Chương 33

Cuộc gặp không ngắn, cũng không đi đến kết luận như cô gái dự kiến. Chàng trai không dễ dàng bị thuyết phục. Cậu ta rắp tâm kiên trì đến cùng như ngài Thomas chúc. Thứ nhất, cậu ta vốn kiêu căng, ngỡ cô gái đã mê mình dù tự cô không hay biết; Thứ hai, rốt cuộc khi đã buộc phải công nhận rằng cô đã hiểu tình cảm hiện tại của mình, cậu tin rằng cậu có khả năng biến những tình cảm ấy theo ý mình.

Cậu đang yêu, rất yêu là khác; và đây là một tình yêu của một người thiết thực, tự tin, nồng nhiệt hơn là tinh tế, làm cho tình cảm của cô có vẻ như lớn hơn, vì nó bị kìm giữ, và thôi thúc cậu hãnh diện và sung sướng, buộc cô phải yêu mình.

Cậu sẽ không chịu thất vọng, cậu sẽ không chịu thôi. Cậu có mọi lý do chắc chắn để gắn bó vững vàng; cậu biết cô có mọi thứ xứng đáng cho những hy vọng nồng nàn nhất của hạnh phúc dài lâu với cô, tư cách của cô chính trong thời gian này, nói lên sự không vụ lợi và tinh tế trong tính cách của cô (những phẩm chất mà cậu tin rằng thực sự hiếm hoi) chỉ càng làm mọi hy vọng của cậu mạnh mẽ hơn và củng cố thêm quyết tâm của cậu. Cậu không biết mình đang tấn công một trái tim đã ước hẹn. Cậu không hề ngờ chuyên đó. Cậu coi cô là người chưa bao giờ nghĩ đến yêu đương đủ thành nguy hiểm, là người ý tứ vì tuổi trẻ, một trí tuệ trẻ trung cũng đáng yêu như con người; tính nhu mì đã ngăn cản cô hiểu sự săn sóc của cậu và cô bị áp đảo vì nhận tin này hoàn toàn bất ngờ, và sự mới lạ của một tình huống mà trí tưởng tượng của cô chưa bao giờ nhận biết.

Phải tiến hành không theo trình tự, và khi ý cậu đã được hiểu rồi, cậu có thành công không? Cậu hoàn toàn tin vào điều đó. Một tình yêu như của cậu, trong một con người như cậu cùng sự kiên trì bảo đảm phải được đền đáp, và lại ở khoảng cách không xa; Cậu vô cùng hài lòng với ý nghĩ buộc cô phải yêu cậu trong một thời gian ngắn, rằng cô không yêu cậu lúc này rồi sẽ tha hồ hối tiếc. Phải vượt một chút khó khăn với Henry Crawford chẳng có gì ghê gớm. Cậu phần nào lấy lại tinh thần nhờ việc đó. Cậu vốn là người chinh phục các trái tim quá ư dễ dàng. Tình hình của cậu thật mới mẻ và sôi nổi.

Song với Fanny, người đã biết quá nhiều sự chống đối trong đời, thấy chuyện này chẳng có gì vui, mọi thứ thật khó hiểu. Cô thấy cậu có ý định theo đuổi kiên trì, nhưng sau cách ăn nói mà cô buộc phải dùng, cậu vẫn tiếp tục thì không sao hiểu nổi. Cô đã nói rằng không yêu cậu ta, không thể yêu nổi, và chắc chắn là sẽ không bao giờ yêu cậu ta, rằng sẽ không thể thay đổi, rồi chủ đề này là khó chịu nhất với cô, và cô đã khẩn khoản cậu đừng bao giờ nhắc tới nữa, cậu hãy rời bỏ cô ngay lập tức, và coi đó là một kết thúc vĩnh viễn. Khi bị thúc ép hơn, cô nói thêm rằng theo cô, tính tình họ hoàn toàn không giống nhau, nên không thể có tình cảm thích hợp với nhau, họ không thể hợp nhau về bản tính, nền giáo dục và thói quen. Cô đã nói tất cả mọi điều, rất nghiêm chỉnh và chân thành, song vẫn chưa đủ, cậu ta lập tức phủ nhận sự không hợp tính nết hoặc bất cứ điều gì bất lợi trong tình trạng của họ, rồi cậu tuyên bố hùng hồn rằng cậu vẫn yêu và vẫn hy vọng!

Fanny hiểu ý nghĩa của riêng mình, nhưng không đánh giá được thái độ của mình. Cung cách cố hữu của cô là mềm mỏng và nhẹ nhàng, nên không được hiểu rằng nó che giấu mục đích cứng rắn của cô biết chừng nào. Sự quá khiêm tốn, hàm ơn và hòa nhã của cô khiến mọi biểu hiện thờ ơ lại gần như là một sự ép xác, đem lại đau đớn cho bản thân cô cũng như cho cậu ta. Cậu Crawford không còn là cậu Crawford, kẻ giấu giếm, xảo quyệt và âm thầm say mê Maria Bertram nữa, và khi hiểu ra, đã thành kẻ cô ghét cay ghét đắng, không thèm nhìn mặt hoặc nói chuyện, kẻ mà cô tin là không có một phẩm chất gì tốt đẹp hoặc khả năng dù là người tốt mã. Hiện giờ, cậu là cậu Crawford, đang gửi đến cô sự mãnh liệt, vô tư và tình yêu; tình cảm của cậu thể hiện sự trọng danh dự và ngay thẳng, quan niệm của cậu về hạnh phúc hoàn toàn tập trung vào cuộc hôn nhân gắn bó; người đang rạt rào cảm xúc vì phẩm chất ưu tú của cô, cứ tả và tả mãi sự yêu mến, ra sức chứng minh trong chừng mực lời lẽ có thể chứng minh, bằng ngôn từ, giọng điệu và tinh thần của một người cũng có tài, rằng cậu theo đuổi cô vì sự dịu dàng và từ tâm của cô, và hơn hết thảy, hiện giờ chính cậu Crawford đã đem lại sự thăng tiến cho William!

Đến đây là sự đổi chác, là những yêu sách đòi có hiệu lực. Cô có thể coi khinh cậu bằng mọi vẻ đường hoàng giận dữ, vì những chuyện ở Sotherton hoặc nhà hát ở Mansfield, nhưng lúc này cậu đến với cô, có quyền đòi hỏi được đối xử khác. Cô phải cư xử nhã nhặn và ắt phải động lòng trắc ẩn. Cô phải có cảm giác về danh dự, dù nghĩ đến bản thân hay đến anh trai, cô phải cảm thấy biết ơn sâu sắc. Tác động của mọi chuyện này là thái độ thương hại và bối rối, lời nói hòa lẫn với lời từ chối của cô, biểu hiện nghĩa vụ và sự lo âu, với bản tính kiêu ngạo và dễ hy vọng như cậu Crawford, sự đúng đắn hoặc ít ra là đáng ngờ về độ bền của sự dửng dưng vừa phía cô, và trong lời tuyên bố về sự kiên gan, chuyên cần và không nản chí lúc khép lại cuộc nói chuyện, cậu ta không phi lý như Fanny tưởng.

Chính vẻ miễn cưỡng lúc cậu chịu để cô đi, chứ không phải vẻ thất vọng trong lời lẽ của cậu lúc chia tay, đã đem lại cho cô hy vọng cậu là người đỡ quá đáng hơn là cậu tuyên bố.

Giờ thì cô cáu thực sự. Cô phẫn nộ vì sự dai dẳng ích kỷ và không bao dung đến thế. Lại là sự thiếu tế nhị và tôn trọng người khác mà trước kia đã làm cô kinh ngạc và chán ghét. Lại là cái nết của cậu Crawford mà trước kia cô đã từng chê bai. Hễ cứ dính líu đến mơ ước của riêng cậu là rành rành thiếu cảm xúc, tình người và than ôi, làm sao cứ phải đáp ứng vô nguyên tắc như một bổn phận trong khi thiếu hẳn trái tim. Cậu sẽ chẳng bao giờ có được tình cảm của cô như lẽ ra phải được.

Fanny nghĩ thế, rất thành thật và buồn rầu đúng mực lúc cô ngồi ngắm cái lò sưởi quá lớn và xa hoa trên gác, băn khoăn về quá khứ và hiện tại, tự hỏi những gì sắp tới, và trong tâm trạng bối rối, căng thẳng làm cô chẳng thiết tha với cái gì ngoài điều tin chắc rằng dù ở trong bất cứ hoàn cảnh nào, cô cũng sẽ không bao giờ yêu cậu Crawford và hạnh phúc lớn là có một cái lò sưởi mà ngồi bên và suy nghĩ.

Ngài Thomas ép mình chờ đến hôm sau để biết việc diễn ra giữa hai cô cậu. Ngài gặp cậu Crawford và nghe cậu ta thuật lại. Cảm giác đầu tiên là thất vọng, ngài đã mong sự việc tốt đẹp hơn, ngài ngỡ rằng lời nài xin suốt một giờ liền của một chàng trai như Crawford có thể làm một cô gái tính tình dịu dàng như Fanny thay đổi chút ít, nhưng ngài sớm thoải mái vì sự quyết tâm và kiên trì đầy lạc quan của người đang yêu, khi thấy cậu ta tin tưởng vào thành công như thế, ngài Thomas sớm để tùy ý cậu.

Cậu Crawford không bỏ lỡ điều gì thuộc phép lịch sự, lời ca tụng hoặc sự ân cần, mới có thể trợ giúp được kế hoạch. Sự kiên trì của cậu được ca ngợi, Fanny được tán dương, và quan hệ của họ vẫn đáng thèm muốn nhất trên đời. Tại trang viên Mansfield, cậu Crawford luôn được đón chào, cậu chỉ dựa vào ý kiến và tình cảm của riêng mình trong những cuộc viếng thăm thường xuyên trong hiện tại hoặc tương lai. Mọi người trong gia đình Fanny và bạn bè đều chung một ý kiến, vun vào chuyện này.

Mọi sự đều được nói là để cổ vũ, bất cứ sự khuyến khích nào cũng được hân hoan tiếp nhận, rất cảm kích, và các quý ông trở thành những người bạn thân thiết.

Toại nguyện vì sự việc lúc này đã có cơ sở đúng đắn và đầy hy vọng, ngài Thomas quyết tránh giục giã cháu gái và thể hiện sự can thiệp một cách kín đáo. Dựa vào tính nết của cô, ngài tin rằng sự ân cần là cách được việc tốt nhất. Khẩn khoản cũng chỉ nên kéo dài trong một quý. Sự kiên nhẫn của gia đình dựa trên quan điểm mong cô đáp ứng được ý muốn của họ, có lẽ là cách chắc chắn nhất để thúc đẩy sự việc. Theo nguyên tắc này, ngài Thomas nắm lấy cơ hội đầu tiên nói với cô, ít nghiêm trang để dễ bề thuyết phục:

- Fanny, bác đã gặp cậu Crawford lần nữa, và được biết những vấn đề hiện tồn tại giữa các cháu. Cậu ta là một thanh niên khác thường nhất, và dù trong bất cứ trường hợp nào, cháu phải nhận thấy là đã gây nên sự quyến luyến của một con người không tầm thường. Tuy cháu còn trẻ và ít quen với bản chất vội vàng, dễ thay đổi và không đúng mực của tình yêu, mà thông thường nó là như thế, cháu cũng không thể không kinh ngạc - y như bác đây - vì tình yêu kiên trì đến mức tuyệt diệu như loại này, chống lại mọi nản lòng. Với cậu ta, đây hoàn toàn là vấn đề tình cảm, cậu ta không đòi hỏi được khen tặng gì, có lẽ không cả được quyền gì. Đây vẫn là một lựa chọn tốt đẹp, sự chung thủy của cậu ta là một phẩm chất đáng tôn trọng. Sự lựa chọn của cậu ấy ít bị chỉ trích nhất và nếu có, bác chỉ phê phán sự kiên trì của cậu ta thôi.

- Thưa bác, thực ra cháu rất tiếc là cậu Crawford vẫn tiếp tục, - Fanny nói, - cháu biết đây là tỏ lời khen ngợi cháu rất nhiều, và cháu cảm thấy không xứng đáng được thế, nhưng cháu cũng rất tin rằng việc này không bao giờ nằm trong khả năng của cháu, như cháu đã nói với cậu ấy...

- Cháu ơi, - ngài Thomas ngắt lời, - không có cơ hội nào cho chuyện này đâu. Bác hiểu rõ tình cảm của cháu, cũng như những mong muốn và tiếc nuối của bác dành cho cháu. Chẳng gì có thể nói ra hoặc làm hơn nữa. Từ giờ trở đi, đề tài này sẽ không bao giờ khơi lại giữa bác cháu ta nữa. Cháu chẳng việc gì phải sợ hoặc lo âu. Cháu đừng nghĩ rằng bác cố thuyết phục cháu lấy một người trái với ý cháu. Hạnh phúc và thuận lợi của cháu là tất cả những gì bác nhìn thấy, và bác không đòi hỏi cháu điều gì ngoài việc chịu đựng sự kiên trì thuyết phục cháu của cậu Crawford, vì có lẽ chúng không hợp với tính nết của cậu ta. Cậu ta tiếp tục liều. Cháu thì rất an toàn. Bác đã dàn xếp để cháu gặp cậu ta bất cứ lúc nào cậu ta đến chơi, và cháu thấy đấy, chẳng có sự gì xảy ra. Cháu sẽ để cậu ta đến với những người khác trong chúng ta, cùng thái độ như thế, và trong chừng mực có thể, cháu hãy gạt bỏ những hồi ức khó chịu. Chẳng bao lâu nữa cậu ta sẽ rời Northampton, dù không thể đòi hỏi thường xuyên có sự hy sinh nhẹ nhõm này. Tương lai ắt là rất bấp bênh. Còn bây giờ, Fanny yêu quý, chủ đề này sẽ khép lại giữa chúng ta.

Cuộc ra đi đã hứa hẹn là tất cả những gì Fanny có thể nghĩ đến với nhiều mãn nguyện. Tuy bác cô tỏ thái độ ân cần và nhẫn nại, và khi cô nghĩ bác cô không hay biết thực tế đến chừng nào, cô tin mình không có quyền băn khoăn về ranh giới mục tiêu ông theo đuổi. Ông đã gả một cô con gái cho cậu Rushworth. Chắc chắn không thể mong chờ sự tế nhị lãng mạn ở ông. Cô phải thực hiện bổn phận của mình, và tin rằng có lẽ thời gian sẽ làm cho bổn phận của cô dễ dàng hơn hiện giờ.

Tuy mới mười tám tuổi, Fanny không thể tin rằng sự quyến luyến của cậu Crawford sẽ lâu bền mãi mãi, cô hình dung sự can ngăn vững chắc, không dứt của cô sẽ đặt dấu chấm hết đúng lúc. Trong tưởng tượng của cô, thời gian bao lâu lại là việc khác. Sẽ là không công bằng khi đòi hỏi một cô gái ước lượng chính xác thời gian cho sự hoàn hảo của mình.

Bất chấp sự im lặng như dự định, ngài Thomas buộc mình nhắc đến việc này lần nữa với cháu gái, bảo cô phải thuật lại với bác gái vài từ ngắn gọn, một cách ông vẫn tránh nếu có thể, nhưng lại trở nên cần thiết vì những tình cảm hoàn toàn trái ngược của cậu Crawford, nếu cứ giữ kín mãi. Cậu ta chẳng hề nghĩ đến việc che giấu. Ở nhà cha xứ ai cũng biết, cậu ta thích trò chuyện với cả hai chị, em gái của cậu, và rất phấn khỏi được khai sáng cho những bằng chứng để cậu thành công. Khi ngài Thomas biết việc này, ngài thấy còn phải cho phu nhân và bà em vợ làm quen với câu chuyện, không thể trì hoãn, dù vì lợi ích của Fanny, nghĩ đến việc thông báo với bà Norris, ngài cũng ngại không kém cô. Ngài phản đối những nhận định sai lầm của bà, ngoài sự hăng hái có thiện chí. Thực ra, hồi này ngài Thomas cũng không còn xếp bà Norris vào loại người thiện chí nữa, mà thuộc loại người hay làm những việc nhầm lẫn và khó chịu.

Song lẽ, bà Norris lại làm ngài nhẹ lòng. Ngài ép phải khoan thứ và im lặng với cháu gái; bà ta không chỉ hứa mà còn tuân theo. Bà chỉ nhìn cô, mỗi lúc một khó chịu hơn. Bà cáu, cáu lắm, nhưng nếu Fanny nhận lời cầu hôn, bà còn cáu hơn là từ chối. Nó sẽ là sự tổn thương và lăng nhục Julia, người lẽ ra phải được cậu Crawford lựa chọn; Ngoài ra, bà ghét Fanny vì cô vượt mặt bà, và bà phẫn uất vì người bà luôn cố hạ thấp lại được nâng cao phẩm giá.

Ngài Thomas tin cậy bà hơn vì bà ngậm tăm trong việc này, còn Fanny cầu Chúa phù hộ chỉ cho phép bà nhìn cô khó chịu và cô không phải nghe những câu tiếng bấc tiếng chì.

Phu nhân Bertram tiếp nhận việc này khác hẳn. Bà vốn là một mỹ nhân, một mỹ nhân thành đạt. Suốt đời, bà chỉ đánh giá cao nhan sắc và sự giàu sang. Vì thế, khi biết Fanny được một chàng trai giàu có cầu hôn, nó đã nâng tầm cô lên rất nhiều trong mắt bà. Bởi nó khiến bà tin rằng Fanny rất xinh đẹp, điều mà trước kia bà ngờ vực, và cô sẽ có cuộc hôn nhân có lợi, khiến bà cảm thấy phần nào tin cậy khi gọi cô cháu:

- Này Fanny, - sau đó, ngay khi chỉ còn hai bác cháu với nhau, bà nói và thực sự cảm thấy nôn nóng, và mặt bà lúc nói có một vẻ hào hứng khác thường, - Này Fanny, sáng nay bác đã rất ngạc nhiên. Bác phải nói chuyện này ngay lập tức, bác đã nói với bác trai cháu là bác phải nói ngay, và phải làm ngay. Bác mừng cho cháu, cháu gái yêu quý của bác, - bà nhìn cô mãn nguyện, rồi nói thêm, - Hừm! Chắc chắn là chúng ta có một gia đình lớn đây.

Fanny đỏ mặt và không biết nói gì. Rồi quyết định tấn công vào mặt yếu của bà, cô trả lời ngay:

- Thưa bác kính mến, cháu chắc rằng bác không thể muốn cháu làm khác với việc cháu đã làm. Bác không thể mong cháu lấy chồng, vì bác sẽ thiếu vắng cháu, phải không ạ? Vâng, cháu chắc là bác sẽ rất nhớ cháu.

- Không cháu ạ, ta không nghĩ là sẽ thiếu vắng cháu, khi một lời cầu hôn như thế đến với cháu. Không có cháu, ta vẫn có thể xoay xỏa ổn thoả mà, nếu cháu lấỵ một người giàu có như cậu Crawford. Cháu phải hiểu rằng, bổn phận của bất cứ cô gái nào là nhận lời cầu hôn của một đám không chê vào đâu được như thế này, Fanny ạ.

Đây gần như là nguyên tắc duy nhất của đạo đức, là lời khuyên duy nhất mà Fanny nhận được từ bà bác trong suốt tám năm rưỡi qua. Nó khiến cô im thin thít. Cô cảm thấy cãi lý sẽ bất lợi vô cùng. Nếu suy nghĩ của bác cô trái ngược với cô, chẳng mong hòng gì bà thông cảm. Phu nhân Bertram vốn là người bép xép.

- Ta sẽ nói với cháu điều này, Fanny, - bà nói. - Ta tin chắc cậu ta đã mê cháu ngay tại cuộc khiêu vũ, tối hôm ấy ta tin chắc việc ấy đã xong. Cháu xinh đẹp khác thường. Mọi người đều nói thế. Bác trai cháu cũng bảo thế. Cháu biết đấy, cháu đã được Chapman giúp ăn vận. Bác rất mừng đã cử Chapman đến với cháu. Bác sẽ nói với ngài Thomas là bác tin chắc sự việc đã xong từ tối hôm đó. - Và theo đuổi những ý nghĩ hoan hỉ, bà nói thêm ngay, - bác nói với cháu việc này nhé, Fanny, đây là việc ta làm thêm vì Maria - lứa sau con Pug đẻ, cháu sẽ có một con cún.