác nhiều hơn trước đấy chứ. Em chắc là thế mà. Tối qua, anh có nghe thấy em hỏi bác về việc buôn bán nô lệ không?

- Có, và anh rất mong em hỏi câu này tiếp câu khác. Bác sẽ rất đẹp lòng khi được hỏi thêm nữa.

- Em cũng ước ao làm thế, nhưng cứ im phăng phắc ấy! Trong khi các anh các chị ngồi không nói một lời, hoặc hình như chẳng thích thú gì đề tài ấy, em không dám hỏi nữa. Em nghĩ bộc lộ sự tò mò và thích thú với thông tin của bác trai mà hẳn là bác mong muốn các con gái bác cảm nhận, có vẻ như em muốn chơi trội, không có lợi cho họ vậy.

- Cô Crawford rất đúng khi một hôm nào đấy đã nói rằng hình như em sợ được chú ý và khen ngợi khi những người phụ nữ khác bị bỏ lơ. Bọn anh đã nói chuyện về em lúc ở nhà cha xứ, và đấy là lời cô ta. Cô ấy rất sáng suốt. Anh chưa biết người nào có tính cách đặc sắc như thế. Với một cô gái, thật là khác thường! Chắc chắn cô ấy hiểu em hơn nhiều người đã biết em từ lâu. Anh có thể hiểu được nhiều thứ khác từ những lời bóng gió sắc sảo ngẫu nhiên, những lúc như tình cờ, rằng cô ta có thể xác định nhiều điều tế nhị mà không thể cấm được. Anh tự hỏi cô ấy nghĩ gì về cha anh! Chắc cô ấy khâm phục vì ông điển trai, tao nhã bậc nhất, phong thái tôn quý và trước sau như một; Nhưng đôi khi, có lẽ thái độ dè dặt của ông hơi lạnh lùng. Anh cảm thấy nếu gặp gỡ, chắc họ sẽ mến nhau. Ông sẽ thích tính sôi nổi của cô ấy, còn cô ấy rất có khiếu đánh giá được sức thu hút của ông. Anh mong họ gặp nhau thường xuyên hơn! Anh hy vọng cô ấy sẽ không có gì không thích khi ở bên ông.

- Chắc cô ấy phải biết là rất an toàn vì được anh quan tâm mọi nhẽ, - Fanny nói và thở dài nhẹ, - và hiểu cô ấy đến thế. Còn mong muốn trước hết của ngài Thomas chỉ có gia đình cũng rất tự nhiên thôi, cô ấy chẳng thể bàn cãi điều gì. Em dám nói rằng sau một thời gian, cứ cho là thời gian bất đồng là một năm, chúng ta sẽ lại tụ tập theo cách tương tự.

- Đây là tháng Mười đầu tiên cô ấy ở nông thôn kể từ tuổi ấu thơ. Anh không biết vùng đó gọi là Tunbridge hay Cheltenham; và tháng Mười còn nặng nề hơn, anh có thể thấy bà Grant rất lo cô ấy thấy Mansfield tẻ ngắt khi mùa đông tới.

Fanny có thể nói nhiều, nhưng không nói gì động chạm đến khả năng của cô Crawford thì an toàn hơn, nào tài năng, sự nhiệt tình, tầm quan trọng, bạn bè của cô ta, vì e rằng sẽ lộ ra những nhận xét không mấy tốt đẹp. Chí ít cũng đáng để hoãn sự biết ơn vì nhận xét tử tế của cô Crawford về mình, và cô nói lảng sang chuyện khác.

- Ngày mai, bác em sẽ ăn trưa ở Sotherton, cả anh và anh Tom nữa. Bọn em sẽ có một nhóm nho nhỏ ở nhà. Em mong bác có thể tiếp tục quý mến cậu Rushworth.

- Không được đâu, Fanny. Sau chuyến thăm ngày mai, cha anh sẽ bớt ưa thích cậu ta, vì chúng ta có đến năm giờ liền bầu bạn. Nghĩ đến cả một ngày ngớ ngẩn mà khiếp, nếu không xảy ra chuyện gì xấu hơn sau ấn tượng để lại cho ngài Thomas. Ông không thể bị lừa gạt lâu hơn được nữa. Anh thấy thương cho cả bọn, và sẽ làm gì đó để cậu Rushworth và Maria không bao giờ gặp nhau nữa.

Thực ra, trong quý này, sự chán ngán cứ treo lơ lửng trên đầu ngài Thomas. Không phải vì mọi thiện ý với cậu Rushworth, cũng không phải vì cậu ta chiều ý ngài khiến ngài không nhận thấy một phần sự thật, rằng cậu Rushworth là một thanh niên thua kém về phẩm chất, dốt nát trong công việc cũng như trong sách vở, ý kiến nói chung không ổn định và dường như không hề nhận biết được mình là ai.

Ngài từng mong đợi một cậu con rể khác hẳn, và bắt đầu cảm thấy nghiêm trọng vì lợi ích của Maria, ngài cố gắng hiểu tình cảm của cô. Chỉ cần quan sát tí chút, ngài biết rằng sự thờ ơ là tình trạng có lợi nhất cho họ. Cô đối với cậu Rushworth lơ đễnh và lạnh nhạt. Có lẽ cô không thích cậu ta. Ngài Thomas quyết định nói chuyện nghiêm túc với cô. Thuận lợi là một cuộc đính ước lâu dài và công khai, song cô không phải hy sinh hạnh phúc vì nó. Có lẽ cậu Rushworth được chấp nhận vì sự quen biết quá ngắn ngủi, và khi hiểu cậu hơn, hẳn cô đang hối tiếc.

Ngài Thomas ân cần và khoan thai trò chuyện với cô; Sau khi kể về những e ngại của ngài, tìm hiểu mong muốn của cô, nài nỉ cô cởi mở và thành thật, ngài quả quyết rằng nên coi thường mọi điều phiền phức và những liên quan đến việc từ bỏ, nếu cô cảm thấy bất hạnh trong tương lai. Ngài sẽ hành động và giải thoát cho cô. Lắng nghe cha, Maria đấu tranh trong giây lát, và chỉ giây lát thôi. Khi cha cô ngừng nói, cô đã có thể trả lời ngay lập tức, dứt khoát và không hề bối rối. Cô cảm ơn cha quan tâm tới cô, ngài đúng là một người cha chu đáo, nhưng chắc là ngài nhầm dù là nhỏ nhoi nhất, khi ngỡ cô mong muốn phá vỡ cuộc đính ước, hoặc ngài cho rằng cô thay đổi ý kiến gì đó. Cô rất coi trọng chí khí và tính tình của cậu Rushworth, và không hề ngờ vực gì niềm hạnh phúc sẽ có với cậu.

Ngài Thomas toại nguyện, và có lẽ quá đỗi vui mừng vì đã nêu ra vấn đề mà theo suy xét của ngài, có thể điều khiển những người khác. Đây là một liên minh mà phải từ bỏ, ngài không tránh khỏi đau đớn, ngài lập luận như thế. Cậu Rushworth còn đủ trẻ để tiến bộ; cậu phải và sẽ tiến bộ trong xã hội thượng lưu. Nếu bây giờ Maria có thể nói một cách chắc chắn về hạnh phúc với cậu, nói một cách không hề định kiến là tình yêu mù quáng, thì nên tin cô. Tình cảm của cô chắc không sâu sắc, ngài chưa bao giờ nghĩ thế, nhưng vì thế sự an nhàn của cô sẽ không giảm đi, và nếu cô không cần chồng là người dìu dắt, có tính cách xuất sắc, thì chắc chắn mọi việc sẽ có lợi cho cô. Một cô gái khéo sắp xếp sẽ không lấy chồng vì tình, nói chung không ngoài những gắn bó với gia đình mình, Sotherton gần Mansfield hẳn là sự cám dỗ lớn nhất và rất có thể là nơi đem lại những niềm vui tử tế và vô tội nhất. Ngài Thomas lập luận như thế, và vui mừng thoát khỏi sự khó chịu vì đoạn tuyệt, băn khoăn, tai tiếng và nhục nhã, vui mừng giữ được một cuộc hôn nhân sẽ mang lại cho ngài thêm sự kính trọng và ảnh hưởng, và ngài rất sung sướng nghĩ rằng mọi tính toán của cô con gái có lợi nhất cho mục đích này.

Cuộc trao đổi với cô khép lại thật mãn nguyện cho ngài. Cô rất mừng vì bảo vệ được số phận mình khỏi đứt đoạn, cô tự nguyền giữ Sotherton, và bảo đảm thoát khỏi khả năng để cậu Crawford hân hoan chi phối hành động của cô, phá hủy tương lai của cô và quyết định trong tương lai sẽ cư xử thận trọng hơn với cậu Rushworth, để cha cô không thể nghi ngờ cô lần nữa.

Ngài Thomas theo sát con gái suốt ba hoặc bốn ngày sau khi Henry Crawford rời Mansfield, trước khi tình cảm của cô lắng lại, trước khi cô từ bỏ mọi hy vọng về cậu ta hoặc trở thành kẻ thù vĩnh viễn của cậu ta, câu trả lời của cô có thể khác hẳn. Nhưng sau ba hoặc bốn ngày, khi không trở về, không thư từ, không tin nhắn - không hề có triệu chứng nào của một trái tim ủy mị, không còn hy vọng gì vào lợi thế của xa cách, tâm trí cô đủ bình tĩnh để tìm kiếm mọi an ủi mà lòng kiêu hãnh và tự hành hạ mình đem lại.

Henry Crawford đã hủy hoại sự vui sướng của cô, nhưng không biết mình đã làm việc đó; Lẽ ra cậu ta không nên phá hoại lòng tin của cô, phong thái của cô, và cả sự thành công của cô nữa. Lẽ ra cậu ta không phải nghĩ cô đang bị ghìm chặt ở Mansfield vì cậu, từ chối Sotherton và London, độc lập và huy hoàng vì lợi ích của cậu. Sự độc lập càng cần thiết hơn bao giờ hết, ở Mansfield càng cảm thấy cần nó hơn nhiều. Càng ngày, cô càng thấy khó chịu đựng sự giam giữ mà cha cô áp đặt. Sự tự do vì cậu vắng mặt lúc này trở nên vô cùng cần thiết. Cô phải thoát khỏi cha và Mansfield càng sớm càng tốt, tìm sự an ủi cho tâm hồn bị tổn thương trong vận may và hậu quả, trong sự hối hả bận rộn và cõi nhân gian. Cô đã quyết định và không đổi thay.

Với những cảm xúc như vậy, trì hoãn, kể cả trì hoãn những sự chuẩn bị công phu sẽ có hại, còn cậu Rushworth không thể sốt ruột kết hôn hơn cô. Cô đã hoàn tất mọi chuẩn bị quan trọng trong đầu, sẵn sàng cho cuộc sống vợ chồng vì chán ghét gia đình, sự kìm hãm và tĩnh lặng; Cô khổ sở vì cảm giác yêu thương không được thỏa mãn và bất chấp người đàn ông cô kết hôn là ai. Việc còn lại là chờ đợi. Sửa soạn các xe ngựa và đồ đạc mới có thể phải đợi đến London và mùa xuân, khi thị hiếu của cô có thể chính xác hơn.

Về mặt này, những công việc chủ yếu đã được thoả thuận, có vẻ như chỉ cần vài tuần lễ là đủ sắp xếp cho đám cưới.

Bà Rushworth sẵn sàng về ở ẩn, nhường cho cô gái may mắn được con trai yêu quý của bà lựa chọn; Đầu tháng Mười, bà đã dọn đến Bath, kể cả người hầu nam, nữ của bà, xe ngựa của bà, tài sản thừa kế thực sự của bà, phô trương những vật kỳ diệu của Sotherton trong các bữa tiệc tối của bà - có lẽ hưởng thụ kỹ càng trong các bàn đánh bài sôi nổi, điều bà chưa từng làm tại Sotherton; Trước khi đến giữa tháng diễn ra lễ cưới, Sotherton đã sẵn sàng đón nữ chủ mới.

Đó là một đám cưới rất hợp thức. Cô dâu ăn vận vô cùng thanh lịch, hai phù dâu thua kém đúng mức, cha cô dẫn đường, mẹ cô đứng tay cầm muối, xúc động đợi, dì cô cố khóc, và tiến sĩ Grant làm lễ rất cảm động. Không có gì chê trách khi dân trong vùng bàn tán, ngoài việc chiếc xe chở cô dâu, chú rể và Julia từ cửa nhà thờ đến Sotherton vẫn là xe ngựa cậu Rushworth dùng từ một năm trước. Còn mọi nghi thức khác trong ngày cưới đều được kiểm soát nghiêm ngặt nhất.

Lễ cưới xong và họ đã ra đi. Ngài Thomas khắc khoải đúng như một người cha phải cảm thấy, và phu nhân thực sự xáo động cũng điều dễ hiểu, nhưng may thay đã xong. Bà Norris sung sướng nhất được trợ giúp mọi việc trong ngày, bà ở cả ngày tại trang viên để nâng đỡ tinh thần bà chị và uống một hoặc hai cốc vại chúc sức khỏe cậu và bà Rushworth, bà rất hân hoan vì đã tác thành cuộc hôn nhân này, bà đã làm mọi thứ và không ai đắc thắng bằng bà, vì trong đời, bà đã từng nghe đủ điều bất hạnh của cuộc sống vợ chồng, hoặc thấu hiểu từng li từng tí trong việc sắp xếp của cháu gái diễn ra trước mắt bà.

Cặp vợ chồng trẻ dự định sau vài ngày sẽ đến Brighton và thuê một ngôi nhà ở đó vài tuần lễ. Nói chung, bất cứ nơi nào cũng là mới mẻ với Maria, và Brighton luôn vui tươi, vào mùa đông cũng như mùa hè. Khi sự thích thú mới mẻ đã hết, sẽ là lúc đến London rộng lớn hơn.

Julia đi cùng họ đến Brighton. Từ khi sự kình địch giữa hai chị em chấm dứt, họ dần dần khôi phục sự thông cảm trước kia, chí ít cũng là những người bạn thích đáng để làm cho nhau vui trong thời gian này. Là bạn đồng hành ngoài cậu Rushworth trong ngày trọng đại đầu tiên trở thành phu nhân, Julia háo hức không kém Maria vì sự mới mẻ và vui thích, dù cô không phải đấu tranh quá nhiều mới đạt được và có thể chịu đựng vị thế cấp dưới dễ dàng hơn.

Cuộc ra đi của họ tạo nên sự thay đổi rõ ràng ở Mansfield, một lỗ hổng lớn cần thời gian để lấp đầy. số người trong nhà giảm đi nhiều, dù gần đây các tiểu thư Bertram ít làm gia đình vui vẻ, song không thể không thấy thiếu vắng. Ngay phu nhân cũng nhớ họ, còn Fanny - cô em họ vốn dịu hiền càng nhớ nhung biết chừng nào, cô thơ thẩn khắp nhà và nghĩ đến họ, cảm thông với họ, với mức độ thương nhớ mà họ chẳng bao giờ làm gì để xứng đáng!